TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
Viện Đào tạo TT, CLC, POHE và Phân tích kinh doanh

BÀI TẬP LỚN
HỌC PHẦN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

ĐỀ TÀI: NỘI DUNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG XÂY
DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA Ở VIỆT NAM

Họ và tên sinh viên: Nguyễn Thị Hồng Nhung
Lớp: Phân tích kinh doanh BA 62
Khóa: 62
Mã sinh viên: 11206484

1


Hà Nội, 6/2021

Mở Đầu
Xây dựng nhà nước pháp quyền đang trở thành một xu thế khách quan
tất yếu đối với các quốc gia dân chủ trong thế giới hiện đại. Việt Nam cũng
khơng nằm ngồi quỹ đạo chung đó. Tuy nhiên, xét về cả phương diện lý
luận lẫn thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam hiện nay vẫn còn rất nhiều vấn đề cần giải quyết và rất cần sự tham gia
từ phía công dân Việt Nam với ý thức trách nhiệm về vai trị của mỗi cơng
dân trong cơng cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền.. Yêu cầu xây dựng nhà
nước pháp quyền lần đầu tiên được Đảng ta chính thức đưa vào văn kiện Đại
hội VII của Đảng, trong đó nêu rõ: “Quốc hội cần hướng vào việc thực hiện
hai yêu cầu cơ bản: Một là, xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nhà nước có

năng lực định ra một hệ thống luật pháp đồng bộ đáp ứng được yêu cầu mới
của sự phát triển kinh tế - xã hội và quản lý mọi mặt xã hội văn minh, tiến
bộ; hệ thống pháp luật đó là cơ sở bảo đảm cho đường lối, chủ trương,chính
sách của Đảng và Nhà nước được thực thi có hiệu quả, là một nhân tố trọng
yếu làm cho các quan hệ xã hội của chúng ta trở nên lành mạnh hơn. Hai là,
bảo đảm quyền lực và hiệu lực trên thực tế của Quốc hội, do Hiến pháp quy
định. Từ Đại hội VII đến Đại hội VIII, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam về nhà nước pháp quyền đã có bước phát triển.
Hiểu được tầm quan trọng của xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa em xin chọn đề tài: “Nội dung và định hướng xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ”. Trong bài viết này em sẽ đề cập
chủ yếu những vấn đề lý luận chung và thực trạng xây dựng và hoàn thiện
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, từ những kiến thức trên,
em sẽ rút ra thái độ và trách nhiệm cần có của mỗi sinh viên đối với định
hướng xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam. Kiến thức lý luận và
thực tiễn của em còn nhiều hạn chế do vậy trong q trình làm bài khơng
2


tránh khỏi những thiếu sót, rất mong cơ giáo góp ý để bài tiểu luận của em
được hoàn thiện hơn. Em xin trân thành cảm ơn!

3


I. LÍ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN
1. Khái niệm của nhà nước pháp quyền
Trên cơ sở nghiên cứu lịch sử tư tưởng về nhà nước pháp quyền và
thực tiên tổ chức nhà nước pháp quyền tự sản ở các nước phương Tây, có thể
nhận định như sau: “ Nhà nước pháp quyền là một hình thức tổ chức nhà

nước đặc biệt mà ở đó có sự ngự trị cao nhất của pháp luật, với nội dung
thực hiện quyền lực của nhân dân”.
Nhà nước pháp quyền là một hiện tượng chính trị - pháp lý phức tạp
được hiểu và nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau, song chúng ta có thể hiểu
nhà nước pháp quyền theo cách đơn giản, đó là một nhà nước quản lý kinh tế
- xã hội bằng pháp luật và nhà nước hoạt động theo pháp luật. Nhà nước
pháp quyền là nhà nước phục tùng pháp luật mà chủ thể phục tùng pháp luật
trước hết là cơ quan nhà nước và Công chức nhà nước.
2. Đặc trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền
Thứ nhất, nhà nước pháp quyền có sự ngự trị cao nhất của pháp luật:
Luật pháp là tiêu chuẩn cao nhất, là căn cứ cơ bản nhất, là công cụ
quản lý chủ yếu để quản lý mọi hoạt động của xã hội và công dân; Quyền
lực của pháp luật vượt trên quyền lực của mọi tổ chức chính trị xã hội hay
của mọi cá nhân. Đây có thể nói là đặc điểm tiêu biểu nhất về phương diện
pháp lí để xác định đâu là một nhà nước pháp quyền và một nhà nước pháp
quyền ở trình độ, giai đoạn nào.
Thứ hai, quyền lực của nhà nước phải thể hiện ý chí và lợi ích của đại
đa số nhân dân:
- Thực hiện chế độ dân chủ trong công việc thiết lập quyền lực.
- Mỗi cá nhân là một công dân tự do, có quyền lợi và nghĩa vụ theo quy định
của pháp luật, được quyền làm bất cứ điều gì mà pháp luật không cấm. Pháp
luật chỉ cấm những hành vi xâm phạm đến lợi ích cá nhân hay tổ chức xã
hội.
Thứ ba, nhà nước pháp quyền có sự bảo đảm thực tế mối quan hệ hữu
cơ về quyền và trách nhiệm giữa nhà nước và công dân:
4


