Ngày dạy: 19/2/2019
Tiết 93
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
Minh Huệ
A/ Mục tiêu bài học:
1/ Kiến thức:
- Giúp học sinh cảm nhận được hình tượng của Bác Hồ trong bài thơ với tấm lịng
u thương mênh mơng, sự chăm sóc ân cần đối với các chiến sĩ và đồng bào, thấy
được tình cảm yêu quý , kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác Hồ.
- Nắm đặc sắc nghệ thuật của bài thơ: Kết hợp miêu tả, kể chuyện, biểu hiện cảm
xúc, tâm trạng, những chi tiết giản dị tự nhiên, giàu sức truyền cảm, thể thơ năm
chữ thích hợp với bài thơ.
2/ Kỹ năng:
- Tìm hiểu sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ. Trình
bày được những suy nghĩ của bản thân sau khi đọc xong bài thơ.
- Luyện kĩ năng đọc thơ năm chữ.
3/ Tư tưởng:
- Giáo dục học sinh lòng biết ơn kính yêu Bác Hồ.
B/ Đồ dùng - phương tiện:
- Giáo viên: Giáo án, ảnh chân dung Minh Huệ.
- Học sinh: Soạn bài, SGK.
C/ Tiến trình tổ chức hoạt động:
1/ Ổn định tổ chức.
2/ Kiểm tra bài cũ.
- Phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật thầy giáo Ha Men.
- Nêu nội dung, nghệ thuật của văn bản “Buổi học cuối cùng”?
3/ Bài mới. Giới thiệu bài: Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” của minh Huệ là 1
bài thơ viết thành công nhất về Bác hồ. Đây là bài thơ hay và rất quen thuộc với
đông đảo công chúng qua nhiều thế hệ, là một bài thơ trữ tình tự sự. Bài thơ thể
hiện hình tượng Bác Hồ thật giản dị mà cảm động trong hình thức một câu chuyện
về Bác ở 1 đêm không ngủ trên đường đi chiến dịch. Vậy hình tượng Bác Hồ được

xây dựng ntn trong cách nhìn nhận của nhân vật người chiến sỹ, bài học hơm nay ta
sẽ tìm hiểu…
Hoạt động của thầy

Hoạt động
của trò

Nội dung cần đạt

*HĐ1: Giao nhiệm vụ đọc,
I/ Tìm hiểu chung:
tìm hiểu chung.
1/Tác giả và tác phẩm:
- GV treo ảnh chân dung Minh
HS đọc chú
* Tác giả: Minh Huệ
Huệ.
thích *
- Tên khai sinh: Nguyễn Đức
- Em hãy nêu những nét chính
Thái.
về nhà thơ Minh Huệ ?
- Sinh năm: 1927-2003
- Bài thơ được ra đời trong
- Quê: Tỉnh nghệ An làm thơ
hoàn cảnh nào?
Học sinh trả từ kháng chiến chống pháp.
GV: Bài thơ dựa trên sự kiện có lời.
* Tác phẩm:
thật. Chiến dịch Biên Giới 1950,



Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo
dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của
bộ đội, nhân dân năm 1951. Minh
Huệ đã gặp một người lính mới từ
Việt Bắc về, kể cho nghe kỉ niệm
được gặp Bác trong 1 đêm đi
chiến dịch Biên Giới. Câu chuyện
gây xúc động cho tác giả, ơng đã
dựa vào đó để sáng tác bài thơ.
Bài thơ được sáng tác năm 1951.
- Bài thơ được sáng tác theo
thể thơ nào?
- HD đọc hiểu chú thích, bố
cục.
GV nêu yêu cầu đọc. Đọc mẫu,
- Thổn thức? Cao lồng lộng?
- Dân cơng nghĩa là gì?
- Bài thơ kể lại câu chuyện gì?
Hãy kể lại tóm tắt câu chuyện đó?
GV: Trên đường đi chiến dịch,
trời lạnh mưa lâm thâm. Một đêm
khuya từ lúc anh đội viên thức
dậy lần đầu cho đến lần thứ ba, rồi
anh thức luôn cùng Bác. Câu
chuyện xảy ra trong một mái lều
tranh xơ xác, nơi trú tạm của bộ
đội trong đêm.
- Bài thơ có bố cục mấy phần?

