/>
Sóng
1. CÂU 1,2 KHỔ I:
Bàn về thơ ca có ý kiến cho rằng: “Một câu thơ hay là một câu
thơ giàu sức gợi”. Thật vậy, mở đầu khổ thơ, Xuân Quỳnh đã miêu tả
những trạng thái đầy đối cực của những con sóng, từ đó đó gợi mở đến
những trạng thái phức tạp của người con gái khi yêu:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”
- Hai câu thơ đầu có tới bốn tính từ mang sắc thái tương phản
cả về ngữ âm và ngữ nghĩa gợi ra sự thất thường mn đời của sóng:
“Dữ dội - dịu êm”, “ồn ào - lặng lẽ”. Lúc biển động phong ba, sóng
“ồn ào”, “dữ dội”, lúc trời yên bể lặng, sóng “lặng lẽ”, “dịu êm”.
→ Đây phải chăng là những đối cực của tình u, có những khi rất bình
n nhưng cũng có những ngày bão tố.
- Ta phải thừa nhận một điều rằng tình yêu đã làm cho con người
lạ lẫm với chính mình bởi sự đan xen hịa trộn bộn bề cảm xúc. Cũng
như sóng, trái tim người con gái đang yêu khi hờn ghen giận dữ, khi dịu
êm, sâu lắng. Ý thơ của Xuân Quỳnh thoạt nhìn tưởng đơn giản nhưng
khi bóc tách lại thấy thật tinh tế. Sự đối lập ấy khiến ta nhớ tới những
vần thơ quen thuộc:
“Em bảo anh đi đi
Sao anh không đứng lại
Em bảo anh đừng đợi
1


/>
Sao anh vội về ngay”
- Khơng dừng lại ở đó, ta cịn có thể hiểu ý thơ theo một nghĩa
khác: ẩn chứa bên trong của vẻ bề ngoài mạnh mẽ, “dữ dội” ấy chính là

sự yếu đuối, mỏng manh, “dịu êm” của người con gái. Bởi suy cho cùng,
người phụ nữ có độc lập, tự chủ, can đảm với đâu, bản chất họ vẫn là
phái yếu, vẫn thuộc về những gì dịu dàng, bình yên và sâu lắng.
- Bên cạnh đó, liên từ “và” được điệp lại hai lần → gắn kết những
những đối lập ấy thành một thể thống nhất. Dù cho có “ồn ào”, “dữ
dội” hay “dịu êm”, “lặng lẽ” thì đó cũng chỉ là biểu hiện của một trái
tim u chân thành, tha thiết mà thơi.
- Ngồi ra, hai câu thơ cũng có cấu trúc thật độc đáo: mở đầu là
“ồn ào”, “dữ dội” nhưng kết thúc lại là “lặng lẽ”, “dịu êm”. Nghĩa là
đi đến cuối cùng thì tình yêu vẫn lắng vào những “dịu êm”, “lặng lẽ”,
cái ấm áp của hạnh phúc gia đình, cảm giác bình n trong tình u vẫn
ln là điều mà họ hướng đến. Đó chính là tính cách truyền thống
của người phụ nữ Á Đông.

2. CÂU 3,4 KHỔ I:
Để rồi khi mình trở nên khó hiểu trong mắt người u, sóng cố
tìm hiểu ngun nhân ngọn nguồn:
“Sơng khơng hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
- Đọc hai câu thơ, khơng biết từ bao giờ nhân loại cái đã mượn
hình ảnh của bến, của sông, của biển để làm biểu tượng cho tình
yêu:
2


/>
“Bao giờ cho sóng bỏ ghềnh
Cù lao bỏ biển, anh mới đành bỏ em” →Áp dụng linh hoạt
Hay ơng hồng của thơ tình Xuân Diệu cũng đã khao khát
“ Anh xin làm sóng biếc

Hơn mãi cát vàng em”
- Ở đây, nghệ thuật tương phản được nhà thơ sử dụng thật tinh tế
giữa “sông” và “bể”. “Sông” là không gian tù túng, chật hẹp,“bể” ở
đây là biển lớn đại dương, chỉ giới hạn bao la, vơ tận. Chính vì thế mà
“sơng” khơng bao giờ là đủ để cho sóng có thể vùng vẫy, khiến sóng
khơng cịn là mình, “khơng hiểu nổi mình”.
- Trong khổ thơ này, sóng là em và em cũng chính là sóng. Cho
nên, cũng như sóng, trái tim của người con gái đang yêu không chịu
chấp nhận sự tầm thường, nhỏ bé, ln khát khao khám phá chính
mình trong tình yêu, khao khát một tình yêu lớn lao và khao khát
được giải phóng khỏi mọi giới hạn để con người thực sự là mình,
tình yêu thực sự là tình u. Đó chính là quy luật của tình u chân
chính mn đời. Bởi:
“Vì tình u mn thuở
Có bao giờ đứng yên” (Xuân Quỳnh)
- Hơn nữa, hãy xét trong hoàn cảnh ra đời của bài thơ, vào những
năm 60, 70 thì đây quả thật là một quyết định táo bạo, mạnh mẽ của
người con gái sinh ra với sứ mệnh để yêu và làm thơ này. Nhưng cũng
chưa chắc quyết định mạo hiểm là sẽ có được sự hồi đáp của tình u.
Bởi tình u là một hiện tượng khó lý giải. Giống như nhà thơ Xuân
Diệu đã từng viết:
3


