🙣🙣🙣🙣🙣

ĐỀ TÀI: LỄ HỘI MỪNG CƠM MỚI - NÉT VĂN HÓA
LÂU ĐỜI CỦA CÁC DÂN TỘC VÙNG TÂY BẮC

PAGE \* MERGEFORMAT 1


MỤC LỤC
Trang
Phần Tổng Quan……………………………………………………… 2
1. Lý do chọn đề tài……………………………………………………. 2
2. Mục đích nghiên cứu.……………………………………………….. 2
3. Đối tượng nghiên cứu.………………………………………………. 3
4. Phương pháp nghiên cứu.…………………………………………… 3
5. Dự kiến những kết quả sau khi nghiên cứu.………………………… 3
Phần Nội Dung.
Chương I : Cơ sở lý luận và thực tiễn.……………………………….. 4
1. Khái niệm văn hóa ………………………………………………… 4
2. Lễ mừng lúa mới là gì ?……………………………………………. 4
3. Đôi nét về lễ mừng lúa mới………………………………………… 4
Chương II : Lễ hội mừng lúa mới của các dân tộc vùng Tây Bắc.. 7
1. Lễ mừng lúa mới của người Thái ………………………………… 7
2. Lễ mừng lúa mới của người Tày………………………………….. 9
3. Lễ mừng lúa mới của người Si La………………………………… 12
Chương III : Giá trị và bản sắc văn hóa của lễ mừng lúa mới…….. 15
Phần kết luận………………………………………………………. 17
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PAGE \* MERGEFORMAT 1

PHẦN TỔNG QUAN

Lí do chọn đề tài
Dân tộc Việt Nam ta nổi tiếng với sự đa dạng trong cộng đồng các dân tộc,
đi kèm với đó là sự phong phú về phong tục truyền thống và các lễ hội . Tất cả
đã tạo nên một bản sắc văn hóa dân gian độc đáo, giàu truyền thống Việt trong
mắt bạn bè quốc tế. Tuy nhiên, theo giời gian trôi qua, một số phong tục , lễ
hội truyền thống đã dần bị mai một, biến chất hoặc biến mất trong dòng lịch
sử. Vì thế, đi đơi với việc tiến vào thời đại cơng nghiệp hóa , hiện đại hóa cần
có những biện pháp gìn giữ, bảo tồn, và phát huy những giá trị truyền thống
của bản sắc văn hóa dân gian riêng của đất Việt.
Đến với mảnh đất Tây Bắc hùng vĩ, hoang sơ, nơi cư trú của hơn 30 dân tộc
sinh sống. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa đặc sắc , đậm đà bản sắc dân
tộc riêng với những lễ hội dân gian truyền thống, phong tục in đậm dấu ấn nền
nơng nghiệp canh tác của mình. Nổi bật trong số đó là lễ mừng lúa mới của các
dân tộc anh em nơi đây.
Để có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về lễ mừng lúa mới của các dân tộc
anh em miền cao Tây Bắc cũng như việc bảo tồn và phát triển lễ hội này, em
đã chọn đề tài “ Lễ hội mừng cơm mới - nét văn hóa lâu đời của các dân tộc tại
vùng Tây Bắc ” để nghiên cứu và tìm hiểu.
Mục đích nghiên cứu
Bài tiểu luận “ Lễ hội mừng cơm mới - nét văn hóa lâu đời của các dân tộc
vùng Tây Bắc ” với mục đích nghiên cứu những nét độc đáo , nổi bật của lễ
mừng lúa mới của vùng cao Tây Bắc để hiểu rõ thêm về lễ hội cũng như đề

PAGE \* MERGEFORMAT 1


xuất những ý kiến về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân gian của lễ mừng

lúa mới.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là lễ mừng lúa mới ở Tây Bắc và những nét văn hóa
độc đáo của lễ hội này. Cụ thể ở các dân tộc: Thái, Tày, Si La.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu: Phân tích tổng hợp (đưa ra các phân tích một
cách cụ thể về các luận điểm sau đó tiến hành tổng hợp thành một kết luận
chung).
5. Dự kiến kết quả sau khi nghiên cứu
Có một cái nhìn khái qt hơn về lễ mừng lúa mới cũng như những nét độc
đáo của lễ hội này.
Phân tích và tìm ra những giá trị văn hóa đặc sắc của lễ hội này.
Tìm và đưa ra những ý kiến về cách bảo tồn và phát huy những bản sắc văn
hóa của lễ hội này.

