Đạo đức
Đề tài: Thiện – Ác
Nhóm 6: Hồng Thị Mỹ Nhung ; Vũ Hà Anh ; Triệu Bích Tiền
Lớp: Đại học tiểu học AK3
1. Khái niệm cái thiện và cái ác
- Cái thiện là cái tốt lành, cái có lợi, có ích, phù hợp v ới chu ẩn m ực đ ạo đ ức,
mang lại những điều tốt đẹp cho xã hội, cộng đồng, con người.
- Cái ác là cái xấu, cái có hại, trái ngược với đạo đức xã hội, mang l ại nh ững
điều đau khổ, bất hạnh cho con người, gây ra sự bất ổn cho cộng đồng, xã
hội.
2. Đặc điểm
2.1. Cái thiện và cái ác luôn biến đổi theo sự phát triển c ủa xã h ội loài
người và mỗi một dân tộc, giai cấp chế độ đều có quan niệm c ủa mình v ề
cái thiện, cái ác
- Quan niệm thiện và ác mang tính lịch sử cụ thể. Nhiều khi, với cùng một
hiện tượng, dân tộc này cho là thiện nhưng dân tộc khác lại cho là ác. Thí
dụ, dân tộc Hơtenhốt (châu Phi) có tục lệ giết cha mẹ lúc già y ếu; nh ưng
đối với nhiều dân tộc, trong đó có Việt Nam thì hành động đó là một tội ác
khơng thể dung thứ. Hay như trong chế độ Nô lệ cổ đại, con người đ ược
xem như cơng cụ biết nói, bị đối xử một cách tàn ác. Điều đó hồn tồn trái
ngược với dân tộc ta.
- Khơng có quan niệm thiện, ác nào là vĩnh viễn đối với loài người, ho ặc
đúng cho nhiều thời đại. Mỗi xã hội đều có những thuyết đạo đức tương
đối khác nhau thậm chí đối lập nhau. Các giai cấp tiến bộ th ường g ắn li ền
với những xu hướng đạo đức tiến bộ. Ngược lại những giai cấp đang suy
tàn thường gắn với mặt bảo thủ, mặt tiêu cực; do vậy, lý thuy ết c ủa họ
cũng thường là những lý thuyết sai lầm.
Một số quan niệm thiện ác trong lịch sử


- Các xu hướng duy tâm tôn giáo, xem cái thiện chính là ý muốn c ủa th ượng

đế.
+ Abrelia cho rằng “ý muốn của thượng đế đó là cái thiện” và giải thích
chúa là người duy nhất sáng tạo và mong cái thiện. Xung quanh chúng ta
đều là cái ác và do đó con người sa ngã và mất hết tự do để vươn tới cái
thiện, nên chúa phải cứu với con người ra khỏi cái ác đó chính là cái thi ện
của chúa.
+Platon: thượng đế đem lại cho con người điều thiện nên con người phải
biết vâng mệnh thượng đế sống thiện và làm điều thiện.
+ Mạnh Tử: “nhân chi sơ tính bản thiện”.
→ Các quan niệm thiệc, ác trên có sai lầm cho là phạm trù tiên thiên, nó

như là bản chất vốn có, thậm chí có người cho rằng con người sinh ra đã
mang theo mầm móng tội ác. Họ khơng hiểu được bản chất xã hội và tính
lịch sử của phạm trù thiện ác.
- Quan niệm của đạo đức học Mác xít:
+ Đạo đức học Mác xít cho rằng quan niện thiện, ác của con người là một
sản phẩm lịch sử. Vì thế nội dung của nó khơng phải là một cái gì vĩnh
viễn khơng thay đổi. ngược lại, ở mỗi thời đại, từ những quan hệ kinh tế,
xã hội và giai cấp, con người hình thành nên những quan niệm thiện hay ác
khác nhau tương ứng với xã hội trong thời đại đó.
VD: Yêu cầu cái thiện trong chế độ phong kiến là cơm no, áo ấm cho nơng
dân thì cái thiện trong xã hội tư bản là tự do dân chủ, bình đ ẳng, bác ái.
Ngày xưa, cái thiện cao nhất là trung với vua, hiếu với cha mẹ thì ngày nay
nó mang thêm nội dung mới “trung với đảng, hiếu với dân”.
+ Đạo đức mang tính giai cấp do vậy thiện, ác mang tính giai cấp. giai c ấp
này cho là thiện thì giai cấp khác có khi cho là ác.
+ Trong một quan niệm cụ thể về cái thiện bao giờ cũng hàm xúc nhiều lý
tưởng về đạo đức của con người, về lợi ích, sự yêu thương, kính trọng đối
với con người, về sự tơn vinh phẩm giá cao q của con người. Những giá
trị đó đượcthể hiện ra thơng qua giá trị tinh thần, vật chất mà bằng những