- Trong bài thơ có những nhân
vật nào? Nhân vật trung tâm là ai?
Được hiện lên trong cái nhìn, tâm
trạng của ai?
GV; Bài thơ đã được tác gải
sáng tạo hình tượng anh đội viên
vừa là người kháng chiến, tham
gia vào câu chuyện. Hình tượng
Bác Hồ hiện ra một cách tự nhiên,
có tính khẳng định lại được đặt
trong mối quan hệ gần gũi, ấp ấp
với người chiến sỹ.
- Tác giả đã sử dụng ngôi kể
nào?
- Tác dụng của ngôi kể đó?
GV: Như vậy rõ ràng đây là bài
thơ trữ tình, nhưng lại có yếu tố tự
sự vì có truyện, có nhân vật, có lời

- Bài thơ sáng tác 1951 dựa
trên sự kiện có thật trong chiến
dịch biên giới cuối năm 1950.
Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận chỉ
huy theo dõi cuộc chiến đấu của
Bộ Đội và nhân dân ta.

Thể thơ 5 chữ

- Thể thơ: 5 chữ
2/ Đọc, hiểu chú thích, bố cục:

*Đọc, hiểu chú thích.

- Gọi h/s
đọc.
- Cho h/s
giải nghĩa một
số từ khó.
HS thảo luận
nhóm
Đại
diện
nhóm trả lời
HS nhận xét.

*Bố cục: 2 phần

2 phần
Anh đội viên
và Bác (là
nhân vật trung
tâm).
Thể hiện qua
cái nhìn, tâm
trạng của anh
đội viên.


đối thoại. Trong chương trình văn
6 các em đã được làm quen với Ngôi kể thứ 3
kiểu dạng này, trữ tình – tự sự đan

xen nhau trong một bài thơ như
bài “ Lượm. Mưa”
GV: định hướng cách phân
tích: Câu chuyện giữa Bác Hồ và
Học
sinh
anh đội viên diễn ra trong một lán
trại trên đường hành quân. Trước nghe giảng.
hết chúng ta sẽ phân tích tâm
trạng, tình cảm của Bác Hồ dành
cho bộ đội và dân cơng.

*HĐ2: Giao nhiệm vụ đọc,
tìm hiểu VB
- Hình ảnh Bác Hồ được miêu
tả thơng qua nhân vật nào?
- Không gian và thời gian được
miêu tả trong bài thơ ntn?
- Giải thích cụm từ mưa lâm
thâm.
- Cụm từ này gợi cho ta cảm
giác gì?
- Cảm nhận của em về hình ảnh
Bác Hồ?
- Lần thứ ba thức dậy anh đội
viên thấy Bác ntn?
- Trầm ngâm là từ loại gì?
- Người cha chỉ ai?
- Hình ảnh người cha mái tóc
bạc gợi trong em suy nghĩ gì?

- Cao lồng lộng nghĩa là gì?
- Câu thơ t/g có sử dụng nghệ
thuật gì?
Đây thuộc kiểu so sánh gì với
cách so sánh ấy em hiểu gì về
hình ảnh Bác hồ?
- Đinh linh nghĩa là gì? Xét về
mặt cấu tạo từ láy này có nguồn
gốc từ đâu.?
Liên hệ:
- Hình ảnh Bác Hồ đề tài nhiếp
ảnh cho Võ An Ninh cả cuộc đời

II/ Tìm hiểu VB:
1/ Hình ảnh Bác Hồ.
HS suy nghĩ
*Hồn cảnh khơng gian:
trả lời cá nhân
- Trời khuya .
HS nhận xét
- Mưa lâm thâm
- Mái lều tranh xơ xác .
=> Nỗi gian nan vất vả của
Bác với các chiến sĩ trên đường
chiến dịch.
* Hình dáng:
- Ngồi trầm ngâm.
HS trao đổi
nhóm
- Mái tóc bạc.

