NGÔ THÀNH NGOAN
(Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh)
Giải B

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
- Trong những năm gần đây, việc thay sách giáo khoa đã hoàn chỉnh từ cấp
Trung học cơ sở đến bậc Trung học phổ thông. Các lớp bồi dưỡng về việc giảng dạy
theo sách giáo khoa mới đã được triển khai trên quy mô cả nước, đồng thời diễn ra với
việc bồi dưỡng phương pháp giảng dạy mới và có nhiều phương pháp được giới thiệu,
bồi dưỡng song đáng chú ý hơn cả là phương pháp: Thảo luận nhóm trong lớp học.
- Sau gần 4 năm thực hiện, tất cả các bộ môn trong nhà trường đều được
khuyến khích triển khai vận dụng phương pháp giảng dạy mới này vào lớp học và đã
thu hoạch được những thành quả bước đầu. Việc đổi mới phương pháp dạy học là một
trong những biện pháp của ngành giáo dục nhằm khắc phục tình trạng học sinh yếu
kém hiện nay.
- Theo các nhà chuyên môn thì một trong những tình trạng học sinh yếu kém
đó là do “Phương pháp giảng dạy chưa tốt”. Nghị quyết Đại hội X Đảng Cộng sản
Việt Nam cũng luôn nhấn mạnh đến cần phải đổi mới chương trình và phương pháp
giảng dạy nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về học tập của các tầng lớp nhân
dân và chuẩn bị hội nhập trong khu vực và quốc tế.
- Như vậy, phương pháp giảng dạy trong quá trình lên lớp của thầy (cô) ở nhà
trường có tầm quan trọng đặc biệt nếu không muốn nói là có ý nghóa quyết định. Sở
dó như thế vì cho dù người thầy (cô) có chuẩn bị nội dung phong phú và chu đáo đến
đâu đi nữa mà sử dụng không đúng phương pháp chắc chắn sẽ làm cho khả năng tiếp
thu kiến thức của trò bị hạn chế và kết quả đạt được sẽ không được như ý muốn.
- Theo ý kiến của nhiều nhà sư phạm và nghiên cứu giáo dục, cần phải khắc
phục ngay lối học thụ động đã được hình thành trong nhà trường nhiều năm qua bằng
cách khuyến khích học sinh tham gia một cách chủ động và tích cực trong việc học
của mình thông qua việc cho học sinh thảo luận nhóm ngay trong lớp dưới sự hướng
dẫn của thầy (cô) giáo bộ môn.
- Đối với môn Giáo dục Công dân khối 11 (GDCD-11) nội dung kiến thức

của bài khó và trừu tượng nhưng làm sao vận dụng tốt phương pháp thảo luận nhóm
244


để giảng dạy môn GDCD-11? Sẽ được tổ chức như thế nào? Mục tiêu của nó là gì?
Cách thực hiện ra sao?...Quả là vấn đề này đang đặt ra nhiều thử thách mà người giáo
viên cần phải nghiên cứu giải quyết.
Để góp phần giải quyết phần nào những khó khăn nói trên, tôi xin trình bày
những nghiên cứu về “Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn
GDCD-11” của tôi và xin đề xuất một số biện pháp bước đầu nhằm mục tiêu là góp
phần nhỏ bé của mình với quý đồng nghiệp còn đang trăn trở để tự tìm ra cho bản
thân mình những phương pháp phù hợp trong giờ lên lớp. Chắc chắn những trình bày
của tôi không sao tránh khỏi thiếu sót do khả năng có hạn của mình. Do đó, tôi xin
quý đồng nghiệp góp ý, sửa chữa, bổ sung để cho việc vận dụng phương pháp giảng
dạy đạt kết quả tốt hơn.
II. NỘI DUNG:
1. Phương pháp thảo luận nhóm là gì?
Phương pháp thảo luận nhóm là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong
nhóm nhỏ. Thảo luận nhóm được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho mọi học sinh tham
gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh có thể chia sẻ
kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết một vấn đề có liên quan đến nội dung
bài học.
2. Cơ sở lí luận:
- Phương pháp thảo luận nhóm được hình thành từ môi trường đại học của nhiều
nước tiên tiến trong đầu thập niên 70 của thế kỉ trước. Dần dần, phương pháp làm việc
theo nhóm nhỏ được mang ra áp dụng không những ở cấp đại học mà còn ở cấp tiểu học
và trung học. Tại Việt Nam, một số giáo sư thuộc khoa Tâm lí Giáo dục của các trường
đại học bắt đầu nghiên cứu và công bố các công trình của mình vào cuối thập niên
1990 và đem ra áp dụng tại các trường sư phạm trong thời gian gần đây.
- Khi thay sách giáo khoa lớp 6 (2001), phương pháp thảo luận nhóm được

