Xu hướng tăng quy mô và t ỷ trọng thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng trong
tổng thu nhập của ngân hàng thương m ại Việt Nam
Một trong những xu hướng đáng mừng, diễn biến rất tích cực trong
quá trình tái cơ cấu, nâng cao năng l ực cạnh tranh của các ngân hàng
thương mại (NHTM) Việt Nam giai đoạn hội nhập sâu rộng kinh tế
quốc tế hiện nay là phát triển các dịch vụ ngân hàng tiện ích và hiện
đại, tăng quy mô và t ỷ trọng thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng trong
tổng thu nhập. Xu hướng này phù hợp với hoạt động ngân hàng tại các
nền kinh tế phát triển, giảm thiểu rủi ro, đảm bảo các NHTM phát
triển bền vững. Để thấy rõ thực trạng của xu hướng trên, bài viết
nghiên cứu và phân tích số liệu trong báo cáo tài chính h ết quý III/2018
đã được công bố của các NHTM cổ phần đang niêm yết cổ phiếu trên
thị trường chứng khoán Việt Nam, trên cơ sở đó, đưa ra một số nhận
xét, khuyến nghị.

Phát triển các dịch vụ ngân hàng tiện ích và hiện đại là xu hướng phù hợp
để giảm thiểu rủi ro, đảm bảo các NHTM phát tri ển bền vững

Thu nhập từ hoạt động dịch vụ tăng trưởng mạnh


Dựa trên nguồn thơng tin chính thức từ báo cáo tài chính chưa đư ợc kiểm
tốn nói trên của các NHTM cổ phần Việt Nam đã được công bố công khai
theo quy định của pháp luật, xét về con số tuyệt đối thì Vietcombank hiện
nay đang là NHTM có quy mô thu nh ập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng
lớn nhất, có kết quả kinh doanh ổn định nhất từ hoạt động dịch vụ phi tín
dụng trong 9 tháng đầu năm 2018, đạt tới hơn 2.600 tỷ đồng trong lĩnh vực
hoạt động kinh doanh này, tăng 34% so v ới cùng kỳ năm 2017. Mức tăng
trưởng khá ấn tượng, tuy nhiên, tỷ trọng đóng góp vào t ổng thu nhập hoạt
động của Vietcombank chưa c ải thiện được nhiều, chỉ xoay quanh mức 9%.
Thực tế này cũng cho th ấy, mức độ cạnh tranh trong phát tri ển dịch vụ phi

tín dụng giữa các NHTM ở Việt Nam rất lớn, áp lực giữ vững và phát triển
thị phần cạnh tranh của Vietcombank ngày càng cao. Gi ải pháp cho mục
tiêu tăng quy mô c ủa thu nhập hoạt động dịch vụ phi tín dụng của
Vietcombank đó là có chiến lược thực hiện nâng cấp các hệ thống công
nghệ thông tin (CNTT) h ỗ trợ dịch vụ, tăng tốc độ xử lý giao dịch, tăng
mức độ phòng ngừa rủi ro, nâng cao mức độ an toàn cho khách hàng; đ ồng
thời phát triển thêm một số ứng dụng mới tiện ích cho khách hàng, t ập
trung nâng cao chất lượng dịch vụ trên thiết bị di động và internet, g ia tăng
tần suất giao dịch cho đông đảo khách hàng để tăng trưởng doanh thu. Với
chiến lược này, nguồn thu từ các dịch vụ truyền thống, có thế mạnh của
Vietcombank như: kinh doanh ngo ại tệ, tài trợ thương mại và tài trợ xuất
khẩu, thẻ tín dụng, thanh tốn quốc tế, thanh toán trong nư ớc… vẫn giữ
được ổn định.
Hoạt động dịch vụ phi tín dụng của Vietcombank cịn đư ợc kỳ vọng sẽ bứt
phá hơn nữa nhờ vào hoạt động dịch vụ bancassurance khi thực tế ngân
hàng này dù đang có cơ s ở dữ liệu khách hàng lớn nhất nhưng chưa triển
khai mạnh nguồn thu từ bán bảo hiểm. Được biết, hiện nay, Vietcombank
đang cơng khai tìm kiếm đối tác bảo hiểm với tổng giá trị lên tới 1 tỷ USD.
Tham khảo diễn biến nguồn thu lãi từ các hoạt động dịch vụ phi tín dụng
hết quý III/2018 so với cùng kỳ năm 2017 của các NHTM cổ phần đang
niêm yết ở hình vẽ dưới đây. (Hình 1)