PAGE \* MERGEFORMAT 1


PHẦN NỘI DUNG

Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn
1. Khái niệm văn hóa
“Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con
người sáng tạo và tích lũy qua q trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương
tác giữa con người với mơi trường tự nhiên và xã hội của mình.” ( Trần Ngọc
Thêm, 1996:27).
2. Lễ mừng lúa mới là gì ?
Lễ mừng lúa mới hay còn gọi là Tết cơm mới và Tết Hạ Nguyên, là lễ hội
quan trọng nhất trong hệ thống các lễ hội cổ truyền của các dân tộc Việt Nam.
Lễ mừng lúa mới đối với người dân tộc thiểu số cũng quan trọng giống như dịp

Tết của người Kinh vậy. Lễ cúng được tổ chức hàng năm, với mục đích mừng
mùa màng thuận lợi và để cúng tạ các vị thần đã giúp dân làng được mùa. Tùy
theo từng dân tộc, các tổ chức sẽ có những đặc điểm riêng khác nhưng điểm
chung thường thấy là các lễ hiến tế, ăn cơm mới… Thường được tiến hành sau
khi kết thúc vụ mùa vào ngày 10 tháng 10 Âm lịch.
3. Đôi nét về lễ mừng lúa mới
Ăn cơm mới là một hoạt động không thể thiếu được của đồng bào vùng cao
Tây Bắc. Theo các bậc cao niên trong các bản thì đây là một nét văn hóa bản
địa có từ lâu đời, được người dân gìn giữ cho đến tận ngày nay. Đến ngày mùa,
tuy hiện nay, cơng việc thu hoạch lúa có nhàn hạ hơn song người dân vẫn tổ
chức đến giúp nhau gặt lúa và tổ chức ăn cơm mới ngay sau vụ gặt để cùng
nhau mừng mùa màng bội thu.
PAGE \* MERGEFORMAT 1


H1: Những ruộng lúa bậc thang vàng ươm của miền Tây Bắc
Nguồn:

/>
20160109174032314.htm

Lễ ăn cơm mới được người tổ chức ngay trong ngày gặt lúa của gia đình. Từ
lâu rồi, đây là một hoạt động quan trọng và thiêng liêng. Muốn có gạo mới,
trước đó, mọi người gặt trước một khoảnh ruộng nhỏ rồi phơi lấy gạo mới để
dùng cho lễ cơm mới trong mùa gặt. Tùy theo gia cảnh của mỗi nhà để tổ chức
lễ ăn cơm mới cho đầm ấm và quây quần. Buổi sáng, những người anh em trong
họ hay hàng xóm có mặt đơng đủ để giúp gia chủ gặt lúa. Buổi chiều nếu trước
đây họ giúp nhau đập lúa, tuốt lúa thì ngày nay có máy vò nên họ giúp nhau
mang lúa về nhà. Đến buổi tối, lễ ăn cơm mới trong mỗi gia đình diễn ra.


