9/14/2014

1

9/14/2014

SỨC KHỎE MÔI TRƯỜNG

CHƯƠNG 10: KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ THẢM HỌA VÀ QUẢN LÍ THẢM HỌA

9/14/2014

2

MỤC TIÊU HỌC TẬP

Sau khi học xong bài này, học viên sẽ có khả năng:

Phân biệt được các khái niệm và cho ví dụ về: hiểm họa, tính dễ bị tổn thương và nguy cơ.
Trình bày được định nghĩa thảm họa và nêu ví dụ về các loại thảm họa.
Trình bày được mối liên quan giữa Hiểm họa, tính dễ bị tổn thương và nguy cơ.
Trình bày được chu trình quản lý thảm họa.

1


9/14/2014

3

NỘI DUNG

Khái niệm về hiểm họa, tính dễ bị tổn thương, nguy cơ, cộng đồng và thảm họa
Mối liên quan giữa hiểm họa, tính dễ bị tổn thương và thảm họa
Nguyên lí cơ bản về quản lí thảm họa

9/14/2014

4

HIỂM HỌA

Hiểm họa là gì? Nêu một số ví dụ hiểm họa tại địa phương của anh, chị.
Cộng đồng bao gồm những thành phần nào?


9/14/2014

5

HIỂM HỌA (Hazard)?

Bất cứ hiện tượng nào có khả năng gây thiệt hại cho con người và môi trường tự nhiên/xã hội (W
Những gì có thể gây chết người, chấn thương và gây thiệt hại về kinh tế hay phá hủy mơi trường,

9/14/2014

6

HIỂM HỌA
(HAZARD)


HIỂM HỌA TỰ NHIÊN
(NATURAL HAZARD)

•Bão, Lụt
•Lũ qt
•Động đất, sóng thần
•Sạt lở đất
•Núi lửa hoạt động
•Lốc xốy, vịi rồng
•Nhiệt độ q lạnh
•Nhiệt độ q nóng
•…

HIỂM HỌA DO CON NGƯỜI
(MANMADE HAZARD)

•Cháy
•Nổ
•Sập cơng trình xây dựng
•Sập hầm lị
•Khủng bố
•Chiến tranh
•…


9/14/2014

7

CỘNG ĐỒNG

Cộng đồng bao gồm những thành phần nào?

9/14/2014

CỘNG ĐỒNG (Community)?

Người
Tài sản
Môi trường
Dịch vụ
Sinh kế (VD: nghề nghiệp, phương thức kiếm sống)

8


9/14/2014

9

TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG (vulnerability)?

Tính nhạy cảm của một quần thể với một loại hiểm họa nhất định.

9/14/2014

NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG
đặc điểm địa lí,
đặc điểm dân số học: mật độ dân số, tuổi, giới, trình độ học vấn,
kinh tế, chính trị, văn hóa,
cơ sở hạ tầng,

khả năng hồi phục của mơi trường,
trình độ khoa học kỹ thuật,
mức độ chuẩn bị sẵn sàng đáp ứng với thảm họa
…

10


9/14/2014

11

NGUY CƠ (Risk)?

Là khả năng mà hậu quả không mong muốn xảy khi hiểm họa tác động đến cộng đồng
Ví dụ:
Tử vong
Chấn thương
Cơ sở hạ tầng bị phá hủy
Dịch vụ y tế bị gián đoạn
Bệnh dịch,…

9/14/2014

12

KHẢ NĂNG VÀ MỨC ĐỘ CHUẨN BỊ SẴN SÀNG ĐÁP ỨNG VỚI THẢM HỌA

Luật pháp,
Con người được đào tạo,

Có cơ quan, đơn vị chịu trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo,
Có kế hoạch quản lí nguy cơ, đáp ứng với thảm họa,
Trình độ khoa học kỹ thuật,
Sự sẵn có trang thiết bị,
Hệ thống cảnh báo sớm,
…


9/14/2014

13

THẢM HỌA LÀ GÌ (Disaster)?

Là một hiện tượng “bất ngờ” gây nên:
Ảnh hưởng tới chức năng của một xã hội,
Những tổn thất lớn về người, của cải và môi trường mà
Vượt quá khả năng của cộng đồng bị ảnh hưởng để đối phó với tình hình bằng chính các nguồn lự
Cần có sự trợ giúp bên ngồi.

9/14/2014

Lụt (Flood)

14

Quảng Nam 10/2008
TT Thịnh Long, Hải Hậu, Nam Định 8/2005

TP Yên Bái 8/2008



9/14/2014

15

Lụt

Hà Nội 2008

9/14/2014

16

Lụt
Thị trấn huyện Yongfu, thuộc khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Guangxi)-Trung Quốc (2008).
Ảnh: AP.

