Lờinóiđầu

Điềuđángbuồnnhấtcủaconngườilàkhơnghiểuđượchiệntrạng
củabảnthâncómốiliênhệgìvớibảnthân.
Khicóngườihỏi:“Bạncóvuikhơng?”Đasốchúngtasẽnói:“Tơirất
vui.”
Khicóngườihỏi:“Bạncóbiếtthếnàolàniềmvuikhơng?”Đasốsẽ
trảlời:“Dĩnhiênlàtơibiết.”
Khilậtgiởtừngtrangtrongcuốnsáchnày,chúngtasẽpháthiện
đằngsaunhữngcâutrảlờimàchúngtahồntồntintưởnglạiẩnchứa
nhữngsựthậtkhơngngờtới.Đóchínhlà:Phầnlớnthờigianchúngta
đãdànhđểtheođuổiniềmvuigiảtạo,niềmvuilàcơngcụđểgenthực
hiệnmụcđíchditruyềnvàđồngthờicũnglàthủphạmkhiếnchúngta
trởnêntầmthường.
Từtrướctớinaychúngtahiểnnhiênchorằng,niềmvuichínhlàthứ
màchúngtachorằngnhưthế,niềmvuichúngtatheođuổicảcuộcđời,
khơnghềcóđiểmnàokhơnghợplýcả.Nhưngchưabaogiờchúngta
nhậnrarằng,mụcđíchcủaniềmvuivàmụcđíchcủabảnthânchúngta
cóthểtráingượcnhau;cũngsẽkhơngnghĩrằngsởdĩhơmnaychúng
tatầmthường,làvìtrongkhitheođuổiniềmvuivàtựtrưởngthành,
chúngtađãtừbỏsựtựtrưởngthànhmàlựachọntheođuổiniềmvui.
Nhữngýnghĩhiểnnhiênấykhiếnchúngtađểlỡrấtnhiềucơhộiphát
hiệnbảnthân,nhậnthứcbảnthânvàkhiếnbảnthântrưởngthành.
Trongcuốnsáchnày,chúngtasẽcùngnhaukhámphábímậtẩn
giấuđằngsauthếgiớimàchúngtavẫncholàđúng,tìmkiếm“kẻcầm
đầu”khiếnchúngtatrởnêntầmthườngvàđaukhổ,tìmlạisứcmạnhto
lớntừbảnthânmàchúngtađãđánhmất.
Trướckhibắtđầucuộchànhtrìnhnày,trướctiên,chúngtahãycùng
tìmhiểusơquavềnhững“thắngcảnh”quantrọngtrong“chuyếndulịch
tâmhồn”lầnnày,khơithơngmạchsuynghĩcủabảnthân.

❖MỤCĐÍCHCỦAGEN
Mụcđíchcủagenlàthựchiệnditruyềngenquacácthếhệ.
Cuốnsáchnàysẽdẫndắtchúngtanhìnlạicuộcđờicủamìnhtừmột
gócđộhồntồnmới-gócđộkhoahọcvềgenvàThầnkinh.Sởdĩ


chúngtahiểnnhiênmặcđịnhrằngniềmvuichínhlànhưthế,bảnthân
chínhlànhưthế,cuộcsốngchínhlànhưthế,thếgiớinàychínhlànhư
thế,làbởivìrấtnhiềulúcchúngtabịbóhẹptrongcơngthứcgen,
khơngthểtựthốtrađược.Chúngtađangquaycuồngtrongmụcđích
ditruyềngencủanhânloại.Chodùmỗingườiđềukhơngmuốnbản
thânnhưvậy,nhưngsựthậtkhơngdễlạcquanchútnào.

❖NIỀMVUIVÀSỰĐAUKHỔ
Trongcơngthứcgen,genthiếtkếchochúngtaphươngthứcthưởng
phạtđơngiảnnhất,hữuhiệunhất.Chochúngtasựđaukhổhoặcniềm
vui.Đaukhổlàlàsựtrừngphạtnhữnghànhviuyhiếptớimụcđíchgen
củachúngta,niềmvuilàsựkhenthưởnghànhvicólợichomụcđích
genmàgentạorachochúngta.Genlấyniềmvuivàsựđaukhổđể
khốngchếhànhvicủachúngta,khiếnchúngtađạtđượcmụcđíchcủa
gen.Cịnvềviệcgendùngniềmvuivàsựđaukhổđểkhốngchếchúng
tanhưthếnào,đápánsẽdầndầnđượchélộtrongtừngtrangcủacuốn
sáchnày.

❖TÌMLẠICÁITƠIĐÃMẤT
Khichúngtalạclốitrongcơngthứcgen,rấtnhiềuhànhvicủachúng
tabịhạnchếbởicơngthứcgen.Giátrịvàýnghĩacuộcđờicủatacũng
khơngngoạilệ,cũngchịuảnhhưởngtừcơngthứcgen.Chúngtahiển
nhiênchorằngniềmvuimàtatheođuổichẳngcógìsai;chúngtacũng

chorằngcáitơimàtừtrướctớinaychúngtađãthểhiệncũngkhơngcó
gìđểnghingờ.Điềuđódẫntớiviệcphầnlớntinhthầnvàsứclựctrong
cuộcđờicủachúngtađềubịtiêuhaotrongcơngthứcgenmộtcáchvơ
ích,màkhơngđượcdùngtrongviệcthựchiệncáitơi.
Thựchiệncáitơilàqtrìnhpháthuykhảnăngtiềmẩncủabản
thân,hiệnthựchóagiátrịcủabảnthânvàtheođuổiýnghĩacủacuộc
đời.
Chỉcónhậnthứcđượccơngthứcgenảnhhưởngtớichúngtanhưthế
nào,chúngtamớinhìnthấycuộcđờicủamìnhcóđilệchquỹđạohay
khơng.
Chỉcóphátanlờinguyềnmụcđíchgen,tìmlạicáitơiđãmấtmớicó
thểnhờvàosứcmạnhtừsâubêntrong,quaytrởvềquỹđạocuộcđời
thuộcvềchúngta.


❖CÁNCÂNVUIVẺ
Cáncânvuivẻlàhệthốngcânbằngmàchúngtadùngđểđánhgiá
hiệnthực,nguntắccủanólàtheođuổiniềmvui,làhệthốngtựbảovệ
chosựsinhtồncủanhânloại.Từnggiờtừngphút,cáncânvuivẻđều
pháthuytácdụngbảovệcủanó,mụcđíchlàbảovệchúngtatrong
trạngtháisinhtồnvuivẻ,antồn.
Hiệnthựcmàchúngtađốimặttừnggiờtừngphútchínhlàsựvật
đượcđặttrongđĩacânởmộtbêncáncânvuivẻ.Quảcânmàchúngta
tựđặtvàotrongđĩacâncịnlạiquyếtđịnhviệcchúngtanhậnthứcnhư
thếnàovềhiệnthựccầncânđo,cùngvớiviệcsẽđưarahànhvinhưthế
nào.Quảcânmàchúngtatựđặtvàođĩacânchiathànhhailoại,làquả
cânmấtcânbằngvàquảcânvuivẻ.
Làmthếnàođểphânbiệtđượcquảcânmàmìnhđặtvàotrongđĩa
cânlàquảcânmấtcânbằnghayquảcânvuivẻ?Vìsaochúngtaphải
đặtquảcânmấtcânbằnghayquảcânvuivẻ?Chúngcóvaitrịnhưthế

nàotrongviệcchúngtanhậnthứcsựvật?Cóảnhhưởngnhưthếnào
đốivớicuộcđờicủachúngta?Hãymangtheochuỗicâuhỏivànghivấn
này,cùngnhaulênđườngkhámphásựthậtvềcuộcđờihỗnloạncủa
chúngta,đisâukhámphánhữnggóckhuấtchưabaogiờđượcchạmtới
ởtậnsâutrongtâmhồn,từđóhiểuđượcchúngtađãđắmchìmtrong
niềmvuigiảtạokhơngthểthốtrađượcvàđãtựđẩymìnhđếnbờvực
đaukhổnhưthếnào;cùngvớiviệcchúngtanênthốtkhỏilờinguyền
củagenbằngcáchnàođểcóđượcsựtrưởngthànhvàniềmvuithậtsự…
Nếukhơngthểnhìnnhậngốcrễvấnđềcủabảnthân,việcchúngta
quanniệmthếnàolàniềmvui,theođuổiniềmvuinhưthếnàođều
uổngcơngvơích.Chúngtatheođuổithànhcơng-chỉlàhivọnggặp
maymắn;Chúngtabànluậnvềýnghĩacủacuộcđời-chỉlànóisng;
đingượclạivớimụcđíchnhưvậy,chodùcócốgắngnhưthếnào,chúng
tacũngkhơngthểđạtđượcmụcđíchcủamình.
Hơmnay,chúngtacùngởđâytìmkiếmsứcmạnhtolớnẩngiấu
trongmỗingười,vớihivọngtrênconđườnghướngtớiniềmvuivà
thànhcơng,chúngtakhơngqnmangtheobùahộmệnh–cáncân
vuivẻ,đeonótrongtimbấtcứlúcnào.Nósẽgiúpchúngtacóđược
niềmvui,cóđượcthànhcơng,bướctớichỗcâygậyphépthuậtthầnkì.
Nósẽkhiếncuộcđờicủachúngtarộngmở,khơngcịnnỗisợhãi.Một
khiđểmấtnó,cuộcđờicủachúngtasẽmấtphươnghướng,tiềnđồsẽ
thậtsựmịtmù.
Tómlại,cuộcđờicủachúngtađivềđâu,dừnglạiởđâu,quyềnquyết


