<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn: 15/8/2016
Chuyên đề 1:

<b>KÍ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM</b>
(2 tiết)

I. Nội dung chuyên đề

- Thượng kinh kí sự: tiết 1, 2.
II. Mục tiêu chuyên đề

- Về kiến thức:

+ Hs cảm nhận được cảnh xa hoa nơi phủ chúa Trịnh, đó là căn nguyên dẫn đến
căn bệnh của thế tử và sự sụp đổ của triều đại của chúa Trịnh Sâm.

+ Hs thấy được tấm lòng thầy thuốc đức độ của Lê Hữu Trác trong việc chữa bệnh
cho thế tử Trịnh Cán.

+ Thấy được những nét đặc sắc của thể loại kí trung đại.

- Về kĩ năng: rèn luyện kĩ năng đọc hiểu thể loại kí trung đại Việt Nam.

- Về phẩm chất: phát huy phẩm chất yêu văn học của dân tộc, biết giữ gìn giá trị
văn hóa của lịch sử, dân tộc, tình u đối với tiếng Việt.

- Về năng lực: phát huy năng lực đọc hiểu văn bản văn học trung đại, năng lực xử
lí tình huống, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực cảm thụ văn
chương, năng lực trình bày vấn đề …..

III. Phương pháp và kĩ thuật dạy học

- Trao đổi giữa hs và gv; phát vấn, đặt tình huống, giải quyết vấn đề …
- Kết hợp phần tự học của hs

IV. Chuẩn bị

- Gv: thiết kế giáo án, đọc tài liệu tham khảo
- Hs: chuẩn bị bài

V. Hoạt động của dạy và học

Hoạt động 1: Khởi động: Em hiểu gì về thể loại kí? Lấy một ví dụ để chứng
minh?

Hs trả lời. Gv nhận xét và vào bài.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới:

Hđ của gv Hđ của hs Nội dung cần đạt

* Hđ 1

- Ổn định lớp
- Kiểm tra bài cũ
* Hđ 2

Gv cho hs tìm hiểu
chung về tác giả

Hs ổn định lớp

Hs tìm hiêu về tác giả Lê
Hữu Trác

A. Tác giả
I. Cuộc đời
II. Sự nghiệp

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

* Hđ 3

Gv cho hs tìm hiểu
chung về văn bản

Nêu hồn cảnh sáng
tác?

Tìm hiểu về xuất xứ?
Gv tóm tắt tồn bộ văn
bản

Tìm hiểu về vị trí và
nhan đề của đoạn trích?

Gv cho hs đọc, tóm tắt
văn bản và nêu bố cục
* Hđ 4

Gv cho hs đọc hiểu chi
tiết văn bản

Gv cho hs nhóm 1 làm

việc theo yêu cầu:
+ Quang cảnh nơi cửa
sau của phủ chúa hiện
lên như thế nào?

+ Em có nhận xét gì về
quanh cảnh nơi cửa sau?
+ Tác giả thể hiện thái
độ như thế nào trước
cảnh ấy? Em cảm nhận
được thái độ gì của tác
giả qua bài thơ?

Hs tìm hiểu về tác phẩm:
- Nêu hồn cảnh sáng tác

- Nêu xuất xứ

- Đọc và tóm tắt đoạn
trích

- Tìm ra bố cục của đoạn
trích

Hs tìm hiểu quang cảnh
nơi phủ chúa

Hs nhóm 1 chuẩn bị bài
theo yêu cầu của gv
Đại diện nhóm trình bày

I. Tìm hiểu chung

1. Tác phẩm “Thượng kinh kí
sự”

a. Hồn cảnh sáng tác

- Được viết bằng chữ Hán, được
viết từ cuối năm 1782 hoàn
thành cuối năm 1873.

b. Xuất xứ

- Thuộc cuối bộ “Hải Thượng y
tơng tâm lĩnh”.

c. Tóm tắt
2. Đoạn trích

- Vị trí: Thuộc phần đầu cuốn
“Thượng kinh kí sự”.

