HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I

KHOA TRIẾT HỌC

ĐỀ CƯƠNG MƠN HỌC
TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN

HÀ NỘI, NĂM 2020
ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
2


TÊN MÔN HỌC: TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN
PHẦN I: TỔNG QUAN VỀ MƠN HỌC
1. Thơng tin chung về mơn học
Tổng số tiết: 75 tiết (Theo Quyết định số 3092/QĐ-HVCTQG ngày 24/7/2017 của Giám đốc HVCTQGHCM về việc ban
hành khung Chương trình Cao cấp lý luận chính trị).
(Lý thuyết: 50 tiết; Thảo luận: 10 tiết; Thực tế môn học: 10 tiết; Thi hết môn: 5 tiết).
Khoa giảng dạy: Khoa Triết học, Học viện Chính trị khu vực I
Điện thoại: 024.38540201; Email:
2. Mơ tả tóm tắt nội dung mơn học
Mơn Triết học Mác- Lênin là môn học đầu tiên trong Chương trình Cao cấp lý luận chính trị có 10 chun đề: chuyên đề
01, khái quát sự hình thành và những giá trị của Triết học Mác - Lênin trong thời đại ngày nay, từ chuyên đề 02 đến chuyên đề
10 phân tích những giá trị đó qua những ngun lý cơ bản và ý nghĩa của Triết học Mác - Lênin đối với Cách mạng Việt Nam
và thực tiễn công tác của đội ngũ cán bộ. Qua đó, mơn học trang bị cho học viên thế giới quan, phương pháp luận biện chứng
duy vật trong hoạt động nhận thức và thực tiễn, góp phần củng cố lập trường cách mạng, nâng cao năng lực tư duy khoa học,
hoàn thiện phương pháp lãnh đạo, quản lý của người cán bộ; đồng thời làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu những môn học
khác.
3. Mục tiêu môn học
Môn Triết học Mác - Lênin cung cấp cho người học:

- Về kiến thức:
3


+ Tri thức cơ bản, hệ thống về những nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và vai trò, ý
nghĩa của chúng đối với công cuộc xây dựng CNXH ở Việt Nam, đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ.
+ Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng và phương pháp luận biện chứng duy vật làm nền tảng lý luận cho việc
nhận thức các vấn đề, nội dung của các môn học khác.
+ Nhận thức được thực chất giá trị, bản chất khoa học và cách mạng của triết học Mác - Lênin và vai trò cơ sở nền tảng
của triết học Mác - Lênin trong chủ nghĩa Mác - Lênin.
- Về kỹ năng:
+ Biết vận dụng tri thức triết học Mác - Lênin để rèn luyện tư duy biện chứng, sáng tạo, phân tích, phê phán trong cuộc
sống, học tập và công tác;
+ Biết vận dụng thế giới quan, phương pháp luận khoa học của triết học Mác - Lênin vào công tác lãnh đạo và quản lý;
+ Biết phân tích cơ sở triết học của chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách của Nhà nước;
- Về thái độ/tư tưởng
+ Củng cố niềm tin vào triết học Mác - Lênin nói riêng, chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung cho người học
+ Bảo vệ bản chất khoa học, cách mạng và đấu tranh phê phán những luận điệu xuyên tạc triết học Mác - Lênin; chủ
động vận dụng lý luận triết học Mác-Lênin vào bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái
thù địch trong tình hình mới
+ Chủ động, tích cực và nỗ lưc trong việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung, tư tưởng Hồ Chí Minh;
trau dồi tri thức khoa học chuyên ngành, xây dựng nhân sinh quan cách mạng, tích cực; rèn luyện nhân cách người cán bộ lãnh
đạo, quản lý.
PHẦN II: CÁC BÀI GIẢNG/CHUYÊN ĐỀ MÔN HỌC
4


I. Bài giảng/Chuyên đề 01
1. Tên chuyên đề: TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY
2. Số tiết lên lớp: 05 tiết (225 phút)

3. Mục tiêu: Bài giảng/chuyên đề này sẽ trang bị/cung cấp cho học viên:
- Về kiến thức:
+ Tính khoa học và tính cách mạng của triết học Mác - Lênin.
+ Những giá trị của triết học Mác - Lênin trong thời đại ngày nay.
- Về kỹ năng:
Luận giải tính tất yếu khách quan của việc vận dụng sáng tạo những giá trị của triết học Mác - Lênin trong điều kiện
Việt Nam hiện nay.
- Về thái độ/tư tưởng:
Khẳng định tính đúng đắn của việc lựa chọn chủ nghĩa Mác - Lênin (mà triết học là hạt nhân lý luận) làm nền tảng tư tưởng
của Đảng Cộng sản Việt Nam.
4. Chuẩn đầu ra và đánh giá người học
Chuẩn đầu ra (Sau khi kết thúc bài giảng/

Đánh giá người học
Yêu cầu đánh giá
Hình thức đánh giá

chuyên đề này, học viên có thể đạt được)
Về kiến thức:

- Chứng minh được tính tất - Tự luận

- Chứng minh được tính khoa học và tính cách mạng của triết học yếu khách quan của việc vận - Vấn đáp
Mác - Lênin.

dụng sáng tạo triết học - Viết tiểu luận/Đề án
5


- Nắm vững và hiểu đúng những giá trị của triết học Mác-Lênin trong Mác - Lênin trong điều

thời đại ngày nay.
- Về kỹ năng:

kiện Việt Nam hiện nay.
- Chứng minh được tính

Đánh giá được những điều kiện và yêu cầu cần thiết phải vận dụng
sáng tạo những giá trị của triết học Mác - Lênin trong điều kiện
Việt Nam hiện nay.
- Về thái độ/Tư tưởng:

đúng đắn của sự lựa chọn
chủ nghĩa Mác - Lênin làm
nền tảng tư tưởng của Đảng

- Đấu tranh phê phán những quan điểm phủ nhận những giá trị của

Cộng sản Việt Nam.

triết học Mác-Lênin;
- Bảo vệ tính đúng đắn của sự lựa chọn chủ nghĩa Mác - Lênin làm
nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
5. Tài liệu học tập
5.1. Tài liệu phải đọc
1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018), Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị, Triết học Mác - Lênin, Nxb. Lý luận
chính trị, Hà Nội, tr.7- 50.
2. C.Mác và Ph.Ăngghen: Tồn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tập1, tr.589, 904; Hà Nội, 1995, tập 3, tr.9, 12; Hà
Nội, 1995, tập 19, tr.499; Hà Nội, 2002, tập20, tr.471; Hà Nội, 2002, tập1, tr.35, 49 - 50, 53.
3. V.I.Lênin. Toàn tập, Nxb. Tiến bộ Mátxcơva, tập 11, tr.404; M. 1980, tập 1, tr.49 - 58, 151, 172, 312; M. 1980, tập 18, tr.400,
tập 23, tr.53, 54; M. 1980, tập 26, tr.57.

5.2. Tài liệu tham khảo
6


1. Hồ Chí Minh: Tồn tập, tập 8, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1980, tr.67- 78 (Diễn văn khai mạc lớp học lý luận khoá I trường
Nguyễn Ái Quốc).
2. GS.TS Lê Hữu Nghĩa (chủ biên): Thời đại chúng ta và sức sống của chủ nghĩa Mác-Lênin, NxbCTQG, H.2002; tr. 251-300.
3. Hồng Chí bảo (chủ biên): Bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin, NxbCTQG, H.2010. tr.52-96; 527-562.
6. Nội dung
Nội dung

Câu hỏi cốt lõi bài giảng/

Câu hỏi đánh giá quá trình
chuyên đề phải giải quyết
Câu hỏi cốt lõi 1: Những 1. Khái lược lịch sử hình thành và phát triển của triết học Câu hỏi trước giờ lên lớp:
nội dung cơ bản nào thể Mác-Lênin (tự nghiên cứu, trả lời câu hỏi 1, 2, 3 - câu hỏi 1. Nêu những điều kiện, tiền
hiện tính cách mạng, tính trước giờ lên lớp)

đề khách quan cho sự ra đời

khoa học của triết học Mác 2. Các nội dung cơ bản biểu hiện tính cách mạng và khoa triết học Mác.
trong lịch sử triết học ?

học của triết học Mác

2. Chỉ ra những giai đoạn và

- Triết học Mác là sự thống nhất giữa thế giới quan duy vật và nội dung triết học mà C.Mác,
phép biện chứng, là chủ nghĩa duy vật triệt để


Ph.Ăngghen đã xây dựng.

- Triết học Mác lý giải, phân tích các quy luật vận động, phát 3.
triển của xã hội trên cơ sở khoa học và thực tiễn

Nêu

các

vấn

đề

mà

V.I.Lênin đã bổ sung và phát

- Triết học Mác đã luận giải có căn cứ khoa học, làm cho lý triển triết học Mác.
luận về CNXH từ chỗ là không tưởng trở thành thực sự khoa Câu hỏi trong giờ lên lớp:
học

1. Tại sao triết học Mác là

- CNDVBC và CNDVLS của triết học Mác đã xác lập mối CNDV triệt để
7


quan hệ đúng đắn giữa triết học với các khoa học cụ thể; khắc 2. Căn cứ khoa học nào làm
phục sự đối lập giữa triết học với hoạt động thực tiễn

Câu hỏi cốt lõi 2: Giá trị 1. Thời đại ngày nay và đặc điểm của thời đại ngày nay

cho chủ nghĩa Mác thực sự

bền vững và yêu cầu bổ - Quan niệm về thời đại ngày nay

3. Việc xác định mối quan hệ

sung, phát triển triết học - Đặc điểm của thời đại ngày nay

đúng đắn giữa triết học với các

khoa học

Mác - Lênin thể hiện ở 2. Sức sống của triết học Mác-Lênin và yêu cầu bổ sung, khoa học cụ thể có giá trị như
những nội dung nào? Đặc phát triển triết học Mác-Lênin
thế nào đối với sự phát triển
điểm của thời đại ngày nay - Sức sống của triết học Mác-Lênin

của khoa học

có tác động như thế nào đối + Là học thuyết mở, luôn được bổ sung, phát triển trên tinh Câu hỏi sau giờ lên lớp
với việc bổ sung và phát thần khoa học và cách mạng
1. Hãy phân tích và chứng
triển triết học Mác - Lênin?