PAGE \* MERGEFORMAT 1


Chương II: Lễ hội mừng lúa mới của các dân tộc vùng Tây Bắc
Lễ mừng lúa mới của người Thái
Lễ cơm mới là một nét văn hóa truyền thống mang tính nhân văn sâu sắc
được người Thái coi trọng và gìn giữ từ đời này sang đời khác. Đây là dịp để
người thân trong gia đình, làng xóm hội ngộ, chung vui, chia sẻ với nhau công
việc làm ăn, xây dựng gia đình và thắt chặt thêm tình đồn kết cộng đồng…
Đã thành thông lệ, mỗi năm, cứ vào độ tháng 5 - 6 và tháng 9 - 10 dương lịch,
khi những cánh đồng lúa trải tấm thảm vàng óng khắp bản làng cũng là lúc các
gia đình ở làng trên, xóm dưới lại chộn rộn với cơng việc chuẩn bị cho lễ cơm
mới, tiếng Thái gọi là “Chôm khảu mớ”.
Vì các nương lúa thường khơng chín đồng loạt, nên những nhà trồng lúa rẫy
thường chọn ngày khác nhau để làm lễ mừng cơm mới. Họ thường chọn ngày
đẹp, tránh vào ngày kiêng cữ của gia đình như ngày mất của ông bà, bố mẹ,
người thân trong nhà. Thông thường, người Thái mỗi năm chỉ cúng mừng cơm
mới một lần. Phong tục này xuất phát từ niềm tin của người Thái, họ cho rằng,
để có một mùa vụ bội thu, thì sự phù hộ của đất trời, tổ tiên là rất quan trọng.
Người Thái có câu: “Lực lan bỏ tàm kin cón, bỏ hón kin cai đằm pang” (Con
cháu khơng dám ăn trước, không thể ăn qua mặt gia tiên) nên gia tiên phải là
người ăn cơm mới trước, nếu không cây lúa sẽ không tốt và sẽ không được
mùa. Vì vậy, nhằm cảm ơn tổ tiên và cơng ơn sinh thành của cha mẹ, mừng
mùa màng thắng lợi và cầu cho con cháu khỏe mạnh, mưa thuận, gió hịa giúp
năm sau lại có những mùa vụ tươi tốt nên mỗi gia đình dù có hồn cảnh khác
nhau vẫn thu xếp làm lễ cơm mới mời ông bà tổ tiên đến chung vui

PAGE \* MERGEFORMAT 1



cùng con cháu. Trong lễ cơm mới, gia đình nào cũng mời 4 góc nhà, 3 góc bếp
(tức là anh em, làng xóm, bạn bè thân thiết) cùng đến chung vui với mong muốn
có nhiều khách thì vụ mùa sau sẽ có thêm nhiều niềm vui, phúc lộc. Những
người khách mời nhất thiết không được mang tiền, quà mừng mà chỉ có những
lời chúc tốt đẹp dành cho gia chủ. khi cây lúa trên nương ngả màu vàng, gia
chủ sẽ chọn ngày lành và người mẹ hoặc con dâu trưởng trong nhà sẽ đi cắt lúa
mang về làm lễ cơm mới. Thường thì bà con chọn lúa nếp cịn xanh để làm
cốm. Cịn khi lúa chín hơn, bà con cắt về đồ cho hạt thóc nứt rồi đem phơi nắng.
Bà con phơi vừa nắng nếu quá nắng đem giã gạo sẽ bị nát, ăn không ngon.
Trước khi lấy lúa trên nương về làm lễ cơm mới, bà con phải làm lễ cúng lúa
mới trước để mời ông bà, tổ tiên đến ăn và báo cáo với tổ tiên là con cháu sẽ
thu hoạch lúa về. Đồ lễ gồm có một con gà, một con vịt, một con lợn (không
bắt buộc), 2 chai rượu trắng. Ngồi ra cịn có xơi và đồ ăn, thức uống phục vụ
con cháu đến giúp gia đình thu hoạch lúa. Tất cả đồ cúng được làm chín từ nhà,
rồi bà con mang lên nương đặt tại một vị trí nào đó ở góc nương và mời ông
mo đến cúng. Ông mo cúng gọi thổ công, thổ địa tại nương trồng lúa lên ăn.
Ngày nay, do diện tích nương rẫy thu hẹp, bà con khơng cịn duy trì lễ cúng lúa
mới trên nương, chỉ thực hiện nghi lễ cúng cơm mới.
Sau khi cúng lúa mới xong, bà con chuẩn bị lễ cúng cơm mới. Nét đặc sắc của
tục lệ này là lễ vật dùng để cúng chủ yếu là sản vật sẵn có được trồng từ nương
rẫy. Ngồi ra, cịn có cá bắt ở suối, thịt thú và các loại thực vật được hái trong
rừng... Đặc biệt, trong mâm cúng không thể thiếu “Na mẫu” tức là cốm làm từ
lúa nếp non, “Mạ cong” tức là gạo giã từ thóc xơi chín đem phơi, rất dẻo và
thơm. Các lễ vật được chia làm 3 mâm lễ: 1 mâm để cúng thổ địa, 1 mâm cúng
tổ tiên và 1 mâm cúng vía lúa để mừng cơm mới (mâm lễ này chỉ