/>
“Làm sao cắt nghĩa được tình u
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu”
- Và cũng có thể thấy rằng, sự táo bạo, mạnh mẽ ấy chính là một

trong những nét hiện đại trong thơ Xuân Quỳnh, một quan niệm mới
mẻ về người phụ nữ hiện đại dám đấu tranh vì tình yêu, vượt qua
những thứ lễ giáo phong kiến để đến với hạnh phúc đích thực của cuộc
đời mình. Nếu trong bài thơ “Hương thầm”, nhà thơ Phan Thị Thanh
Nhàn từng viết:
“Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay
Cơ gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm
Bên ấy có người ngày mai ra trận”
Để rồi họ chia tay mà chẳng dám nói với nhau điều gì. Xn Quỳnh thì
khơng như vậy, chị luôn quan niệm không chỉ riêng người con trai mới
có thể chủ động trong tình u mà người phụ nữ cũng vậy, phải chủ
động tìm đến với tình u để được sống với chính mình. Đây chính
là thông điệp mới mẻ mà Xuân Quỳnh muốn gửi gắm đến bạn đọc. Và
kỳ diệu thay, sức sống của thông điệp này vẫn cịn lan tỏa như hương
thơm của đóa hoa tình yêu nở rộ giữa khoảng trời xanh thẫm của bao
nhiêu thế hệ độc giả yêu mến thơ ca.

3. CÂU 1,2 KHỔ II:

4


/>
Nếu ở khổ thơ 1, sóng được miêu tả trong khơng gian thì tới khổ
thơ 2, sóng được soi chiếu vào thời gian:
“Ơi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế”
- Thán từ “Ôi” được sử dụng, bộc lộ mạnh mẽ những cảm xúc
bồi hồi đang trào dâng trong lòng nhà thơ.
- Bên cạnh đó, nhà thơ đã sử dụng nghệ thuật tương phản giữa

“ngày xưa” và “ngày nay” cùng với cụm từ “vẫn thế” như để khẳng
định sự trường tồn vĩnh cửu của sóng cũng như sự trường tồn bất
diệt của tình u.
- (Và cũng khơng biết từ bao giờ, nhân loại đã mượn hình ảnh
của....). Cho nên, sóng là hình ảnh ẩn dụ cho tình yêu của em, con sóng
ngày xưa như thế nào thì con sóng ngày nay vẫn thế và tình yêu của em
dành cho anh vẫn sẽ như vậy, vẫn vẹn nguyên, thủy chung.
- Sóng nước cũng vậy mà sống tình cũng cũng thế. Nhớ năm xưa
Trương Chi cũng đã nổi sóng tình trước nhan sắc kiều diễm của Mị
Nương, Kim Trọng cũng nổi sóng tình trước vẻ đẹp “nghiêng nước
nghiêng thành” của Thúy Kiều. Vì lẽ đó, tình u ln là điểm sáng
vĩnh cửu giúp con người hướng đến mà sống. Đó là bất di, bất dịch
của quy luật tự nhiên, quy luật của lịng người, của tình u. Và ở một
bài thơ khác, Xuân Quỳnh cũng đã từng khẳng định sự vĩnh hằng, vẹn
nguyên của tình yêu này:
“Tiếng yêu từ những ngày xưa
Vượt qua năm tháng bây giờ đến ta
Tiếng yêu từ những ngày xưa
5


/>
Trải bao cay đắng vẫn là vẹn nguyên”
4. CÂU 3,4 KHỔ 2:
Xuân Quỳnh viết “Sóng”, chị đang hát những khúc hát về tình
yêu để đến bây giờ, biết bao thập kỷ trôi qua rồi, những độc giả vẫn
dành biết bao nhiêu tình yêu của mình cho một mảnh “tình thơ” đã cũ
và tình u trong sóng sẽ mãi mãi là khát vọng của tuổi trẻ, của lứa đôi:
“Nỗi khát vọng tình u
Bồi hồi trong ngực trẻ”