+ Nội dung chứa đựng những giá trị bền vững: chủ nghĩa minh: Sự ra đời của triết học
nhân văn vì con người; phương pháp biện chứng duy vật; Mác - Lênin là một cuộc cách
quan niệm duy vật về lịch sử; lý luận hình thái kinh tế-xã hội mạng trong lịch sử triết học.
- Tính tất yếu khách quan và yêu cầu bổ sung, phát triển


2. Hãy chứng minh triết học

+ Tính tất yếu khách quan

Mác-Lênin là thống nhất giữa

a) Do yêu cầu nội tại của một lý thuyết khoa học

tính cách mạng và tính khoa

b) Do đòi hỏi của thực tiễn xây dựng CNXH trong thực tế

học.

c) Do tác động, thay đổi của bối cảnh, đặc điểm thời đại

3. Chứng minh tính tất yếu

+ Yêu cầu (do tác động của đặc điểm thời đại)

khách quan của việc vận dụng

a) Dựa vào các thành tựu của cách mạng khoa học công nghệ
8


tiếp tục khẳng định vai trò dẫn dắt nhận thức và hoạt động sáng tạo triết học Mác thực tiễn của triết học Mác - Lênin trong điều kiện mới.

Lênin trong điều kiện Việt


b) Bổ sung, phát triển, theo hướng vận dụng triết học Mác- Nam hiện nay.
Lênin nhằm luận giải, giải quyết những vấn đề quốc gia, khu 4. Chứng minh tính đúng đắn
vực và tồn cầu trong xu thế tồn cầu hóa, hội nhập quốc tế

của sự lựa chọn chủ nghĩa

3. Các nguyên tắc cần quán triệt khi bổ sung, phát triển

Mác - Lênin làm nền tảng tư

- Trên lập trường của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí tưởng của Đảng Cộng sản Việt
Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam với tinh thần Nam.
khách quan, khoa học
- Kiên quyết đấu tranh chống lại những quan điểm sai trái, thù
địch, cơ hội; tiếp tục bảo vệ tính khoa học, cách mạng và
những giá trị bền vững của triết học Mác-Lênin
Câu hỏi cốt lõi 3: Tại sao 1. Yêu cầu mang tính thời đại
phải vận dụng sáng tạo - Do những thay đổi to lớn trong thời đại ngày nay
những giá trị của triết học - Do công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội đang đứng trước
Mác - Lênin trong điều những thử thách, khó khăn và những biến động khơng ngừng
kiện Việt Nam hiện nay?

của tình hình thế giới và trong nước
- Do việc tổ chức, thiết kế, xây dựng CNXH nói chung và ở
Việt Nam nói riêng chưa hề có tiền lệ hay hình mẫu được xem
là chuẩn mực và gắn chặt với những điều kiện, hoàn cảnh lịch
9



sử, cụ thể, đặc thù
2. Yêu cầu cụ thể
- Chống sùng bái lý luận, xa rời yêu cầu của thực tế cuộc sống
- Nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để điều chỉnh, bổ sung, phát
triển lý luận triết học về Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
- Hiện thực hóa tính khoa học và cách mạng của Triết học
Mác-Lênin trong thực tế Việt Nam
* Vấn đề thực tiễn đặt ra 1. Căn cứ để xử lý
và biện pháp giải quyết:

- Bản chất cách mạng và khoa học vốn có của triết học Mác-

Sự tan rã, sụp đổ của Lênin.
CNXH hiện thực ở Liên Xô - Luận giải về sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu chỉ là sự
và Đông Âu làm suy giảm sụp đổ của một mô hình, một cách làm (khơng vận dụng đúng
niềm tin vào con đường lý luận).
CNXH, lý luận Mác-Lênin, 2. Các nội dung cần sử dụng để giải quyết
trong đó có Triết học. Làm - Bản thân học thuyết
thế nào để tiếp tục khẳng + Là một hệ thống mở
định giá trị bền vững và tính + Đã nhiều lần điều chỉnh bổ sung
đúng đắn của triết học Mác + Thể hiện tính linh hoạt, phù hợp khi được vận dụng trong
- Lênin trong bối cảnh Việt từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể
Nam hiện nay?