- Nhan đề: do nhà biên soạn
sách đặt.

- Đọc và tóm tắt
- Bố cục:

II. Đọc hiểu chi tiết

1. Cảnh nơi phủ chúa

a. Quang cảnh nơi phủ chúa
Trịnh

* Nơi cửa sau

- Quang cảnh vườn ngự uyển:
+ Đẹp lộng lẫy, xa hoa bởi sự
khoe sắc của mn lồi hoa
+ Sự bài trí của các hành lang
quanh co nối tiếp với mấy lần
cửa

→ Sự quán sát tỉ mỉ, tinh tế của
tác giả khi đi qua vườn ngự
uyển co thấy sự khác thường
của phủ chúa.

→ Thái độ của tác giả: ngạc
nhiên, sửng sốt và ngâm một
bài thơ:

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Gv cho hs nhóm 2 làm
việc theo yêu cầu:

+ Quang cảnh nơi cái
điếm Hậu mã quân túc
trực hiện lên ra sao?
Nhận xét về điều đó?

+ Qua đó em cảm nhận
gì về uy quyền của
Trịnh Sâm lúc bấy giờ?

Gv cho hs nhóm 3 làm
việc theo yêu cầu:

+ Cảnh nơi cửa lớn
được tác giả miêu tả
như thế nào?

+ Nhận xét về cảnh ấy?
+ Tác giả thể hiện thái
độ ra sao khi vào nơi
cửa lớn? Qua đó em có
nhận xét gì về phẩm
chất của Lê Hữu Trác?

Hs nhóm 2 làm việc theo
u cầu của gv

Đại diện nhóm trình bày
kết quả

Hs nhóm 3 thực hiện yêu
cầu phần bài tập theo
yêu cầu của gv

Đại diện nhóm trình bày
kết quả

châm biếm của tác giả về sự
lộng quyền của Trịnh Sâm: “Cả
trời Nam sang nhất là đây!”.
- Quang cảnh nơi cái điếm “Hậu
mã quân túc trực”:

+ Là nơi quân lính Hậu mã nghỉ
ngơi, chờ đợi lệnh của chúa sai
bảo và là nơi Quan Chánh
đường nghỉ ngơi mỗi khi ở triều
ra.

+ Hiện lên vẻ giàu sang, quý
phái chưa từng có bởi cách bài
trí đặc biệt: điếm làm bên cái
hồ, có những cái cây lạ lùng,
những hịn đá kì lạ, cột và bao
lơn lượn vịng kiểu cách.

→ Thể hiện uy nghi, quyền lực
của chúa Trịnh sâm lúc bấy giờ.
* Nơi cửa lớn:

- Nhà Đại đường được trang
hồng, bài trí một cách giàu
sang rõ rệt: Đồ dùng của chúa
được sơn son thếp vàng, đồ đạc
nhân gian chưa từng thấy bao
giờ.

- Lầu gác tía là nơi để thế tử
uống thuốc: cao và rộng, cột
đều được sơn son thếp vàng.
 Phủ chúa hiện lên màu vàng
lấp lánh của châu báu, vàng bạc
khiến người đọc tự hỏi sự giàu
sang ấy phải chăng là do sự áp
bức, bóc lột của chúa đối với
nhân gian.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Gv cho hs nhóm 4 làm
việc theo yêu cầu:

+ Cảnh nơi nội cung
được tác giả miêu tả
như thế nào?

+ Em có nhận xét gì về
nơi nội cung?

Gv cho từng nhóm trình
bày kết quả học tập của
mình.

Gv cho hs mnhóm khác
nhận xét, bổ sung kiến
thức

Gv chốt lại vấn đề

Nhận xét chung về
quang cảnh nơi phủ
chúa?