- Tình u khơng bó hẹp trong phạm vi lứa tuổi nào nhưng tình
yêu thường gắn với tuổi trẻ.
- Ở lứa tuổi mùa xuân của cuộc đời người thì tình yêu mới phát
triển mạnh mẽ nhất và mang đầy đủ ý nghĩa nhất. Tình yêu tràn đầy ở
tuổi thanh xuân làm “bồi hồi” trái tim trong “ngực trẻ”, khiến cho trái
tim lúc nào cũng thổn thức, cũng nhớ mong. Vì lẽ đó, khát vọng tình
u phải gắn liền với ngực trẻ kia mới đủ chỗ cho khát vọng yêu đương.
- Đồng thời, các tính từ “khát vọng”, “bồi hồi” được nhà thơ sử
dụng một cách tinh tế, diễn tả những trạng thái của con tim trong
ngực trẻ.
- Nơi “ngực trẻ” kia, trái tim anh, trái tim em, trái tim của sóng,
trái tim của đại dương đập cùng nhịp đập. Và nhà thơ Xuân Diệu
cũng đã từng say mê với tình yêu ở tuổi trẻ:
“Hãy để trẻ con nói cái ngon của kẹo
Hãy để tuổi trẻ nói hộ tình u”

6


/>
- Và có thể nói, “nỗi khát vọng tình u” xôn xao, rạo rực trong
trái tim, trong quan niệm của Xuân Quỳnh cũng là khát vọng
muôn đời của nhân loại.
5. KHỔ III:
Giấu mình trong hình tượng sóng ở khổ thơ 1, 2, đến đây hình
tượng em đã trực tiếp xuất hiện. Em đặt trong sự đối diện với mn
trùng sóng biển, trước cái vô biên, vô hạn của đất trời và tình u
“Trước mn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên”
-Trước tiên, giọng thơ trầm lắng như lời thì thầm của nhân vật
trữ tình.
-Bên cạnh đó, điệp ngữ “em nghĩ” lập lại hai lần trong một khổ
thơ như một điệp khúc thể hiện sự trăn trở, suy tư của người phụ
nữ đang yêu. Em “nghĩ về anh, em” là nghĩ về tình yêu của chúng
mình, “nghĩ về biển lớn” là nghĩ về cuộc đời. Tình yêu của mình rồi
sẽ ra sao giữa mênh mơng cuộc đời. Đó phải chăng là sự lo sợ của
nhân vật trữ tình. Bởi cuộc đời thật lắm gian trn và thử thách, đơi
khi tình u của chúng mình sẽ mất. Và nhà thơ Đỗ Trung Quân cũng
từng viết:
“Anh chỉ thấy một điều mong manh nhất
Là tình yêu là tình yêu ngát hương”
Hay Xuân Quỳnh cũng từng tâm sự:
7


/>
“Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hôm nay yêu, mai có thể xa rồi”
Hay ở một bài thơ khác chị cũng viết:
“ Lời yêu mỏng manh như màu khói,
Ai biết lịng anh có đổi thay?”
Xn Diệu cũng đã từng dự cảm:
“Tình yêu đến, tình yêu đi, ai biết!
Trong gặp gỡ đã có mầm ly biệt”
- Thật vậy, khi đứng trước biển cả mênh mông, đứng trước cái vô
biên, vô hạn của đất trời, người con gái cảm thấy mình thật nhỏ bé. Đó
vốn dĩ là cảm xúc bình thường có được. Thế nên:
“Đừng ví em là biển

Sâu thẳm và bao la
Thuyền nan em bé nhỏ
Không xa được bến bờ” (Anh Thơ)
- Những suy nghĩ, những trăn trở ấy, cuối cùng cũng được dồn
nén trong một câu hỏi tu từ cuối khổ như để truy tìm cội nguồn bí ẩn
của sóng: “Từ nơi nào sóng lên”. Đây cũng là câu hỏi làm tiền để cho
những suy tư của Xuân Quỳnh ở khổ thơ thứ tư. Đồng thời câu thơ cuối
có nhắc đến “sóng”, đây cũng chính là ẩn dụ cho tình yêu. (Cho nên,
không biết từ bao giờ nhân loại đã mượn hình ảnh của …).