địnhnằmtrongtaychúngta.Nhữngquảcânkhiếnchúngtavuivẻthật
sự,nhữngquảcânkhiếnchúngtathểhiệncáitơicũngđềunằmtrong
taychúngta.Cóvuivẻhaykhơng,cómuốnlàchínhmìnhhaykhơng,
cómuốnnhìnrõcáitơi“hỗnloạn”củamìnhhaykhơng,cómuốnđọc
cuốnsáchnàyhaykhơng,quyềnquyếtđịnhđềunằmtrongtaychúng

ta.
Ngườiviếtthậtlịnghivọngmỗingườiđềucóthểhiểuđượcmối
quanhệgiữaniềmvuivàbảnthân,đồngthờihivọngđượcchiasẻcùng
cácđộcgiảbíquyếtthànhcơngcủacáncânvuivẻ,manglạithêmnhiều
niềmvuichonhiềungười,đồngthờigiúpcácbạncóthểtựmởracánh
cửahạnhphúc.
Nếubâygiờbạncảmthấyrấtvuivẻ,vậythìcuốnsáchnàysẽgiúp
bạnnhậnthứcđượcđócóphảilàniềmvuithựcsựhaykhơng;nếubạn
đãbiếtmìnhmuốngì,vậythìcuốnsáchnàysẽkhiếnbạnnhìnrõhơn,
đócóphảilàthứmàbạnthậtsựmuốncóhaykhơng;nếubạnbiếtthứ
mìnhthậtsựmuốncólàgì,vậythìcuốnsáchnàysẽhướngdẫnbạnlàm
điềumàbạnmuốnvàcóđượcthứbạnmuốn;nếubạnkhơngvuivẻ,
cũngkhơngbiếtmìnhmuốncáigì,vậythìcuốnsáchnàychỉracon
đường“huyếtmạch”đểtìmđếncuộcsốngvuivẻsaunày.Tómlại,đây
làmộtcuốnsáchgiúpbạnvuivẻlàchínhmình,cuốnsáchthayđổicuộc
đờibạn.Chúcbạnvuivẻlàchínhmình!


CHƯƠNGI
VUIVẺLÀLỜINGUYỀNCỦAMỤCĐÍCHDITRUYỀNGEN
BẠNBỊNHỐTỞĐÂU?
|BẠNCĨTHỂQUACẦUTRĨTLỌTKHƠNG?
Bốnngườinọcùngnắmtaynhauđitìmướcmơ.
Mộthơm,họđếnbênváchnúihiểmtrở,dướiváchnúilànướcsơng
chảyxiết,lưngchừngnúicómộtcâycầuđộcmộcchỉđủchomộtngười
điqua.Đâychínhlàconđườngđểsangphíabênkiaváchnúi.
Họdodựrấtlâu,cuốicùngcóbangườilấyhếtdũngkhí,từngngười
bướclêncâycầu,tiếnlênphíatrước.
Kếtquảthìsao?Mộtngườiquađượcbênkiacâycầumộtcáchdễ
dàng;mộtngườilảođảotrêncầu,khókhănlắmmớisangđượcbênkia;

ngườicịnlạiđiđượcnửađườngthìrơixuống,mấtmạng.
Ngườithứtưnhìnthấycầuhẹp,váchnúidựngđứng,nướcchảyxiết
thìhaichânmềmnhũn,khơngcódũngkhíbướclêncâycầu.Cuối
cùng,anhtadựngmộttúplềucạnhcâycầu,bắtđầunhữngngàytháng
nhàmchán.
Cuốicùng,vìsaomỗingườibọnhọlạinhậnmộtkếtcụckhácnhau?
Vìsaocùnglàbốnngườikhỏemạnh,cóngườithìdễdàngquacầu,có
ngườimấtmạngdướiváchnúi,cóngườichấpnhậndừnglại?Thựcra,
tìnhhuốnghọgặpphảikhơnghềkhácnhau,điểmkhácbiệtduynhấtlà
khihọđứngbêncâycầuhoặcđitrêncầu,tráitimcủahọởđâu.Tráitim
ởđâu,conngườicủahọsẽởđó.
Ngườithuậnlợiquacầunói:“Mụcđíchcủatơichínhlàquacầu,
váchnúihiểmtrởliênquangìđếntơi?Nướcchảyxiếtliênquangìđến
tơi?Khơngnhìn,khơngnghe,khơngnghĩ,chỉtậptrungvàođơichân,
bướcđithậtvữnglàđược.”Mụcđíchcủaanhtalàquacầu,conngườivà
tráitimanhtađềuởtrêncầu,cùnghịalàmmột,bảnthânvàcâycầutừ
đầuđếncuốigiữđượcsựhàihịathốngnhất,vìthếanhtacóthểqua


cầudễdàng.
Ngườilảođảoquacầunói:“Tơicốgắngkhơngnhìnváchnúihiểm
trở,khơngnghetiếngnướcchảyxiết,kiềmchếnỗisợhãitràodâng
trongtim,hếtlầnnàyđếnlầnkháckéotráitimcủamìnhtừdướivách
núilêntrêncầumớikiêntrìđượcđếncuốicùng.”Tráitimcủaanhta
lúcthìởtrênváchnúihiểmtrở,lúclạiởdướidịngnướcchảyxiết,lúc
lạiởtrêncầu.Điềuđángmừnglàanhtacóthểkịpthờikêugọitráitim
củamìnhquaytrởlại,tránhđượcbikịchbỏmạngdướivựcsâu.
Ngườidừngchânkhơngquacầunói:“Thayvìphảimạohiểmtính
mạngnhưvậy,chibằngởlạichỗcũchonổn.”Tráitimcủaanhta
treotrênvùngđấtantồnbênngồiváchnúi,vìthếanhtaởlạichỗcũ,

khơngcócơhộicảmnhậnthếgiớimnmàuởphíabênkiacâycầu.
Cólẽchúngtasẽcảmthấytiếcnuốichongườibịrơixuống,nhưng
thứkhiếnanhtarơitừtrêncầuxuốngkhơngphảilàthứgìkhácngồi
chínhbảnthânanhta.Từđầuđếncuốitráitimcủaanhtaởđáysâu,và
tráitimđãkéothânthểanhtaxuốngđó.
Vìsaocùnglàbốnngườikhỏemạnhbìnhthường,đốimặtvớicùng
mộttìnhhuống,lạicókếtcụckhácnhau?Thựcra,điềukhácbiệtchính
làkhảnăngđiềukhiểntráitimcủahọ.
Cólẽbạnsẽlạiđặtramộtcâuhỏinữa:“Cùngcómộttráitim,vìsao
cóngườicóthểđểtráitimcủamìnhđưamìnhquacầu,cóngườilạibị
tráitimcủamìnhkéoxuốngvựcsâu,cóngườibịtráitimcủamình
khốngchếởchỗcũ?”
Bởivìtrongtimmỗingườichúngta,đềucómộthệthốngthăng
bằngnhằmcânđốimốiliênhệgiữabảnthânvàhiệnthực.Cóthểthuận
lợiquacầukhơng,phảixemhệthốngthăngbằngcủachúngtađánhgiá
hiệnthựcnhưthếnàovàđánhgiácáigìtronghiệnthực.Bốnngười
trongcâuchuyện,chodùđánhgiáhiệnthựclànguyhiểmhaylàcon
đườnghướngtớithếgiớimnmàu,hoặclàcáigìkhácthìtiêuchuẩn
vàphươngthứcđánhgiáhiệnthựccủahọđềuchịusựchiphốicủamột
sứcmạnhtolớn,đóchínhlàcơngthứcgen.Trongkhiđócơngcụchủ
yếumàcơngthứcgenkhốngchếchúngtachínhlàniềmvui.
Hệgentừbốmẹditruyềnchochúngtađãtrảiquasựtiếnhóahàng
nghìnhàngvạnnăm,chịuảnhhưởngsâusắctừcuộcsốngcủatổtiên
ngunthủy.Trướckhichàođời,qtrìnhpháttriểndonhữnggennày
dẫndắt,quyếtđịnhkếtcấugentrongtừngphầncủanãongười.Khi
chúngtachàođời,bộnãohồntồnkhơngphảilàmộttranggiấy
trắng,màđãbịgenlậptrình.Vìthế,hànhvicủachúngtachịusựđiều
khiểncủacơngthứcgen.Chứcnăngbanđầucủahệthốngcânbằng



