lOMoARcPSD|11119511

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA XHH-CTXH-ĐNA

TIỂU LUẬN
MƠN: GIAO TIẾP LIÊN VĂN HỐ
CHỦ ĐỀ: NHẬT KÝ MƠN HỌC

SVTH: NGUYỄN LÊ THU HIỀN
MSSV: 1754050030
GVHD: HUỲNH QUỐC TUẤN

Tp. Hồ Chí Minh, 2020


lOMoARcPSD|11119511

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN GVHD:
Huỳnh Quốc Tuấn
NỘI DUNG NHẬN XÉT:
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................


lOMoARcPSD|11119511

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1 ........................................................................................................................ 2
VĂN HOÁ VÀ GIAO TIẾP.............................................................................................. 2
CHƯƠNG 2 ........................................................................................................................ 5
MƠI TRƯỜNG VĂN HỐ .............................................................................................. 5
CHƯƠNG 3 ........................................................................................................................ 8
SỰ KHÁC BIỆT TRONG MÔI TRƯỜNG LIÊN VĂN HOÁ ..................................... 8
CHƯƠNG 4 ...................................................................................................................... 11
GIAO THOA VĂN HOÁ ............................................................................................. 11
CHƯƠNG 5 ...................................................................................................................... 13
QUẢN LÝ XUYÊN VĂN HOÁ .................................................................................... 13
CHƯƠNG 6 ...................................................................................................................... 16
HOÀN THIỆN KỸ NĂNG GIAO TIẾP LIÊN VĂN HOÁ ........................................ 16
TỔNG KẾT ...................................................................................................................... 18
PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 19
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................... 19



lOMoARcPSD|11119511

MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh tồn cầu hố, khi các nền văn hố trên thế giới đã có sự giao lưu
và tiếp cận lẫn nhau vì mục đích tìm hiểu, mở rộng kiến thức hay vì kinh tế, chính trị thì
việc tìm hiểu các nền văn hố khác nhau là miột điều cần thiết. Từ xa xưa đến nay, ông
cha ta đã ln đi tìm kiếm những điều mới lạ và tiếp cận được những nền văn minh, văn
hoá khác nhau để mở mang kiến thức, làm tiền đề để phát triển bản thân cũng như phát
triển quốc gia. Nhưng luôn có những rủi ro và khó khăn trong q trình tìm hiểu và tiếp
xúc những nền văn hố khác nhau, vì vậy tìm hiểu văn hố khác thơi chưa đủ, cần phải
học cách giao tiếp trong môi trường đa văn hố để có thể tiếp cận và khai thác thơng tin
nhiều hơn. Đó cũng là một trong những yếu tố cần thiết và là mục tiêu của môn học Giao
tiếp liên văn hoá nhằm nắm rõ được những kiến thức về những nền văn hoá khác nhau và
cách giao tiếp với những nền văn hố đó. Đồng thời, học cách giao tiếp liên văn hố cịn
là cách rèn luyện bản thân quen với việc tiếp xúc môi trường đa văn hố để khơng bị bỡ
ngỡ hay sốc tâm lý, từ đó ln ln có cách giải quyết các tình huống thường gặp khi
giao tiếp đa văn hoá, đa quốc gia khác nhau.
Trong mơn học Giao tiếp liên văn hố, chúng tôi đã được tiếp cận và nắm rõ
những kiến thức nền tảng liên quan đến giao tiếp liên văn hoá và từ đó có thể tự liên hệ
thực tiễn và ứng dụng vào trong đời sống, không chỉ vậy, chúng tơi cịn được học về sự
khác biệt trong mơi trường văn hố và cách làm quen với nó và tơn trọng sự khác biệt đối
với các nền văn hoá khác nhau. Ngồi ra chúng tơi cịn nắm được những kiến thức liên
quan đến vấn đề giao thoa văn hoá và từ đó mà hìan thiện kỹ năng giao tiếp liên văn hố
hơn. Vì vậy, đề tài Nhật ký mơn học của Giao tiếp liên văn hố sẽ giúp chúng tơi hệ thống
lại những kiến thức đã học và nắm vững hơn để khi ứng dụng vào trong đời sống, khi tiếp
xúc các nền văn hố khác chúng tơi khơng bị tình trạng sốc tâm lý mà cịn biết đưa ra
những phương pháp để giải quyết những vấn đề khác nhau, mở rộng cơ hội phát triển bản
thân cũng như cơ hội việc làm ngày càng cao hơn.


1


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 1
VĂN HỐ VÀ GIAO TIẾP
Trong chương 1 trong mơn học Giao tiếp liên văn hoá đã đặt ra những nền tảng
sơ khai để hiểu rõ văn hoá và giao tiếp là gì để từ đó hiểu rõ sâu về bản chất của văn hoá
và giao tiếp, làm tiền đề ứng dụng trong thực tiễn và khai thác sâu hơn vào những chương
sau. Văn hoá, một trong những nền tảng quan trọng của một con người hay một quốc gia
từ những hoạt động trong đời sống hằng ngày và trong giao tiếp, tất cả đều chứa đựng
những hành vi biểu thộ văn hoá của một quốc gia hay khu vực mà cá thể đó sinh sống.
Giao tiếp là một trong những yếu tố quan trọng trong đời sống con người nhằm mục đích
trao đổi thơng tin qua cử chỉ và lời nói, đồng thời giao tiếp cịn là cơng cụ biểu hiện của
một nền văn hoá ở đằng sau của mỗi cá nhân hay mỗi quốc gia. Trong đời sống, ln
ln có sự giao tiếp giữa người với người, cụ thể là cuộc trao đổi giữa bố mẹ và con cái
hay một nhà tuyển dụng đang khai thác thông tin ứng viên thơng qua cuộc giao tiếp, đó là
những hành vi của cuộc giao tiếp nhằm mục đích đạt được mong muốn như hiểu rõ đối
phương hay khai thác thêm thơng tin. Giao tiếp liên văn hố chính là sự trao đổi giữa
những người đến từ các vùng văn hoá khác nhau, khi một người phương Tây trò chuyện
với người phương Đông hay người miền Nam Việt Nam giao lưu với người Bắc Việt
Nam, đó chính là giao tiếp liên văn hoá.
Mối liên hệ giữa văn hoá và giao tiếp là mối quan hệ gắn bó mật thiết, mỗi một
quốc gia đều có những nền văn hố khác nhau, những cá thể sinh sống ở những nơi khác
nhau sẽ dẫn đến thế giới quan hay còn gọi là tư duy và nhận thức khác nhau tuỳ vào nền
văn hoá họ được tiếp thu ở nơi họ sinh ra và lớn lên. Từ tư duy và nhận thức ảnh hưởng
từ nền văn hố chủ thể, vì vậy mà giao tiếp cũng ảnh hưởng và gắn bó mật thiết với nền
văn hố quốc gia hay khu vực của một cá thể. Ví dụ như tại các quốc gia phương Đông,
nơi từng chịu nền chính trị phong kiến nặng nề và ảnh hưởng từ Nho giáo, cho nên văn