Thị trấn Luzhai ở huyện cùng tên của tỉnh Quảng Tây TQ (2008). Ảnh: Xinhua.


9/14/2014

17

Bão (typhoon/cyclone/hurricane)

B9/ã14o/2(0T14yphoon/Cyclone)

18


(Bão Nagis 5.08-Myanmar)

Đường phố Rangoon- Myanmar Ảnh: AFP.

Ảnh: AP.

cảng Rangoon Ảnh: AFP


9/14/2014

19

Sạt lở đất (land slide)

9/14/2014

Lũ quét (flash flood)

20


9/14/2014

21

Lũ quét

9/14/2014


Lũ quét

22


9/14/2014

23

Cháy

9/14/2014

Cháy vũ trường tại HN, 1/1010
Ảnh: Ngo Viet Hieu, vnexpress.net

24


9/14/2014

25

Cháy chung cư 18 tầng, Hà Nội 3/10
Ảnh: Vạn Xuân, vnexpress.net

9/14/2014

26


Động đất (Earth quake)

Tứ Xuyên TQ (2008) Ảnh: Xinhua.

Tứ Xuyên TQ (2008) Ảnh: Reuters.


9/14/2014

27

Động đất

(Động đất 7,2 độ Richter ở phía bắc Nhật Bản, 14/6/08)

9/14/2014

28

ĐỘNG ĐẤT TẠI HAITI, 13-1-10

Tịa nhà ở thủ đơ Port-au-Prince xiêu vẹo. Ảnh: NYT.

Dinh Tổng thống Hait trước và sau động đất (Ảnh AP)


9/14/2014

29


Hạ hán

9/14/2014

30

Hạn hán 2010

Một cậu bé chạy trên lòng hồ chứa cạn tại tỉnh Chiang Rai, Thái Lan vào ngày 11/3. Hồ chứa này nằm sát sông Mekong. Ảnh: Reuters.


9/14/2014

31

Một cậu bé trong làng Mai gần thủ đô Vientane của Lào đứng trên thửa ruộng nứt nẻ gần sông Mekong vào ngày 27/3. Ảnh: AFP

9/14/2014

32

Hạn hán kỷ lục ở Trung Quốc 3-2010

Đáy một hồ chứa tại tỉnh Vân Nam nứt tốc vì hạn hán.


9/14/2014

33


Một nơng dân tìm nước dọc dọc theo lịng sơng cạn tại huyện Luliang, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Ảnh: EPA.

9/14/2014

34

núi lửa Eyjafjallajokull tại Iceland

Dung nham và tro bụi phun lên từ đường đứt gãy có chiều dài khoảng 800
m. Ảnh: AP.


9/14/2014

35

Cảnh tượng dung nham phun lên từ núi lửa Eyjafjallajokull vào ngày 30/3. Ngọn núi bắt
đầu phun từ ngày 21/3 sau gần 200 năm ngủ yên. Ảnh: Christopher Lund.

9/14/2014

36

Núi lửa phun 2010_ Iceland

Khói, bụi bốc lên từ miệng núi lửa bên dưới sông băng Eyjafjallajokull vào ngày 14/4. Ảnh: Reuters.


9/14/2014


37

Núi lửa dưới biển phun trào gần bờ biển quốc đảo Tonga ở phía tây nam Thái Bình Dương vào ngày 18/3/2009. Cột g

9/14/2014

38

Thảm họa môi trường: tràn dầu trên vịnh Mexico 4/2010

Hình ảnh về vụ tràn dầu trên vịnh Mexico: 21/4/10

Thảm họa môi trường do tràn dầu


9/14/2014

39

MỐI LIÊN QUAN GIỮA HIỂM HỌA, TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG VÀ NGUY CƠ

Tính dễ bị tổn thương
Nguy cơ ~ Hiểm họa X

Khả năng/Mức độ chuẩn bị

9/14/2014

40


TÌNH TRẠNG KHẨN CẤP?
(Emergency)
Tình trạng khẩn cấp: mối đe dọa thực tế đối với sự an toàn của cộng đồng và/hoặc đối với y tế cơng cộng
Thảm họa: tình trạng khẩn cấp + chính quyền địa phương và dịch vụ đáp ứng tình trạng khẩn cấp không đủ khả năng đáp ứ