Gv cho hs tìm hiểu về
cung cách sinh hoạt nơi
phủ chúa

Gv chuyển giao việc
cho hs:

+ Điều kiện khi vào phủ
chúa?

+ Cách xưng hơ, bẩm
tấu có gì đặc biệt so với
cương vị của chúa
Trịnh?

Hs nhóm 4 chuẩn bị bài
theo yêu cầu của gv
Đại diện nhóm trình bày
kết quả học tập

Hs nhận xét chung về
quang cảnh nơi phủ chúa

Hs tìm hiểu về cung cách
sinh hoạt nơi phủ chúa

Hs trả lời về điều kiện để
được vào phủ chúa

Hs trả lời cách xưng hô
trong phủ chúa

Hs nhận xét về cách ăn
uống

* Nội cung

- Tối om, khơng thấy cửa ngõ
gì, chỉ có đèn sáp chiếu sáng
làm nổi mặt hoa da phấn.

- Ngột ngạt bởi mùi của phấn
sáp và nước hoa.

- Phòng rộng rãi, đồ đạc đều
được sơn son, thếp vàng, gấm
lụa.

 Tất cả hiện lên sự uy quyền
của sự lộng quyền nơi phủ
chúa, hiện lên khơng khí ngột
ngạt thiếu sự sống.

 Đó cũng chính là mầm mống
gây nên căn bệnh của thế tử
Trịnh Cán.

 Nhận xét chung:

- Đây là nơi đứng sau vua Lê về
quyền thế nhưng thực chất bên
trong lại vượt lên quyền thế của
vua Lê. Điều đó cho thấy sự
lộng quyền của Trịnh Sâm lúc
bấy giờ.

- Cách miêu tả chi tiết, quan sát
tinh tế của tác giả không chỉ
hiện lên cảnh sắc mà còn cho
thấy thái độ của tác giả trước
cảnh sắc ấy.

b. Cung cách sinh hoạt nơi phủ
chúa

- Điều kiện khi vào phủ chúa:
phải có thánh chỉ hoặc thẻ ra
vào, có người dẫn đường,
truyền mệnh, người giữ cửa
truyền bá rộn ràng.

- Cách xưng hô bẩm tấu: trang
trọng, đúng phép tắc: Thánh
thượng, thánh chỉ, thế tử.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

+ Việc ăn uống trong

phủ chúa để lại ấn tượng
gì cho người đọc?

+ Việc khám chữa bệnh
cho thế tử Trịnh Cán
diễn ra như thế nào?

Nêu nhận xét chung về
cung cách, quyền uy nơi
phủ chúa?

Gv cho hs tìm hiểu về
tâm trạng, phẩm chất
của tác giả khi chữa
bệnh cho thế tử

Tác giả có chỉ ra được
căn bệnh của thế tử
không? Qua đó em có
nhận xét gì về tài năng
của tác giả?

Hs phân tích việc khám
chữa bệnh cho thế tử
theo trình tự, quy tắc.

Hs nhận xét chung về
cung cách sinh hoạt nơi
phủ chúa.

Hs trả lời việc tác giả chỉ
ra căn nguyên bệnh của
thế tử và nhận xét về tài
năng của ơng

ngọc, món ăn thì tồn của ngon
vật lạ mà nhân gian chưa từng
thấy bao giờ.

- Việc khám chữa bệnh cho thế
tử Trịnh Cán phải theo quy tắc,
trình tự và mệnh lệnh:

+ Trong “phịng trà” ln có sự
túc trực của các danh y sáu
cung, hai viện.

+ Khám bệnh cho thế tử phải
đứng từ xa, có lệnh mới được
khám. Trước và sau khi khám
bệnh phải lạy 4 lạy, không được
khám bệnh trực tiếp thân thể
khi chưa được phép.

+ Khám bệnh xong phải lui ra
“phòng trà” để kê đơn thuốc và
dâng lên Quan Chánh đường
phê duyệt.