hoá cũng chịu ảnh hưởng từ lịch sử lâu đời mà những quốc gia phương Đơng đã trải qua
và trong văn hố của phương Đơng, họ rất coi trọng thứ bậc, cụ thể trong mối quan hệ xã
2


lOMoARcPSD|11119511

hội, sẽ có những trường hợp người này làm chức vị cao hơn sẽ được tơn kính hơn hay
trong mối quan hệ gia đình, người lớn tuổi sẽ có tiếng nói hơn. Ngược lại phương Tây,
mọi người đều bình đẳng và không quá nặng nề trong việc phân chia thứ bậc. Liên hệ về
giao tiếp và văn hoá thứ bậc để làm rõ ràng và cụ thể hơn, ở phương Đơng, con cái hay
người nhỏ tuổi phải kính trọng và lễ phép với các bậc lớn tuổi hơn mình, nếu khơng có sự
cho phép từ những người lớn tuổi, họ khơng có quyền tranh cãi hay ý kiến. Phương Tây
thì khác, họ đều có quyền tranh cãi như nhau nếu như có bất đồng quan điểm xảy ra.
Việc tìm hiểu về giao tiếp liên văn hoá là một vấn đề cần thiết và đặc biệt trong
bối cảnh tồn cầu hố, giao tiếp liên văn hoá phải được đưa vào chương trình giảng dạy
từ khi cịn là học sinh tiểu học nhằm mục đích hình thành tư duy cho thế hệ sau việc nhận
biết sự khác biệt các nền văn hoá khác nhau ngay từ khi còn nhỏ và cũng là nền tảng để
những thế hệ sau có cơ hội lĩnh hội những kiến thức mới đến từ nền văn hoá của các quốc
gia trên thế giới vì những lý do như rèn luyện khả năng ngoại giao để đào tạo những
nguồn nhân lực ngoại giao tương lai cho quốc gia, lý do kế tiếp là để những thế hệ trẻ
tương lai sớm nhận ra sự khác biệt các nền văn hố khác và rèn luyện họ đức tính tơn
trọng những nền văn hố khác và tơn trọng kể cả trân trọng nền văn hố của quốc gia
mình từ đó để vừa giao lưu tiếp biến văn hoá trong bối cảnh tồn cầu hố nhưng vẫn giữ
được bản sắc của chính mình.
Từ mục đích tìm hiểu về giao tiếp liên văn hố, vai trị của giao tiếp liên văn hố
đã hình thành từ đó, vấn đề này đã đóng vai trị quan trọng từ rất lâu. Trong kinh tế, nó
giúp chúng ta hiểu được bối cảnh và văn hoá của một quốc gia và giúp chúng ta đưa ra
những chiến lược tiếp cận khách hàng thơng qua những đặc tính văn hố của quốc gia đó.
Trong xã hội, giúp gắn bó hơn trong các mối quan hệ đến từ những vùng văn hố khác

nhau và trong chính trị, tạo ra giá trị của một quốc gia khi họ thể hiện được sự am hiểu
của mình đối với những nền văn hố khác và đồng thời tăng độ thiện cảm và thúc đẩy sự
thành thành công trong ngoại giao và hợp tác. Một trường hợp về bài học kinh doanh nếu
như không am hiểu về nền văn hoá của đối tượng mà chúng ta sẽ hợp tác hay đầu tư sẽ
3


lOMoARcPSD|11119511

gây ra những hiểu lầm tai hại hay thất bại, cụ thể, hãng Pepsi khi thâm nhập thị trường
Đài Loan được tôn vinh với khẩu hiệu tiếng Anh “Tiến tới kỷ nguyên của Pepsi”, thế
nhưng ý nghĩa bóng bẩy của câu nói này đã bị người dân ở đây đọc một cách vụng về là
“Pepsi mang tổ tiên của bạn trở về từ cõi chết”1
Và từ những kiến thức thông qua Giao tiếp liên văn hố, chúng tơi đã có sự thay
đổi nhận thức của mình về việc giao tiếp với những người có những nền văn hố khác
nhau và ứng dụng vào trong thực tiễn. Ví dụ, trong mơi trường đại học có nhiều sinh
viên đến từ nhiều vùng miền khác nhau, chúng ta không thể nào giữ lấy thói quen giao
tiếp từ nền văn hố của mình để giao lưu với những người văn hoá khác, chúng ta nên
lịch sự và giữ thái độ đúng mực khi giao tiếp, không cười cợt cũng như chế giễu, bắt
chước những thói quen từ văn hố của họ (như phát âm hay giọng nói).
Như vậy, thơng qua chương đầu tiên của mơn học Giao tiếp liên văn hố đã giúp
chúng tơi nắm bắt được khái niệm về giao tiếp và văn hoá, sự liên hệ giữa hai yếu tố văn
hoá và giao tiếp và vai trò của giao tiếp liên văn hố như thế nào, từ đó chúng tơi có được
nền tảng để liên hệ với thực tế về vấn đế giao tiếp liên văn hố và có thể đi sâu hơn vào
những chương sau trong môn học này.