trongtimchúngtalấyviệcthựchiệnditruyềngenlàmmụcđích.
Nhưng,trongthờikìđỉnhcaocủavănminhnhânloạinhưngàynay,
chúngtacảmthấycầnthựchiệngiátrịcủabảnthân,càngcầnsốngmột
cuộcđờithựcsựcóýnghĩa.Hệthốngcânbằngcủachúngtacóthể
gánhváctrọngtráchthựchiệncáitơihaykhơng,cóthểđảmbảosự
pháthiệnhàihịacủahaimụcđích:ditruyềngenvàthựchiệncáitơi
haykhơngsẽquyếtđịnhviệcchúngtacóthểdễdàngbướcquamỗicây
cầucủacuộcđờivàviệcchúngtacóthểcóđượcniềmvuivàsựthành
cơngthựcsựhaykhơng.Suychocùng,cóthểquacầuhaykhơng,phải
xemkếtquả“tỉthí”giữahaimụcđíchditruyềngenvàthựchiệncáitơi.
Hãythửhồitưởnglại,chúngtađãtừngcùngairờixamáitrường,đã
từngcùngaibướcvàocùngmộtcơngty,đếnbâygiờchúngtađãđi
đượcbaoxa,vượtquađượcbaonhiêucâycầu;haylàchúngtađãdừng
bướcởmộttúplềucạnhcầu,sốngnhữngngàythángtẻnhạt?Bạnsẽ
pháthiện,cùngmộtđiểmkhởiđầu,cóngườisốngmộtcuộcđờithênh
thangrộngmở,cóngườivơcùngvấtvả,cóngườilạihếtsứctầmthường.
Mặcdùmọingườiđềucóthểnhìnthấysựkhácbiệtrấtlớngiữacon
ngườivớiconngười,nhưngrấtítngườibiếtrằngngunnhânsâuxa
làmnảysinhnhữngkhácbiệtnàylàgìvàhiệntrạngcủabảnthânvới
bảnthâncómốiquanhệgìvớinhau.
Tómlại,đasốchúngtađềulàmtráivớimongmuốnđíchthựccủa
mình,camchịucuốntheodịngchảycủacơngthứcgen.

|LÀBẠNMUỐNLÀMGÌHAYGENMUỐNBẠNLÀMGÌ?
Từcâuchuyệnquacầu,chúngtathấyrằngcóthểphốihợpnhịp
nhàngmốiquanhệgiữagenditruyềnvàthựchiệncáitơihaykhơnglà
yếutốcơbảnquyếtđịnhchúngtacóthểquacầuđượchaykhơng.Mặc
dùkhảnăngphốihợpnàykhơngsờthấy,khơngnhìnthấyđược,chúng
takhơngbiếtbắtđầutừđâuđểđiềukhiểnnó,nhưngquảthựcnólàsức
mạnhtiềmẩnđưachúngtaquacầuthuậnlợihoặcđẩychúngtarơi

xuốngvựcthẳm.
Mặcdùkhảnăngphốihợpnàykhơngthểdùngmắtđểphânbiệt,
khơngthểdùngtayđểchạmvào,khơngthểdùngtaiđểnghe,nhưng
chúngtacóthểdùngtráitimđểcảmnhậnnó,nhậnbiếtnó.Bởivìvới
vấnđềcủatráitimthìdùngphươngthứccủatráitimđểgiảiquyếtlà
phươngpháphữuhiệunhất.
Nắmđượckhảnăngthiênbẩmnày,đưanótừtrạngtháivơthứclên
thànhtrạngtháiđiềutiếtcóýthức,từđótránhđểcuộcđờicủachúngta


trơiquavơvịvàrơixuốngvựcsâu,khiếnviệcungdungbướcquatừng
câycầucủacuộcđờitrởthànhviệcđánglàmnhấttrongcuộcđờichúng
ta.
Tiếptheo,chúngtasẽcùngbắtđầukhámphátâmhồn,dùngtrái
timcảmnhậnnhữngkhuvựcbịchúngtabỏqua,nhữngvùngcấmẩn
giấutậnsâutrongđáylịngkhiếnchúngtayếuđuối.Chúngtasẽphát
hiệnnơigọilàkhuvựccấmnằmtrongchínhthếgiớicủabảnthânta
chứkhơngnằmởcầuhẹp,váchcao,nướcchảyxiết.
Phầnlớnconngườiđềuđãtừngnhìnthấychiếccânđểcântrọng
lượngcủađồvật.Cóhaiđĩacân,mộtbênđặtđồvậtcầncân,mộtbên
đặtquảcân,từđócânđượctrọnglượngcủađồvật.
Trongtimmỗingườichúngtađềucómộthệthốngcânbằnggiống
vớichiếccânnóitrên,dùngđểđánhgiá“trọnglượng”củahiệnthực.
Nhậnthứccủachúngtavềhiệnthựccùngvớiphươngthứcgiảiquyết
vấnđềhiệnthực,đềulàkếtquảmàchiếccântronglịngchúngtađánh
giáhiệnthựctrướcmắt.Điểmkhácbiệtvớichiếccântronghiệnthựclà
chiếccântrongtimchúngtacoiviệccóđượcniềmvuilànguntắc,
chúngtagọihệthốngcânbằngtheođuổiniềmvuitrongtimchúngta
là“cáncânvuivẻ”.Hệthốngcânbằngnàylàhệthốngtựbảovệhình
thànhquaqtrìnhtiếnhóahàngnghìnhàngvạnnămcủagen.

Haiđầucủacáncânvuivẻlầnlượtlàđĩacânhiệnthựcvàđĩacâncái
tơi,vậtđặttrongđĩacânhiệnthựclàhiệnthựckhơngngừngthayđổi,
cịntrongđĩacâncáitơilàquảcânchúngtađánhgiáhiệnthực.Những
quảcânnàylànhậnthức,phảnứngcủachúngtavớisựvật.
Quảcântrongđĩacâncáitơichiathànhhailoại.Mộtloạichịusự
khốngchếcủamụcđíchgen,nhậnthứcvàphảnứngvơthứchoặcchủ
quanvềhiệnthực.Chúngtagọinólàquảcânmấtcânbằng,nólàquả
cânkhiếncáncânmấtcânbằng.
Mộtquảcânkháclàquảcânchúngtalấyviệcthựchiệncáitơilàm
mụcđích,đưaranhậnthứcvàphảnứngkháchquanvớihiệnthực,
chúngtagọinólàquảcânvuivẻ.Quảcânvuivẻlàquảcânkhiếnbản
thânvàhiệnthựcgiữđượcsựphốihợpnhịpnhàng,khiếncáncânvui
vẻgiữđượcthăngbằng.
Chodùchúngtađặtvàotrongđĩacâncáitơiquảcânmấtcânbằng
hayquảcânvuivẻthìđềulàvìtheođuổiniềmvui.Chỉlàhaiquảcân
nàykhiếnchúngtathuđượcniềmvuikhácnhau.Niềmvuicóđược
thơngquaviệcđặtquảcânmấtcânbằnglàniềmvuigiảtạo,chịusự
khốngchếcủamụcđíchgen,làmtráivớimongmuốnthậtsựcủabản
thân.Cịnniềmvuicóđượcthơngquaviệcđặtquảcânvuivẻlàniềm


vuigiốngvớimongmuốnthậtsựcủabảnthân–niềmvuithậtsự.
Đốimặtvớisựvậthiệnthực,chúngtađặtvàotrongđĩacâncáitơi
quảcânmấtcânbằnghayquảcânvuivẻ,phụthuộcvàoviệcchúngta
chịusựkhốngchếcủamụcđíchgenhaylấyviệcthựchiệncáitơilàm
mụcđích.
Quantrọnglàchúngtahầunhưlnlnchịusựkhốngchếcủa
mụcđíchgen,chothêmquảcânmấtcânbằngvàotrongđĩacâncáitơi
mộtcáchvơthức,theothóiquen.Sựdựadẫmthâmcăncốđếcủacon
ngườivàohệthốngtựbảovệdẫnđếnviệctrongcuộcđọsứcgiữahai

mụcđíchgenditruyềnvàthựchiệncáitơi,chúngtakhơngthểchiến
thắngmụcđíchgen,khơngthểđểquảcânvuivẻchiếmtồnbộkhơng
giantrongđĩacâncáitơi.Kếtquảlà,hầuhếtthờigian,hànhvicủa
chúngtakhơngxuấtpháttừmongmuốnthậtsựcủabảnthân,màlàsự
thỏahiệpvớimụcđíchgen.Đâychínhlàlídosâuxakhiếnchúngtatrở
nêntầmthườngvàkhơngthểcóđượcniềmvuithậtsự.
Bốnngườiquacầutrongcâuchuyện,ngườikhơngquacầuvàngười
bịrơitừtrêncầuxuốngđềulànhữngngườibịsứcmạnhcủagenkhống
chế.Trongcuộcsống,đasốconngườiđềuthuộcnhómnày,đềubịcơng
thứcgenkhốngchế,phómặccuộcđờichocơngthứcgen,đểmặccho
bảnthântuộtdốc.
Trongcuộcđọsứcgiữamụcđíchgenvàmụcđíchthựchiệncáitơi,
mụcđíchthựchiệncáitơichiếmưuthếhơnmộtchútlàngườilảođảo
quacầu.Nhưnganhtakhơnghềhiểuđượcngunnhânkhiếnbản
thânxuấthiệntrạngtháilảođảonày.Trongcuộcsống,mộtsốngườivơ
tìnhcóđượcchútthànhtựu,chínhlàthuộcnhómnày.Nhưngtrướcsự
chiphốicủamụcđíchgen,sốlượngvậtchấtmàchúngtacóđượckhơng
thểchứngtỏđượcmộtngườicóthậtsựvuivẻvàthànhcơnghaykhơng.
Cịnngườidễdàngquacầumớilàngườithậtsựkhiếnquảcânvuivẻ
chiếmtrọnkhơnggiancủađĩacâncáitơitừđầuđếncuối,mớilàngười
theochủnghĩathựchiệncáitơi.Anhtamớilàngườicóthểdễdàngđi
quacâycầutiếptheo,cũnglàngườithậtsựhạnhphúc.

