Ý THỨC XÃ HỘI


I.TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI

1.Khái niệm và kết cấu của tồn tại xã hội
a.Khái niệm tồn tại xã hội
Tồn tại xã hội là toàn bộ sinh hoạt vật chất và các điều kiện
sinh hoạt vật chất của xã hội

b.Kết cấu của tồn tại xã hội
1

Phương thức sản xuất

2

Điều kiện tự nhiên

3

Dân số


PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

Kinh tế

Cách thức tổ chức
kinh tế

gắn bó chặt chẽ

Kỹ thuật

Kỹ thuật, công nghệ làm biến đổi
các đối tượng của quá trình sản
xuất vật chất


2. Khái niệm, kết cấu và tính giai cấp của ý thức xã hội
Ý thức xã hội:
- Chỉ toàn bộ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn
tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển
nhất định.
- Tồn tại xã hội và ý thức cá nhân có mối quan hệ biện chứng thống nhất
giữa cái chung cái riêng.
-Ý thức XH có 3 hình thức cơ bản: các sinh hoạt văn hóa của cộng đồng
xã hội (SH lễ hội, tôn giáo, nghệ thuật,…), các sinh hoạt tư tưởng (sinh
hoạt chính trị, pháp luật, khoa học,… và các tập tục, nếp sống đặc trừng
của mỗi cộng đồng người.
- Phần phân biệt sự khác biệt sự khách nhau tương đối giữa ý thức xã hội
và ý thức cá nhân. Ý thức xh là nền tảng cho sự phát triển của ý thức cá


Kết cấu của ý thức xã hội

5

1


2

Lưu ý

Theo nội dung và lĩnh vực phản ánh, ý
thức xã hội bao gồm: ý thức chính trị, ý
thức pháp quyền, ý thức đạo đức, ý thức
tôn giáo, ý thức thẩm mỹ, ý thức khoa học

Theo trình độ phản ánh, ý thức xã hội
gồm có ý thức xã hội thơng thường và ý
thức lý luận
Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng là hai yếu
tố thuộc ý thức xã hội thông thường và
ý thức lý luận


3) Tính giai cấp của ý thức xã hội
6

Trong xã hội có
giai cấp, ý thức
xã hội có tính
giai cấp, biểu
hiện ở tâm lý
xã hội và hệ tư
tưởng

Khơng được tuyệt
đối hóa tính giai

cấp của ý thức xã
hội để phủ nhận
tính dân tộc của
nó và đời sống
tinh thần phong
phú của mỗi cá
nhân


3. Các hình thái của ý thức xã hội
a) Hình thái ý thức chính trị
- Ý thức chính trị: là sự phản ánh các quan hệ xã hội giữa các giai cấp,
đảng phái, dân tộc, quốc gia, thái độ của chúng đối với quyền lực nhà nước.
- Ý thức chính trị: chỉ xuất hiện và tồn tại trong các XH có giai cấp và nhà
nước, và được phân thành ý thức chính trị đời thường và hệ tư tưởng chính
trị.




Ý thức chính trị đời thường: hình thành, phát triển một cách tự phát từ
hoạt động thực tiễn, kinh nghiệm xã hội trong mơi trường chính trị - xã hội
hang ngày.



Hệ tư tưởng chính trị: là hệ thống lý luận về các quan điểm chính trị của 1
giai cấp nhất định được thể hiện dưới dạng 1 học thuyết chính trị.



b) Hình thái ý thức pháp quyền
- Ý thức pháp quyền: là toàn bộ các tư tưởng, quan
điểm của 1 giai cấp về ban chất, vai trò của pháp
luật, về quyền và nghĩa vụ của nhà nước, các tổ
chức xã hội và của cơng dân, tính hợp pháp hay
khơng hợp pháp của hành vi con người trong xã hội.
- Ý thức pháp quyền: tồn tại trong xh có giai cấp,
nhà nước. Nó phản ánh trực tiếp các quan hệ kinh tế
của XH.


C) Hình thái ý thức đạo đức
-Ý thức đạo đức: là toàn bộ những quan niệm về thiện,
ác, tốt, xấu, lương tâm, trach nhiệm, hạnh phúc, công
bằng, và các nguyên tắc đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng
xử giữa cá nhân với xã hội, giữa cá nhân với cá nhân trong
xã hội.


Hình thái ý thức khoa học:

- Ý thức khoa học là hệ thống tri thức phản ánh
chân thực hiện thực khách quan dưới dạng logic
trừu tượng về thế giới và đã được thực tiễn kiểm
nghiệm


Hình thái ý thức thẩm mỹ
- Là sự phản ánh các khách thể vào ý thức của chủ thể
trong quan hệ với nhu cầu thưởng thức và sáng tạo ra cái

đẹp.
Nghệ thuật là hình thức biểu hiện cao nhất của ý thức
thẩm mỹ.
Ý thức thẩm mỹ bắt nguồn từ tồn tại xã hội, biến đổi phụ
thuộc vào sự biến đổi của tồn tại xã hội.


Hình thái ý thức tơn giáo
Tơn giáo là hình thái ý thức xã hội pahrn ánh hư ảo hiện
thực khách quan. Qua sự phản ánh hư ảo này, sức mạnh
tự phát của tự nhiên, xh đều trở nên thần bí.
YT tơn giáo: quan điểm, tư tưởng, tín điều tơn giáo cũng
những biểu tượng tình cảm, niềm tin, tâm trạng, tập
quán, thói quen tơn giáo.