9/14/2014

41

MƠ HÌNH THẢM HỌA

TÍNH DỄ BỊ TỔN
THƯƠNG
Sinh kế và sự bền
vững
Tình trạng cuộc
sống

THẢM HỌA

HIỂM HỌA

Tử vong
Chấn thương
Mắc bệnh
Tàn phá
mơi trường
Phá hủy cơ

sở hạ tầng

Bão
Lụt
Sóng thần
Hạn hán
Lũ quét
Lở đất
Động đất
Cháy
Sinh học
Dịch bệnh

Tự bảo vệ
Bảo vệ của xã hội,
Chính phủ

9/14/2014

42

Hiểm họa
Tự nhiên
Kỹ thuật
Sinh học
Xã hội

Tình trạng Khẩn cấp (địa phương có thể tự ứng phó)
Nhu cầu tăng
Các DV địa phương khơng bị ảnh hưởng

Nguồn lực có đủ

Mối đe dọa đối với Cộng đồng

Cộng đồng
Con người
Tài sản
Dịch vụ
Sinh kế
Môi trường

Thảm họa
Các đáp ứng cần thiết của
địa phương, của quốc gia, quốc tế

Nhu cầu tăng
Dịch vụ tại chỗ không
đáp ứng được
Các nguồn lực bị tổn hại, không đầy đủ


9/14/2014

43

Chu trình quản lí thảm họa

Giai đoạn trước thảm họa Giai đoạn thảm họa

Chuẩn bị sẵn sàng


Đáp ứng

Giai đoạn sau thảm họa

-Phuc hồi
-Giảm nhẹ
Chu kỳ quản lí thảm họa, theo PAHO, 2000

chu kỳ quản lí thảm họa

Giai đoạn trước thảm họa: hoạt động phòng ngừa, giảm nhẹ thiệt hại và chuẩn bị sẵn sàng. Ví dụ, vẽ bản đồ các vị trí có khả năng xảy
Giai đoạn thảm họa: thực hiện các biện pháp cứu trợ và khẩn cấp: tìm kiếm, cứu hộ, sơ cứu, hỗ trợ y tế khẩn cấp, sơ tán người dân ở

Giai đoạn sau thảm họa: phục hồi các điều kiện trước thảm họa bắt đầu. Những hoạt động này bao gồm sửa chữa và xây dựng lại nhữ


9/14/2014

45

Giới thiệu về các mơ hình quản lí thảm họa
Mơ hình "Mọi hiểm họa"
Mơ hình "Mọi tổ chức"
Mơ hình tồn diện hay Mơ hình tích hợp
Sự chuẩn bị sẵn sàng đối phó với thảm họa của cộng
đồng
Giảm nguy cơ thảm họa (DRR, CBDRM)

9/14/2014


Bảy thuật ngữ cơ bản trong quản lí nguy cơ

46

Khung logic thuật ngữ
Hiểm họa (Hazard)
Bất kỳ mối đe dọa tiềm tàng nào
đối với an toàn của cộng đồng
hoặc Y tế công cộng

Nguy cơ (Risk)
Những hậu quả xảy ra do hiểm họa tác
động tới cộng đồng

Tình trạng khẩn cấp (Emergency)
Bất kỳ mối đe dọa thực sự nào đối
với an tồn của cộng đồng hoặc
Y tế cơng cộng

Tính dễ bị tổn thương (Vulnerability)
Những yếu tố quyết định loại và mức
độ nghiêm trọng của những hậu quả
của thảm họa

Thảm họa (Disaster)
Là tình trạng khẩn cấp trong đó
nhu cầu của cộng đồng vượt khỏi
khả năng đáp ứng của cộng đồng
bị ảnh hưởng do đó cần sự hỗ trợ

từ bên ngồi (quốc gia hoặc quốc

Năng lực/Chuẩn bị sẵn sàng

tế)

(Capacity/readiness)

Là yếu tố quyết định mức độ nghiêm
trọng và khả năng quản lí những
hậu quả của thảm họa
Đánh giá khả năng đáp ứng với
thảm họa của cộng đồng.

Cộng đồng (Community): người, tài sản, dịch vụ, sinh kế và môi trường (những yếu
tố phơi nhiễm với hiểm họa)


9/14/2014

47

Câu hỏi ơn tập

Nêu các khái niệm và cho ví dụ về: hiểm họa, tính dễ bị tổn thương và nguy cơ.
Nêu định nghĩa thảm họa và nêu ví dụ về các loại thảm họa.
Trình bày mối liên quan giữa Hiểm họa, tính dễ bị tổn thương và nguy cơ.
Trình bày chu trình quản lý thảm họa.

CẢM ƠN SỰ CHÚ Ý CỦA ANH. CHỊ!