|MỖICHÚNGTAĐỀUĐANGTÌMKIẾMCẢMGIÁCVUIVẺ
Trongcơngthứcgen,genthiếtkếphươngthứcthưởngphạtđơngiản
nhất,hữuhiệunhấtđốivớihànhvicủachúngta–chochúngtasựđau
khổhoặcniềmvui.Nếuchúngtacóhànhviuyhiếptớimụcđíchgen
thìsẽphảinhậnsựtrừngphạtcủagen–khiếnchúngtađaukhổ;ngược
lại,nếuchúngtacóhànhvicólợiđểđạtđượcmụcđíchgenthìsẽcảm



thấyvuivẻ-Đâychínhlàphầnthưởngtừgen.Genkhốngchếhànhvi
củachúngtađểđạtđượcmụcđíchcủanó.
Cáncânvuivẻsẽtiếnhànhđánhgiásựvậtmàchúngtaphảiđối
diện,điềunàylàđểđảmbảosựsinhtồncủachúngtakhơngbịuyhiếp,
cáitơikhơngbịxâmphạm.Mộtkhicáncânvuivẻcảmnhậnđượcmột
chút“uyhiếp”,thìsẽlậptứckhởiđộnghệthốngphịngngựcủabản
thânđểchốnglạinó,hoặclàtránhxasựvậtnày,đểquađóbảovệsựan
tồnvàhồnchỉnhcủacáthể.
Trongcâuchuyệnquacầu,ngườikhơngthửquacầunhìnthấycây
cầutrênváchnúi,cáimàanhtađọcđượcchínhlànguycơsẽbịrơi
xuống,thếlàtronglịngtràodângnỗisợhãisẽbịrơixuốngváchnúi,
khiếnanhtatrởnênvơcùngđaukhổ.Nỗisợhãivàđaukhổlúcnày
chínhlàdogenphátratínhiệucảnhbáovàkhởiđộnghệthốngphịng
ngựvớimốinguyhạitớisựsinhtồncủacáthể.Bởivìgentuyệtđối
khơngchophépcóbấtkỳhànhvinàogâynguyhạitớicáthểxảyra,vì
thếngườikhơngdámquacầu-domuốnbảotồntínhmạngcủamình
nênđãdựnglềucạnhváchnúi.Đâychínhlàphảnứngmàgenhyvọng
chúngtađưaratrướcnguyhiểm.Lúcấy,niềmvuichínhlàđảmbảocho
bảnthânkhơngbịxâmphạm.
Haichứcnănglớncủacơngthứcgenlà:Trướctiênbảovệbảnthân,
sauđólàmởrộngvơhạn.
Khichúngtađánhgiánhữngthơngtincólợichoviệckhiếnbản
thântrởnênlớnmạnhquasựvậthiệnthực,bộnãosẽnảysinhcảmgiác
vuivẻ.Cảmgiácnàykhiếnchúngtacósứcmạnhvơhạnđểvươnlên,
tíchcựcgiànhlấynhiềuưuthếhơnngườikhácvàcàngnhiềusứcmạnh
xãhộihơnngườikhác.Lúcấy,niềmvuichínhlàđộnglựcđểchúngta
trởnênmạnhmẽ.
Ngườirơixuốngdướicầu,lúcđốidiệnvớicâycầu,anhtađánhgiá
đượcquacầulàviệclợinhiềuhơnhại,thếlàanhtahàohứnglênđường.

Saukhiđặtchânlêncâycầu,anhtamớicảmnhậnđượcrằng,tình
huốngtrướcmặtuyhiếprấtlớntớitínhmạngcủamình,thếlàtrong
lịngnảysinhnỗisợhãi.Khianhtakhơngthểthốtkhỏinỗisợhãi
tronglịng,nỗiđaukhổliềnnảysinh.Gendùngnỗiđaukhổđểtrừng
phạtchúngta,hivọngchúngtalậptứcthốtkhỏitìnhthếnguyhiểm,
bảovệbảnthân.Trongnỗiđaukhổ,anhtakhơngtìmthấylốithốtan
tồn,nỗiđaukhổkéodàikhiếnanhtakhơngthểchịuđựngđược,cuối
cùngchơnvùitínhmạngcủamình.Mơitrườngsinhtồncủaconngười
càngngàycàngphứctạp,vìvậycũngcólúcnhữngcơngthứcgenđược
thiếtlập“ngốcnghếch”sẽphảntácdụng,chơnvùilncảmụcđích
gen.


Ngườilảođảoquacầu,lúcđốidiệnvớicâycầu,cũngcảmnhậnđược
việcquacầucólợivớimìnhnhiềuhơnlàcóhại.Cũngnhưvậy,saukhi
bướclêncầuanhtamớicảmnhậnđượcbảnthângặpnguyhiểmvềtính
mạng,tronglịngvơcùngsợhãi.Nhưngđiểmkhácbiệtgiữaanhtavà
ngườirơixuốngdướilàởchỗ,anhtacóthểkiềmchếnỗisợhãitrong
lịng.Trongcuộcđọsứcgiữabảnthânvớigen,anhtađãchiếnthắng
nỗisợhãi,cuốicùngmớiquacầutrótlọt.
Từbatrườnghợpcủabangườinày,cóthểthấy,họđềulànhững
ngườikhơngthốtkhỏisựbóbuộccủacơngthứcgen.Điềuthơithúchọ
hànhđộngchínhlànhữngniềmvuikhácnhau“đolường”đượctừtrong
hiệnthực:niềmvuitừvùngđấtthoảimáibêncạnhváchnúivàniềm
vuitừnhữnglợiíchthuđượckhiquacầu.Đóđềulànhữngniềmvuisẽ
chơnvùicuộcđờicủachúngta.Đâychínhlàtìnhcảnhnguykhốnmà
cơngthứcgendồnchúngtavào.
Đốivớiconngườimànói,rốtcuộccảmgiácvuivẻlàgì?Nótrói
buộcchúngtanhưthếnào?



THẾNÀOLÀNIỀMVUI?
|CHÚNGTALÀCƠNGCỤTÌMKIẾMNIỀMVUI
Từnăm1954,hainhàtâmlýhọcJamesOldsvàPeterMilnerthuộc
trườngđạihọcMcGill,Canadađãpháthiệnbộphậnđiềukhiểnniềm
vuitrongnãocủachuộtbạch(gencủachuộtbạchgiốngconngườiđến
90%)lànhânváchngồivàbótrongnãotrước.Họgọibộphậnnàylà
“Trungkhuvuisướng”(PleasureCenters).
Trongthínghiệm,họcắmđiệncựcvào“trungkhuvuisướng”trong
bộnãocủachuộtbạch,đặtcầngạtđóngmởđiệncựctronglồngchuột.
Banđầu,chuộtbạchchỉvơtìnhấncầngạtthìpháthiệnracảmgiácvui
sướng.Kếtquả,chẳngbaolâusau,chuộtbạchđãhọcđượccáchấncần
gạtđểcóđượccảmgiácvuivẻ.Sựdựadẫmcủachuộtbạchvàocảmgiác
vuivẻđãkhiếntầnsuấtnóấnvàocầngạttănglên,thậmchíđạttới
6000lần/giờ.
Nếukhơngkhốngchếchuộtbạch,nósẽkhơngbiếtdừnglạiđểăn,sẽ
chỉmệtrồiđingủ,ngủdậyrồilạiấncầngạt,chođếnkhichếtvìđóihoặc
chếtvìmệttrongniềmvui.
Trongthínghiệmnày,chúngtapháthiệnchuộtbạchrấtkhóchống
lạiđượccảmgiácvuisướng,đếnmứckhơngănkhơnguống.Đâychẳng
phảilàchuyệnrấtđángsợsao?Nhưngcảmgiáccủaconngườivớiniềm
vuichẳngphảicũnggiốngnhưvậysao?
Trongnãongườicũngcó“trungkhuvuisướng”khốngchếcảmgiác
vuivẻ.
Cóthểnói,bộnãocủaconngườilàmộtxưởnghóachất,cóthểsản
sinhcácloạichấthóahọckhácnhau.Vídụ,chấtgiảmđau,Dopamine
sảnsinhcảmgiácvuivẻ,Serotoninanthần…Bộnãothơngquanhững
chấthóahọckhácnhaunàyđểkhốngchếcảmgiáccủachúngta.
Dopaminelàmộtchấthóahọcquantrọngnhấtkhiếnchúngtanảy
sinhcảmgiácvuivẻ.Nóthamgiavàokhốngchếsứcchúývàmứcđộ

tỉnhtáocủachúngta,cóthểnângcaotrítịmị,khảnănghọctậpvà
khảnăngtưởngtượng,từđókhơidậyócsángtạovàhammuốn.Dưới
tácdụngcủaDopamine,chúngtacóthểcảmnhậnđượcđộnglực,lạc
quan,tựtinvàvuivẻ.