nổ lực, hy sinh, phấn đấu của bản thân mình, con người đã sáng t ạo nên
trong những điều kiện kinh tế xã hội cụ thể.


+ Cấu trúc nội tại của bản thân cái thiện địi hỏi có sự tương hợp gi ữa lý
tưởng đạo đức và hiện thực đạo đức. Nếu những lý tưởng đạo đức phù
hợp thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của hiện thực đạo đức. Nếu lý tưởng đạo
đức vượt q xa đời sống hiện thực thì nó chỉ có thể dừng lại ở những lý
tưởng thuần túy mặc dù con người hết sức ngưỡng mộ và tôn thờ nhưng
không thể áng tạo nên cái thiện tương ứng. Ngược lại trong đời sống hiện
thực, nếu không được hướng dẫn, được thúc đểy bằng những lý tưởng
đạo đức chân chính thì cái thiện cũng khó có điều kiện hình thành và phát
triển.
+ Cái thiện bao giờ cũng phải là sự sáng tạo tích cực của con người theo
những lý tưởng cao đẹp, đúng đắn. Trong một xã hội cụ thể, tùy theo
những điều kiện khách quan, chủ quan nhất định, mỗi cá nhân hay nhóm
thành viên đều có thể và cần phải tham gia vào sáng t5ao nên cái thiện.
Điều này làm cho cái thiện trong một xã hội cụ thể có thể tồn tại và thể
hiện ra ở nhiều cấp độ khác nhau, tùy thuộc vào sự phát triển các quan hệ
xã hội, sự trưởng thành về đạo đức của chủ thể và những hồn cảnh mà
trong đó cái thiện được sáng tạo.
+ Vì là sản phẩm của hoạt động sáng tạo của con người nên trong điều
kiện nào cái thiện cũng gắn bó chặt chẽ với cái chân lý và cái đ ẹp.
+ Cái thiện trước hết phải là cái chân lý, cái đúng đ ắn. Thi ếu nh ững đi ều
kiện đó khơng thể trở thành cái thiện, cái chân lý chứa đựng trong cái
thiện chính là lợi ích của tổ quốc, của nhân dân, lợi ích chân chính c ủa con
người và xã hội lồi người.
+ Cái thiện đồng thời phải thỏa mãn những quan niệm thiện, ác khác nhau.
Tuy nhiên, những lý thuyết đạo đức nói chung và quan niệm thiện ác nói
riêng gắn với các giai cấp tiến bộ của thời đại thì đều là những lý thuy ết,

những quan niệm tiến bộ.
+ Đối lập với cái thiện là cái ác, cái mà chúng ta phải kiên quy ết g ạt b ỏ
khỏi đời sống xã hội.
→ Mặc dù phản đối việc đề cao cái ác hoặc biện hộ cho cái ác. Nh ưng

đạo đức học Mác-Lênin không đối lập một cách tuyệt đối giữa cái thiện và
cái ác. Do là sản phẩm của lịch sử xã hội nên quan niệm v ề cái ác cũng thay
đổi thậm chí trái ngược nhau từ xã hội này đến xã hội khác, từ th ời đ ại này