PAGE \* MERGEFORMAT 1


gồm các con vật hay phá hoại mùa màng như châu chấu và chuột rừng). Lễ

cúng được thực hiện tại bàn thờ thổ địa và bàn thờ tổ tiên trong nhà. Ông

Nàng cho biết: “Cúng lễ cơm mới thường là những người cao tuổi trong gia
đình hoặc thầy mo. Gia đình mình có ơng chú là người cao tuổi nhất, ông sẽ
cúng. Nếu ông mất thì anh trai mình sẽ cúng. Khi anh trai mất thì mình là người
cao tuổi trong dịng họ sẽ đảm trách cơng việc đó”.
Lễ cúng cơm mới thường diễn ra vào lúc chiều tối, khi mọi người đã đi làm về
đơng đủ. Vì “Về ban đêm, “con ma” mới nghe thấy những lời thầy mo truyền
tải lòng thành và ý nguyện của gia chủ, bởi vậy cúng ban ngày không thể được”.
H2: Lễ mừng lúa mới của người Thái

Nguồn: />
Lễ mừng lúa mới của người Tày

PAGE \* MERGEFORMAT 1


Ăn cơm mới là một hoạt động không thể thiếu được của đồng bào Tày vùng
cao Tây Bắc. Theo các bậc cao niên trong các bản Tày thì đây là một nét văn
hóa bản địa có từ lâu đời, được người dân gìn giữ cho đến tận ngày nay. Đến
ngày mùa, tuy hiện nay, cơng việc thu hoạch lúa có nhàn hạ hơn song người
dân Tày vẫn tổ chức đến giúp nhau gặt lúa và tổ chức ăn cơm mới ngay sau vụ
gặt để cùng nhau mừng mùa màng bội thu. Lễ ăn cơm mới được người Tày tổ
chức ngay trong ngày gặt lúa của gia đình. Từ lâu rồi, đây là một hoạt động
quan trọng và thiêng liêng. Muốn có gạo mới, trước đó, người Tày gặt trước
một khoảnh ruộng nhỏ rồi phơi lấy gạo mới để dùng cho lễ cơm mới trong mùa
gặt. Tùy theo gia cảnh của mỗi nhà để tổ chức lễ ăn cơm mới cho đầm ấm và
quây quần. Buổi sáng, những người anh em trong họ hay hàng xóm có mặt
đơng đủ để giúp gia chủ gặt lúa. Buổi chiều nếu trước đây họ giúp nhau đập
lúa, tuốt lúa thì ngày nay có máy vò nên người Tày giúp nhau mang lúa về nhà.

Đến buổi tối, lễ ăn cơm mới trong mỗi gia đình diễn ra.
Lễ ăn cơm mới của người Tày Tây Bắc được tổ chức hết sức văn minh, nhẹ
nhàng, không phô trương. Gia chủ chuẩn bị gà, vịt, hoặc lợn cắp nách để làm
đồ ăn trong lễ cơm mới. Dùng gạo nếp mới đồ xôi, gạo tẻ nấu cơm, gạo sữa
làm cốm. Khơng khí của lễ ăn cơm mới trong mỗi gia đình Tày khá nhộn nhịp
và ấm cúng. Mâm cỗ cơm mới được chuẩn bị chu đáo, đặt lên bàn thờ tổ tiên,
người già trong nhà khấn cúng thần linh, thổ công và ma nhà, mời họ về ăn
cơm mới để tạ ơn đã giúp cho gia đình trồng cây lúa được trĩu hạt, được mưa
thuận gió hịa, thóc lúa đầy bồ, đầy sàn. Trên bàn thờ không thể thiếu những
gói cốm được bọc bằng lá dong xanh ngắt, thơm nồng. Sau lễ cúng, tất cả anh
em con cháu trong họ và gia đình cùng ngồi quây quần bên bếp lửa để ăn bữa
cơm mới ngày mùa. Ai cũng vui, cũng phấn khởi khi được mùa, có bát cơm