1

Tham khảo: Nguyễn Thị Minh Nguyệt (2019), Rào cản văn hoá trong thương mại quốc tế, truy xuất:
/>

4


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 2
MƠI TRƯỜNG VĂN HỐ
Giao tiếp trong mơi trường đa văn hóa địi hỏi mỗi cá nhân phải có những hiểu
biết nhất định về các giá trị văn hóa của đối tượng giao tiếp thuộc các quốc gia, các dân
tộc, giới… để có ứng xử phù hợp.2 Chính vì vậy cần nắm rõ được mọi thơng tin của nền
văn hố mà chúng ta tiếp xúc để hiểu rõ đối tượng cuộc giao tiếp. Điều cần nắm rõ trong
chương 2 về mơi trường văn hố là những rào cản trong giao tiếp liên văn hố, căn
tính và ngữ cảnh tiểu văn hố.
Mối quan hệ của con người ln ln sẽ có những mâu thuẫn, xung đột. Trong
một nền văn hoá khi giao tiếp, đơi lúc khó tránh được những bất đồng. Vì vậy, giao tiếp
trong mơi trường có các nền văn hố khác nhau sẽ dễ dàng có những rào cản hơn là
trong cùng một nền văn hoá, đặc biệt đối với các nền văn hố khơng có sự tương đồng thì
sự khác biệt cũng như những khó khăn sẽ gay gắt hơn. Nguyên nhân phải kể đến yếu tố
đầu tiên, chính là chủ nghĩa dân tộc, tức niềm tin rằng nền văn hố của chính mình vượt
trội hơn với các nền văn hố khác.3 Ví dụ về chủ nghĩa dân tộc, tại Hàn Quốc, chủ nghĩa
dân tộc nơi đây rất cao, có thể dễ dàng thấy được điều này thơng qua các bài học kinh
doanh nhờ vào sự tự tôn dân tộc và đưa thương hiệu dân tộc vươn xa trên toàn cầu của
Hàn Quốc, Huyndai là một thương hiệu đi lên từ lịng tự tơn dân tộc của người Hàn, khi
mà quốc gia này bước vào thời kỳ phát triển, công nghiệp sản xuất được cho là nghèo
nàn, Hyundai là thương hiệu dẫn đầu trong ngành sản xuất ô tơ bấy giờ. Có lẽ thương
hiệu này sẽ chẳng nổi lên và lăn dấu xe của mình tại các quốc gia khác nếu khơng có sự

2

Đặng Đình Bơi (2010), Bài giảng Kỹ năng giao tiếp, ĐH Nông Lâm TPHCM, truy xuát:

/>3

Huỳnh Quốc Tuấn (2020), Tài liệu bài giảng Giao tiếp liên văn hoá, ĐH Mở TPHCM, truy
xuất: />-%20Mo%CC%82i%20tru%CC%9Bo%CC%9B%CC%80ng%20va%CC%86n%20hoa%CC%81.pdf

5


lOMoARcPSD|11119511

ủng hộ nhiệt thành của người dân Hàn Quốc.4 Tự hào về dân tộc hay chủ nghĩa dân tộc sẽ
rất tốt nếu như điều đó được kiểm sốt bởi nhận thức, nếu không một khi một khi chủ
nghĩa dân tộc trở nên quá mạnh mẽ thì sẽ xuất hiện tư tưởng bài xích hay cịn gọi là kỳ
thị, phân biệt đối xử.
Hai yếu tố kế tiếp trong rào cản giao tiếp liên văn hố chính là khn mẫu và
định kiến. Khuôn mẫu dễ dàng thấy được trong xã hội, con người ln duy trì một hình
thái bên ngồi theo họ mong muốn hay hướng đến, ví dụ trong xã hội phương Đơng,
những người có những biểu hiện kính trên nhường dưới, luôn cúi chào những người lớn
tuổi, cẩn thận trong lời ăn tiếng nói thì những người đó được xã hội đánh giá là người có
ăn có học, đây chính là khn mẫu dành cho những người có ăn có học mà xã hội quy
chuẩn. Khuôn mẫu trong giao tiếp chính là thứ mà mọi người hướng đến mà sử dụng nó
khi giao tiếp với đối phương, như việc anh là bác sĩ anh phải nói chuyện lịch sự và cẩn
trọng đối với bệnh nhân, chị làm dịch vụ chị phải lễ phép với khách hàng… Rào cản mà
khuôn mẫu để lại trong giao tiếp đến từ các nền văn hố khác nhau sẽ có những khn
mẫu khác nhau, như việc anh A đến từ phương Tây, anh sẽ có cử chỉ lịch sự và tránh hỏi
những vấn đề cá nhân ngay từ khi gặp mặt, anh B đến từ Ấn Độ và anh rất vui vẻ hoà
đồng, anh tiếp xúc với anh A và hỏi những câu hỏi cá nhân liên quan đến việc kết hôn (dù
trong nền văn hoá Ấn Độ, những câu hỏi chủ đề cá nhân ngay từ lần đầu gặp với họ là
điều bình thường), sự khác biệt trong khuôn mẫu giao tiếp đã làm anh A cảm thấy khó
chịu. Về yếu tố định kiến, là con người dù từ bất kỳ nơi đâu họ đều có định kiến, người

phương Đơng ln nghĩ người phương Tây dễ dãi và ăn chơi, người phương Tây lại nghĩ
người phương Đông bảo thủ và cổ hủ. Những định kiến ln nằm trong tiềm tức của con
người và nó sẽ là yếu tố lớn cản trở để tiến hành giao tiếp liên văn hố. Khn mẫu và
định kiến khơng tự nhiên mà hình thành, nó cần có một sự trải nghiệm hay sự tác động từ
bên ngồi mà hình thành nên, và nguyên nhân hình thành lên hai điều này có lẽ xuất phát
4