II. VAI TRÒ QUYẾT ĐỊNH CỦA TỒN TẠI XÃ HỘI ĐỐI
VỚI Ý THỨC XÃ HỘI VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI
CỦA Ý THỨC XÃ HỘI

CNDT về lịch sử, ý thức xã hội quyết định tồn tại

xã hội.
- Nguồn gốc của tư tưởng, tâm lý xh nằm trong
bản thân ý thức xã hội.
CNDV về lịch sử: tồn tại xh quyết định ý thức xh,

nhưng nó khơng phải là 1 sự quyết định đơn giản,
trực tiếp.



Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý
thức xã hội và tính độc lập tương đối của ý thức
xã hội

a) Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý
thức xã hội
Tồn tại xã hội quyết định sự ra đời, bản chất của
ý thức xã hội.
Tồn tại xã hội quyết định nội dung của ý thức xã
hội.
Tồn tại xã hội quyết định tính chất của ý thức xã
hội.
Tồn tại xã hội quyết định sự biến đổi của ý thức
xã hội.


PT SX

vc

TT XH

ĐIỀU KIỆN ĐỊA LÝ
DÂN SỐ

Quyết
định

GIỚI TN


XÃ HỘI
Tác động

YT

YT XH

Nội dung và lĩnh vực phản ánh của
đời sống XH: YT xã hội: YT chính trị,
YT pháp quyền, YT đạo đức,…;
Trình độ phản ánh của YTXH với
TTXH: Ý thức XH thông thường (tri
thức, quan niệm) & YT lý luận(tư
tưởng, quan điểm).
Trình độ & phương thức phản ánh
TTXH: tâm lý XH (tình cảm, tâm trạng,
khát vọng, ý chí) & hệ tư tưởng
XH(chính trị, đạo đức, triết học, tơn giáo.

Trong XH có giai cấp: YTXH có tính
giai cấp, phản ánh điều kiện sinh hoạt
vật chất và lợi ích khác nhau, đối lập
giữa các giai cấp.



a) Vai trò của TT XH quyết đinh YT XH

VC


TT XH

Khi

TT A
GIỚI TN

YT

XÃ HỘI

YT XH

PT SX A

YT A
CTrị, PLuật,
Đảng phái A

TT B
PTSX B

YT B
CT, PL, Đảng
phái B


b. Tính độc lập tương đối của YTXH


- Thứ nhất, YTXH thường lạc hậu so với TTXH (do bản chất của YT XH
là phản ánh của TTXH; sức mạnh của thói quen, truyền thống, tập qn;
YTXH ln gắn với lợi ích của các nhóm, những tập đồn, những giai
cấp nhất định).
- Thứ hai, YTXH có thể vượt trước TTXH (tư tưởng khoa học tiên tiến
có thể dự báo, tổ chức, chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người).
- Thứ ba, YTXH có tính kế thừa trong sự phát triển của nó (một hệ tư
tưởng phải dựa vào quan hệ kinh tế hiện có, giai cấp khác nhau kế thừa
những nội dung ý thức khác nhau của các thời đại trước.


Tính độc lập tương đối của YTXH
Ý thức xã hội có khả năng tác động trở lại tồn tại xã
hội theo hai hướng:

YT

th ể
ó
c
XH

*Thúc đẩy sự phát triển
của tồn tại xã hội
*Kìm hãm sự phát triển
của tồn tại xã hội


3. Ý nghĩa của việc tìm hiểu mối quan
hệ tồn tại xã hội và ý thức xã hội

 Là cơ sở phương pháp luận căn bản của hoạt động
nhận thức và thực tiễn.
 Nhận thức được các hiện tượng của đời sống xã hội
cần phải căn cứ vào tồn tại XH đã nảy sinh ra nó.
 Trong q trình thực tiễn cải tạo XH cũ, xây dựng xã
hội mới cần phải tiến hành đồng thời cả 2 mặt TTXH
và YTXH.


III. XÂY DỰNG NỀN TẢNG TINH THẦN TRONG TIẾN TRÌNH
CÁCH MẠNG XHCN Ở VN HIỆN NAY

1.Công cuộc xây dựng CNXH và tính tất yếu của việc XD
nền tảng tinh thần của CNXH VN hiện nay
-Công cuộc XD CNXH:
Mục tiêu cơ bản của cơng cuộc xây dựng CNXH: XD một
hình thái KT – XH mới trên tất cả các mặt cơ bản của đời
sống XH.
- XD CNXH: tạo lập cơ sở vật chất + nền tảng KT của
CNXH + nền tảng tinh thần của XH.


Tính tất yếu của việc XD nền tảng tinh thần của
XH Việt Nam hiện nay
- Tính triệt để tồn diện
- Cải tạo tâm lý, ý thức của XH cũ để lại, nahừm giải
phóng nhân dân lao động ra khỏi sự ảnh hưởng của tư
tưởng, ý thức của XH cũ để họ trở thành chủ thể sáng
tạo ra những giá trị tinh thần cho XH mới.
- Tồn tại một thế giới quan hỗn hợp.

- Kế thừa và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng HCM


Các đặc tính cơ bản của con người Việt Nam hiện
nay
van hoa vn.pptx

 Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 tại Hội nghị Trung ương 9 khóa XI
“Về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu
phát triển bền vững đất nước”, đã xác định, trong xây dựng văn hóa,
trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp,
với các đặc tính cơ bản:

u nước, nhân ái, nghĩa tình,

trung thực, đồn kết, cần cù, sáng tạo.

Đây

chính là điển hình hóa con người mới hiện nay, mỗi người, mỗi gia đình và
tổ chức, đồn thể hoặc nhóm xã hội... lưu tâm trong hướng hoạt động của
mình, qua đó tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng con người mới thời hiện
đại.


THẾ GIỚI ĐÁNH GIÁ NGƯỜI VIỆT NAM