- Quyền công dân thuộc về trách nhiệm của nhà nước và ngược lại, quyền
của nhà nước thuộc về trách nhiệm của công dân

- Nhà nước phải chịu trách nhiệm trước mọi công dân về những hành vi
phạm pháp luật của mình, làm hại đến lợi ích cơng dân, của tổ chức trong xã
hội. Ngược lại công dân và các tổ chức trong xã hội phải thực hiện các nghĩa
vụ và chịu trách nhiệm về những hành vi của mình theo quy định của pháp
luật.
II. THỰC TIỄN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT
NAM HIỆN NAY VÀ TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA SINH VIÊN
VIỆT NAM
1. Tiền đề xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Hiện nay, Việt Nam đã có đủ các tiền đề về kinh tế, chính trị, xã hội để
từng bước xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nhà nước pháp
quyền Việt Nam của dân, do dân, vì dân, có sắc thái riêng, phù hợp với điều
kiện kinh tế, chính trị, xã hội, truyền thống, văn hóa của Việt Nam. Cần nhận
thức rằng việc xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam là quá trình lâu
dài, phải được tiến hành từng bước, chia thành nhiều giai đoạn, đặt dưới sự
lãnh đạo của Đảng. Mỗi giai đoạn tương ứng với một mức độ phát triển của
xã hội và của nhà nước. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của dân, do dân, vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng cần qn triệt những vấn
đề có tính ngun tắc sau:
- Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân là
cách thức cơ bản để phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân.
- Hiến pháp và pháp luật nước ta ghi nhận quyền của công dân thamgia quản
lý nhà nước, quản lý xã hội, tham gia cuộc thảo luận các vấn đề chung của
địa phương, kiến nghị, đề đạt nguyện vọng, yêu cầu của mình với các cơ
quan nhà nước. Một trong những điểm cơ bản của việc xây dựng Nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, vì dân là quyền lực nhà nước thống nhất trên cơ
sở phân công, phối hợp trong việc thực hiện quyền lập pháp, quyền hành
pháp, quyền tư pháp.
- Có sự phân cơng, phân cấp giữa trung ương và địa phương. - Đề cao pháp
luật, tăng cường pháp chế phải đi liền với việc đưa pháp luật vào đời sống.

Kiểm tra, giám sát đầy đủ và hữu hiệu.
5


2. Thực trạng xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay
Trong những năm gần đây, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa có những mặt tích cực như:
Thứ nhất, phát huy dân chủ đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc về
nhân dân, cụ thể: Quyền lực nhà nước đã được xác lập, thực hiện trên cơ sở
ý chí của nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân. Các cơ quan nhà nước
đã xây dựng nhiều cơ chế cụ thể để nhân dân thực hiện trên thực tế quyền
giám sát của mình đối với hoạt động của cơ quan, cán bộ, cơng chức nhà
nước. Các hình thức dân chủ trực tiếp, quyền làm chủ thông qua các cơ quan
đại diện cũng được thực hiện một cách thực chất và hiệu quả hơn. Quốc hội,
Hội đồng nhân dân thực quyền hơn, ngày càng thể hiện là cơ quan đại diện
cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân, thực hiện quyết định các vấn đề
quan trọng của đất nước. Cùng với việc mở rộng dân chủ, Nhà nước ta đã
kiên quyết đấu tranh chống lại tình trạng dân chủ cực đoan, vơ chính phủ, lợi
dụng dân chủ để kích động, gây rối.
Thứ hai, về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật: Hệ thống pháp
luật được hoàn thiện cả về nội dung và hình thức, cả về số lượng và chất
lượng văn bản quy phạm pháp luật. Việc ban hành và thực hiện các văn bản
quy phạm pháp luật đã góp phần tác động tích cực đến sự phát triển mọi mặt
của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước.
Thứ ba, về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước: Các quy định
của Hiến pháp và pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước đã có những điều
chỉnh để làm rõ hơn, minh bạch hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của
từng cơ quan. Quốc hội được xác định là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân
dân, cơquan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ

nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề
quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước.
Chính phủ khơng chỉ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, cơ quan chấp
hành của Quốc hội mà còn là cơ quan thực hiện quyền hành pháp.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát huy dân chủ, bảo đảm
quyền lực thuộc về nhân dân cũng cịn những hạn chế khơng nhỏ như: Hệ
thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ, chất lượng chưa cao, chưa
ổn định, tính tồn diện, thống nhất, khả thi còn nhiều hạn chế; chưa bảo đảm
6


tính cơng khai, minh bạch. Cơ chế xây dựng, sửa đổi bổ sung pháp luật vẫn
còn một số bất cập. Các thiết chế bảo đảm thi hành pháp luật còn thiếu và
yếu; năng lực phân tích chính sách, đánh giá tác động của văn bản pháp luật
tới đời sống xã hội, xây dựng pháp luật và thi hành pháp luận của các cơ
quan, cán bộ, cơng chức cịn yếu; ý thức pháp luật chưa cao, việc thi hành
pháp luật chưa nghiêm. Tổ chức bộ máy của các cơ quan nhà nước vẫn cịn
một số điểm bất cập, hạn chế. Ví dụ, số lượng các Ủy ban của Quốc hội cịn
ít, chưa đủ để bảo đảm tính chun mơn hóa trong hoạt động xây dựng pháp
luật, giám sát; còn sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa một số bộ, cơ
quan ngang bộ,...
3. Trách nhiệm của cơng dân
Trong lĩnh vực chính trị, ý thức công dân biểu hiện trước hết ở việc
công dân thực hiện quyền bầu cử, ứng cử đại biểu quốc hội, đại biểu hội
đồng nhân dân các cấp, thái độ tích cực hay khơng tích cực trong việc tham
gia đóng góp ý kiến xây dựng hiến pháp, pháp luật, tham gia giám sát cơ
quan công quyền, tham gia phản biện chính sách có liên quan tới quốc kế
dân sinh v.v.. Tham gia bầu cử không những là niềm vinh dự được thực hiện
quyền dân chủ, mà còn là nghĩa vụ cơng dân, thể hiện trách nhiệm chính trị
của cá nhân đối với đất nước. Tuy nhiên vẫn còn tình trạng một bộ phận

cơng dân bàng quan với việc bầu cử, coi sự kiện chính trị quan trọng này
khơng có liên quan đến mình, đi bầu cử với trách nhiệm khơng cao, khơng
tìm hiểu kỹ về năng lực, trình độ, q trình cơng tác của đại biểu để lựa
chọn. Điều đó phản ánh ý thức cơng dân ở một bộ phận cơng dân đối với các
sự kiện chính trị - xã hội chưa cao.
Hoạt động tổ chức để nhân dân góp ý kiến xây dựng pháp luật, chính
sách được Đảng và Nhà nước ta chú trọng. Nhiều cơ quan chính phủ với
nhiều hình thức như: lấy ý kiến trực tiếp tại hội nghị, gửi văn bản hoặc thư
điện tử và nhất là ứng dụng công nghệ thông tin, lập cổng thơng tin điện tử
để mọi người dân có thể bày tỏ quan điểm, chính kiến, đóng góp cho các văn
bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, qua khảo sát tại các cổng thơng tin điện
tử thì tỷ lệ người tham gia đóng góp ý kiến xây dựng cịn thấp, mỗi văn bản
chỉ từ 1-2 ý kiến phản hồi, thậm chí có văn bản khơng có phản hồi. Việc tổ
chức hội nghị, hội thảo để lấy ý kiến cũng chưa nhiều, cịn hình thức. Chính
vì vậy tự bản thân từng người dân cũng cần có ý thức tham gia để được thực
hiện quyền lợi của bản thân.
7