Cảmgiácvuivẻmàbộnãosảnsinhcóthểkhơidậysứcmạnhvươn
lênchoconngười,khiếnchúngtacónhiềuưuthếhơnngườikhác.
Chúngtacànglớnmạnhthìsẽgiànhđượccàngnhiềucơhộiđểđạt
đượcmụcđích.Khốicảmconngườicóđượctronghoạtđộngtìnhdục
chínhlàphầnthưởngmàgentặngchochúngtavìmụcđíchditruyền.
Khiconngườiquanhệtìnhdục,dướisựkíchthíchcủacáccơquan
cảmgiác,nơ-ronthầnkinh“phóngra”rấtnhiềuDopamine.Dopamine
tácdụngvới“trungkhuvuisướng”củabộnão,thếlàchúngtacóthể
cảmnhậnđượckhốicảmkhơngnóinênlời.Phươngthứcmàbộnão
thưởngchohànhviquanhệtìnhdụccủaconngườichínhlàcựckhối.
Điềunàycũngkíchthíchchúngtakhơngngừnglặplạihànhviquanhệ
tìnhdục.
Khitiếnhànhquanhệtìnhdục,chúngtađanghồnthànhsứmệnh
ditruyềngen.Điềunàyđồngnghĩavớiviệcgenđãđượcditruyềnthành
cơngsangthếhệtiếptheonhờhànhvinày.Cơchếkhíchlệnàycủagen
khiếnchúngtatheođuổiniềmvui,đồngthờithựchiệnmụcđíchdi
truyềngen.Conngườivốnkhơngvìmụcđíchsaochépgenmàsinh
con,nhưngsongsongvớiviệctìmkiếmniềmvui,chúngtađãvơhình
trungđạtđượcmụcđíchditruyềncủagen.Gendùngsựvuisướngdẫn
dụchúngtađưarahànhvicólợichonó.Nhưthế,niềmvuiđãtrở
thànhcơngcụđểgenđạtđượcmụcđíchditruyền.
Cóthểđưaragiảthiết,nếutrongnãobộcủachúngtacũnglắpmột
thiếtbịcóthểthơngquacầngạtđiềukhiểnđểcóđượcniềmvui,vậythì
chúngtacóthểkhốngchếbảnthânkhơngchạmvàonókhơng?

Mặcdùtrongbộnãocủachúngtakhơngcóthiếtbịthơngquacần
gạtđiềukhiểnđểcóđượccảmgiácvuisướng,nhưngcácchấtgây
nghiệnnhưcocaine,amphetaminelạicóthểkíchthíchnãobộsảnsinh
dopamine.
Khiconngườihútmatúy,chấtgâynghiệnthaythếbộnãogiải
phóngrachấthóahọc,khiếnconngườidựavàochấtgâynghiệnđểcó
thểcóđượckhốicảm.sửdụngmatúygiốngnhưchuộtbạchấncầngạt
vậy,sẽkhiếnconngườiđắmchìmtrongkhốicảmvàkhơngthểthốt
rađược.Quađócóthểthấy,đứngtrướccảmgiácsungsướng,conngười
chúngtacũngyếuđuốigiốngchuộtbạch.
Hànhvicủachúngtabịbóhẹptrongcơngthứcmụcđíchditruyền
gen.Bảnnăngtheođuổiniềmvuilàcơngcụkìmhãmconngườiđược
hìnhthànhtrongqtrìnhtiếnhóacủagen.Bảnnăngtheođuổiniềm
vuisẽbảovệchúngtatrongtrạngtháisinhtồnantồn,vuivẻ,cuối
cùngđạtđượcmụcđíchditruyềngen.


|NIỀMVUICHỈLÀBÀIHÁTRỘNRÀNGCỦATẾBÀONÃO
Cácchungianghiêncứuthuộctrạmnghiêncứukĩthuật
CaliforniavàđạihọcStanfordđãtiếnhànhmộtthínghiệm,họmời20
tìnhnguyệnviênnếmthử5loạirượunho.Nhữngtìnhnguyệnviênnày
đềulàngườibìnhthường,khơngphảichungiavềrượu.
Giácủa5loạirượunhonàylầnlượtlà5đơla,10đơla,35đơla,45
đơla,90đơla.Saukhinếmthử,tìnhnguyệnviênđềubàytỏsựthích
thúvớimùivịcủaloạirượuvangđắttiềnhơn.
Trênthựctế,cácchungiađã“gianlận”vềgiá.Trong5loạirượu,
loạirượugiáthựctế90đơlaxuấthiệnhailần,mộtlầngiá90đơla,một
lầngiá10đơla.Cịnloạirượugiáthựctế45đơla,cũngxuấthiệnhai
lần,mộtlầngiá45đơla,mộtlầngiá5đơla.Tuynhiên,ngườithửrượu
đềukhơngpháthiệnrachuyệnnày,hơnnữachodùthiếtkếthếnào,họ

đềuthíchloạirượugiácaohơn.
Thơngquanghiêncứuqtnãobộcủatìnhnguyệnviên,cácchun
giapháthiện,khiuốngloạirượuđềgiácaohơn,vỏnãotránổmắt
(orbitfrontalcortex)củatìnhnguyệnviênsảnsinhthơngtinsơinổi
hơn,cịnkhiuốngloạirượugiárẻ,vỏnãochỉphảnxạkháítcảmgiác
vuivẻ.
Vậythìvõnãotránổmắttrongnãolàbộphậnnhưthếnào?Bộ
phậnnàykhơngtrựctiếpđưaraphánđốnvớisựvậtmàdịchphán
đốnthànhcảmgiáctươngứng.Nósẽđưaraphảnứngvớimộtsốkinh
nghiệmtíchcực.
Trongthínghiệmnày,thứkíchthíchbộnãonảysinhcảmgiácvui
vẻlàsuynghĩcủaconngườivềrượu,chứkhơngphảilàtácdụngtrực
tiếpcủarượuvớiconngười.
Cácnhàthầnkinhhọcđãtiếnhànhmộtthínghiệmvớimộtsốngười
lạmdụngcocainengừngdùngthuốcvàpháthiệnrarằng,khingười
đượcthínghiệmmiêutảphươngphápchuẩnbịcocainevàqtrìnhsử
dụng,vỏnãotránổmắttrongnãođượckíchhoạt,sảnsinhphảnứng
khámạnh,ngườiđượcthínghiệmcảmnhậnđượcnhiềuniềmvuihơn.
CịnkhinhàThầnkinhhọcnóivớihọvềmộtsốchủđềtrungtínhliên
quantớicocaine,thìhoạtđộngcủabộphậnnàytrongnãonhữngngười
đượcthínghiệmkhơngrõrệtlắm.
Ngườiđượcthínghiệmkhơngtrựctiếptiếpxúcvớithuốc,nộidung
nóichuyệnkhácnhaukíchthíchbộnãosảnsinhkhốicảmkhácnhau.
Điềuđóchứngtỏ:Rấtnhiềukhi,cóvuivẻhaykhơngkhơngphụthuộc


vàobảnthânsựvậtkháchquanmàchúngtacảmnhậnđượcmàlàsuy
nghĩcủachúngtavớisựvậtkháchquanvàmộtsốkinhnghiệmtíchcực
vềsựvật.
Trongqtrìnhlàmcùngmộtviệc,khigiảiquyếtđượcmộtvấnđề

khó,cảmxúcsẽđạttớicaotrào,chúngtacócảmgiácbảnthâncóthể
chiếnthắngtấtcả,phíatrướctrànngậpánhsáng;nhưngkhibịmắcở
mộtkhâunàođó,chúngtasẽlạiủrũnhụtchí,cảmgiácphíatrướcthật
tămtối,dườngnhưđãđếnngàytậnthế.
Sựviệcvẫnvậy,vẫnlàviệcmàchúngtaphảiđốimặt,chodùchúng
tacóvuivẻhaykhơngthìnóvẫnsẽlặnglẽởđónhìnchúngta.Nhưng
lúcthìchúngtathíchthú,lúclạikhóckhơngthànhtiếng,lúcthìnổi
trậnlơiđình,lúclạitĩnhtâmnhưnước,thậmchícólúcmuốntừbỏcả
tínhmạngcủamình.Thếgiớinàyvốnkhơnghềthayđổi,chỉkhácởsuy
nghĩvàcảmnhậncủachúngta.
Chúngtacảmnhậnđượclàđaukhổhayvuivẻ,phầnlớnphụthuộc
vàonhậnthứcvàđánhgiácủachúngtavềsựvậtlàtiêucựchaytích
cực,rấtítkhiphụthuộcvàosựvậtthựcchấtlàgì.Nhữngsuynghĩkhác
nhaukíchthíchthầnkinhsọnãokhiếnchúngtanảysinhcảmnhận
khácnhau.
Niềmvuimàchúngtadànhcảcuộcđời,dốchếttâmtrítheođuổi
chỉlàkhúchátrộnràngcủatếbàonãovớisựđệmđàncủatưtưởngvà
cảmgiáccủachúngta.