- Tính linh hoạt trong vận dụng học thuyết của các chủ thể
10


+ Vận dụng trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể
+ Bổ sung, phát triển học thuyết qua thực tiễn cách mạng

- Kết quả phát triển (kinh tế, chính tri, văn hóa, xã hội...) của
một số quốc gia tiêu biểu:Trung Quốc, Việt Nam, Cuba,
7. Yêu cầu với học viên
- Chuẩn bị nội dung thảo luận;
- Làm bài tập;
- Chuẩn bị nội dung tự học;
- Chuẩn bị nội dung câu hỏi trước, sau giờ lên lớp;
- Đọc tài liệu theo hướng dẫn;
- Tập trung nghe giảng, tích cực tham gia trả lời các câu hỏi, tham gia đối thoại, đóng góp ý kiến, thảo luận.
II. Bài giảng/Chuyên đề 02
1. Tên chuyên đề: CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT VỚI VIỆC XÂY DỰNG THẾ GIỚI QUAN KHOA HỌC CHO
ĐỘI NGŨ CÁN BỘ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2. Số tiết lên lớp: 05 tiết
3. Mục tiêu: Chuyên đề này sẽ cung cấp cho học viên:
Về kiến thức:
- Quan niệm của chủ nghĩa duy vật mácxít về vật chất, ý thức, mối quan hệ giữa vật chất và ý thức.
- Bản chất của thế giới quan khoa học và vai trị của nó đối với nhận thức và hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ.
11


- Nội dung, yêu cầu của nguyên tắc khách quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ ở Việt Nam hiện nay.
Về kỹ năng:
- Khả năng xác lập và vận dụng nội dung nguyên tắc khách quan trong xây dựng, tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của
Đảng; chính sách pháp luật của nhà nước;
- Khả năng phát hiện, phê phán và khắc phục những biểu hiện chủ quan duy ý chí, duy tâm và duy vật tầm thường trong đội
ngũ cán bộ.
Về thái độ/tư tưởng: Lập trường, thế giới quan duy vật mácxít trong nhận thức và hoạt động thực tiễn.
4. Chuẩn đầu ra và đánh giá người học
Chuẩn đầu ra (Sau khi kết thúc bài giảng/


Đánh giá người học
Yêu cầu đánh giá
Hình thức đánh giá

chuyên đề này, học viên có thể đạt được)
Về kiến thức:

- Vận dụng được nguyên tắc - Tự luận

- Phân tích được quan niệm của chủ nghĩa duy vật mácxít về vật chất, khách quan để nhận diện, - Vấn đáp
ý thức, mối quan hệ giữa vật chất và ý thức;

phát hiện được những biểu

- Phân tích được bản chất của thế giới quan khoa học và vai trị của hiện chủ quan, duy ý chí
nó đối với nhận thức và hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ;

trong

nhận thức và hoạt

- Phân tích được nội dung, yêu cầu của nguyên tắc khách quan trong động thực tiễn của đội ngũ
nhận thức và hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ ở Việt Nam hiện cán bộ.
nay;
- Về kỹ năng:

- Vận dụng được nguyên tắc
khách quan để phân tích

- Xác lập và vận dụng được nội dung nguyên tắc khách quan trong

12


xây dựng, tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng; chính được tính đúng đắn hay sai
sách pháp luật của nhà nước;

lầm trong hoạch định và tổ

- Phát hiện, phê phán và khắc phục được những biểu hiện chủ quan chức thực hiện các chính
duy ý chí, duy tâm và duy vật tầm thường trong đội ngũ cán bộ;
- Về thái độ/Tư tưởng:

sách của nhà nước trên các
lĩnh vực của đời sống xã hội.

Quán triệt lập trường duy vật mácxít trong nhận thức và hoạt động
thực tiễn.
5. Tài liệu học tập
5.1. Tài liệu phải đọc
1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018), Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị, Triết học Mác – Lênin, Nxb. Lý luận
chính trị, Hà Nội, tr. 50-74.
2. Nghị quyết Trung ương 4 Khóa XII;
3. Nghị quyết Trung ương 7 Khóa XII;
5.2. Tài liệu nên đọc
1. V.I. Lênin, Tồn tập, tập 18: Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán. Nxb Tiến bộ Mát-xcơ-va, 1980, tr.VIIXXIV; 36- 52; 141- 153; 311- 327.
2. Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các mơn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh: Giáo
trình triết học Mác - Lênin. Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1999, tr.166 - 211.
3. Học viện Chính trị - Hành chính khu vực I, Khoa Triết học, Giáo trình Triết học Mác- Lênin, tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội, 2010, tr.102 - 144.
13



6. Nội dung
Nội dung

Câu hỏi cốt lõi bài giảng/
chuyên đề phải giải quyết

Câu hỏi đánh giá quá
trình

1. Quan niệm về vật chất và ý thức (tự nghiên cứu, trả lời câu
hỏi 1, 2)

- Câu hỏi trước giờ lên

- Quan niệm về vật chất

lớp (định hướng tự học):

- Quan niệm về ý thức

1. Phân tích sự khác biệt

- Quan niệm về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

trong quan niệm về vật

Câu hỏi cốt lõi 1: Bản chất 2. Ý nghĩa phương pháp luận từ mối quan hệ giữa vật chất chất và mối quan hệ giữa
vật chất và ý thức của Chủ

của chủ nghĩa duy vật mác- và ý thức (Ngun tắc khách quan)
xít là gì?