đến thời đại khác. Có trường hợp một hiện tượng nào đó được một th ời
đại này coi là cái bình thường thậm chí là cái thiện, nhưng đ ến thời sau, do
sự tiến bộ của xã hội lại bị coi là ác, bị xã hội lên án.
2.2. Cái thiện và cái ác ở nước ta theo các giai đo ạn lịch sử
Trong thời kỳ kháng chiến chống xâm lược, giành và bảo vệ nền độc
lập dân tộc, cái thiện cao nhất là lòng yêu nước, đánh đuổi gi ặc ngo ại xâm.
Đối với mỗi thanh niên thời kỳ ấy thể hiện rõ lý tưởng “Dẫu một cây chông
trừ giặc Mỹ, hơn ngàn trang giấy luận văn chương”. Việc làm giàu cá nhân
lúc ấy trở nên lạc lõng và bị phê phán. Mọi sự quan tâm lợi ích cá nhân
phải nhường chỗ cho “Ý thức làm chủ tập thể”. Mọi hành động đi ngược l ại
lợi ích của Tổ quốc đều là ác.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay,
việc xác lập địa vị chủ thể của cá nhân, phát huy năng lực cá nhân đ ược
tạo điều kiện thuận lợi; quyền lợi của cá nhân gắn liền với lợi ích c ủa t ập
thể và xã hội. Nếu như trước đây chúng ta quá nhấn mạnh những giá trị
tinh thần mà xem nhẹ lợi ích vật chất, khơng quan tâm đến lợi ích cá nhân,
thì giờ đây địi hỏi phải nhìn nhận đúng mức, lấy lợi ích v ật chất và l ợi ích
cá nhân là động lực của sản xuất. Vì thế, thiện giờ đây chính là th ực hi ện
một xã hội “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; tất c ả
những gì phục vụ và bảo đảm cho việc thực hiện mục tiêu đó đ ều là thi ện.

Ngược lại, cái gì cản trở, bất lợi cho q trình đó thì là ác.
Trong giai đoạn hiện nay, ranh giới giữa thiện và ác rất khó phân biệt m ột
cách rạch rịi, nếu chúng ta khơng có cách nhìn nh ận thấu đáo. Bên c ạnh
những hành động quên mình vì Tổ quốc của các chiến sĩ bộ đội, cơng an;
sự hăng say, miệt mài làm việc vì sự phồn vinh của đất nước c ủa các doanh
nhân, người lao động; vì sức khỏe cộng đồng, cuộc sống nhân dân và sự
phát triển chung của xã hội của những bác sĩ, kỹ sư, giáo viên... và r ất
nhiều hành động, nghĩa cử cao đẹp khác (cái thiện) vẫn cịn có nhiều hành
động trái với đạo đức, lương tâm, vì đồng tiền bất chấp tất cả (cái ác).
Trong xã hội ngày nay, những quan hệ vốn được coi là thiêng liêng như cha
mẹ, vợ chồng, thầy trị, tình u… đáng phải được tơn trọng, nâng niu, gìn
giữ thì có lúc, có nơi bị vấy bẩn, “tha hóa” bởi một số người vô trách
nhiệm, vô lương tâm. Một số cán bộ, đảng viên được nhân dân bầu lên để
làm “công bộc” cho dân, lại mị dân, lời nói khơng đi đơi v ới vi ệc làm, th ậm
chí lợi dụng chức vụ để tham ơ, bịn rút của cơng. Nhiều cái ác khác v ẫn