6. KHỔ IV:

8


/>
Trước khoảng không vô tận và đối diện với trái tim, em tự đặt ra
một câu hỏi cho lịng mình để truy tìm căn ngun của sóng cũng chính
là lúc em muốn truy tìm căn ngun của tình u:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu”
Em cũng khơng biết nữa
Khi nào ta u nhau”
- (Sóng là hình ảnh ẩn dụ cho tình u, khơng biết từ bao giờ nhân
loại đã mượn…).
- Em đang trên chuyến hành trình truy tìm căn ngun của tình
u. Em khơng thẳng thắn nói ngay vào điều đó, mà muốn thơng qua
hình ảnh sóng để trải lịng mình. Theo khoa học “sóng” sinh ra từ “gió”.
Thơ Xn Quỳnh vốn khơng thường viết về những điều khô khan như
thế, tác giả bẻ ngay “cuống lái” về những nốt nhạc của trái tim. Vậy thì

“gió bắt đầu từ đâu”, em suy hoài, nghĩ mãi nhưng cuối cùng lại chẳng
tìm được câu trả lời. Và rồi, để bao biện cho sự thất bại trong cuộc
truy tìm của mình, người con gái ấy buông nhẹ một cái lắc đầu đầy
đáng yêu: “Em cũng không biết nữa”.
- Và gửi lời tới anh một câu hỏi rất nhẹ nhàng “Khi nào ta u
nhau”. Trái tim “em” ln muốn tìm sự lý giải, cắt nghĩa tình yêu, truy
tìm căn nguyên tình yêu của chính mình: chúng ta u nhau từ bao giờ,
chúng ta yêu nhau vì điều gì,... Tất cả đều là những câu hỏi rất khó để
trả lời hoặc là sẽ chẳng thể nào tìm ra được một câu trả lời nào trọn vẹn
cả cả. Lý giải về tình yêu vốn dĩ là một hành trình rất thú vị, gây sự hấp

9


/>
dẫn với biết bao cây bút tài hoa. Nếu như Xn Diệu - ơng hồng thơ
tình Việt Nam từng lý giải tình u bằng một buổi chiều có mây:
“Làm sao cắt nghĩa được tình u
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu”
Thì Nguyễn Bính lại khiến lịng người rạo rực khi lý giải phải tình yêu
bằng cảm xúc “ghen tuông”:
“Nghĩa là ghen quá đấy mà thôi
Thế nghĩa là yêu quá mất rồi
Và nghĩa là cô và tất cả
Cô, là tất cả của riêng tơi”
Nhìn nhận trong cách truy tìm căn nguyên, cắt nghĩa về về tình yêu của
những người nghệ sĩ mới thấy được, Xuân Quỳnh đã ghi được ấn tượng
sâu đậm trong lòng độc giả từ cách lý giải rất riêng, rất nữ tính, đáng

yêu. Biết bao thế kỷ trôi qua rồi, con người vẫn cứ phân vân đi tìm câu
trả lời cho tình yêu, say mê trong tình yêu, dành trái tim của mình để
sẵn sàng đập nhanh hơn vì một người.
-Có một quy luật của tình yêu đó là chẳng có quy luật nào cả.
Và em vẫn sẽ can đảm bên cạnh anh, yêu anh bằng tất cả đủ đầy những
cảm xúc của riêng mình. Tình yêu vốn dĩ là một ẩn số giữa hai tâm hồn
chứa đầy bí ẩn:
“Dầu tin tưởng: chung một đời, một mộng
Em là em, anh vẫn cứ là anh
10


/>
Có thể nào qua Vạn Lý Trường Thành
Của hai vũ trụ chứa đầy bí mật” (Xuân Diệu)
Và những tâm hồn bí mật ấy vẫn ln khao khát được hịa cùng nhau,
khám phá những điều nếu mà cả cuộc đời cũng chẳng thể nào lý giải
nổi. Bởi tình yêu là bài toán chẳng thể nào đưa ra một đáp án đúng nhất,
cũng chính vì thế mà nó ln mới mẻ, ln hấp dẫn, luôn khởi nguồn
cho rất nhiều thi phẩm hay.
7. CÂU 1, 2, 3, 4 KHỔ 5:
Thông qua bốn câu thơ đầu khổ năm, Xuân Quỳnh đã hóa thân
vào sóng để nói về nỗi nhớ sâu thẳm trong tình u:
“Con sóng dưới lịng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ơi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
- Đọc khổ thơ ta như tìm thấy vị trí của những con sóng cũng như
nỗi nhớ trong lịng người. Con sóng thao thức ở mọi chiều cả về khơng
gian và thời gian. Đó cũng chính là nỗi nhớ trào dâng mãnh liệt trong

tâm hồn của người con gái đang yêu. Trong bốn câu thơ này này, sóng
là em mà em cũng chính là sóng. (Khơng biết tự bao giờ nhân loại
đã…).
- Có thể thấy, nỗi nhớ chính là thước đo nồng độ của tình yêu.
Tình yêu càng da diết, càng đắm say thì nỗi nhớ càng thêm mãnh liệt.