Đứng thứ hai có BIDV và Techcombank là hai NHTM có quy mơ l ớn nguồn
thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng, đạt trên 2.000 tỷ đồng trong 9
tháng đầu năm 2018; trong đó, BIDV đ ạt 2.541 tỷ đồng, tăng 19%;
Techcombank đạt 2.113 tỷ đồng, tăng 25% so v ới cùng kỳ năm 2017.
Nghiên cứu thuyết minh báo cáo tài chính c ủa Techcombank, ngồi d ịch vụ
thanh tốn, tiền mặt thì hợp tác bảo hiểm và bảo lãnh phát hành chứng
khoán là những nguồn thu chính của ngân hàng này trong 9 tháng đ ầu năm

2018.
Đứng vị trí tiếp theo về quy mơ thu nhập từ hoạt động dich vụ phi tín dụng
trong 9 tháng đầu năm 2018 đạt trên 1.000 tỷ đồng, đó là Vietinbank,
Sacombank, MB, ACB, VPBank. Trong nhóm này, MB có tăng trư ởng cao
nhất với 63%, đạt 1.688 tỷ đồng, chủ yếu nhờ khoản thu đột biến từ kinh
doanh và dịch vụ bảo hiểm, lãi 860 tỷ đồng, gấp 3,2 lần cùng kỳ; tiếp đến


là Vietinbank, đạt 1552,6 tỷ đồng, tăng trư ởng 48,6% so cùng k ỳ.
Xét về tỷ trọng lãi thuần từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng trên tổng thu
nhập hoạt động kinh doanh c ủa các NHTM Việt Nam, nhìn chung, chưa có
cải thiện nhiều. Tỷ lệ này ở các NHTM quy mô nhỏ vẫn chỉ khoảng từ 2 5%. Các NHTM quy mô l ớn như BIDV, Vietcombank vẫn dưới 10%. Nhóm
NHTM cổ phần tư nhân lớn và có quy mơ khá như Sacombank,
Techcombank, MB, ACB, VIB, TPBank có t ỷ trọng cao nhất cũng ở mức
trên 12%. (Hình 2)

Techcombank và Sacombank đang là hai NHTM có t ỷ trọng thu nhập dịch
vụ cao nhất thị trường khi lần lượt đạt 16% và 22%. Đây đ ều là hai NHTM
có các hợp đồng kinh doanh hợp tác lớn với một số công ty bảo hiểm vào
cuối năm 2017. Theo đó, t ỷ trọng thu dịch vụ phi tín dụng tại Sacombank
năm 2017 đạt tới 40% và tại Techcombank là 28%. Khơng cịn ngu ồn thu
đột biến ghi nhận một lần như năm 2017 nhưng d ịch vụ kinh doanh bảo
hiểm vẫn đang mang đến nguồn thu nhập khá ổn định cho hai ngân hàng.
Những NHTM Việt Nam có tốc độ cải thiện tỷ trọng thu nhập từ hoạt động
phi tín dụng trong tổng thu nhập mạnh mẽ nhất trong 9 tháng đầu năm 2018
đó là VIB, TPBank, HDBa nk.
Tại TPBank, tỷ trọng thu nhập của hoạt động dịch vụ phi tín dụng chỉ ở
mức 5,1% cùng kỳ năm 2017, thì đã tăng vọt lên 10,9% trong 9 tháng đ ầu
năm 2018. Sự tăng trưởng đột biến này cũng góp phần giúp lợi nhuận của



TPBank tăng cao dù b ị hạn chế tăng trưởng tín dụng trong quý III/2018 do
đã chạm trần hạn mức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thơng
báo. Tỷ trọng này tại HDBank tăng từ 1,9% năm 2017 lên đến 5% trong 9
tháng của năm 2018, tại VIB tăng từ 8,7% lên 12,2%. Điểm chung ở cả 3
ngân hàng này là nhờ khoản thu đột biến từ hoa hồng bảo hiểm. Tuy nhiên,
bên cạnh đó, thu nhập từ dịch vụ thanh toán cũng r ất ấn tượng, như tại
TPBank tăng gấp 2,5 lần; tại VIB tăng 74%.
Thống kê từ 20 NHTM cổ phần đã công bố báo cáo tài chính hết q
III/2018, thì có 16 trong số 20 ngân hàng đều có nguồn thu nhập từ hoạt
động dịch vụ phi tín dụng trong 9 tháng đ ầu năm 2018 cao hơn so v ới cùng
kỳ năm 2017; có 4 ngân hàng còn l ại là VPBank, ABBank, BacABank và
VietBank quy mô ngu ồn thu nhập này cũng chỉ giảm nhẹ, cụ thể: VPBank
giảm 3%, nhưng vẫn có thu nhập hơn 1.004 tỷ đồng. ABBank chỉ giảm 2 tỷ
đồng xuống 128 tỷ đồng, BacABank giảm 3 tỷ đồng xuống 37 tỷ đồng,
VietBank giảm 2 tỷ đồng.
Nhiều ngân hàng dù các hoạt động kinh doanh không đư ợc như mục tiêu đề
ra nhưng riêng nguồn thu từ dịch vụ phi tín dụng vẫn tăng ổn định. Chẳng
hạn, tại LienVietPostBank, trong quý III/2018, thu nh ập lãi thuần giảm 7%,
hoạt động kinh doanh ngoại hối bị lỗ 21 tỷ đồng, hoạt động kinh doanh
khác bị lỗ 57 tỷ đồng thì dịch vụ phi tín dụng lại là điểm sáng khi tăng
76% so với cùng kỳ năm 2018, đạt con số thu nhập là 42 tỷ đồng, nâng quy
mô thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng trong 9 tháng đ ầu năm 2018 lên 83 t ỷ
đồng, gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2017.
Kết luận và khuyến nghị
Trong thời gian qua, mơi trường hoạt động tín dụng có nhiều khó khăn,
mức độ rủi ro cịn lớn, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quản lý chặt chẽ
tăng trưởng dư nợ cho vay hằng năm của các NHTM nhằm thực hiện mục
tiêu kiểm soát lạm phát, nguồn thu nhập từ hoạt động cho vay vốn đối với
khách hàng chậm lại, thì có thể thấy hoạt động dịch vụ phi tín dụng đem lại