PAGE \* MERGEFORMAT 1


dẻo và gói cốm thơm. Những người trong họ và hàng xóm chúc gia chủ được
mùa bội thu và họ bàn tính vụ sau sẽ cấy giống lúa gì.
Lễ ăn cơm mới của người Tày vùng Tây Bắc là một nét đẹp văn hóa cổ truyền
ở vùng đất này. Hoạt động ấy nhắc nhở cho mỗi người dân bản Tày ln coi
cây lúa là nguồn sống của gia đình mình, cần gìn giữ và chăm sóc để có những
mùa bội thu.
Năm nào cũng vậy, cứ đến mùa gặt tháng mười, người dân bản Tày Tây Bắc
lại nô nức, tấp nập ra đồng thu hoạch lúa sau một vụ chăm sóc vất vả. Hạt lúa
vàng được cõng trên lưng giọt mồ hôi theo người nông dân về bản để làm no
cái bụng trong mùa đông giá lạnh. Dù mùa màng bận rộn đến mấy, người dân
bản Tày cũng không quên hương vị thơm nồng của cốm mùa thu, một đặc sản
bấy lâu nay người dân nơi đây vẫn tự tay chế biến để làm giàu vốn văn hóa ẩm
thực bản mình. Vì vậy, mỗi khi mùa gặt về, các bản làng cịn dậy lên cả khơng
khí tấp nập, đơng vui của việc chế biến cốm.

Muốn có được những mẻ cốm ngon, dẻo và thơm, người nông dân các bản vùng
Tây Bắc đã tự chọn cho mình giống lúa nếp chỉ có ở vùng này được lưu giữ và
nhân giống từ bao vụ. Hạt lúa dài, tròn mẩy và đều tăm tắp. Dù nếp cấy dưới
ruộng nước hay gieo trên nương rẫy nhưng khi ngắt lúa về làm cốm thì hạt phải
cịn chút sữa ở đầu hạt, vỏ hơi lam vàng một chút và gạo chưa chín hết. Thế
mới làm được hạt cốm vừa dẻo vừa thơm. Lúa nếp ngắt về được người Tày chế
biến luôn. Bởi nếu để mấy hôm sau mới làm thì sẽ mất đi nhiều hương thơm và
độ dẻo của cốm. Sau khi sàng sảy lấy những hạt chắc, lúa được đưa vào rang
sau đó cho vào cối đá giã đều cho bong hết vỏ trấu bên ngoài. Sau đó, cốm lúa
được cho vào sàng sảy cho hết cám và vỏ trấu. Lúc này, những hạt cốm xanh
tươi bắt đầu lộ dần. Nhưng để cho cốm dẻo và xanh hơn, người ta lại tiếp tục
cho cốm vào cối để giã một lần nữa. Sau lần giã này,

PAGE \* MERGEFORMAT 1


cốm được sàng lọc bỏ cám lần nữa vậy là xong một mẻ cốm. Có năm, nếu chót
để lúa nếp hơi già tháng một chút, người Tày cịn có cách chế biến thứ hai cũng
khá cơng phu. Đó là cho lúa vào nồi luộc chín rồi mới mang đi giã. Theo họ,
cách làm này sẽ tạo cho hạt cốm vị thơm và dẻo như cốm rang vậy.
Mùa này, về các bản Tày vùng Tây Bắc, trên những cánh đồng, người người
tấp nập gặt lúa còn ở ven những con suối chảy từ đầu xã đến tận cuối xã lại là
không khí mang đậm chất văn hóa ẩm thực chỉ có ở vùng đất này. Đó là khơng
khí giã cốm của người dân hai bên bờ suối. Các ấm, các a, các pả mang cả chày
cối, giần sàng ra bờ suối làm cốm cho vui. Một năm ở đây, có lẽ chỉ có những
ngày mùa như thế này mới xuất hiện những hình ảnh đậm chất văn hóa ấy.
Trong trang phục Tày truyền thống, người phụ Tày Tây Bắc trổ tài làm cốm.
Người rang, người giã, người sàng sảy…khơng khí sao mà đơng vui, bình n
và ấm áp đến vậy. Hạt cốm Tày sau bao lần giã, sàng sảy tròn mẩy, xanh ngắt
như lá dong rừng. Hạt cốm mềm mà dẻo, mười hạt đều cả mười trông hấp dẫn