11


/>
- Đồng thời, tình u có lúc lắng xuống vào bên trong nhưng cũng
có khi nó lại được thể hiện ra bên ngồi. Chỉ có những ai thực sự nhạy
cảm, có chiều sâu trong tâm hồn mới có thể hiểu được nó.
- Bên cạnh đó, “con sóng” được điệp lại 3 lần như điệp khúc của
một bản tình ca với những giai điệu da diết, như một nỗi ám ảnh thường
trực về tình yêu và nỗi nhớ của nhà thơ.
- Nghệ thuật nhân hóa “sóng nhớ bờ” kết hợp với sự đối lập:
“ngày” và “đêm”, “dưới lòng sâu” với “trên mặt nước”, để thấy rằng,
con sóng dù chìm hay nổi dùng ngày hay đêm nó vẫn ln nhớ đến
bờ.
→ Như vậy, Xn Quỳnh đã phát hiện thấy sóng “khơng ngủ được” vì
“sóng mang trong mình nỗi nhớ, sóng chính là nỗi nhớ... đã là sóng
thì bao giờ cũng thức, sóng khơng ngủ vì nếu sóng ngủ thì chính
sóng cũng khơng tồn tại nữa”( nhà phê bình Nguyễn Đăng Mạnh). Vì
lẽ đó sống chính là trái tim của biển cả, là nhịp đập, là sự sống của biển
cả.
8.CÂU 5, 6 KHỔ V:
Hình như muốn bộc lộ nỗi nhớ da diết của người phụ nữ đang yêu,
những trạng thái cảm xúc đặc biệt này khơng đựng vừa trong hình tượng
sóng qua tần nghĩa ẩn dụ, Xuân Quỳnh đã viết thêm hai câu thơ cho

một khổ thơ đã hoàn chỉnh khiến nỗi nhớ như trào dâng khỏi những
khuôn khổ, để diễn tả cho thỏa nỗi nhớ. Phải chăng, cũng là cách để nhà
thơ đo chiều dài của nỗi nhớ:
“Lòng em nhớ tới anh
12


/>
Cả trong mơ còn thức”
- Xuân Quỳnh tinh tế lắm khi sử dụng cụm từ “lòng em”- nơi sâu
thẩm nhất trong tâm hồn người nghệ sĩ. Khi chị nói “lịng em nhớ đến
anh” có nghĩa là “em” đang dốc cả tâm can của mình để trao gửi nỗi
nhớ niềm thương ấy đến anh- tình u đích thực trong cuộc đời “em”.
- Có thể thấy, em nhớ anh như sóng nhớ bờ. Sóng nhớ bờ trong
cõi thật, giới hạn bởi “ngày” và “đêm”, cịn người con gái khi u thì
nỗi nhớ băng qua mọi giới hạn, xáo trộn cả cõi thật và cõi mơ, thống
trị cả tiềm thức, vô thức: “Cả trong mơ cịn thức”. Ca dao có câu:
“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than”
Hay
“Đêm nằm lưng chẳng tới giường
Trông cho mau sáng ra đường gặp anh”
Còn trong thơ của Xuân Quỳnh, nỗi nhớ ấy được diễn đạt một cách độc
đáo “trong mơ” mà vẫn “cịn thức” . Đây vốn dĩ khơng phải là sự
thức ngủ thông thường mà là sự thao thức, nhớ nhung trong tình
u. Tức là nỗi nhớ ấy vẫn ln tồn tại, vẫn luôn hiện diện bên trong
tâm hồn người con gái khi yêu này. Thế mới biết nỗi nhớ da diết trong
thơ của Xn Quỳnh là thế nào, nó ln bồn chồn, khắc khoải vì nhớ vì
yêu. Nỗi nhớ ấy cũng đã từng xuất hiện ở một thi phẩm khác của nữ sĩ
này:

“Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
13


/>
Lịng thuyền đau rạn vỡ”(“Thuyền và biển”)
- Khơng dừng lại ở đó, ta có thể hiểu trạng thái “trong mơ cịn
thức” khơng chỉ là nỗi nhớ, đó dường như cịn là những dự cảm lo âu
của một trái tim từng bầm dập đau đớn vì những tổn thương, mất mát
trong tình u nên ln lo sợ:
“Lời u mỏng manh như màu khói
Ai biết lịng anh có đổi thay”
Một trái tim ln xót xa:
“Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hơm nay yêu, mai có thể xa rồi”
Và do vậy, khi người phụ nữ đang u mà “trong mơ cịn thức” thì
thức khơng chỉ để nhớ anh, thức cịn như để trơng giữ tình u, để
tình u khơng tuột khỏi tầm tay. Trăn trở, lo âu, bất ổn luôn là nét
tâm lý ám ảnh quen thuộc trong hồn thơ Xuân Quỳnh. Chị đã gửi gắm
tâm tư mình vào bài thơ một cách thật tinh tế “Không mặt nạ, không
son phấn, không vay mượn, khơng lên gân, Xn Quỳnh đã gửi
mình vào thơ. Thơ Xuân Quỳnh là tính linh Xuân Quỳnh. Trường
hợp Xuân Quỳnh thật điển hình cho quy luật: thơ là sự ký thác
phận người vào chữ. có lẽ vì thế mà, dù đời thơ Xuân Quỳnh đã
dừng, sóng thơ Xuân Quỳnh vẫn vỗ khôn nguôi.”(TS. Chu Văn
Sơn)→ Áp dụng linh hoạt.
9. CÂU 1,2 KHỔ VI:
Từ những nỗi nhớ da diết, cồn cào ấy, đến với khổ thơ thứ sáu,