Khi nhận thức và cải tạo sự vật, hiện tượng phải:

nghĩa duy vật mácxít với

- Xuất phát từ bản thân sự vật, hiện tượng; tôn trọng và hành chủ nghĩa duy vật trước
Mác?
động theo các quy luật khách quan.
- Phát huy tính năng động sáng tạo của ý thức và vai trò nhân tố 2. Tại sao nói ý thức là
con người; chống thụ động, ỷ lại, bảo thủ, trì trệ, thiếu tính sáng hình ảnh chủ quan của thế
tạo…
Câu hỏi cớt lõi 2: Nguyên 1. Thế giới quan khoa học (tự nghiên cứu, trả lời câu hỏi 3)

giới khách quan?

tắc khách quan có ý nghĩa 2. Vai trị của ngun tắc khách quan trong việc xây dựng 3. Phân tích bản chất và
như thế nào đối với việc xây thế giới quan khoa học

vai trò của thế giới quan

dựng thế giới quan khoa học - Là cơ sở xác lập thế giới quan khoa học trong nhận thức và
14


hành động của đội ngũ cán bộ

khoa học?


+ Mọi chủ trương, đường lối, kế hoạch, mục tiêu…, phải xuất
phát từ thực tế khách quan, từ những điều kiện, tiền đề vật chất - Câu hỏi trong giờ lên
hiện có.

lớp

(giảng

viên

chủ

+ Mọi chủ trương, đường lối, kế hoạch, mục tiêu…, phải phù động trong kế hoạch
hợp với các quy luật khách quan.

bài giảng)

cho đội ngũ cán bộ hiện nay? + Phát huy tính sáng tạo, chủ động, chống rập khn, máy móc, 1. Nguyên tắc khách quan
giáo điều; chống thụ động, ỷ lại, bảo thủ, trì trệ…, trong xây gồm những nội dung nào?
dựng, tổ chức thực hiện mọi chủ trương, đường lối, kế hoạch…

Tại sao phải tuân thủ

- Là căn cứ chống chủ quan duy ý chí trong xây dựng, tổ chức nguyên tắc khách quan cả
thực hiện các đường lối chủ trương, chính sách

trong nhận thức và hoạt

+ Biểu hiện của chủ quan duy ý chí.


động thực tiễn?

+ Biện pháp khắc phục chủ quan duy ý chí
2. Chủ nghĩa duy vật
Câu hỏi cốt lõi 3: Quan - Văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc lần thứ VI, năm 1987,
mácxít có vai trị như thế
điểm của ĐCSVN về thực trang 30, ĐCSVN nhấn mạnh: “phải luôn xuất phát từ thực tế,
nào trong xây dựng thế
hiện nguyên tắc khách quan tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan”.
giới quan khoa học cho đội
trong nhận thức và tổ chức - Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên
ngũ cán bộ ở Việt Nam
hoạt động thực tiễn được thể chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011, Nxb Chính trị
hiện nay ?
hiện như thế nào?
quốc gia, Hà Nội, tr 66) ĐCSVN khẳng định: “Mọi đường lối,
chủ trương của Đảng phải xuất phát từ thực tế, tôn trọng quy luật
15


khách quan”.

- Câu hỏi sau giờ lên

- Trong các Nghị quyết của cấp ủy các cấp.
lớp (định hướng tự học
- Thường xuyên học tập và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa duy vật và ôn tập):
Câu hỏi cốt lõi 4: Những biện chứng phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh lịch sử- cụ thể;
1. Phân tích cơ sở triết học
phương thức cơ bản để xây - Thường xuyên trau dồi và cập nhật tri thức khoa học - công của nguyên

dựng thế giới quan khoa học nghệ tiên tiến, hiện đại;
quan?

tắc

khách

cho đội ngũ cán bộ ở Việt - Thường xuyên bám sát thực tiễn cuộc sống, lắng nghe ý kiến 2. Vận dụng nguyên tắc
Nam hiện nay là gì?
của quần chúng, nhân dân; tránh thói quan liêu, bảo thủ, giáo khách quan để phân tích,
* Vấn đề đặt ra

điều, máy móc.
* Biện pháp khắc phục

đánh giá kết quả và hạn

1. Hiện tượng chủ quan, duy - Quán triệt nguyên tắc khách quan trong hoạch định, thực thi
ý chí, khơng tơn trọng các đường lối, chính sách bằng cách tích cực học tập lý luận, gắn lý
quy luật khách quan còn khá luận với thực tiễn
phổ biến và là nguyên nhân - Cán bộ, đảng viên, nhất là lãnh đạo, quản lý phải tự giác, chủ
cơ bản của sự kém hiệu quả, động, tự nâng cao trình độ nhận thức và tích cực thực hành vận
thất bại trong thực tiễn tổ dụng lý luận vào tổ chức, thực hiện nhiệm vụ của địa phương,
chức triển khai đường lối, đơn vị
chủ trương, chính sách (do - Nhận thức đúng về vai trị và mối quan hệ biện chứng giữa
trình độ nhận thức, do nóng điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan; vận dụng linh hoạt,
vội, do lợi dụng cái gọi là tùy thuộc điều kiện hoàn cảnh lịch sử cụ thể để nhấn mạnh, ưu
16