đến mấy. Cốm làm xong, người ta không quên ngắt những lá dong xanh ngắt
trên rừng về để gói cốm. Hình như cái màu xanh thẫm của lá dong đã làm tôn
thêm màu xanh tươi của hạt cốm. Và cái vị mát lạnh của dong rừng càng làm
cho mùi thơm của cốm nếp thêm nồng. Cốm gói lá rong để vào gùi trơng hấp
dẫn biết mấy. Trong bữa mừng cơm mới, trên bàn thờ tổ tiên, người Tày khơng
thể qn món cốm nếp được gói vng vắn bằng lá dong đặt lên để báo cáo tổ
tiên về vụ mùa bội thu. Và trong bữa cơm mới đầu tiên của mùa, từng hạt cốm
nhỏ được người ta mời nhau, đưa vào miệng để nghe cái vị thơm, vị ngọt của
“hạt ngọc” bản mình.

PAGE \* MERGEFORMAT 1


H3: Lễ mừng lúa mới của người Tày
Nguồn:

/>
cua-nguoi-tay/

Lễ mừng lúa mới của người Si La
Lễ Mừng cơm mới (Ồ à xi) là một trong những hoạt động tín ngưỡng khơng
thể thiếu trong đời sống sản xuất, văn hóa, tâm linh truyền thống của người dân
Si La. Cộng đồng người Si La có rất nhiều nét văn hóa, phong tục tập quán đặc
trưng. Trong đó, Lễ Mừng cơm mới (Ồ à xi) là một nghi thức nông nghiệp chứa
đựng nhiều yếu tố văn hóa tích cực và là một phần quan trọng trong tâm thức
của đồng bào Si La. Lễ Mừng cơm mới thường được tổ chức từ cuối tháng 8
đến đầu tháng 9 (khoảng tháng 8 âm lịch) là thời gian lúa mùa bắt đầu chín.
Theo quan niệm của người Si La, trong suốt quá trình sản xuất của gia đình và
dịng họ ln có sự che chở của tổ tiên, ông bà,


PAGE \* MERGEFORMAT 1


cha mẹ. Vì vậy, khi con cháu trong dịng họ dùng những nơng sản đó khơng
được qn ơn tổ tiên, ông bà, cha mẹ những người đã truyền đạt lại kinh nghiệm
sản xuất, gieo trồng và luôn phù hộ, che chở, bảo vệ người dân khỏe mạnh,
mưa thuận gió hịa, mùa màng bội thu.
Theo truyền thống của dân tộc Si La, Lễ Mừng cơm mới diễn ra trong 1 ngày
tại gia đình trưởng mỗi dịng họ. Vì chỉ có gia đình trưởng họ (a lu lu coi sư)
mới có bàn thờ (xì chi), có bếp thiêng... Ðặc biệt, trong các nghi lễ cúng bái thì
trưởng dịng họ sẽ là người thay mặt cho cả dòng họ thực hiện các thủ tục nghi
lễ. Lễ Mừng cơm mới là một trong những nghi lễ đặc trưng tiêu biểu được tổ
chức tại tất cả các trưởng dòng họ trong bản và chỉ được tổ chức vào ngày Thìn
(Xi a nhi - ngày con rồng) hoặc ngày Tỵ (Xộ a nhi - ngày con rắn).
Buổi sáng, khi tiếng gà gáy đầu tiên cất lên cũng là lúc mọi người trong gia
đình phải dậy để chuẩn bị cho phần lễ chính diễn ra vào buổi chiều (khoảng 18
giờ), khi mặt trời đã lặn. Trong nhà, ngoài sân được mọi người quét dọn sạch
sẽ, những đồ dùng được người dân đem ra suối rửa, lau chùi sạch sẽ nhằm minh
chứng cho lòng thành của con cháu với tổ tiên. Ðến khoảng 3 giờ chiều, gia
chủ bắt đầu nấu cơm mới và chuẩn bị các đồ lễ như: 2 con cá, 2 con cua, 2 con
sóc khơ; củ mài, củ khoai... cho vào đồ chín, bày ra mâm, đợi khi mặt trời lặn
hẳn thì gia chủ (trưởng dịng họ) bắt đầu vào phần lễ cúng chính mời tổ tiên về
hưởng thụ đồ lễ cơm mới, người Si La quan niệm khi mặt trời lặn, đêm tối
buông xuống thì lúc đó tổ tiên mới trở về gần con cháu.
Khi lễ vật đã được chuẩn bị xong, gia chủ (trưởng dòng họ) sẽ mang vào trong
buồng đặt cạnh bếp chính bên giường của gia chủ. Với người Si La chỉ có gia
đình trưởng họ mới được làm bếp này, bếp được làm trong nhà, cạnh cột chính
của nhà, là nơi giữ lửa ấm cho cả họ, bảo vệ che chở cho mọi người, là nơi
trưởng họ sưởi ấm và hút thuốc. Mâm cúng có đặt thêm bát nước và