giới thiệu và bồi dưỡng cho các giáo viên cấp 2 và được áp dụng liên tục cho đến
nay. Tại các trường trung học phổ thông, phương pháp này được giới thiệu và bồi
dưỡng kể từ năm học 2006 – 2007.
- Học là quá trình cá nhân tự kiến tạo kiến thức cho mình đó là những kiến
thức thông qua tương tác với các cá nhân khác, với xã hội và thực tiễn mà có. Từ
quan niệm về học, quan niệm về hoạt động dạy và phương pháp dạy học cũng thay
đổi. Hoạt động dạy là hoạt động của giáo viên nhằm tổ chức và hướng dẫn hoạt động
học của người học để họ tự khám phá và thực hiện nhiệm vụ học tập. Học tập chịu sự
tác động của các tác nhân nhận thức, xã hội, văn hoá, liên nhân cách do vậy dạy học
phải tổ chức các dạng như tác động đa dạng cho học sinh tham gia, phải tạo ra các
hoạt động dạy học đa dạng như tác động nhận thức cá nhân (tự phát hiện, tìm tòi, tự
lónh hội); tác động xã hội, văn hoá (như gắn việc học với hoàn cảnh cụ thể, với bối
245


cảnh văn hoá và xã hội, thời đại); phải tạo ra các tác động tâm lí (sự hợp tác, gắn kết,
chia sẽ trách nhiệm và lợi ích).
- Trong số các phương pháp dạy học đang sử dụng, phương pháp dạy học thảo
luận nhóm có nhiều ưu thế trong thực hiện mục tiêu giáo dục hiện nay tránh được lối
học thụ động trên lớp, giáo viên thường đưa ra nhiều biện pháp để kích thích khả
năng tư duy và sáng tạo của học sinh.
- Có thể nói, mô hình thảo luận nhóm sẽ giúp cho học sinh cố gắng tìm hiểu
và phát biểu trong nhóm của mình để trình bày cho cả lớp, đồng thời tinh thần hợp
tác trong nhóm sẽ được phát huy và hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm.
- Như thế, khi một vấn đề được đem ra thảo luận trách nhiệm nghiên cứu và
tìm hiểu vấn đề sẽ được thông qua trong nhóm và dù cho vấn đề được giải quyết
đúng hay sai trước khi có nhận xét của nhóm khác và sau cùng là của thầy cô, vấn đề
đó đương nhiên đã tạo sự chú ý và cố gắng tìm hiểu ở mỗi thành viên và việc học tập
do vậy sẽ tích cực hơn. Do đó, việc học tập sẽ mang lại kết quả tốt hơn, tránh được
học sinh chỉ biết ngồi nghe thầy cô một cách thụ động và dó nhiên trong trường hợp

như thế kết quả học tập sẽ không mang lại như ý muốn.
- Khi nhóm thảo luận hoạt động dưới sự giám sát của thầy (cô) giáo, những
thói quen xấu như nói chuyện riêng, thiếu tập trung, đùa giỡn…ít nhiều sẽ bị loại trừ.
Động lực trong nhóm sẽ được phát huy và những động lực tiềm tàng nơi mỗi cá nhân
có dịp được bộc lộ.
- Trong khi thảo luận nhóm, việc giao lưu giữa các học sinh đương nhiên diễn
ra. Thông thường thì trong một nhóm trình độ học sinh không khi nào tuyệt đối bằng
nhau, trong nhóm chắc chắn sẽ có những học sinh khá hơn những học sinh còn lại.
Đây cũng chính là cơ hội để cho học sinh học tập lẫn nhau (học thầy không tày học
bạn) và khi được thầy cô tổng kết giải đáp học sinh sẽ hiểu bài hơn, nhớ lâu hơn và
vì vậy việc học tập mang lại kết quả tốt hơn.
Như vậy, phương pháp thảo luận nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy tính
tích cực cao, tính chủ động của học sinh; mặt khác lại chú trọng sự phối hợp, hợp tác
cao giữa các học sinh trong quá trình học tập, cần kết hợp năng lực cạnh tranh và
năng lực hợp tác ở học sinh. Để sử dụng có hiệu quả phương pháp thảo luận nhóm,
giáo viên cần phải chú trọng xây dựng trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm nhóm,
xây dựng vị thế của mỗi học sinh trong nhóm và trong lớp, hình thành kó năng làm
việc nhóm cho học sinh.
3. Thực trạng ban đầu:
a. Thuận lợi:
- Việc áp dụng phương pháp thảo luận nhóm rất phù hợp vời học sinh vì các
em đã tiếp cận với phương pháp này từ những năm học cấp dưới ở hầu hết các môn
học nên khá quen thuộc với giờ học mà học sinh là chủ thể hoạt động. Một số học
246