cịn diễn ra trong xã hội như tình trạng mua quan bán chức; hoạt động
chống phá, nói xấu, phĩ báng đất nước; việc buôn gian bán lận, tr ốn thu ế,
vi phạm pháp luật… đã gây ảnh hưởng xấu tới lợi ích c ủa nhân dân và nhà
nước...
2.3. Việc đánh giá một hành vi là thiện hay ác phụ thuộc vào k ết qu ả, m ục
đích, động cơ, phương tiện, điều kiện thực hiện…
Trong truyền thống đạo đức của dân tộc ta, cái thiện luôn được trân
trọng, đề cao. Đó là "mặt trời chân lý" để mỗi hành động, vi ệc làm c ủa con
người hướng tới. Ngược lại, cái ác luôn đươc lên án, ghét bỏ, kết tội. Trong
cuộc chiến giữa cái thiện và cái ác, nhân dân ta luôn để cái thi ện chi ến
thắng vẻ vang, đó là ước mơ và cũng là sự thật ở đời.
Tuy nhiên, để đánh giá đúng đắn quan niệm thiện và ác ta phải xét
cả mục đích, động cơ, phương tiện và kết quả. Nếu động cơ đã bao hàm

mục đích, và kết quả đã bao hàm phương tiện, thì trong những hành vi c ụ
thể quan hệ giữa động cơ và kết quả được đánh giá như sau: động cơ tốt,
kết quả tốt - đó là thiện; động cơ tốt, kết quả xấu - không coi là ác; đ ộng
cơ xấu, kết quả tốt - là cái ác; động cơ xấu, kết quả xấu - là cái ác. M ối
quan hệ giữa mục đích và phương tiện bao giờ cũng thống nhất. Mục đích
thiện khơng thể thực hiện bằng hành động ác, bằng những phương tiện
tàn bạo. Kẻ ngụy biện thường biện hộ cho những hành động ác bằng mục
đích thiện; nhằm làm lẫn lộn, xóa nhịa ranh giới giữa thiện và ác.
2.4. Lý tưởng cao đẹp của loài người là xây dựng một xã hội văn minh mà
trong đó cái thiện ngự trị tuyệt đối.
Sự xuống cấp về mặt đạo đức là một thực tế làm đảo lộn các thang giá trị
đạo đức truyền thống: thiện tâm, trong sáng, danh dự, lương tâm, trách
nhiệm đã dần dần bị lấn át bởi lòng vị kỹ, tiền bạc, địa vị, quy ền th ế, s ự
sang trọng bề ngồi... Vì thế, nhiệm vụ của mỗi chúng ta hiện nay là ph ải
nhìn nhận, xem xét một cách thấu đáo. Khơng có một xã hội nào chỉ tồn là
hành động thiện, và cũng khơng thể có tồn hành động ác. Thiện và ác là
hai mặt trong quá trình phát triển; trong đó, thiện là cái tiến b ộ, thi ện ph ải
thắng ác là yêu cầu chung, là quy luật phát triển của xã hội. Để cái thi ện
luôn phát triển và đẩy lùi cái ác mỗi chúng ta là một tấm gương sáng v ề
làm điều thiện, cổ vũ cho cái thiện, tránh điều ác, lên án cái ác.


3. Ý nghĩa, ví dụ trong cuộc sống
Thiện và ác là hai khái niệm dường như đã trở nên quá quen thuộc v ới mỗi
chúng ta. Nhưng để tường tận về mối quan hệ giữa chúng thì khơng phải
ai cũng rõ. Nơm na, ta cóthế hiểu rằng, ác là cái xấu xa, cái đ ền tối, trái đ ạo
đức làm người. Còn nguợc lại, thiện là những cái tốt đẹp, tốt lành, hợp với
đạo đúc. Rõ ràng, chúng thuộc hai phía đói lập nhau, nhưng bên c ạnh vi ệc
đấu tranh, triệt tiêu nhau thì chúng lại thúc đấy nhau cùng phát triển. Một
điều tưởng chừng như vơ lí mà lại hồn tồn có lí. Bởi đơn giản, đó là quy