Thắng Nguyễn (2019), Lịng tự tơn dân tộc – “Kim chỉ nam” để khiến nhiều thương hiệu phát triển được như ngày
hôm nay, truy xuất: />
6


lOMoARcPSD|11119511

từ căn tính5 của mỗi người có sự khác biệt với nhau. Căn tính khác nhau vì nền văn hố
khác nhau, người phương Đơng có nền văn hố sống tụ tập và gắn liền với gia đình và
người phương Tây có nền văn hố du mục và sống tự lập, tách rời gia đình khi đã trưởng
thành. Nếu như hai căn tính này tiếp xúc và trao đổi qua lại, như việc anh người Mỹ kết
hôn với cô gái châu Á thì cơ gái mong muốn chăm sóc hay sống chung với bố mẹ chồng
và ngược lại anh phải hiếu thảo và phụng dưỡng bố mẹ vợ nhưng vì hai nền văn hố khác
biệt, anh phương Tây khơng chấp nhận việc cô gái về nhà sống chung với ba mẹ chồng
và muốn hai vợ chồng tự lập và thuê nhà sống riêng, điều này dẫn đến mâu thuẫn giữa cả
hai bên và anh phương Tây cho rằng cô này chỉ là một người thụ động, dần dần có cái
nhìn khơng tốt về phụ nữ phương Đông và cô vợ cho rằng đàn ơng phương Tây khơng
hiếu thảo với cha mẹ.
Ngồi ra, cịn một yếu tố cũng góp phần làm rào cản trong giao tiếp liên văn hố,
đó chính là phân biệt đối xử, phân biệt từ chủng tộc, vùng miền, tôn giáo… là điều luôn
xảy ra ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, ở Mỹ sẽ có tình trạng phân biệt chủng tộc giữa
người da đen và da trắng. Ở trong một đất nước như tại Việt Nam sẽ có phân biệt vùng
miền như miền Nam miền Bắc. Điều này phải liên hệ đến vấn đề ngữ cảnh tiểu văn hố,

mỗi quốc gia sẽ có nhiều nền văn hoá khác nhau, và sự phân biệt này đến từ việc những
nền văn hoá chủ thể (hay những nền văn hố được cho rằng đơng đúc và thống trị) như
việc phân biệt chủng tộc, người da trắng trong quá khứ họ cho rằng họ là chủng tộc thống
trị nên khi có những nền văn hố khác tiếp cận, dần dần sẽ có bộ phận kỳ thị và phân biệt
đối xử.
Từ những rào cản, tiếp đến bao hàm cả căn tính và ngữ cảnh đều làm rõ về việc
trong môi trường giao tiếp liên văn hố khác nhau sẽ ln có những vấn đề xảy ra và
những khó khăn mà chúng ta gặp phải. Và điều đó chính là nội dung chính trong chương
sau về sự khác biệt trong mơi trường giao tiếp liên văn hố.
5

Căn tính: căn: “gốc rễ”. căn tính chính là bản tính của con người.

Nguồn: />
7


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 3
SỰ KHÁC BIỆT TRONG MƠI TRƯỜNG LIÊN VĂN HỐ
Từ những yếu tố về rào cản trong giao tiếp liên văn hố đã đề cập ở chương 2,
chúng tơi sẽ đi sâu hơn về sự khác biệt trong môi trường liên văn hố để từ đó hiểu hơn
về những nền văn hố khác nhau và tìm ra những phương pháp cho bản thân để khắc
phục những yếu tố rào cản giao tiếp liên văn hố.
Văn hố khác nhau ln có những quan điểm, nhận thức khác nhau. Anh đến từ
phương Tây, anh ưa thích sự thẳng thắng đi vào vấn đề, tơi đến từ phương Đơng, tơi u
thích sự vịng vo, tránh đề cập thẳng thắn vì sợ mất lịng và tổn thương đối phương. Tơi,
người phương Đơng ln có thói quen giờ “cao su”, anh-người phương Tây, cầu thị sự
đúng giờ. Và từ sự khác biệt trong nền văn hoá khác nhau sẽ dẫn đến sốc văn hoá và

nặng nề hơn là xung đột văn hố trong q trình giao tiếp liên văn hoá. Để cụ thể hoá
hơn về vấn đề trên cũng như quy trình điễn ra từ khác biệt dẫn đến xung đột, chúng tôi
đưa ra sơ đồ như sau:
Tiếp xúc giữa hai nền văn hoá  Nhận ra sự khác biệt  Bất ngờ,
khơng kịp thích nghi  Sốc văn hoá  Bất đồng, mâu thuẫn trong
văn hố  Khơng giải quyết được vấn đề  Xung đột văn hố
Bảng 3.1 Quy trình dẫn đến mâu thuẫn trong giao tiếp liên văn hố
Ví dụ cụ thể hơn để làm rõ quy trình chúng tơi đưa ra, lấy bối cảnh trong trường
hợp hai người bạn từ đại học đến từ hai nền văn hoá khác nhau, cụ thể là phương Tây và
phương Đông. Julie là người Mỹ, làm việc tại công ty A ở Việt Nam, Như là người Việt
Nam làm nội trợ và có một người con đang trong quá trình xin việc. Hai người đã có một
buổi hẹn cà phê để ơn lại chuyện năm xưa:
Như: Nghe nói dạo này cậu làm cơng ty A đúng khơng? Tớ có một
người con năm nay vừa tốt nghiệp ra trường và cháu nó cần tìm
8