|SỰTHAYĐỔICỦANIỀMVUITRONGXÃHỘI
Cùngvớisựpháttriểncủaxãhộilồingười,phươngthứcchúngta
cóđượcniềmvuicũngnângdầnlênnhưsựtiếnhóacủanhânloại,từ
phươngthứctrầntrụitiếnhóathànhphươngthứcdùngquầnáođểche
đậy.Chúngtalàconngườitrongxãhội,niềmvuiđượcthểhiệnlàmột
hànhvimangtínhxãhội–bảnthânphảigiỏihơnngườikhác,phải
mạnhhơnngườikhác.Làmthếnàođểthểhiệnbảnthângiỏihơnngười
khác,mạnhhơnngườikhácđây?Chúngtamuốnthơngquaviệccó
càngnhiềuvậtchấtbênngồiđểthểhiệnsựlớnmạnhvàưuthếcủabản
thân.Đócũngchínhlàlúcchúngtalạclốiởthếgiớingồikia.
Niềmvuichịutácđộngtừhaiphía:mụcđíchgenvàquyphạmxã

hội,thúcđẩychúngtaưachuộngtiếnbộvàthànhtựu.Aigiỏihơnngười
khácthìngườiđómớicóthểđượckínhnể,mớicóthểcónhiềuhơn,
mớicócàngnhiềucơhộiđểthựchiệnmụcđíchgen.Điềunàythúcđẩy
chúngtakhaokhátvơhạnlàmnhữngviệccólợivớibảnthân.Vídụ,


làmmộtngườicóđạođức,cóthànhtựu,lươngthiện,thơngminhhơn,
từđógiànhđượccảmtìnhcủangườikhácgiới,cóđượcsựcơngnhận
củangườikhác,cóđượcsứcmạnhmàngườitrongxãhộicầncó.Đồng
thời,chúngtalosợbảnthânkémngườikhác,khơngđượcxãhộicơng
nhận,khơngđượcngườikháctơntrọng.Bởivìchỉcógiỏihơnngười
khác,chúngtamớicóthểgiànhlấycơhộithựchiệnmụcđíchgen.
Trênthựctế,Darwinđãsớmchỉrarằng:“Chínhsựcạnhtranhvà
đàothảivơtìnhgiữacáccáthểmớiduytrìđượcnhiềuchứcnăngvàkết
cấuphứctạpcủasinhvật.”Đốivớiconngườimànói,sựcạnhtranhgiữa
conngườivớiconngườithúcđẩychúngtatheođuổithànhtựuvàtiến
bộ.Chỉcầnchúngtachiếmưuthếnhiềuhơnngườikhácmộtchút,có
mộtchútkhácbiệtvớingườikhácthìtìnhhìnhsẽkhác.Vìthếtrong
cuộcsốnghiệnthực,làmsaođểgiỏihơnngườikhácđãhiểnnhiêntrở
thànhnguntắclàmviệccủachúngta.Nhưngquyluậtnàycũng
khơngthốtrakhỏilờinguyềncủamụcđíchgen.Chúngtavẫnquay
cuồngtrongcơngthứcgen.Chúngtalàmnhưvậycũngchỉlàđang
tranhgiànhđểcóđượcnhiềucơhộithựchiệnmụcđíchgenmàthơi.


NIỀMVUITRỞTHÀNHTHUỐCĐỘCCHƠNVÙICUỘCĐỜI
CHÚNGTA
|NIỀMVUILÀLƯƠNGTHỰCCHÚNGTASỐNGDỰAVÀO
NgaytừthờiTrungCổ,nhàyhọcnổitiếngngườiIranlàIbnSina,
ngườiđượcmệnhdanhlà“chađẻcủayhọc”đãtừnglàmmộtthí

nghiệm.
Ơngtìmhaicondêđựctokhỏenhưnhau,lầnlượtthảchúngvàohai
chỗkhácnhau.Mộtconđượcthảtrênbãicỏntĩnh,antồn,khơng
cóbấtkỳnguyhiểmnào;concịnlạiđượcthảtrongvườnbáchthúbên
cạnhchuồngsói.
Haicondênàyđềuđượcănngonngủkỹ,sốngtrongmơitrường
thoảimái.Condêđầutiênsốngtựdotựtại,cịnconthứhaidothường
xuncảmthấybầysóibêncạnhđangnhìnmình,đangcóýđồxấuvới
mình,suốtngàylolắngsợhãi,tinhthầnlnởtrongtrạngtháicăng
thẳngcaođộ,nênkhơnglâusauthìchết.
Quathínghiệmnàychúngtapháthiện,dêmuốnsinhtồn,khơng
nhữngcầncóđồănthứcuống,màcịncầnsựbìnhnvềtinhthần.Khi
condêởvàotrạngtháisợhãi,lolắngtrongthờigiandài,chodùbày
baonhiêuđồănngontrướcmặtnó,cũngkhócóthểduytrìsựsốngcủa
nó.
Đốivớiconngườichúngtamànói,nếukhơngthểduytrìtrạngthái
tinhthầnvuivẻ,erằngchúngtacũngsẽcókếtcụcgiốngvớicondêthứ
haikia.Sựsuysụptrongtinhthầnvàsựrệurãcủahệthốngsinhlýđều
cótínhtànphánhưnhau.Tácdụngcủacáncânvuivẻchínhlàgiúp
chúngtakhơngngừnghấpthu“chấtdinhdưỡng”từniềmvuitrong
cuộcsốnghiệnthực,bảovệchúngtatrongtrạngtháisinhtồntrongvui
vẻ.
Hãyquayvềhiệnthựccuộcsống,thửxemcáncânvuivẻkhơng
ngừnggiànhlấyniềmvuitronghiệnthựcđểduytrìsinhmệnhcủa
chúngtanhưthếnào.
Trongmộtbuổihọpmặtbạnbè,mộtchàngtraichúýthấycómột
cơgáixinhđẹpkhơngngừngnhìnvềphíamình,hơnnữachốcchốc


ánhmắtcủahaingườilạigặpnhau.Quaánhmắtcủacơgái,chàng

traicảmnhậnđượcrằngcơấykhơngcóýnétránhmình.Chàngtrai
rấtmuốnđitớichàocơgáinhưnglạikhơngcóđủcanđảm.
Đúnglúcchàngtraicịndodựthìcơgáiđứngdậyđivềphíaanh
ta.Chàngtrairấthồihộp,timđậpthìnhthịch,lấygiọngtheobản
năng,thầmchuẩnbịnhữnglờiđểchàohỏicơgái,khơngngừngsuy
nghĩxemdùngtưthếvàngữđiệunhưthếnàođểcóthểkhiếnbảnthân
càngtrởnêngalăngvàcuốnhúthơn.
Chẳngmấychốccơgáiđãđiđếntrướcmặtanhta.Chàngtrai
đangđịnhmởmiệngnhưngcơgáilạiđilướtqua,tiếnvềphíachàng
traiphíasau.
Bạncóthểtưởngtượngtrongtìnhhuốngkhóxửnày,trongđầu
chàngtraiđangxảyranhữnggìkhơng?
“Khơngphảitơiđịnhchàocơta;tơicóthểnhậnracơtamuốnđivề
phíaanhchàngngồisautơi;cơtakhơngđủlơicuốntơi…”anhtasẽđưa
ralờigiảithíchcólợichobảnthântươngtựnhưthếnày.Cóthểanhta
cóthểýthứcđượcmìnhđangđưaralờigiảithíchnhưthếnào,cũngcó
thểanhtakhơngbiếtmìnhđưaranhữnglờigiảithíchnàycótácdụng
gì.
Nhưng,quantrọnglàthơngquaviệctiếnhànhgiảimãchuyệnnày,
anhtanhanhchóngthốtkhỏisựkhóxửvàkhơngvuilúcnãy,trong
lịngkhơiphụctrạngtháibìnhtĩnh.Chuỗiphảnứngnàynhìnthìcóvẻ
hỗnloạn,nhưngthựcchấtđềulàthơngtinđểgiảithíchbảnthângiỏi
hơnngườikhác,từđóchắtlọc“thànhphầndinhdưỡngvuivẻ”,ni
dưỡngcảmgiácvượttrộicủabảnthânvàtránhchocáitơibịkhơhéo.
Cáncânvuivẻtronglịngchúngtabấtkểlúcnàocũngđóngvaitrị
điềutiếtnhưvậy.Trongcơngthứcgen,chúngtadựavàocảmgiácvui
vẻnàyđểsốngsót.
Nếuchàngtraiphảnứngnhưsau:“Xemrahơmnaymìnhtrơng
khơngổnlắm,màcólẽhìnhảnhcủamìnhvốndĩđãkhơngtốtđẹprồi.
Mìnhkhơngđủsứchút,khơngđủđộlơicuốn,khơngbằngcáigãngồi

saumình”.Suynghĩnàysẽkhơngngừngcườngđiệuhóasựxungđột
tronglịng,khiếnanhtarơivàotrạngtháitâmlícăngthẳngcaođộ
trongthờigiandài,mãikhơngthểbìnhtĩnhlạiđược.Điềunàykhiến
câuchuyệnngàycàngtrởnênnghiêmtrọng.Sựxuấthiệncủabấtkỳý
nghĩtiêucựcnàocũngđềukhơngđượcsựchophépcủagen,bởivì
phảnứngnhưvậycónghĩalàchúngtathừanhậnmìnhkhơngbằng
ngườikhác.Điềunàygiốngvớiviệcdêthườngxuncảmthấysóiđang
nhìntrộmmình,tinhthầncủadêlnlnởtrạngtháicăngthẳngcao