 Nhận xét chung: cung cách

sinh hoat nơi phủ chúa toát lên
quyền uy của sự giàu sang và
lộng quyền của Trịnh Sâm khi
lấn át cả cung đình vua Lê.
2. Phẩm chất, tâm trạng của Lê
Hữu Trác khi khám bệnh cho
thế tử Trịnh Cán

- Khi khám bệnh cho thế tử: tác
giả chỉ ra căn nguyên của bệnh
thế tử

→ chỉ ra đúng căn nguyên gây
nên bệnh mà không hề che giấu
sự thật.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Khi kê đơn thuốc chữa
bệnh cho thế tử, tác giả
đã có sự đấu tranh tâm lí
gay gắt. Hãy làm sáng
tỏ sự đấu tranh ấy?

Tác giả chọn phương
thuốc nào để chữa bệnh
cho thế tử? Em cảm
nhận được điều gì về
phẩm chất và con người
của ơng?

Hs phân tích sự đấu

tranh tâm lí của tác giả
khi đưa ra đơn thuốc
chữa bệnh cho thế tử

Hs trả lời cách chọn
phương thuốc của tác giả

- Tâm trạng của tác giả khi kê
đơn thuốc: có sự đấu tranh tâm
lí giữa việc chữa khỏi bệnh cho
thế tử và lợi ích cá nhân của tác
giả:

+ Dùng phương thuốc hịa
hỗn:

/ Bệnh khơng khỏi nhưng cũng
khơng bị làm sao.

/ Như thế tác giả sẽ được về quê
mà không bị danh lợi ràng
buộc.

→ Nhưng phương thuốc ấy
không đúng với lương tâm của
người thầy thuốc y đức.

+ Dùng phương thuốc bổ bồi
dưỡng tì và thận để giữ vững
thể chất bẩm sinh bên trong và

làm nguồn gốc cho thể chất tốt
rồi bệnh sẽ khỏi:

/ Bệnh của thế tử sẽ được chữa
khỏi

/ Tác giả sẽ được hưởng vinh
hoa, phú quý, và sẽ bị công
danh ràng buộc. Như vậy sẽ
không được thoát khỏi chốn
kinh kì về quê.

→ Phương thuốc này khơng
đem lại lợi ích cho tác giả mà
chỉ đem lại lợi ích cho bệnh
nhân, và đúng với lương tâm
của một người thầy thuốc.

+ Cách chọn phương thuốc của
tác giả: chọn chữa khỏi bệnh
cho thế tử mà không cần gnhĩ
đến quyền lợi cá nhân của
mình.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Nhận xét chung về con
người của Lê Hữu Trác?

Gv cho hs tổng kết bài
học

Hs nhận xét chung về
con ngowì của Lê Hữu
Trác

Hs tổng kết bài học

người thầy thuốc y đức và có
tấm lịng nhân hậu.

 Nhận xét chung về con
người Lê Hữu Trác:

- Là một người không màng
công danh, lợi lộc, phú quý.
- Là một người yêu tự do, thích
cuộc sống dân dã, nghèo đói nơi
quê nhà.

- Là một người thầy thuốc giỏi,
có lương tâm, y đức trong sáng.
III. Tổng kết

1. Nội dung
2. Nghệ thuật

Hoạt động 3: Ứng dụng: Phân tích phẩm chất của Lê Hữu Trác qua đoạn
trích?

Hoạt động 4: Luyện tập thực hành: Tìm đọc tồn bộ văn bản “Thượng kinh
kí sự”.

Hoạt động 5: Học sinh chuẩn bị bài về nhà: Chuẩn bị văn bản Tự tình của
Hồ Xn Hương:

- Tìm và phân tích những biện pháp nghệ thuật thể hiện trong bài thơ?

- Bài thơ thể hiện những tâm trạng, thái độ, nỗi lòng của tác giả như thế nào?
VI. Hoạt động ứng dụng và bổ sung cho chủ đề

- Khơng có

</div>

<!--links-->