Xuân Quỳnh đã khẳng định tấm lòng son sắt, rất thủy chung của
14


/>
mình đối với người u- đây chính là một trong những vẻ đẹp truyền
thống cao quý của người phụ nữ Việt Nam:
“ Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương”
- Nếu “phương Bắc”, “phương Nam” gợi những không gian xa
xôi, cách trở, những không gian thường được lấy làm biểu tượng cho
sự xa cách trong tình u, trong cuộc đời:
“Vừa thống tiếng cịi tàu
Lịng đã Nam đã Bắc”
Thì các động từ đối lập như: “xuôi”, “ngược” lại thể hiện những vất
vả, gian khó, trn chun trong tình u. Thơng thường, người ta
bảo xuôi về Nam, ngược ra Bắc nhưng ở đây, Xn Quỳnh lại nói
ngược là “xi về phương Bắc”, “ngược về phương Nam”. Sự khác
biệt ấy hình như đã hé mở những éo le, cách trở có thể xuất hiện
trong tình u nói chung, trong tình u của nữ sĩ nói riêng. Qua đó,
có thể thấy tình u sẽ ln phải gắn liền với những thử thách, vượt
qua được những những thử thách ấy tình yêu sẽ càng thêm bền vững.
Tình yêu sẽ cho anh, cho em, cho chúng ta sức mạnh nên ca dao có câu:
“Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo
Ngũ lục sông cũng lội, thất bát cửu thập đèo cũng qua
Và ở một thi phẩm khác, chính Xuân Quỳnh cũng đã từng viết:
“ Tình ta như hàng cây
Đã qua mùa gió bão

15


/>
Tình ta như dịng sơng
Đã n ngày thác lũ”
- Khơng dừng lại ở đó, từ “Dẫu” được điệp lại hai lần đầu mỗi
vế câu như để khẳng định: Đối với em dù cuộc đời có thay đổi, dù vũ
trụ có biến thiên cũng không hề quan trọng. Điều quan trọng là “anh”
dù ở “Bắc” hay “nam”, dù phải “xuôi” hay “ngược” thì “em” cũng
“hướng về”. Giống như những gì chị đã từng thủ thỉ:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập khi cuộc đời khơng cịn nữa
Nhưng biết u anh cả khi chết đi rồi”
- Bên cạnh đó, ta thấy từ cuối cùng của khổ thơ lại là từ “phương”
một từ chỉ hướng trong khơng gian. Tình u của người phụ nữ đã đem
đến một sáng tạo mới mẻ, độc đáo cho ngơn từ: Nếu cuộc đời có bốn
phương tám hướng thì lịng em chỉ có một phương duy nhất- “phương
anh”. Giữa cuộc đời rộng lớn, giữa vũ trụ bao la, anh là bến bờ hạnh
phúc duy nhất để lòng em hướng đến. Nỗi nhớ và sự thủy chung trong
tình yêu khiến vũ trụ khơng cịn Nam Bắc Đơng Tây mà như chia chia
đơi: Một bên là phương trời có anh đẹp đẻ, ấm áp, bên cịn lại là
khơng có anh, thế giới đều trở nên lạnh lẽo, u buồn. Như ở một thi
phẩm khác chị đã chia sẻ:
“Dẫu em biết chắc rằng anh trở lại
Ngọn gió buồn vẫn thổi phía không anh”
10. KHỔ VII:
16



/>
Quả thật, tình yêu dù đẹp đẽ nhưng vẫn gắn với đời thường, mà
đời thường lại nhiều bể dâu. Vì thế, những người đang u ngồi sự
thủy chung cịn cần có cả nghị lực và niềm tin mới có thể vượt qua được
thử thách:

“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù mn vời cách trở”
- Đang nói về chuyện tình u của anh và em, nhà thơ lại rẻ sang
chuyện của sóng. (Sóng là hình ảnh ẩn dụ cho em. Không biết từ bao
giờ nhân loại đã…).
- Hình ảnh “đại dương” rộng lớn với “mn vời cách trở” là biểu
tượng cho cuộc đời lắm gian nan.
- Hướng ra ngoài mặt biển, suy ngẫm về hành trình của sóng,
người con gái nhận thấy để cập được bến bờ, con sóng phải trải qua
mn vàn khó khăn, bão tố cũng giống như trong tình yêu, con người
chắc chắn sẽ gặp nhiều sóng gió. Tuy nhiên, em cũng như sóng nhất
định sẽ “tới bờ” vì niềm tin vào tình yêu sẽ tiếp cho em thêm sức mạnh.
- Nếu đảo ngược lại trật tự của hai dòng thơ cuối “Dù muôn vời
cách trở/ Con nào chẳng tới bờ”, ta sẽ thu được điều kiện-kết quả thông
thường. Nhưng ở đây, Xuân Quỳnh lại đưa kết quả lên trước rồi mới
đến điều kiện, thêm nữa, sắc thái nghi vấn và phủ định đậm chất tranh
biển trong câu thơ thứ ba: “Con nào chẳng tới bờ”, làm hiện ra cái tôi
17


/>

một mực tin tưởng vào tình yêu, khẳng định mạnh mẽ hơn niềm tin
vững chắc trong tình yêu: Nhìn thấy đích đến trước, bất chấp mọi khó
khăn!
- Lời thơ như vỗ về, an ủi chính mình để có thêm ý chí và nghị
lực trên hành trình tìm kiếm bến bờ hạnh phúc.
“Tay ta nắm lấy tay người
Dẫu qua trăm suối, ngàn đồi cũng qua”
(Xuân Quỳnh)

11. KHỔ 8:
Không dừng lại trong niềm tin vào tình u như một kết cục có
hậu, trái tim nhạy cảm của Xuân Quỳnh tiếp tục mở ra những trăn trở
khi dòng suy ngẫm hiện hữu những hình ảnh của thời gian và khơng
gian.
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”
- Nhà thơ đã sử dụng những cấu trúc: “tuy... vẫn”, “dẫu...vẫn”
cùng với sự đối lập của: “cuộc đời” với “năm tháng”, “biển” với
“mây” để thể hiện những triết lý về sự vĩnh hằng, trường tồn của vũ trụ
bao la đối lập với sự hữu hạn của thời gian, sự nhỏ bé của con người.
- Thật vậy, cuộc đời tuy dài, biển cả tuy rộng nhưng năm tháng sẽ
đi hết cuộc đời như mây kia sẽ bay qua biển rộng sẽ đến với những
18


/>
không gian bao la. Nhạy cảm với sự trôi chảy của thời gian nên Xuân
Quỳnh tiếc cho sự hữu hạn của đời người. Ở điểm này, Xuân Diệu cũng

rất đồng cảm với Xuân Quỳnh:
“Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết nghĩa là tơi cũng mất”
- Vì thế, ngay cả khi tình u biểu hiện đắm say nhất, Xn Quỳnh
vẫn khơng hồn tồn thốt ly khỏi thực tại. Trong cái nồng nhiệt hết
mình vẫn thấp thống nỗi lo âu. Mọi chuyện rồi sẽ đi qua, “mây” kia
vẫn sẽ bay vào cõi xa xăm vơ định. Tình u cũng thế vì tình yêu bao
giờ cũng gắn liền với một người cụ thể, gắn liền với một cái hữu hạn
của đời người. Vì vậy, Xuân Quỳnh cũng đã từng nghĩ:
“Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hơm nay u, mai có thể xa rồi”
Hay ở một bài thơ khác, chị cũng viết:
“Lời yêu mỏng manh như màu khói
Ai biết lịng anh có đổi thay?”
Xn Diệu cũng đã từng dự cảm:
“Tình yêu đến, tình yêu đi, ai biết
Trong gặp gỡ đã có mầm ly biệt”
Hay nhà thơ Đỗ Trung Quân cũng đã viết
“ Anh chỉ thấy một điều mong manh nhất
Là tình yêu là tình yêu ngát hương”
- Như vậy, Xuân Quỳnh ý thức được những vất vả, nhọc nhằn
trong cuộc hành trình đến với hạnh phúc. Nhưng là một con người có
19


/>
trái tim, Xuân Quỳnh lại có niềm tin mãnh liệt và tình yêu. Đây là sức
mạnh tình yêu trong thơ Xn Quỳnh - cái sức mạnh mà khơng phải
tình u nào cũng có được. Sức mạnh của niềm tin.