Trong lĩnh vực pháp luật, ý thức công dân đã từng bước được nâng
lên, có nhiều tiến bộ, biểu hiện ở việc tuân thủ luật lệ giao thông, ý thức bảo
vệ mơi trường, ý thức vệ sinh an tồn thực phẩm, ý thức công dân trong việc
nộp thuế, ý thức cơng dân trong văn hóa ứng xử, giữ gìn văn minh đô thị,
v.v.. Tuy vậy, hằng ngày chúng ta vẫn chứng kiến những tồn tại diễn ra ở các
lĩnh vực của đời sống. Thí dụ, trong lĩnh vực mơi trường là tình trạng xả rác
bừa bãi khơng đúng nơi quy định, xả nước thải công nghiệp chưa qua xử lý
ra sông, suối, ao, hồ, biển làm hủy hoại môi sinh, mơi trường. Trong lĩnh vực
vệ sinh an tồn thực phẩm, nổi cộm là tình trạng lạm dụng thuốc tăng trọng,
chất tạo nạc, kháng sinh đối với gia súc, gia cầm, lạm dụng thuốc trừ sâu,
thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc diệt cỏ trong quá trình sản xuất rau, củ,

quả...
Trong lĩnh vực đạo đức, những chuẩn mực, giá trị tốt đẹp của đạo đức
truyền thống luôn được đề cao, tuyên truyền, giáo dục thường xuyên trên các
phương tiện thông tin đại chúng, trong nhà trường, cơ quan, tổ chức. Ở khu
vực cơng, đa số cán bộ, cơng chức, viên chức có tinh thần trách nhiệm trong
cơng việc, giữ gìn phẩm chất đạo đức, có lối sống lành mạnh, giản dị, gắn bó
với nhân dân.
Nói riêng về nghĩa vụ cơng dân của sinh viên, sinh viên cũng cần có
những nhận thức đúng về quyền và nghĩa vụ của mình. Điển hình nhất chính
là quyền được bầu cử và tự ứng cử lên hội đồng nhân dân các cấp. Sinh viên
cũng thực hiện trách nhiệm công dân qua việc báo cáo các sai phạm về đạo
đức và pháp luật. Cơ bản nhất chính là việc thu gom rác, bảo vệ đường phố
sạch đẹp và giữ gìn, lan tỏa những truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc,
giữ những phẩm chất quý báu và lối sống giản dị đã gắn bó với đời sống
người Việt Nam để tránh “rơi vào” chủ nghĩa tiêu dùng và chủ nghĩa tự do
cá nhân cực đoan.

8


KẾT LUẬN
Xây dựng nhà nước pháp quyền đang trở thành một xu thế khách quan
tất yếu. Dựa trên những lí luận chung và tiền đề để xây dựng nhà nước pháp
quyền, nước ta đã thành công xây dựng bộ máy nhà nước pháp quyền với
những mặt thay đổi tích cực, phát huy dân chủ, đảm bảo quyền lực nhà nước
thuộc về nhân dân. Nước ta còn xây dựng bộ máy pháp luật hồn thiện cả về
nội dung và hình thức góp phần tác động tích cực đến sự phát triển mọi mặt
của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Ta cũng đã hoàn thiện bộ máy
nhà nước với các quy định Hiến Pháp, vai trò rõ ràng của Quốc Hội, Chính
Phủ, Tịa Án,.. Tuy vẫn cịn nhiều hạn chế nhưng nếu mỗi người dân đều có

ý thức tự giác tham gia xây dựng và chấp hành pháp luật thì những hạn chế
đó đều có thể được khắc phục. Ý thức tự giác đó trước hết cần được thể hiện
trong lĩnh vực chính trị. Cơng dân cần thực hiện quyền bầu cử, ứng cử đại
biểu quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp, đóng góp ý kiến, quan
điểm thông qua các trang lấy ý kiến điện tử,... Trong lĩnh vực pháp luật, cần
tuân thủ luật lệ giao thông, ý thức bảo vệ môi trường, ý thức vệ sinh an tồn
thực phẩm, ý thức cơng dân trong việc nộp thuế, ý thức cơng dân trong văn
hóa ứng xử, giữ gìn văn minh đơ thị,.. Sinh viên cũng chính là các thế hệ
tương lai của đất nước, cần đi đầu trong việc tham gia khắc phục những hạn
chế hiện có trên con đường xây dựng nhà nước pháp quyền.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. />2.…. />3. />
9