chế của việc triển khai các

chủ trương, đường lối của
Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước tại địa
phương, đơn vị công tác?
3. Vận dụng nguyên tắc
khách quan để xây dựng
và thực hiện một nhiệm vụ
được giao tại địa phương/
đơn vị công tác như thế


phát huy vai trò nhân tố chủ tiên điều kiện khách quan hoặc nhân tố chủ quan một cách phù
quan)

hợp; đảm bảo nguyên tắc suy đến cùng, điều kiện khách quan

2. Vận dụng nguyên tắc vẫn là yếu tố quyết định, nhưng khi điều kiện khách quan đã có
khách quan một cách máy thì lúc đó nhân tố chủ quan có thể và cần phải là quyết định (lấy
nào cho có hiệu quả?

móc, siêu hình, thụ động nên ví dụ cụ thể để chứng minh)
làm mất tính năng động sáng
tạo của cán bộ, công chức, để

thời cơ trôi qua…
7. Yêu cầu với học viên (Nêu rõ các hoạt động người học phải thực hiện phù hợp với chuẩn đầu ra, nội dung, hình thức tơ
chức dạy học và u cầu đánh giá của bài giảng đã tuyên bố).
- Đọc tài liệu theo hướng dẫn.
- Nghiên cứu các nội dung tự học theo sự hướng dẫn của giảng viên và đề cương môn học
- Chuẩn bị nội dung thảo luận, câu hỏi đối với giảng viên về những nội dung có liên quan đến chuyên đề

- Chuẩn bị câu trả lời đối với các câu hỏi trước, trong, sau giờ lên lớp theo hệ thống câu hỏi trong đề cương.
- Tập trung nghe giảng, tích cực tham gia trả lời các câu hỏi, tham gia đối thoại, đóng góp ý kiến, thảo luận
III. Bài giảng/Chuyên đề 03
1. Tên chuyên đề: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT- PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA NHẬN THỨC KHOA HỌC VÀ
HOẠT ĐỘNG CẢI TẠO XÃ HỘI
2. Số tiết lên lớp: 05 tiết
3. Mục tiêu: Bài giảng/chuyên đề này sẽ trang bị/cung cấp cho học viên:
17


Về kiến thức:
- Cơ sở triết học của các nguyên tắc phương pháp luận biện chứng duy vật: hai nguyên lý, ba quy luật và sáu cặp phạm trù;
- Nội dung các nguyên tắc phương pháp luận biện chứng duy vật mácxít.
Về kỹ năng:
Khả năng vận dụng các nguyên tắc phương pháp luận biện chứng duy vật mácxít trong xây dựng, tổ chức thực hiện chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ở trung ương, ngành, địa phương, đơn vị;
Về thái độ/tư tưởng:
Niềm tin vào giá trị khoa học, cách mạng của phép biện chứng duy vật mácxít.
4. Chuẩn đầu ra và đánh giá người học
Chuẩn đầu ra (Sau khi kết thúc bài giảng/

Đánh giá người học
Yêu cầu đánh giá
Hình thức đánh giá

chuyên đề này, học viên có thể đạt được)
Về kiến thức:

Vận dụng được các nguyên - Tự luận


- Phân tích được nội dung cơ bản của phép biện chứng duy vật tắc phương pháp luận biện - Vấn đáp
mácxít:

chứng duy vật mácxít:

- Phân tích được nội dung các nguyên tắc phương pháp luận cơ bản - Trong xây dựng và tổ chức
của phép biện chứng duy vật mácxít.
- Về kỹ năng:

thực hiện chủ trương, đường
lối của Đảng, chính sách,

- Áp dụng được các nguyên tắc phương pháp luận biện chứng duy vật
trong đánh giá chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước;
18

pháp luật của Nhà nước ở
trung

ương,

ngành,

địa


- Xây dựng, tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, phương, đơn vị.
chính sách, pháp luật của Nhà nước phù hợp với yêu cầu của các - Phát hiện, phê phán những
nguyên tắc phương pháp luận biện chứng duy vật mácxít.

- Về thái độ/Tư tưởng:

biểu hiện phiến diện, siêu
hình, chiết trung, ngụy biện,

Phát hiện, phê phán được những biểu hiện phiến diện, siêu hình, chiết
trung, ngụy biện, bảo thủ, thụ động trong hoạt động nhận thức và thực

bảo thủ, thụ động trong hoạt
động nhận thức và thực tiễn.

tiễn.
5. Tài liệu học tập (Phù hợp với mục tiêu, chuẩn đầu ra, nội dung bài giảng/chuyên đề và ghi rõ chương/mục/trang cần đọc)
5.1. Tài liệu phải đọc (tối đa 03 tài liệu)
1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018), Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị, Triết học Mác – Lênin, Nxb. Lý luận
chính trị, Hà Nội, tr. 75-104.
2. Học viện chính trị Khu vưc I, Triết học Mác - Lênin, Những vấn đề lý luận cơ bản, Nxb Văn hóa- Thơng tin, Hà Nội 2014,
tr. 57 - 146.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 9; 17;
26 -28; 126 -131; 134.
5.2. Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011.
2. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, t.20, phần Biện chứng của tự nhiên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 510- 518;
699- 721.