nguồn thu nhập khá ổn định cho hầu hết các NHTM Việt Nam trong 9 tháng
của năm 2018, nếu NHTM nào có b ị giảm thì mức giảm cũng không nhiều,
không biến động lớn, biến động bất thường như kinh doanh ngoại hối, mua
bán chứng khốn,… Do đó, chi ến lược tăng tỷ trọng thu nhập dịch vụ phi
tín dụng vẫn được các NHTM Việt Nam tiếp tục tập trung cho ho ạt động


này. Trong bối cảnh cách mạng 4.0, ứng dụng công nghệ Fintech,
Blockchain, sử dụng thiết bị di động, sự phát triển của cơng nghệ số, Đề án
phát triển thanh tốn không dùng ti ền mặt theo Quyết định của Thủ tướng
Chính phủ được Ngân hàng Nhà nư ớc Việt Nam tăng cường chỉ đạo, thúc
đẩy mạnh mẽ, các NHTM Việt Nam cũng ngày càng cạnh tranh quyết liệt
hơn, tăng cường đầu tư nguồn lực tài chính, nhân lực, phát triển và nâng
cao các dịch vụ phi tín dụng, đặc biệt là các dịch vụ hiện đại, như: internet
banking, ngân hàng số, sử dụng mã QR, ví đi ện tử... Các NHTM cũng mở
rộng hợp tác với ngành thuế, hải quan, kho bạc nhà nước, bảo hiểm xã hội,
công ty cung ứng dịch vụ thanh tốn, các cơng ty và t ổ chức cung ứng dịch
vụ công như: điện lực, viễn thơng, truyền hình cáp, nư ớc sạch, bệnh viện,
xăng dầu, giao thông đư ờng bộ và đường sắt, các hãng hàng không, trạm
đăng kiểm giao thông, trường đại học và cao đẳng, dạy nghề,…; công ty
xuất khẩu lao động, công ty du lịch; siêu thị, trung tâm thương mại, các
công ty bảo hiểm,… Việc cung ứng các dịch vụ phi tín dụng cũng giúp các
NHTM Việt Nam bán chéo các sản phẩm như: tiền gửi, thấu chi,… Vấn đề
đặt ra là sự chuyển động mạnh mẽ về phía các cơ quan chức năng, bài viết
xin đưa ra một số khuyến nghị sau:
Một là, Ngân hàng Nhà nư ớc Việt Nam, Bộ Thơng tin Truyền thơng, Bộ
Tài chính, Bộ Cơng thương… ph ối hợp chặt chẽ cần tiếp tục hoàn thiện mơi
trường pháp lý cho các hoạt động thanh tốn đi ện tử, sử dụng hóa đơn điện
tử, sử dụng mã QR của khách quốc tế tại Việt Nam.
Hai là, Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Thuế có biện pháp cụ thể kiểm tra,

quản lý các trường hợp né tránh thanh tốn khơng dùng ti ền mặt để trốn
thuế; chỉ đạo Kho bạc Nhà nước kiểm soát chặt chẽ quy định thanh tốn
khơng dùng tiền mặt của các đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nư ớc.
Ba là, các bộ/ngành có liên quan chỉ đạo các cơ quan chức năng phối hợp
kiểm soát các đơn v ị, tổ chức, doanh nghiệp,… cung ứng dịch vụ công từ
chối, né tránh hay trì hỗn áp d ụng các hình thức thanh tốn khơng dùng
tiền mặt.
Bốn là, ngành Bưu chính Viễn thơng cần tăng cường đầu tư đảm bảo chất
lượng và sự ổn định vận hành của mạng truyền thông trong c ả nước cũng
như nối với quốc tế, tăng cường tính bảo mật, an toàn cho các đối tượng sử
dụng.