lOMoARcPSD|11119511

kiếm một chỗ làm. Cậu có thể giới thiệu cháu nó vào cơng ty cậu
được khơng?
Julie: Chúc mừng con cậu đã tốt nghiệp, hiện nay công ty tớ cũng
đang tuyển dụng người mới ra trường, cậu nói cháu nộp hồ sơ qua
trang đăng tuyển của công ty tớ, sau khi phỏng vấn và xem xét
năng lực có phù hợp hay khơng thì cơng ty tớ sẽ tuyển chọn.
Như: Khơng, nếu như vậy tớ hẹn cậu ra đây làm gì, tớ muốn nhờ vả
cậu xin giúp cháu nó để nó đỡ phải phỏng vấn, mà phỏng vấn lỡ lại
khơng đậu thì sao? Cậu cứ xin cho nó đi, chúng ta là bạn lâu năm
cơ mà. Có tí chuyện đó cậu khơng giúp được sao?
Julie ơn tồn giải thích rằng, trong nền văn hoá của Julie, mọi thứ đều phải nhờ vào

thực lực, khơng vì tình cảm riêng tư hay vì mối quan hệ mà ảnh hưởng đến công việc
chung được. Như khơng chấp nhận điều đó, cơ cho rằng việc Julie viện cớ vào nền văn
hoá của Julie chỉ để từ chối khéo vì trước giờ, Như sống trong mơi trường văn hố mà
mọi mối quan hệ đều có thể hỗ trợ được trong đời sống cũng như công việc. (Khác biệt
văn hoá giữa Julie và Như). Julie bất ngờ và thất vọng, cứ ngỡ người bạn năm xưa hẹn
mình vì muốn hàn thuyên chuyện cũ, nhưng không ngờ rằng phải gặp tình huống như vậy
(Sốc văn hố). Và sự khá biệt đó, hai người đã mâu thuẫn và khơng cịn liên lạc với nhau
nữa. (Xung đột văn hố)
Ngồi yếu tố cần nắm rõ trong giao tiếp liên văn hoá như sự khác biệt trong mơi
trường văn hố và sốc văn hố, xung đột văn hố để tránh những tình huống khơng đáng
có trong giao tiếp liên văn hố như trường hợp của Julie và Như, còn một vấn đề nữa
chúng ta cần biết chính là văn hố đại chúng. Văn hố đại chúng thuộc về thị hiếu số
đơng, và nó cũng có sự khác biệt giữa các thế hệ khác nhau. Như làn sóng Hallyu của
Hàn Quốc, nhà nhà người người đều tiếp cận và kể cả độ tuổi già trẻ đều tiếp xúc qua làn
sóng mạnh mẽ này. Tuy nhiên không phải ai cũng chấp nhận được, tại Việt Nam, một số
9


lOMoARcPSD|11119511

bậc phụ huynh cho rằng con cái của mình hâm mộ K-Pop là một điều vô bổ, điều này dĩ
nhiên sẽ gây ra mâu thuẫn giữa hai bên và dẫn đến xung đột. Sự sốc văn hoá trong văn
hoá đại chúng vẫn có thể xảy ra khi tiếp cận, như việc các thế hệ trước nhìn thấy các thế
hệ sau có thể bậc khóc vì thần tượng của mình và họ sẽ dẫn đến việc không chấp nhận
được và sốc văn hố.
Nắm rõ được sự khác biệt mơi trường văn hố là một trong những điều cần thiết
để có thể phát triển những kỹ năng giao tiếp liên văn hoá và học cách tôn trọng sự khác
biệt của các cá nhân khác nhau, các nền văn hố khác nhau. Vì khi tơn trọng văn hố của
họ, chính là chúng ta tơn trọng nền văn hố của chính mình.


10


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 4
GIAO THOA VĂN HOÁ
Khi hai nền hay nhiều nền văn hố khác nhau tiếp xúc với nhau, ngồi việc sốc
hay mâu thuẫn từ những khác biệt, nó cịn xuất hiện sự giao lưu hay giao thoa trong văn
hoá. Về giao lưu văn hố, nó là q trình tiếp xúc, trao đổi, lựa chọn, tiếp nhận và
chuyển hoá các giá trị văn hố khác nhau, có thể hoặc khơng dẫn đến sự biến đổi văn
hoá. Trong quan hệ giữa các quốc gia, giao lưu văn hố góp phần quảng bá được những
nét đặc sắc trong nền văn hóa bản địa, hiểu thêm những yếu tố văn hóa bên ngồi và nhận
biết những yếu tố nào trong số đó có lợi ích có thể bổ sung những mặt cịn chưa phát triển
đầy đủ hoặc chưa có trong nền văn hóa bản địa để sử dụng hoặc. Như từ xa xưa, văn hoá
xếp hàng là một trong những nền văn hoá phương Tây, khi thế giới bắt đầu có sự giao lưu
qua lại về kinh tế, chính trị và văn hố, xếp hàng khơng chỉ là văn hố riêng của phương
Tây mà còn là nếp sống chung của tất cả mọi quốc gia trên thế giới. Vai trị của giao lưu
văn hố là vơ cùng quan trọng. Nó góp phần làm đổi mới và tạo ra những nền văn hoá
mới và nâng tầm giá trị văn hoá, hướng đến giá trị văn hố nhân loại. Khơng chỉ thế giao
lưu văn hố cịn giúp xoá bỏ những cái cũ kỹ, lạc hậu, như việc ở phương Đông, từ ngày
xưa quan niệm đàn ông năm thê bảy thiếp là chuyện bình thường, nhưng tới khi nền văn
hoá phương Tây tiếp cận và giao lưu, nền văn hố lạc hậu đó đã dần dần bị xoá bỏ và trở
thành văn hoá mới đến từ phương Tây, hôn nhân phải là một vợ một chồng.
Giao thoa văn hố là sự tương tác giữa các nhóm xã hội (social groups), giữa các
tiểu văn hóa (subcultures), giữa các văn hóa tộc người (ethnic cultures) và giữa các nền
văn hóa (cultures) khác nhau.6 Sự giao thoa văn hóa được thể hiện ở các kiểu loại sau:
tương tác nội văn hóa (Intra-cultural interaction)7, tương tác liên văn hóa (Inter-cultural
6


Nguyễn Quang (2008), Văn hóa, giao thoa văn hóa và giảng dạy ngoại ngữ, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, tr.77,
truy xuất: />7

Tương tác nội văn hóa được hiểu là q trình tương tác giữa những người sống trong cùng một quốc gia và có

cùng nền văn hóa.