19


3. V.I.Lênin: Toàn tập, t.29. Bút ký triết học, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1981, tr. 148- 149; 159- 160; 155- 163; 240- 268; 270271; 378.
6. Nội dung

Nội dung

Câu hỏi cốt lõi bài giảng/

chuyên đề phải giải quyết
Câu hỏi cốt lõi 1: Nội dung cơ 1. Nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của hai

Câu hỏi đánh giá quá trình

bản và ý nghĩa phương pháp luận nguyên lý
của phép biện chứng duy vật mác- - Nội dung 2 Nguyên lý (tự nghiên cứu)

Câu hỏi trước giờ lên lớp

xít là gì?

- Ý nghĩa phương pháp luận:

(định hướng tự học):

+ Quan điểm toàn diện

1. Phân tich nội dung của 2

+ Quan điểm phát triển

nguyên lý ?

+ Quan điểm lịch sử - cụ thể


2. Phân tích nội dung của 3

2. Nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của ba quy luật cơ bản ?
quy luật cơ bản
3. Phân tích nội dung của 6
- Nội dung 3 Quy luật cơ bản (tự nghiên cứu)
cặp phạm trù ?
- Ý nghĩa phương pháp luận
+ Ý nghĩa PP luận của Quy luật chuyển hóa từ Câu hỏi trong giờ lên lớp
những sự thay đổi về lượng đến những sự thay (giảng viên chủ động trong
đổi về chất và ngược (Lượng-Chất)
+ Ý nghĩa PP luận của Quy luật thống nhất và
20

kế hoạch bài giảng)


đấu tranh của các mặt đối lập (Mâu thuẫn)
+ Ý nghĩa PP luận của Quy luật phủ định của phủ Câu hỏi sau giờ lên lớp (định
hướng tự học và ôn tập):
định
3. Nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của các 1. Nêu dẫn chứng thực tế biểu
hiện phiến diện, ngụy biện trong
cặp phạm trù
- Nội dung cơ bản của các cặp phạm trù (tự nhận thức và hoạt động thực tiễn
ở địa phương/đơn vị, phân tích
nghiên cứu, trả lời câu hỏi 3)
- Ý nghĩa PP luận được rút ra từ các cặp phạm hậu quả, nguyên nhân và đề xuất
phương hướng khắc phục?
trù

Câu hỏi cốt lõi 2: Những quan - Giúp xem xét, đánh giá, cải tạo sự vật, hiện 2. Làm thế nào để đảm bảo thực
điểm phương pháp luận của phép tượng trong tính tồn diện; trong khuynh hướng hiện các yêu cầu của quan điểm
biện chứng duy vật có ý nghĩa như vận động, phát triển liên tục; trong sự thống nhất toàn diện trong xây dựng, tổ
thế nào đối với nhận thức và hoạt và đấu tranh của các mặt đối lập; gắn với điều chức thực hiện đường lối, chủ
động thực tiễn?

kiện, hoàn cảnh lịch sử-cụ thể

trương của Đảng, chính sách,

- Giúp phịng, tránh các sai lầm trong thực tiễn pháp luật của Nhà nước ở địa
lãnh đạo, quản lý (hoạch định, xây dựng, thực thi phương, đơn vị?
chiến lược, chính sách, mục tiêu, kế hoạch... tại 3. Làm thế nào để đảm bảo thực
địa phương/đơn vị) như: siêu hình, phiến diện, hiện các u cầu của quan điểm
rập khn, nóng vội, đốt cháy giai đoạn, thủ tiêu, phát triển trong xây dựng, tổ
điều hòa mâu thuẫn, phủ nhận sạch trơn quá khứ;
21


giải quyết, xử lý vấn đề một cách giản đơn, chỉ
dựa vào hiện tượng, nguyên cớ; chỉ nắm bắt cái
ngẫu nhiên, chạy theo các trường hợp đơn nhất,
cá biệt; không thấy khả năng phát triển; chỉ dựa
vào hình thức mà khơng phân tích nội dung...
- Nắm vững nội dung các quan điểm phương pháp
luận của phép biện chứng duy vật.
- Khi xem xét, đánh giá và giải quyết vấn đề nảy sinh
Câu hỏi cốt lõi 3:
Làm thế nào để cán bộ, công chức
vận dụng được các quan điểm

phương pháp luận của phép biện
chứng duy vật vào việc phát hiện,
giải quyết các vấn đề nảy sinh
trong hoạt động của cơ quan, đơn
vị hoặc địa phương công tác?