PAGE \* MERGEFORMAT 1


một ống tre cao 15cm, có đường kính miệng khoảng 8cm, bên trong ống có
men rượu, trên miệng phủ lá chuối và cắm 3 que tre, tượng trưng cho bình rượu
cần. Trong sắc phục áo dân tộc, trưởng dòng họ kính cẩn trước mâm cúng mời
tổ tiên và tất cả những người đã khuất trong dòng họ nhận lễ vật mà con cháu
dâng lên. Cầu mong tổ tiên, cha mẹ ln ln phù hộ, che chở cho con cháu
bình an, sức khỏe, hạnh phúc và mùa màng bội thu, lúa thóc đầy nhà, vật ni
mau lớn.

H4: Lễ mừng lúa mới của người Si La
Nguồn: />
Chương III : Giá trị và bản sắc văn hóa của lễ mừng lúa mới
PAGE \* MERGEFORMAT 1


Có thể nói, lễ mừng lúa mới là lễ hội mang đậm đà bản sắc dân tộc, gìn giữ
rất nhiều giá trị văn hóa, những phong tục của các dân tộc anh em vùng Tây
Bắc.
Đối với người Thái, lễ cơm mới là thời điểm các thành viên quây quần bên
nhau. Đây sẽ là dịp để ông bà, cha mẹ dạy bảo con cháu biết quý trọng sức lao
động, đạo lý, lối sống đúng mực ở đời. Vì thế, dù cơng việc bận rộn đến đâu,
con cháu vẫn cố gắng sắp xếp thời gian về sum vầy cùng gia đình trong ngày
cơm mới. Đặc biệt, người Thái không làm giỗ người đã khuất vào ngày mất.
Hằng năm, nhân ngày làm lễ mừng cơm mới, ngày làm vía cũng như các ngày
lễ khác, gia chủ sẽ mời người đã khuất về chung vui cùng con cháu.
Về phần người Tày, lễ ăn cơm mới của đồng bào Tày Tây Bắc còn gắn với lễ
dâng cốm mang đậm nét văn hóa cổ truyền. Sau khi thu hoạch lúa xong, người
Tày làm lễ dâng cốm (pang mẩu) ngay tại nhà sàn của mình để làm lễ tạ ơn