sinh có kó năng thảo luận nhóm, lãnh đạo nhóm xuất sắc…đã hỗ trợ giáo viên tổ chức
giờ dạy học thành công.
- Phương pháp thảo luận nhóm phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi học sinh, khắc
phục được sự nhàm chán của phương pháp dạy học truyền thống. Vì vậy, gây hứng thú,

kích thích tư duy, tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh được phát huy.
- Việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào giảng dạy là phù hợp xu
thế chung của ngành giáo dục nước ta hiện nay nên được sự ủng hộ từ BGH, các các
đồng nghiệp, học sinh…
- Chương trình môn Giáo dục Công dân lớp 11 có nhiều nội dung không những
phù hợp với phương pháp thảo luận nhóm mà còn phát huy hiệu quả cao khi giáo
viên tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm.
- Giáo viên đã được đào tạo và tập huấn thường xuyên về đổi mới phương
pháp dạy học.
- Xã hội hiện nay đã tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh có nhiều điều
kiện thuận lợi từ việc tiếp cận các nguồn thông tin từ nhiều phương tiện khác nhau.
- Về cơ sở vật chất của trường đã có một số đổi mới tạo điều kiện thuận lợi
cho hoạt động thảo luận nhóm.
b. Khó khăn:
- Nội dung môn GDCD-11 có nhiều vấn đề mới, trừu tượng, khô, khó, dài…gây
khó khăn cho giáo viên và học sinh trong khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm.
- Đây là phương pháp dạy học mới nên giáo viên và học sinh không tránh
khỏi lúng túng trong một số kó năng, nội dung kiến thức.
- Giáo viên khó có thể đánh giá cụ thể hiệu quả làm việc của từng học sinh.
- Năng lực học sinh không đồng đều nên đôi khi việc thảo luận nhóm là sự
máy móc, kém hiệu quả.
biến…

- Tài liệu tham khảo để phục vụ cho môn GDCD-11 còn rất ít và chưa phổ

- Quan niệm của xã hội, gia đình và đặc biệt là học sinh đối với môn GDCD
còn lệch lạc nên các em không đầu tư, không chú ý, xem thường hoặc học cho xong…
- Cơ sở vật chất có đổi mới nhưng chưa thực sự phù hợp với phương pháp thảo
luận nhóm: số học sinh quá đông, trang thiết bị, đồ dùng dạy học…
III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:

1. Những chuẩn bị cần thiết:
Phương pháp thảo luận nhóm thành công hay không còn tùy thuộc vào sự
chuẩn bị của giáo viên và học sinh. Nếu giáo viên chuẩn bị tốt, dự kiến được tình
247


huống xảy ra và có những biện pháp xử lí kịp thời cũng như có sự hợp tác từ học sinh
thì phương pháp thảo luận nhóm sẽ mang lại kết quả cao. Vậy, chuẩn bị của giáo viên
và của học sinh là gì?
a. Chuẩn bị của giáo viên:
Trước khi lên lớp, giáo viên cần chuẩn bị:
- Mục tiêu của hoạt động nhóm bài học này là gì?
- Những vấn đề thảo luận trong nhóm là những vấn đề gì?
- Nên chia lớp ra làm mấy nhóm?
- Hoạt động này có phù hợp với số lượng học sinh trong nhóm không?
- Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian?
- Tất cả học sinh tham gia có thu được lợi ích từ hoạt động này không?
- Thiết bị cần dùng là những thiết bị gì?
- Dự kiến tình huống xảy ra và cách giải quyết.
- Học sinh phải chuẩn bị những gì?
- Soạn giáo án cho phù hợp với việc thảo luận nhóm.
- Chuẩn bị những phương án dự bị…
b. Chuẩn bị của học sinh:
- Thuộc bài cũ và chuẩn bị bài mới.
- Làm những bài tập của giờ lần trước.
- Chuẩn bị những thứ cần thiết mà giáo viên đã dặn dò…
2. Cách thực hiện:
- Việc phân chia nhóm thường dựa trên: số lượng học sinh của lớp học, đặc
điểm học sinh và chủ đề bài học.
- Cách chia nhóm như thế nào là hợp lí: có thể theo một tiêu chuẩn nào đó