Đại
diện
- Bóng Bác cao lồng lộng.
nhóm trả lời
- Ngồi đinh ninh - chòm râu
HS nhận xét im phăng phắc.
=> Một loạt từ láy gợi hình
khắc hoạ đậm tư thế và dáng
điệu yên lặng, trầm ngâm, suy
tư, lo lắng của Bác
=> Bức chân dung của Bác
vừa vĩ đại vừa gần gũi.
HS suy nghĩ
trả lời cá nhân
HS nhận xét


mình chụp ảnh Bác.
- Trong đêm mưa rét Bác Hồ đã
có cử chỉ gì với anh bộ đội?
- Từng thuộc từ loại gì? (lượng
từ)
- Nhón chân là thế nào?
- Ba lần anh đội viên thức giấc?
Bác đã nói gì với anh đội viên?
- Phân tích câu : Càng thương
càng ... cấu tạo dịng thơ có gì đặc
biệt? Càng .. càng lặp lại có dụng
ý nghệ thuật gì? (tăng tiến)
- Bác lo lắng cho ai? Theo em

vì sao Bác khơng ngủ?
- Bác thương mọi người, duy
nhất Bác quên một người là ai
(qn mình).
LH: Ơi lịng Bác vậy....chỉ qn
mình.
- Theo em đây có phải là một
đêm Bác thức khơng?
- Tìm những bài thơ nói về Bác
Hồ khơng ngủ
Nhận xét về nghệ thuật của nhà
thơ đã sử dụng khi xây dựng hình
ảnh Bác Hồ.
Vậy bác Hồ hiện lên là người
ntn?
GV: Qua các chi tiết miêu tả ở
trên, hình tượng BH hiện lên
trong bài thơ thật giản dị, gần gũi,
chân thực, mà hết sức lớn lao. Bài
thơ đã thể hiện một cách cảm
động tự nhiên và sâu sắc tấm lịng
u thương mênh mơng, sâu
nặng, sự chăm lo ân cần, chu đáo
của Bác Hồ với chiến sỹ, đồng
bào. Đúng như nhà thơ Tố Hữu
viết về tình thương của Bác.
“Bác ơi tim Bác mênh mơng
thế.
Ơm cả non sơng, mọi kiếp
người.

..Nâng niu tất cả chỉ qn
mình”

* Cử chỉ hành động lời nói của
Bác Hồ:
- Đốt lửa.
HS suy nghĩ
trả lời cá nhân
- Dém chăn.
HS nhận xét
- Nhón chân nhẹ nhàng.
- Chú cứ việc ngủ ngon.
Chú cứ việc
- Bác thương đồn dân cơng.
ngủ ngon.
=> Thương u, quan tâm đến
bộ đội, dân cơng.

Bác lo lắng
cho bộ đội và
dân cơng.
Khơng, Bác
cịn nhiều đêm
khơng ngủ.
(Cảnh khuya
... Khơng ngủ
được)
Người
có
tấm lịng u

thương
sâu
nặng với mọi
người.

* Thể thơ 5 chữ.
Lời thơ giàu chất chữ tình +
các từ láy gợi hình, gợi cảm, cử
chỉ tiết giản dị, chân thật, tác giả
cho ta thấy Bác Hồ là vị lãnh tụ
vĩ đại có tình thương u sâu
sắc, rộng lớn với nhân dân.


4/ Giao nhiệm vụ về nhà:
*Bài vừa học
Tích hợp giáo dục dục quốc phòng an ninh.
- Bật bài hát ca ngợi Bác.
- Khắc sâu kiến thức trọng tâm.
- Cảm nhận của em về hình ảnh Bác Hồ..
*Bài tiết sau.
- Học bài.
- Soạn bài: Đêm nay Bác không ngủ. (tiếp)
************************************