thần linh, trời đất đã phù hộ cho họ có lúa ngơ đầy bồ. Việc chuẩn bị và tổ chức
nghi lễ trang trọng này chủ yếu do các thầy cúng có uy tín và thầy then trong
các bản Tày đảm trách. Lễ vật trong lễ pang mẩu gồm hạt cốm sau khi dần, sẩy
sạch, đựng vào lá dong. Người ta lấy nước luộc vịt để chế biến cơm cốm, phần
thịt vịt làm nhân bánh cốm. Rưới nước luộc vịt đã tẩm gia vị vào nồi cốm hạt,
sau đó múc cốm ẩm ra lá dong, gói cho vng cạnh, hình vng hoặc chữ nhật.
Thịt vịt luộc chín tới, lọc lấy thịt, băm thành viên nhỏ, xào qua với hạt dổi, nhân
quả đài hái, bột đậu đen, một ít kiệu lá, hành hoa, tỏi bột để làm nhân bánh
cốm. Cho nhân vào giữa cốm, dùng lá dong non gói cốm như gói bánh chưng,
lấy lạt mềm buộc nhẹ. Xếp bánh vào chõ nấu rượu hấp cho chín đều. Bánh cốm
phải chín vừa tới, khơng bị nhão, khơng q

PAGE \* MERGEFORMAT 1


ngậy. Theo người dân bản Tày thì loại gạo nếp để giã cốm dâng thần linh phải
được cấy ở thửa ruộng tốt, được chăm sóc tốt, khơng được phun thuốc trừ sâu.
Còn đối với người Si La, Sau khi kết thúc nghi lễ cúng mời tổ tiên về hưởng
cơm mới, tại nhà trưởng họ cũng bắt đầu bày mâm và mời anh em họ hàng,
người dân trong bản đến dự bữa cơm mới. Khách đến chúc mừng, khi đến nhà
làm lễ phải đi qua cửa phụ, họ kiêng đến ăn mừng cơm mới bằng cửa chính.
Bởi, theo quan niệm của người Si La, những người đến ăn mừng cơm mới với
gia chủ phải đi qua cửa này để tổ tiên cịn nhìn thấy, người đến càng đơng bữa
cơm càng vui vẻ, sung túc thì tổ tiên sẽ phù hộ cho những vụ mùa màng bội
thu, ngơ thóc đầy bồ. Lễ Mừng cơm mới sẽ diễn ra tới tận đêm khuya. Ðiều đó
càng thể hiện thêm niềm vui, phấn khởi của gia đình, bản làng trước thành quả
đạt được sau một năm lao động vất vả.
Từ những nét đặc trưng trên, chúng ta có thể thấy được rằng đối với mỗi dân
tộc lễ mừng cơm mới là một lễ hội quan trọng đậm đà bản sắc văn hóa dân gian
nhưng lại có những đặc trưng riêng biệt với mỗi dân tộc, mỗi giá trị văn hóa

đặc sắc riêng.

H5: Mỗi dân tộc đều có đặc trưng riêng

PAGE \* MERGEFORMAT 1


PHẦN KẾT LUẬN
Lễ mừng lúa mới là một nét văn hóa dân gian đặc sắc , phong phú của các
dân tộc anh em vùng cao Tây Bắc, với những đặc trưng riêng biệt và bản sắc
văn hóa hịa quyện với nhau. Lễ mừng lúa mới đã trở nên không thể thiếu đối
với con người nơi đây. Với những dữ liệu như trên, mong mọi người có thể
hiểu rõ hơn về giá trị và nét văn hóa dân gian của lễ hội này.
Tuy nhiên, việc gìn giữ và bảo tồn giá trị văn hóa của lễ hội mừng lúa mới
này là rất cần thiết. Cần chú trọng việc bảo tồn lễ hội này thông qua phục dựng,
tổ chức các lớp truyền dạy, thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học. Nâng cao
ý thức bảo tồn lễ hội và những nét văn hóa đặc sắc để có thể tồn tại cho đến về
sau.

PAGE \* MERGEFORMAT 1


Tài liệu tham khảo:
Trần Ngọc Thêm, 1996, Tìm về bản sắc văn hóa. NXB TP.HCM
Thế Lượng, Lễ ăn cơm mới của người Tày ở vùng cao Tây Bắc
/>BdFRF0wFFwoQbKGg
ĐCSVN, Nét đẹp văn hóa ngày mùa ở vùng cao Tây Bắc
/>Langvietonline.com.vn, Lễ cúng cơm mới của dân tộc Thái
/>
PAGE \* MERGEFORMAT 1