luật tất yếu của cuộc sống. Nếu chịu khó quan sát, ta sẽ thấy quy lu ật ấy
luôn tồn tại ngay xung quanh ta, hiện hữu ngay trước mắt ta, trong những
thứ thật gần gũi với ta.
Trong thiên nhiên, nơi cuộc sống hoang dã muôn màu, bên cạnh nhũng con
vật ăn cỏ hiền lành vẫn có những thú dử hung ác. Chúng ta có thể d ễ dàng
nhận thấy rằng, bên cạnh những đàn hươu ngoan ngoãn, những chú thỏ
dề thương, những con nai yéư đuối vẫn có nhưng con hô khát máu, những
con báo hảu ăn hay những con cáo ranh mãnh. Bên cạnh những chim sâu
nhí nhảnh, gõ kiến cần cù vẫn có những diều hâu, những đại bàng độc ác.
Bên cạnh những cá ngựa, những tổm hùm, rùa biến, cá heo vẫn có những
cá sấu, cá mập hung dữ. Hay ngay giữa khu vườn đày hoa thơm trái ngọt
ln tồn tại khơng ít ran rết, sâu bọ và những loài phá hoại đáng ghét.
Trong cuộc sống cung vậy, bên cạnh những con người lương thiện là
những kẻ xấu xa độc ác. Bên cạnh cô Tấm dịu hiền là mẹ con Cám lắm
mưu nhiều kế. Bên cạnh nàng Lọ Lem chịu thương chịu khó là mụ dì ghẻ
lịng dạ tối tăm. Hay bên cạnh nàng Kiều tài sắc vẹn tồn là bọn bn
người vơ lương tâm Tú Bà, Bạc Bà, Bạc Hạnh… Thế nên đâu phải vô c ớ mà
trong phim, trong truyện ln có những nhân vật chính diện và những
nhân vật phản diện. Chẳng qua phim, truyện cũng là những phương tiện
để phản ánh cuộc sống mà thơi.
Thậm chí trong mỗi con người, bên cạnh phần tốt đẹp cũng có khơng ít
phần xấu xa. Phần người và phần con, luôn tồn tại và đấu tranh trong mỗi
chúng ta. Như nhân vật người hoạ sĩ trong truyện ngắn Bức tranh của
Nguyễn Minh Châu, vì việc làm sai trái, ích kỉ của mình mà anh đã làm cho
bà mẹ anh chiến sĩ đã từng giúp mình thương con đến nỗi khóc mù c ả hai
mắt. Cuộc sống nội tâm của anh cũng vì thế mà khơng bao giờ có một giấy
thanh thản. Việc làm ấy khiến lương tâm anh cắn rứt. Nhiều lúc, cái thi ện


thúc giục anh hãy mau đến truớc bà mẹ đáng thirơng ấy mà quỳ gối đ ể

cầu xin tha thứ nhưng cái ác lại cản trở anh, ngăn anh làm việc đó. B ởi v ậy
chúng cứ đấu tranh, giằng xé tâm cần anh, làm cho anh lúc nào cũng phải
sống trong ưu phiền, sợ hãi…
Đã có aỉ dám khẳng định rằng mình chưa từng, chưa bao giờ nghĩ đến
những việc làm xấu không? Không, tôi dám chắc là trên đời này không tồn
tại những con người như vậy. Chúng ta chẳng qua cũng chỉ là những con
người rất đỗi bình thường. Mà đã là người bình thường thì ai mà chẳng d ễ
bị cám dỗ. Hơn thế nữa sức cám dỗ để sa vào cái ác thường mạnh mẽ hơn
cái thiện rất nhiều. Đơn giản là vì làm việc ác đơi khi có lợi cho ta nhi ều
hơn là việc thiện. Ví dụ như nhân vật Thành trong truyện ngắn Sợi tóc của
Thạch Làm. Anh hồn tồn có thể lấy trộm tiền trong chiếc ví căng phồng
của người bạn mà chẳng ai nghi ngờ. Dù đã chuẩn bị trong đầu kĩ lưỡng
mọi tình huống để đối phó nhưng cuối cùng cái Thiện trong anh đã trở lại
lớn đến nỗi đẩy lùi cả cái Ác nên anh đã trả lại cái áo cầm nhầm và còn
cẩn thận dặn anh bạn hãy kiểm tra lại tiền. Mà kê cả chúng ta cũng v ậy
chứ không phải chỉ trong văn chương mới có chuyện như thế đâu. Chẳng
hạn như đã bao giờ có người lạ hứa sẽ cho bạn tiền để bạn làm cho hắn
một việc không tốt mà khiến bạn phải suy nghĩ mãi? Hay đã có lần nào cơ
giáo kiểm tra đúng vào bài bạn chưa học nên bạn có ý định quay cóp? Có
đấy. Những việc như thế xảy ra là chuyện cơm bữa. Chi có điều cái thi ện
có đủ sức giữ cho bạn vẫn hồn tồn là người trong sạch hay không thôi.
Xét về mối quan hệ giữa cái thiện và cái ác, ta thấy chúng thật phúc tạp.
Với mỗi con người, ai cũng mong muốn có một xã hội cơng bằng, trong đó
thiện sẽ thắng ác, chính sẽ thắng tà nhưng thục tế thì khơng tồn t ại một xã
hội hồn hảo đến thế. Bởi ln có nhiều trường hợp xảy ra, có khi thiện
thắng ác, có khi nguợc lại, có khi lại chun hố cho nhau. Như nhân v ật
Chí Phèo của nhà văn Nam Cao. Bản chất Chí khơng xấu nhưng hồn c ảnh
đã đẩy Chí vào bước đuờng cùng khiến cho những cái tốt đẹp trong con
người Chí bị tha hố thành những cái xấu xa, đáng ghét. Như v ậy cái thi ện
đã bị chuyển hoá thành cái ác từ lúc nào có lẽ Chí cũng khơng hay. Cũng