độ,lúcnàocũnglolắngsóisẽănthịtmình,cuốicùngtinhthầnsuysụp,
dẫnđếntửvong.
Nếukhơngthểhóagiảisựxungđộttronglịngmộtcáchhữuhiệuthì
kếtcụccủachúngtasẽrasao?Dokhơngthểhóagiảixungđộttrong
lịngmộtcáchkịpthời,hữuhiệu,lâudầnchúngtasẽgặpphảicácvấn
đềnhưthiếutựtin,khơngmuốntiếpxúcvớingườikhác,nghiêmtrọng
hơnlàsẽmắccácchứngbệnhvềtinhthầnnhưtrầmcảm,uuất,tựkỉ.
Khikhơngthểchịuđựngđượcáplựcnày,thậmchíchúngtasẽkhơng
cịncoitrọngcảtínhmạngcủamình.Khiniềmvuikhơngcịn,sinh
mệnhcủatacũngkhơngcịn.
Vậythìphảichăngchỉcầnkhơngngừnggiảimãnhữngthơngtincó
lợichobảnthântừtronghiệnthựclàcóthểđảmbảochúngtaln
sốngvuivẻ?Thựcra,chỉcầnchìmđắmtrongcơngthứcgen,tìmkiếm
cảmgiáccáitơihồnhảohoặctránhchocáitơihéoúathìcónghĩalà
chúngtađangquaycuồngtrongcơngthứcgenchứkhơngphảinhìnrõ
hiệnthựcvàđưarasựthayđổitíchcực.Vậythìlàmthếnàođểthỏa
mãnnhucầuthựchiệncáitơiđây?Chẳngphảitrênđờikhơngaimuốn
sốngmộtcáchtầmthường,khơnglàmđượcviệcgìcảsao?Trongcơng
thứcgen,tấtcảcảmgiácvuivẻđềungắnngủi.Cuốicùngchúngtavẫn
phảiđốimặtvớithếgiớihiệnthựctớimứckhơngthểhiệnthựchơn

đượcvàmongmuốnthậtsựcủabảnthân.Khisựkhácbiệtgiữacáitơi
vàhiệnthựccànglúccànglớn,tớimứckhơngthểdùngsựgiảimãđơn
giảncủabộnãođểhóagiảithìchúngtacáchbờvựccủasựsụpđổ
khơngcịnxanữa.

|HỆTHỐNGCÂNBẰNGCỦACHÚNGTAXUẤTHIỆNKHE
HỞKHỔNGLỒ
TheosốliệuthốngkêchínhthứccủaTổchứcYtếThếgiới(WHO),
hiệnnay,trênthếgiớiđangcótrên350triệungườimắcchứngtrầm
cảm,mộtloạibệnhtâmlílàmsuygiảmkhảnăngnhậnbiết,vậnđộng
củaconngườivàkhơngíttrườnghợpngườibệnhđãtựtìmđếncáichết.
WHOcũnghếtsứclongạitrướctìnhtrạngtựsát,đặcbiệttronggiớitrẻ
ởđộtuổitừ15đến20đangtăngrấtnhanhtrênphạmvitồncầu,đến
mứcnóđãtrởthànhngunnhânchínhtạoranhómngườibịchếthoặc
thươngtậtsuốtđờitrongđộtuổinày.TheosốliệuthốngkêcủaWHO,
hiệnnay,trungbìnhmỗingàytrênthếgiớicó3.000ngườichếttrẻvìtự
sát,đấylàchưakểcứứngvớimỗingườichếtthuộcloạinàylạicó
khoảng20ngườitựsátkhơngthànhcơng.WHOchorằng,tìnhtrạng
kinhtếkhókhăn,máiấmgiađìnhbịđổvỡvànạnnghiệnngậplà


nhữngngunnhânchínhkhiếngiớitrẻmuốnkếtliễuđờimình
Nhữngsốliệunàychothấy,hệthốngcânbằngcủaconngườiđãtồn
tạikhehởrấtlớn.Nếuchúngtakhơngthểkịpthờingănchặnsựkhống
chếcủacơngthứcgenthìngườitiếptheorơixuốngkhehởnàycóthểlà
bấtkỳngườinàotrongsốchúngta.
Ngàynay,mỗingườicầncóýthứctìmhiểuhệthốngcânbằngcủa
bảnthân,đưanótừtrạngtháivơthứclêntrạngtháicóýthức;chuyển
hóasựkhốngchếcủanóvớichúngtathànhviệclợidụngnómộtcách
hữuhiệu;chuyểnhóanótừthựchiệnphụcvụmụcđíchgenthànhphục

vụviệcthựchiệncáitơicủachúngta.
Cáncânvuivẻcótácdụngbảovệsựsinhtồncủachúngta.Lúcnào
nócũngcóthểthơngquađiềutiếtquảcântrongđĩacâncáitơi,khiến
chúngtatránhgặpnguyhiểm,bảovệchúngtatrongtrạngtháisinhtồn
antồn,thoảimáiđểtrêncơsởnày,chúngtahồnthànhsứmạngduy
trìnịigiốngmộtcáchthuậnlợi,thựchiệnmụcđíchditruyềngen.Đây
làchứcnăngbanđầucủacáncânvuivẻ.Sựbảovệcủanóvớichúngta
đãtrởthànhmơthứctựđộnghóa,khơngcầnsựthamgiacủaýthức,
lúcnàocũngbảovệchúngta.
Nhưngquantrọnglà,trongthờiđạixãhộilồingườiđãđạttớitrình
độvănminhcaonhưhiệnnay,làmộtcáthểtrongxãhội,chúngtaphải
đểsinhmệnhcủamìnhcàngcógiátrịvàýnghĩahơn.Mụctiêucuộcđời
củachúngtalàthựchiệncáitơichứkhơngphảithuậntheosựchèolái
củacơngthứcgen,uổngphícảcuộcđờitrongsựtầmthường.Trong
tìnhhuốngnày,cáncânvuivẻcủachúngtakhơngchỉgánhvácsứ
mệnhthựchiệnmụcđíchgen,đồngthờicũnggánhvácsứmệnhthực
hiệncáitơi.
Khimụctiêucuộcđờicủachúngtalàthựchiệncáitơi,mộtsố
phươngthứchànhvicủachúngtasẽđingượclạivớiphươngthứchành
vidướiảnhhưởngmụcđíchgen.Đểthựchiệncáitơi,chúngtacầnphải
phấnđấu,cầntíchcựcđốimặtvàtrảinghiệmvớisựvật,sựviệckhác
nhau.Nhữngnhântốchưaxácđịnhnàysẽuyhiếptớisựantồnsinh
tồncủachúngta,đồngthờicũngcónghĩalàchúngtasẽtạoracàng
nhiềukhảnăngthấtbạichobảnthân.Thấtbạisẽchứngminhbảnthân
khơngcókhảnănggiànhlấythànhcơng,kémcỏihơnngườikhác,thất
bạicónghĩalàchúngtasẽmấtđicàngnhiềusứcmạnhxãhội,bịxãhội
chorabênlề,mấtđinhiềucơhộithựchiệnmụcđíchgen.Hàngloạtvấn
đềrắcrốixảyrakhichúngtatheođuổiviệcthựchiệncáitơichẳngkhác
nàomộtđịnchímạngđánhvàoviệcthựchiệnmụcđíchgen.
Trongsựxungđộtcủahaisứcmạnhtolớnlàmụcđíchgenvàthực



hiệncáitơi,chúngtakhơngthểthốtkhỏisựđiềukhiểncủamơthứctự
độnghóacủacáncânvuivẻ,lạikhơngthểtiếnhànhđổimớihữuhiệu
vớihệthốngcânbằngcủacáncânvuivẻ.Trongmâuthuẫnmơthứcvốn
cókhơngthểthốtrađược,đổimớilạikhơngthểthựchiệnđược,chúng
tasẽđưamìnhvàothếtiếnthốilưỡngnan.
Mụctiêucuộcđờicủachúngtalàthựchiệncáitơi,nhưngchúngta
lạilấyphươngthứcthựchiệnmụcđíchgenđểhànhđộng.Nhưthế
chúngtakhơngnhữngrấtkhóhồnthànhmụctiêuthựchiệncáitơimà
cịncảntrởtácdụngbảovệcủacáncânvuivẻđốivớichúngta.Giống
nhưchiếccântronghiệnthực,mộtkhinguntắcsửdụngvàtiêu
chuẩnđolườngbịrốiloạn,chiếccânnàysẽgiốngnhưchiếccângiả,
khơngthểpháthuytácdụngcânbằng,kếtquảlàrấtnhiềungườisẽ
langthangbênbờvựccủasựsụpđổ,gặpphảinhiềuvấnđềtâmlívàtrở
ngạitinhthần.
Trongqtrìnhtiếnhóacủanhânloại,nhấtđịnhhệgencủachúng
takhơngthểngờrằng,niềmvuidùngđểthựchiệnmụcđíchgen,trong
thờiđạichúngtatheođuổigiátrịbảnthânvàýnghĩacuộcđờimãnh
liệtnhưngàyhơmnay,sẽtrởthànhthuốcđộcchơnvùimụcđíchgen.
Thứgìđãkhiếnchúngtamởrakhehởnày,đểcuộcđờicủamìnhrơi
xuống?Kẻtộiđồchínhlàniềmvuigiảtạo.