11


lOMoARcPSD|11119511

interaction)7, tương tác giao văn hóa (Cross-cultural interaction)7 và tương tác xuyên văn
hóa (Transcultural interaction)7. [Nguyễn Quang, tr.77] Và giao thoa văn hoá là yếu tố
kết nối các nền văn hố, tạo ra sự hồ quyện giữa các giá trị văn hố bản địa và văn hố
nước ngồi, tạo điều kiện tiếp thu các giá trị văn hố mới. Chính vì thế mà giao thoa văn
hố cịn là sự thúc đẩy sự sáng tạo8:
"Nền móng cho sự sáng tạo là giao thoa văn hóa. Do vậy, chúng ta
nên tương tác và trao đổi kinh nghiệm với những người khác, tăng
cường học tập, trau dồi ngoại ngữ, đi du lịch, du học và làm việc ở
nước ngoài", Mark A.Ashwill, diễn giả Hội nghị PM 2014.8
Giao tiếp liên văn hoá sẽ là cơng cụ thúc đẩy q trình giao lưu hay giao thoa văn
hoá, làm chủ được cách giao tiếp liên văn hoá sẽ đạt được những mục tiêu như phá vỡ
mọi rào cản như bất đồng văn hoá, định kiến hay khn mẫu, ngồi ra cịn giúp cải thiện
sự tự tin và là nền tảng xây dựng niềm tin.Trên cơ sở đó niềm tin được xây dựng, con
người dễ chịu hơn với sai lầm của nhau, từ đó tạo nên một môi trường làm việc thân
thiện, tương hỗ nhau. Với lợi ích cá nhân, với kĩ năng giao tiếp đa văn hóa, bạn sẽ dần
khám phá ra bản thân mình thơng qua việc học tập, quan sát và giao tiếp với người khác.
Nhưng làm chủ được các giao tiếp liên văn hố khơng hề dễ dàng mà cần có một q
trình tôi luyện và nắm được các quản lý xuyên văn hố.

7

Tương tác liên văn hố là q trình tương tác giữa những người sống trong cùng một quốc gia, nhưng thuộc về các

văn hóa tộc người khác nhau, cụ thể như người Kinh giao lưu với tộc người Êđê hay người Java Indonesia giao tiếp
với người Bali Indonesia.
Tương tác giao văn hóa là q trình tương tác giữa những người sống ở các quốc gia khác nhau và thuộc về các nền
văn hóa khác nhau như người Mỹ và người Việt Nam (văn hố phương Tây và phương Đơng)
Tương tác xun văn hóa là q trình tương tác giữa những đối tác sống trong cùng một quốc gia hoặc ở các quốc
gia khác nhau vàcó các văn hóa khác nhau
8

Tây Hạ (2014), Giao thoa văn hóa thúc đẩy sự sáng tạo, truy xuất: />
12


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 5
QUẢN LÝ XUN VĂN HỐ
Như đã nói ở chương trước, muốn nắm vững và thông thạo giao tiếp liên văn hố
khơng hề dễ dàng, quản lý được các nền văn hố khác nhau sẽ giúp bản thân có cái nhìn
tổng quan hơn từ đó mới có thể thơng thạo giao tiếp liên văn hố. Sau đây là bảy chìa
khố giúp con người có thể quản lý xun văn hố:
STT
1

Tên chìa khố
Cấp bậc và bình đẳng


Nội dung

Ví dụ

- Trong chìa khố này cần - Trong xã hội mở, bạn có
nắm rõ xã hội đóng và mở. thể dễ dàng làm những vị
Đối với xã hội mở, các tầng trí trong chính trị, qn
lớp có thể dễ dàng vượt qua sự… nếu như có năng lực
bằng sự nỗ lực. Xã hội đóng và sự cố gắng.
ngược lại, khơng thể dàng
vượt qua và gắn bó với nó cả
đời.

- Đối với xã hội đóng,
việc cha mẹ, gia đình bạn
là ai quyết định tương lai
bạn rất nhiều. Như việc ở
phương Đơng có quan
niệm “con quan lại làm
quan”

2

Đặt trọng tâm vào - Trước khi giao tiếp liên văn - Có những cá thể thích
nhóm

hố trong lĩnh vực giáo dục, làm việc độc lập, giống
chính trị, đặc biệt là trong như ở các công ty hiện
kinh doanh, công việc, chúng nay, đa phần đều phân
ta cần làm rõ đối phương có chia phịng ban khác nhau

nền văn hoá chú trọng việc và chức năng khác nhau.
13


lOMoARcPSD|11119511

nhóm hay khơng. Khơng phải Chỉ liên kết và hỗ trợ
bất kỳ quốc gia nào cũng có nhưng khơng làm ảnh
xã hội thích làm việc nhóm, hưởng cơng việc của
vẫn có một số thích làm việc nhau.
độc lập.

- Ngược lại, việc nhóm
thường ngồi có sự liên
kết và hỗ trợ cơng việc,
họ cịn đóng góp và rà
sốt cơng việc lẫn nhau.

3

Các mối quan hệ

- Mối quan hệ là một điều - Tại Việt Nam rất phổ
thường thấy trong xã hội biến điều này, anh B vì
phương Đơng, họ thường nhờ muốn tạo mối quan hệ lâu
sự giúp đỡ từ người quen để dài với cô A, sẵn sàng
hỗ trợ trong công việc hay kiếm công việc cho con
trong đời sống.

cháu cô A với mong

muốn sau này cơ A có thể
hỗ trợ lại anh B.

4

Các kiểu trao đổi - Tuỳ theo văn hố khác nhau
thơng tin

- Người phương Đơng rất

sẽ có sự trao đổi thơng tin ngại nói thẳng trong việc
khác nhau như thẳng thắng đóng góp ý kiến và sợ
hoặc vịng vo.

mích lịng nhưng người
phương Tây thì trưng cầu
sự thẳng thắn.