12. KHỔ 9:
Những trải nghiệm của cuộc đời đã mang đến cho Xuân Quỳnh ý
thức được sự trôi chảy của thời gian, sự hữu hạn của đời người.
Nhận thức này dẫn con người đến hai lối suy nghĩ: hoặc bị quan, chán
chường về cuộc đời, hoặc sống gấp gáp, sống vội vã để tận hưởng
thật nhiều. Thật vậy, Xuân Diệu đã từng giục giã “Mau đi thôi! Mùa
chưa ngả chiều hôm”. Và khi khơng thể “tắt nắng” hay “buộc gió” để
níu kéo năm tháng, để giữ gìn hương sắc cuộc đời, Xuân Diệu tìm đến
một giải pháp mãnh liệt đầy nam tính, đó là vội vàng tận hưởng cuộc
đời một cách say sưa, gấp gáp khi cịn có thể: “riết”, “thâu”,
“cắn”,... để “cho chếnh thoáng”, “cho no nê”,.... Tuy nhiên, Xuân
Quỳnh đã khơng lựa chọn cho mình một trong hai cách trên mà lại lựa
chọn một cách cách ứng xử thật bao dung, nhân hậu và đầy nữ tính. Đó
là lặng lẽ hy sinh và hiến dâng:
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình u
Để ngàn năm cịn vỗ”
- Khát vọng hịa mình thành “trăm con sóng nhỏ” là khát vọng
thật khiêm nhường, cho đi và dâng hiến. Bởi, có một nghịch lý trong
tình u là “Hạnh phúc chỉ thật sự đến khi bạn dám mạnh dạn cho
20


/>
đi chứ khơng phải nắm giữ thật chặt”(Hoere). Hịa tan cái tơi cá nhân
nhỏ bé “tan ra” hịa vào tình yêu “biển lớn” của cuộc đời, của nhân
loại, tự nguyện dâng hiến hết mình cho tình yêu. Nhà thơ Tago cũng đã
từng có ước muốn như thế:


“Nếu đời anh chỉ là viên ngọc
anh sẽ đập nó thành trăm mảnh
và xâu thành một chuỗi
quàng vào cổ em”
- Không dừng lại ở đó, hai hình ảnh đối lập: “con sóng nhỏ” và
“biển lớn tình yêu”, cho thấy khát vọng thật khiêm nhường và cũng
thật lớn lao. Chỉ xin làm “con sóng nhỏ” nhưng con sóng lại hịa vào
“biển lớn tình u”, là con sóng “ngàn năm cịn vỗ”. Đó chính là khát
vọng muốn được bất tử hố trong tình u. Đây vừa là khát vọng,
vừa là đòi hỏi mãnh liệt của người con gái. Ước mơ về một tình yêu
vĩnh hằng gợi cho ta nhớ đến bài thơ “Biển” của Xuân Diệu:
“Anh xin làm sóng biếc
Hơn mãi cát vàng em
Hơn thật khẽ, thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi
Đã hôn rồi, hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt”
21


/>
Xn Diệu đã có một ngày “thơi dào dạt” cịn Xn Quỳnh thì “ngàn
năm cịn vỗ”.
- Đồng thời, ta thấy Xuân Quỳnh viết bài thơ này vào năm 1967,
khi cuộc kháng chiến chống Đế quốc Mỹ cùng chính quyền tay sai
Sài Gòn đang vào giai đoạn ác liệt, khi thanh niên trai gái ào ào ra trận
“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, khi sân ga, bến nước, gốc đa sân
trường diễn ra những “cuộc chia ly màu đỏ”. Cho nên, đặt bài thơ vào

trong hoàn cảnh ấy ta càng thấy rõ nỗi khát khao tình yêu da diết của
một người con gái trong tình yêu.
→Vậy là, con người sẽ làm được điều diệu kỳ. sẽ chiến thắng
được cái hữu hạn của thời gian và không gian, sẽ vĩnh viễn hóa tình
u đời nếu họ dâng hiến và hy sinh trọn vẹn cho tình yêu.

Nghệ Thuật Và Nội Dung
- Nghệ thuật:
1. Việc sử dụng hình ảnh sống để ẩn dụ cho tình u u của người
con gái. Sóng trong bài thơ là một hình tượng kép, sóng vừa là
sóng biển vừa là sóng lịng của người phụ nữ đang u.
2. Thể thơ 5 chữ với những dịng thơ thường khơng ngắt nhịp/
3. Giọng thơ vừa tha thiết, sâu lắng vừa mãnh liệt, sôi nổi
4. Các đặc sắc nghệ thuật: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, điệp, tương
phản,...
5. Ở khổ thơ 5 năm có tới 6 câu thơ đã phá hủy các luật thơ thông
thường. Diễn tả cho thỏa nỗi nhớ.
22


/>
- Nội dụng: Bài thơ đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình
yêu:


Vừa hiện đại vì bộc lộ thành thực, táo bạo, mạnh mẽ những khao
khát đam mê.




Vừa giữ được những nét truyền thống tốt đẹp trong sự dịu dàng,
đằm thắm, đức hy sinh và sự gắn bó thủy chung.

23