CHƯƠNGII
CUỘCĐỜITABỊGIAMLỎNGTRONGNIỀMVUIGIẢTẠO
CONĐƯỜNGTẮTGIÚPNÃOBỘTÌMĐƯỢCNIỀMVUI:NIỀMVUI
GIẢTẠO
Cómộtbứctranhnhưthếnày:Mộtcơgáibéophìđứngtrướcgương,
nhưngcơtanhìnthấymìnhtronggươnglàmộtcơgáithânhìnhmảnh

mai,dundáng.Đừngtưởngrằngđâylàmộtbứctranhsiêuthực,bức
tranhnàyđangpháchọarấtchânthựctìnhtrạngcuộcsốngcủarất
nhiềungười.
Nhấtđịnhbạnsẽcảmthấyhứngthúvớichiếcgươngtrongtranh.
Chiếcgươngấycómalựcgìmàcóthểbiếnmộtngườibéonhưthếtrở
nênhồnmĩ,mảnhmainhưvậy?Thựcrađâykhơngphảilàmalựccủa
chiếcgươngmàlàmalựctưtưởngmàaitrongchúngtacũngcó.Sởdĩ
chiếcgươngsảnsinhmalựclàbởivìcáncânvuivẻtronglịngchúngta
đangpháthuytácdụng.
Sựthựccơthểtobéocủacơgáichínhlàvậtcầnđolườngmàcơta
đặttrongđĩacânhiệnthựccủacáncânvuivẻ.Nếulúcnàycơtađặtquả
cânvuivẻvàotrongđĩacâncáitơi,vậythìhìnhảnhtronggươngchính
làdángvẻchânthựccủacơtachứkhơngphảihìnhảnhđãđượctơvẽ,
chỉnhsửa.Quảcânvuivẻcóthểthúcđẩycơtakháchquanđốidiệnvới
sựthậttobéocủamình,đồngthờisẽthúcđẩycơtaápdụngphương
pháphànhđộngtíchcực,hữuhiệuvớihiệntrạngbéophìnày.Cuối
cùng,nósẽrútngắnkhoảngcáchgiữacơtavớihìnhmẫulítưởngcủa
mình,khiếncơtavừatrưởngthành,đồngthờicóđượcniềmvuithậtsự.
Nhưngkhicơtađốidiệnvớisự“phìnhiêu”củamình,cơtakhơng
thểkhốngchếcáimiệngthamăncủamình,nhấccaođơichânnặngnề
củamình,thựchiệnbiệnphápứngphótíchcựcđểcảithiệnhiệntrạng.
Sởdĩcơtakhơngthểthơngquahànhđộngđểthayđổidiệnmạocủa
mìnhlàbởivìhànhđộngtíchcực,chủđộngkhơngthểthấyhiệuquả
ngaylậptức.Nướcxakhơngcứuđượclửagần,cơtakhơngthểtrong
nháymắtxuađixungđộttâmlítạothànhdosựcáchbiệtgiữabảnthân
tronglýtưởngvàbảnthântronghiệnthực,bởithayđổinàocũngcần


mộtqtrình.
Ngồira,cịncóbakẻnữađangtróibuộctaychâncủacơta,khiến

cơtakhơngthểhànhđộng,mộtlàconquỷnhátgan–nỗisợhãi,mộtlà
consâulười–tínhlườibiếng,vàmộtngườitànghình–sựvơthức.
Trongchươngsau,tơisẽgiớithiệuchitiếtdiệnmạođặctrưngcủabakẻ
này,đểchúngtacóthểnhậnrachúngbấtcứlúcnào.
Táchạicủaviệcbuồnphiềntrongthờigiandàicịnvượtxaảnh
hưởngcủabệnhbéophìđốivớisứckhỏecủachúngta.Khơngthểthơng
quahànhđộngtíchcựcđểcảithiệnhiệntrạng,nhưngcũngkhơngthểở
trongtrạngtháixungđộttâmlíqlâu,vậythìchúngtanênlàmthế
nào?
Đểconngườinhanhchóngquaytrởvềtrạngtháivuivẻ,nbình,
bộnãothơngminhđãtìmchochúngtađườngtắtđểgiảiquyếtxung
độttronglịng–niềmvuigiảtạo.Cáncânvuivẻcủachúngtalấyviệc
theođuổiniềmvuilàmnguntắc.Nếuchúngtađặtquảcânmấtcân
bằngtrongđĩacâncáitơicủacáncânvuivẻ,vậythìchúngtacóthể
nhanhchóngcóđượcniềmvui,nhưngniềmvuinàychỉlàniềmvuigiả
tạo.
Vậythếnàolàniềmvuigiảtạo?
Niềmvuigiảtạochínhlàcảmgiácvuivẻkhi-trongtrịchơi
tưtưởngcủabảnthân-chúngtacóđượccảmgiácvượttrộivà
tấtcảđềunằmgọntrongmình.
Khitrongnộitâmchúngtanảysinhxungđột,chodùrốtcuộcsự
thậtnhưthếnào,thìthơngquagiảithíchhợplíhóavềhiệnthực,khiến
bảnthânvờnhưkhơngnhìnthấysựkhácbiệtgiữacáitơitronglítưởng
vàcáitơitronghiệnthực,từđónhanhchóngxuađixungđộttrong
lịng,đưabảnthânquaytrởvềtrạngtháivuivẻ,đóchínhlàconđường
chúngtatheođuổiniềmvuigiảtạo.
Giảithíchhợplýhóalàviệcgiảithíchhànhvibảnthânkhơngđược
ngườikháchưởngứng,hoặcgiảithíchsựkhácbiệtgiữacáitơitronglí
tưởngvàcáitơitronghiệnthựcsaochođólàsựphátsinhcủasựviệccó
ngunnhânđặcbiệt,hoặcbảnthânbấtđắcdĩ,hoặcnhữnghànhvinày

cómặttốtcủanó…Chúngtabỏquasựkhácbiệtvềhìnhtượngbảnthân
tronglítưởngvàbảnthântronghiệnthực,đểquađó,bảovệhìnhtượng
tốtđẹpcủabảnthân,đạtđượchiệuquảmĩhóabảnthân.
Hìnhtượnghồnmĩcủacơgáihiệnlêntronggươngchínhlàsựmơ
tảmộtcáchchínhxácniềmvuigiảtạo.Vẫnlàvócdángấy,nhưngcơta
giảimãsựbéophìcủamìnhthànhbảnthânvẫnchưaphảilàqbéo


hoặcmìnhlàmộtcơgáivốnmảnhmai,bấtcứlúcnàocũngcóthểbiến
thànhhìnhdángtronggương.Giảithíchnhưvậycóthểkhiếnxungđột
tronglịngmàcơthểbéophìgâyrachocơtatạmthờibiếnmất,khiến
bảnthâncoinhưkhơngthấythựctếbảnthânbéophì.Trongtình
huốngnày,hìnhảnhnhìnthấytronggươngchínhlàdángvẻmảnhmai,
khíchấtnhonhãtronglítưởngcủacơta.
Mặcdùxungđộttronglịngcơtatạmthờibiếnmấtnhưngsựkhác
biệtgiữabảnthântronglítưởngvàtronghiệnthựcvẫntồntại.Niềm
vuigiảtạocóthểkhiếncơtantâmtiếptụcănuống,tiếptụcngủnghỉ.
Nhưngđốivớicơtamànói,sựkhácbiệtgiữabảnthântronglítưởngvà
tronghiệnthựcsẽcàngngàycànglớn,cuốicùngtrởthànhmộtvách
ngănkhơngthểvượtquađược.
Khichìmđắmtrongniềmvuigiảtạo,chúngtađangởtrongthếgiới
tưtưởngcủabảnthân,chơitrịchơitựhưởnglạc,tựtạochomìnhcảm
giáctươiđẹp,tấtcảđềunằmgọntrongtaymình.Niềmvuigiảtạokéo
dàikhoảngcáchgiữacáitơivớihiệnthực,khiếnlítưởngcuộcđờichúng
tatrởnênxavời.
Mộtngày,chúngtabướcvàotoatàuđiệnngầm,bỗngnhiênnhậnra
cánhquạttrongtoatàuđãđượcthaythếbằngđiềuhịa,trongkhiđó
mìnhcủahơmnayvớimìnhcủanămnămvềtrướckhơngcógìthay
đổi;khichúngtanhìnthấymùaxnhoalạinở,nhưngcuộcsốngcủa
mìnhthìkhơngcógìkhởisắc;khichúngtanhìnthấymìnhtrong

gươngkhơngcịnlàmộtngườihồnnhiênnữa,ngồiánhmắtmơhồvà
tuổixnđãđiqua,khơngthểtìmthấysựthayđổitươimớinào;chúng
tasẽkhơngkhỏikinhngạctựhỏilàcáigìđãđưachúngtatớimứcđộ
nhưngàyhơmnay.Tiếptheo,cùngtìmhiểuxem,chúngtađãtừng
chúttừngchúttiêuhaocuộcđờicủamìnhtrongniềmvuigiảtạonhư
thếnào.