5

Quan niệm về thời - Đúng giờ và giờ cao su. Cần - Tại Việt Nam, việc hẹn
gian

nắm rõ điều này để có thể 6 giờ có mặt thì 6 giờ
thích ứng trước khi có sự tiếp rưỡi đến 7 giờ mới có mặt
14


lOMoARcPSD|11119511


xúc với nền văn hố khác.

là chuyện bình thường.
- Ở Mỹ thì ngược lại, 6
giờ có mặt là đúng giờ có
mặt, khơng thể chậm trễ.

6

Tính chấp nhận thay - Người phương Đơng thơng - Ở Việt Nam, mọi kế
đổi

thường thích ổn định, an cư hoạch cần được bàn bạc
lạc nghiệp. Người phương kỹ lưỡng và ít có sự rủi
Tây ln muốn đổi mới và tự ro, nếu như phút chót có
tạo ra nhiều thử thách.

xảy ra vấn đề thì họ thơng
thường

sẽ

chọn

lựa

phương án chấp nhận
những rủi ro đó hơn là
thay đổi một kế hoạch
khơng lường trước rủi ro

vào phút chót.
7

Tính hăng say trong - Trong một số xã hội, sẽ có - Tại Nhật Bản, họ sẵn
công việc

những yêu cầu như sống để sàng tăng ca đến tối nếu
làm việc và cống hiến hết như được yêu cầu. Ở một
mình trong cơng việc. Nhưng số xã hội phương Tây
cũng có một số xã hội không như Mỹ, đến giờ tan làm
mong muốn công việc ảnh là họ chấm dứt công việc
hưởng đến đời sống.

và không để công việc
ảnh hưởng tới đời sống cá
nhân.

Bảng 5.1 Hệ thống nội dung bảy chìa khố trong quản lý xuyên văn hoá

15


lOMoARcPSD|11119511

CHƯƠNG 6
HỒN THIỆN KỸ NĂNG GIAO TIẾP LIÊN VĂN HỐ
Sau khi nắm rõ những nền tảng để hỗ trợ cho việc giao tiếp liên văn hố, điều cuối
cùng cần hồn thiện đó chính là cách giao tiếp bằng ngơn ngữ và lời nói, đây chính là
mảnh ghép cuối cùng để có thể hồn thiện kỹ năng giao tiếp liên văn hố. Nội dung chính
của chương cuối bao gồm các kỹ năng như giao tiếp bằng lời nói và giao tiếp khơng lời.

Đối với giao tiếp bằng lời nói, tương tự như văn hố, lời nói , ngơn ngữ đều có
văn hoá riêng đối với từng quốc gia khác nhau. Như việc thái độ nói hay im lặng, với một
số xã hội, im lặng có thể là tốt hoặc khơng tốt. Ở Việt Nam ta thường nghe câu “thùng
rỗng kêu to”, tức những kẻ khơng biết gì thường hay rất lun thuyên. Ở một số xã hội
khác hành động im lặng bị xem là tiêu cực, thiếu kiến thức như trong giáo dục, im lặng là
một điều tiêu cực, như việc học sinh khơng có sự phát biểu hay trao đổi bài hay giáo viên
khơng có sự tương tác với học sinh. Nhưng nhìn chung, với việc lựa chọn nói hay im
lặng, chúng ta cần phải hoà hợp giữa hai yếu tố đó cho dù đang ở bất kỳ nền văn hố nào,
nói lúc cần thiết và im lặng đúng thời điểm, đó cịn gọi là nắm bắt ngữ cảnh cuộc giao
tiếp để ứng biến. Ngồi ra, tuỳ vùng văn hố khác nhau mà ta chọn lựa giữa việc nói trực
tiếp hay nói gián tiếp. Như đã đề cập ở các chương trước, văn hố phương Tây u thích
sự nói thẳng và phương Đơng cần tế nhị đóng góp một cách nhẹ nhàng. Trong giao tiếp
bằng lời nói, cịn có sự ảnh hưởng từ phương tiện truyền thông và dẫn đến trong lời nói
có thể có nhiều tiếng lóng khác nhau của các vùng văn hoá riêng biệt. Tương tự như việc
người trẻ Việt Nam hiện nay có những cụm từ “trẻ trâu” (ý chỉ những người chưa trưởng
thành), “thả thính” (những lời nói tỏ tình ngầm),… và đối vấn đề này cần cân nhắc có nên
sử dụng hay khơng khi tiếp xúc với nền văn hố khác vì có thể đối phương sẽ khơng thích
nghe những từ mà họ khơng hiểu hoặc có thể họ sẽ thích thú nhưng rất hiếm có.
Đối với giao tiếp khơng lời, bao gồm các cử chỉ hay ngơn ngữ hình thể, nét mặt,
giao tiếp bằng mắt và im lặng… Đối với ngơn ngữ hình thể, tuỳ theo vùng văn hố khác
nhau sẽ có những ngơn ngữ hình thể mang ý nghĩa khác nhau. Như việc xoè bàn tay và
16


lOMoARcPSD|11119511

vẫy vẫy ra hiệu, ở Việt Nam hay Mỹ, mọi người sẽ hiểu rằng bạn đang chào họ hoặc ra
hiệu một điều gì đó nhưng đối mới Hy Lạp, nó là sự nguyền rủa hay có ý đồ xấu xa. Với
nét mặt, biểu lộ vui buồn hay giận dữ cũng là một điều cần thiết trong giao tiếp không lời.
Giao tiếp bằng mắt là một điều quan trọng, nhưng cần cân nhắc, với một số nền văn hố