của bài học hay của giáo viên và cũng có thể hoàn toàn ngẫu nhiên hoặc có thể theo
số điểm danh, theo giới tính, theo vị trí ngồi…
- Giáo viên giao câu hỏi cho từng nhóm (có thể chiếu lên máy chiếu, viết lên
bảng phụ, viết vào giấy giao cho từng nhóm…) hướng dẫn học sinh cách thực hiện,
phân bố thời gian hợp lí.
- Giải đáp thắc mắc của học sinh trước khi chính thức đi vào hoạt động, đồng
thời ghi lại chủ đề và chỉ dẫn lên bảng hoặc máy chiếu…
- Trong một tiết dạy giáo viên có thể chọn một trong số cách chia nhóm sau
đây (lưu ý tuỳ theo đặc điểm của lớp và và nội dung bài học):
248


vụ trọng tâm của đơn vị, gương mẫu trong sinh hoạt,… mới tranh thủ được sự đồng
tình ủng hộ của các thành viên, từ đó bộ máy mới vận hành tốt.
3/ Xây dựng chương trình công tác tháng, học kì, năm cụ thể và thể hiện
quyết tâm cao trong việc thực hiện nhiệm vụ, biết phát huy năng lực và sử dụng tốt
các lực lượng nòng cốt. Có kế hoạch phụ đạo học sinh yếu kém ngay từ đầu năm học
và tiếp tục sau khi có kết quả học kì I để hạn chế đối tượng yếu kém làm giảm tỉ lệ
bỏ học. Tránh đối xử quá khắt khe, thiếu động viên, giúp đỡ thiết thực, thiếu tôn
trọng nhân cách đối với học viên học yếu kém.
4/ Phải phối hợp với phụ huynh và đẩy mạnh việc xã hội hóa giáo dục.
5/ Động viên mọi người tham gia thực hiện tốt nhiệm vụ nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục - đào tạo. Khen thưởng xứng đáng GVCN, GVBM thực hiện tốt duy trì
só số nâng cao chất lượng học tập cuối năm, nhất là những lớp có tỉ lệ đỗ cao trong kì
thi tốt nghiệp.
6/ Kiểm tra và theo dõi việc học tập chuyên cần của học viên, thông báo kịp
thời đến phụ huynh theo định kì và đột xuất khi học viên nghỉ nhiều ngày không rõ
lí do, có biểu hiện sa sút trong học tập,...
Những kinh nghiệm trên đã được áp dụng trong học kì I năm học 2009 - 2010,
có một số lớp đạt kết quả tốt, nhất là học viên của các lớp 12.

VII/. Kết luận:

Trên đây là một số biện pháp bước đầu được triển khai thực hiện tại Trung
tâm GDTX An Giang nhằm góp phần hạn chế tình hình học viên yếu kém chán nản
bỏ học và nâng cao hiệu quả giáo dục - đào tạo, thực hiện đúng chủ đề năm học 2009
-2010 “Đổi mới công tác quản lí nhằm nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo”.
Các giải pháp trên cần được thực hiện thường xuyên, để có thể nâng thành
qui trình quản lí và mỗi năm tùy tình hình cụ thể của học viên mà có giải pháp thích
hợp hơn. Chẳng hạn kiểm tra chất lượng phân hóa học viên, lập biên bản lớp theo đối
tượng, tổ chức dạy phụ đạo học viên yếu kém, mất căn bản ngay từ đầu năm học,....

279


TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
AN GIANG 2009 - 2010
Chịu trách nhiệm xuất bản:
Tiến só NGUYỄN THANH BÌNH
Giám đốc Sở GD - ĐT An Giang
Ban biên tập:
PHAN NGỌC TRINH
VÕ THÀNH LONG
ĐẶNG VĂN TRƯỜNG
VÕ VĂN DŨNG
NGUYỄN THIỆN NGUYỆN
NGUYỄN TẤN LỘC
NGUYỄN TRUNG KIÊN
VÕ THÀNH AN
Trình bày:
NGUYỄN ĐÌNH CHIẾN

Sửa bản in:
CHI YẾN

In 700 cuốn, khổ 19,5x27,5cm, tại Công ty cổ phần In An Giang. Giấy phép xuất bản số
105/GP-STTTT do Sở Thông tin - Truyền thông An Giang cấp ngày7/12/2010 In xong và
nộp lưu chiểu tháng 12/2010

280