nhiều khi» chúng ta thật khó để phân biệt rạch rịi trắng đền, tốt, x ấu,
thiện, ác. Đơn cử như nhân vật Xuân Tóc Đỏ, thật khó mà phân biệt nổi
xem anh ta là người tốt hay kẻ xấu. Đúng ra thì anh ta cũng chẳng làm h ại
đến ai nhưng những hành vi của anh ta lại là những hành vi lừa đ ảo ng ười
khác. Mà độ tinh vi của các trò lùa đảo ấy cứ tăng dần lên biến anh ta


thành một con người ác nhiều hơn thiện. Sự may mắn đã làm cho anh ta
trở nên có tiếng tăm, giầu có, sung sướng. Là một kẻ hữu danh vơ th ực
nhưng anh ta lại hài lòng, tiếp tục lừa dối mọi người. Chẳng phải cái ác
đang lấn dần lên trên cái thiện trong con người anh ta đấy sao?
Suy nghĩ về mối quan hệ thiện ác, chúng ta có thể rút ra những bài học c ần
thiết gì để mỗi người có thể sống tốt hơn?
Thứ nhất, chúng ta cần có cái nhìn tồn diện, phân biệt đúng tốt x ấu, thi ện
ác, không quá bi quan song cũng khơng nên ảo tưởng cuộc sống chỉ tồn
màu hồng. Ở đâu cũng có cái thiện xen lẫn cái ác; cái tốt đan vào cái xấu vì
thế khơng cố gì là tuyệt đối. Mỗi chúng ta phải phân biệt rõ ràng đ ể l ựa
chọn một hướng đi đúng đắn cho mình.
Thứ hai, chúng ta cần phải biết đề phịng, cảnh giác vơi nguy cơ tha hố
trong chính bản thân mình, luôn luôn tự đấu tranh để cho phần tốt đẹp
chiến thắng phần xấu xa dung tục, Như Các Mác đã nói: ‘Trong trường kì
lịch sử đấu tranh của nhân loại, cái thiện chỉ thăng cái ác trong nửa vòng
bánh xe bởi ranh giới giữa thiện và ác là vô cùng mong manh chỉ như một
sợi tóc…
Cuộc sống ln ln là vậy. Xung quanh ta lúc nào cũng lẫn lộn thật, gi ả,
tốt, xấu. Đề có thế tồn tại và đứng vững khơng cịn cách nào khác, chúng ta
phải tự đứng trên đơi chân của mình, dùng đơi mắt và trái tim của mình đế
phân biệt đúng sai, trở thành một con người lương thiện.