nhìn vào mắt khi giao tiếp có thể là lịch sự và tơn trọng đối phương nhưng có một số nền
văn hố thì ngược lại, điều này làm họ e dè và không thoải mái. Trong giao tiếp không
lời, cần cân nhắc ngữ cảnh cuộc giao tiếp mà có nên sử dụng hay khơng, trong trường
hợp cần im lặng thì giao tiếp khơng lời là một điều cần thiết, ví dụ một cuộc họp đang
cần sự im lặng để mọi người suy nghĩ đưa ra giải pháp hay một cuộc hội nghị…
Nắm rõ được những kỹ năng liên quan đến việc sử dụng giao tiếp bằng lời hay
không lời, điều quan trọng hơn hết khơng thể thiếu trong giao tiếp liên văn hố chính là
ngơn ngữ. Chúng ta có thể hiểu biết tất cả nền văn hoá khác nhau, nhưng khi giao tiếp
chúng ta gặp phải rào cản quan trọng đó chính là ngơn ngữ khác tiếng mẹ đẻ của chúng
ta. Vì vậy cần trau dồi ngôn ngữ, đặc biệt là những ngôn ngữ phổ biến trên toàn cầu như
tiếng Anh, tiếng Trung… để hồn thiện kỹ năng giao tiếp liên văn hố hơn.

17


lOMoARcPSD|11119511

TỔNG KẾT
Trong thời đại tồn cầu hóa hiện nay rất cần những giao tiếp ứng xử đa văn hóa
giữa các cá nhân và các tổ chức có những bối cảnh văn hóa khác nhau. Do đó để giao tiếp
và ứng xử mộtcách chuẩn mực với những người đến từ các quốc gia có nền văn hóa khác
mà khơng phát sinh mâu thuẫn văn hóa hoặc xung đột văn hóa thì chúng ta phải hiểu rõ
ngôn ngữ, lối tư duy và văn hóa của nền văn hóa đó, đồng thời phải nhận thức một cách
chính xác về sự tương đồng và khác biệt văn hóa đang tồn tại giữa các nền văn hóa. Vì
vậy cần nắm rõ các kiến thức và kỹ năng của giao tiếp liên văn hoá từ việc hiểu về văn
hoá và giao tiếp cũng như hiểu rõ mơi trường văn hố, nhận ra sự khác biệt trong các nền
văn hoá khác nhau, chuẩn bị tâm lý ứng phó trước khi tiếp xúc các nền văn hố khác để
tránh tình trạng sốc văn hố và dẫn đến bài xích hay mâu thuẫn văn hố. Ngồi ra cần
hiểu rõ các nền văn hố có sự giao lưu hay giao thoa lẫn nhau và nắm rõ vai trò việc giao
tiếp liên văn hoá. Sau những kiến thức nền tảng, nắm rõ bảy chìa khố quan trọng trong

quản lý xun văn hoá là một điều cần thiết. Và mảnh ghép cuối cùng để hồn thiện kỹ
năng giao tiếp liên văn hố đó chính là học cách giao tiếp bằng lời, khơng bằng lời và
ngơn ngữ.
Lợi ích căn bản và lâu dài mà giao tiếp liên văn hóa đem lại là thúc đẩy sự phát
triển của mỗi nền văn hóa. Khơng một nền văn hóa nào có thể phát triển nhanh hoặc vượt
bậc mà khơng có sự giao lưu với nền văn hóa khác mà giao tiếp chính là cơng cụ thứ yếu
để thúc đẩy giao lưu văn hoá. Giao lưu văn hóa làm cho những cộng đồng, những quốc
gia dân tộc đóng kín trở thành những hệ thống mở, đã mở trở nên ngày càng mở hơn. Đối
với cá nhân, khi giao tiếp với nhiều nền văn hóa khác nhau, bản thân mỗi người chúng ta
sẽ mở rộng và trau dồi thêm nhiều kiến thức mới để hoàn thiện bản thân mình hơn.
Chẳng hạn khi làm việc trong mơi trường đa quốc gia thì chúng ta có thể chọn lọc để học
hỏi những đặc điểm văn hóa tốt đẹp của họ để nhìn nhận lại bản thân mình cịn thiếu sót
hay chưa hoàn thiện phần nào trong cách giao tiếp, ứng xử nơi chốn công sở để trở thành
người chuyên nghiệp hơn

18


lOMoARcPSD|11119511

PHỤ LỤC

Hình 1 Cử chỉ, một trong những cách giao tiếp khơng lời
(Nguồn: />
Hình 2 Xã hội phươngg Tây (xanh) thường đề cập thẳng thắn và phương Đông (đỏ)
thường hay nói vịng vo, tránh đề cập thẳng vấn đề
(Nguồn: />
19



lOMoARcPSD|11119511

Hình 3 Người phương Tây cho rằng người phương Đơng ăn tất cả mọi thứ kể cả
vật ni.
(Nguồn: />
Hình 4 Người phương Tây tránh đề cập những câu hỏi riêng tư lúc lần đầu gặp mặt
(Nguồn: />
20


lOMoARcPSD|11119511

TÀI LIỆU THAM KHẢO
*Sách tham khảo:
1. Ngô Văn Lệ (chủ biên), Nguyễn Văn Tiệp và Phan Thị Hồng Xuân (2016), Nhân học
Đại cương, NXB Đại học Quốc gia TPHCM
*Tài liệu điện tử:
1. Nguyễn Thị Minh Nguyệt (2019), Rào cản văn hố trong thương mại quốc tế, truy
xuất: />2. Đặng Đình Bôi (2010), Bài giảng Kỹ năng giao tiếp, ĐH Nông Lâm TPHCM.
3. Huỳnh Quốc Tuấn (2020), Tài liệu bài giảng Giao tiếp liên văn hoá, ĐH Mở TPHCM.
4. Thắng Nguyễn (2019), Lịng tự tơn dân tộc – “Kim chỉ nam” để khiến nhiều thương
hiệu phát triển được như ngày hôm nay, truy xuất: />5. Tây Hạ (2014), Giao thoa văn hóa thúc đẩy sự sáng tạo, truy xuất:
/>
21


lOMoARcPSD|11119511

22