từ thực tiễn công tác phải luôn ý thức và tự giác thực
hành, quán triết các quan điểm phương pháp lu.
- Khơng tuyệt đối hóa một nguyên tắc nào, mà cần chức thực hiện đường lối, chủ
linh hoạt vận dụng tùy từng sự vật, sự việc, hoạt trương của Đảng, chính sách,
động, cơng việc, lĩnh vực... ;

pháp luật của Nhà nước ở địa

- Công việc, vấn đề nảy sinh bao giờ cũng trong vô phương, đơn vị?
vàn mối liên hệ nên cũng cần vận dụng hài hòa, phù 4. Làm thế nào để nhận thức
hợp các nguyên tắc của phép biện chứng duy vật, được các mâu thuẫn biện chứng
nhưng không phải ngang nhau, dàn trải mà có trọng trong thực tế khi xây dựng, tổ
tâm, trọng điểm, cụ thể.

chức thực hiện đường lối, chủ

- Có ý thức và ln thực hành, rèn luyện tư duy biện trương của Đảng, chính sách,
chứng trong mọi cơng việc, lĩnh vực, thời điểm.
22

pháp luật của Nhà nước ở địa


Câu hỏi cốt lõi 4: Các quan điểm - Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ

phương pháp luận của phép biện quá độ lên chủ nghĩa xã hội:
chứng duy vật được Đảng Cộng + Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là quá trình
sản Việt Nam vận dụng trong thực lâu dài, trải qua nhiều chặng đường. Mục tiêu của
tiễn đổi mới phát triển đất nước chặng đường đầu là: thông qua đổi mới toàn diện, xã
như thế nào?

hội đạt tới trạng thái ổn định vững chắc, tạo thế phát
triển nhanh ở chặng sau. (1991)
+ Đặc điểm nổi bật trong giai đoạn hiện nay của thời
đại là cuộc đấu tranh giai cấp và dân tộc gay go, phức
tạp của nhân dân các nước vì hồ bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Chủ nghĩa xã hội hiện
đứng trước nhiều khó khăn, thử thách. Lịch sử thế
giới đang trải qua những bước quanh co; song, loài
người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã
hội vì đó là quy luật tiến hoá của lịch sử. (1991)
+ Phải đặc biệt chú trọng nắm vững và giải quyết
tốt các mối quan hệ lớn: quan hệ giữa đổi mới, ổn
định và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và đổi mới
chính trị; giữa kinh tế thị trường và định hướng xã
23


hội chủ nghĩa; giữa phát triển lực lượng sản xuất và
xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ sản xuất xã
hội chủ nghĩa; giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển
văn hố, thực hiện tiến bộ và cơng bằng xã hội; giữa
xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế;
giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm

chủ;... (2011)
- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII:
“Lấy đổi mới kinh tế làm trọng tâm, phát huy mọi
tiềm năng nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, tạo ra
những sản phẩm hàng hóa, đáp ứng nhu cầu bức thiết
của nhân dân” (Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội
1991, tr. 122).
- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII:
“Kết hợp ngay từ đầu đổi mới kinh tế với đổi mới
chính trị, lấy đổi mới kinh tế làm trung tâm, đồng
thời từng bước đổi mới chính trị” (Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội 1996, tr. 71).
24


- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X:
“Đổi mới mọi mặt đời sống xã hội nhưng phải có
trọng tâm, trọng điểm, có những bước đi thích hợp,
bao gồm sự gắn kết chặt chẽ và đồng bộ giữa ba
nhiệm vụ: phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng
Đảng là then chốt và phát triển văn hóa – nền tảng
tinh thần của nhân dân” (Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội 2006, tr. 70).
- Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XI:
“Đổi mới chính trị phải đồng bộ với đổi mới kinh tế
theo lộ trình thích hợp, trọng tâm là hồn thiện thể
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,
đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mở rộng dân
chủ trong Đảng và trong xã hội gắn với tăng cường

kỷ luật, kỷ cương để thúc đẩy đổi mới toàn diện và
phát huy sức mạnh tổng hợp của tồn dân tộc vì mục
tiêu xây dựng Việt Nam xã hội củ nghĩa dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” (Nxb.
25


Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, tr. 99-100).
- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII:
“Thời kỳ mới địi hỏi phải phát triển đất nước tồn
diện, đồng bộ hơn về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã
hội, quốc phịng, an ninh, đối ngoại...” (Nxb. Chính
trị quốc gia, Hà Nội 2016, tr. 17).
- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII:
“Gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm
vụ, trong đó: phát triển kinh tế xã hội là trung tâm;
xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa – nền
tảng tinh thần của xã hội;bảo đảm quốc phòng và an
ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên” (Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội 2016, tr. 64).
- Dự thảo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XIII:
+ Bổ sung xây dựng và chỉnh đốn cả Ðảng và hệ
thống chính trị. Bởi nếu chỉ xây dựng, chỉnh đốn
Ðảng mà không chỉnh đốn Nhà nước thì khơng được,
khơng thể có Ðảng mạnh mà Nhà nước yếu và ngược
26