Bai 25 Tinh hinh chinh tri kinh te van hoa duoi trieu Nguyen Nua dau the ky XIX

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Giáo án lịch sử 10 Ngày soạn Ngày giảng. Lớp. Nguyễn Thị Thơm Học sinh vắng mặt Ghi chú. BÀI 25: TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, VĂN HÓA DƯỚI TRIỀU NGUYỄN(Nửa đầu thế kỉ XIX) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau bài học học sinh có khả năng: 1. Về kiến thức - Trình bày được quá trình hoàn chỉnh bộ máy nhà nước thời Nguyễn. - So sánh được tổ chức bộ máy nhà nước thời vua Minh Mạng vàbộ máy nhà nước hiện nay. - Phân tích được những mặt tích cực và hạn chế của chính sách ngoại giao triều Nguyễn. - Nêu được 5 thành tựu văn hóa tiêu biểu thời Nguyễn. - Đánh giá được các thành tựu văn hóa đối với lịch sử vương triều Nguyễn và hiện nay. 2. Về kĩ năng - Đánh giá được các sự kiện lịch sử: sự thành lập triều Nguyễn, cải cách của Minh Mạng… - Quan sát lược đồ hành chính thời Minh Mạng và Việt Nam hiện nay để thấy những nét giống và khác nhau. - Vẽ được sơ đồ bộ máy nhà nước dưới triều Nguyễn. - Rèn luyện được kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thuyết trình. 3. Về thái độ - Tự hào về những giá trị văn hóa dân tộc thời Nguyễn và có ý thức giữ gìn. II. TÀI LIỆU THAM KHẢO - SGK Lịch sử 10, NXB Giáo dục (tr.125-129). 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Nguyễn Thị Côi, Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử 10, NXB Giáo dục (tr150 – 155). - Trịnh Đình Tùng, Tư liệu lịch sử 10, NXB Giáo dục (tr.170 – 173). III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Chuẩn bị của giáo viên - Lên kế hoạch giảng dạy, chuẩn bị các câu hỏi. - Chuẩn bị phiếu học tập, tranh ảnh, lược đồ. 2. Chuẩn bị của học sinh - Đọc bài trước khi đến lớp. IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC 1. Giới thiệu bài mới (3p) Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, đất nước ta đã được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như: Văn Lang, Âu Lạc, Vạn Xuân, Đại Ngu,... Vậy các em có biết nước ta có tên là Việt Nam từ bao giờ không? Năm 1802 Nguyễn Ánh lên ngôi vua lập ra nhà Nguyễn. Năm 1804 cho đổi tên nước ta thành Việt Nam. Đây là lần đầu tiên hai chữ Việt Nam được sử dụng với tư cách là 1 quốc hiệu và được công nhận hoàn toàn về mặt ngoại giao. Thành lâp và cai quản đất nước trong nửa đầu thế kỉ 19, nhà Nguyễn được thừa hưởng những thành quả vô cùng to lớn của phong trào nông dân Tây Sơn. Có thể nói, đây là triều đại phong kiến đầu tiên trong lịch sử cai quản 1 lãnh thổ rộng lớn, thống nhất từ ải Nam Quan cho đến Mũi Cà Mau như lãnh thổ của nước ta ngày nay. Vậy dưới triều Nguyễn, tình hình văn hóa, chính trị, kinh tế của nước ta như thế nào thì chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu bài 25. Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa dưới triều Nguyễn (Nửa đầu thế kỉ XIX). 2. Tổ chức hoạt động dạy hoc trên lớp Thời. Hoạt động của giáo viên và học sinh. Kiến thức trọng tâm. gian 20’ Hoạt động 1: Tìm hiểu quá trình xây 1. Xây dựng và củng cố bộ dựng và củng cố bộ máy nhà nước – máy nhà nước – chính chính sách ngoại giao dưới triều sách ngoại giao - Năm 1802, Nguyễn Ánh. Nguyễn 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Triều Nguyễn là triều đại phong kiến cuối lập ra nhà Nguyễn, đóng đô cùng trong lịch sử Việt Nam, tồn tại được ở Phú Xuân. 143 năm chia làm 2 giai đoạn: - 1802 – 1858, đất nước hòa bình, độc lập. Trong nửa đầu thế kỉ XIX, triều Nguyễn đã trải qua 4 đời vua là Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, và Tự Đức. - 1858 là thuộc địa của Pháp và Nhật * HS tra lơi câu hỏi: Nhà Nguyễn được thành lập trong hoàn cảnh lịch sử như thế nào? * GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Năm 1792, vua Quang Trung mất, triều đình Tây Sơn rơi vào tình trạng lục đục, suy yếu. Nhân cơ hội đó, Nguyễn Ánh đã tổ chức tấn công vương triều Tây Sơn. Năm 1802, các vương triều Tây Sơn lần lượt sụp đổ, Nguyễn Ánh lên ngôi vua lập ra nhà Nguyễn. Nhà Nguyễn không những thành lập vào lúc chế độ phong kiến Việt Nam đang bước vào giai đoạn suy tàn, được dựng lên sau cuộc chiến phản cách mạng nhờ thế lực xâm lược bên ngoài, đây là một triều đại không được lòng dân. Đồng thời, trên thế giới còn có nhiều chuyển biến, CNTB đang phát triển kéo theo sự phát triển của chủ nghĩa thực dân và sự giao lưu buôn 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> bán quốc tế. Lúc này hàng loạt các nước châu Á rơi vào ách đô hộ của thực dân, Việt Nam cũng không tránh khỏi bị nhòm ngó. - GV: Trong bối cảnh lịch sử mới, yêu cầu lịch sử là phải có những chính sách phù hợp đưa đất nước sang một giai đọa mới bắt kịp với xu thế phát triển của thời đại. Trên thực tế nhà Nguyễn đã củng cố ngay quyền thống của mình bằng cách tăng cường chế độ chuyên chế. Chính sách này đã đi ngược lại xu thế phát triển chung của thế giới. * Tổ chức bộ máy nhà nước: - Chính quyền Trung ương được tổ chức theo mô hình thời Lê Sơ.. * GV yêu cầu học sinh đọc SGK và tra lơi câu hỏi: Em hãy trình bày quá trình hoàn chỉnh bộ máy nhà nước thời Nguyễn ở nửa đầu thế kỉ XIX? * GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Sau khi lên ngôi Gia Long đã bắt tay vào việc tổ chức bộ máy nhà nước. Các vua Nguyễn từng bước xóa bỏ mọi rào cản trên con đường vươn tới quyền lực tuyệt đối với một quyết tâm cao kể cả phải giết cả các Khai quốc công thần như: Nguyễn. - Thời Gia Long chia đất nước thành 3 vùng: Bắc Thành, Gia Định Thành và các Trực doanh.. Văn Thành, Lê Văn Duyệt, Lê Chất…vua Gia Long đặt ra lệ “Tứ bất”. Chính quyền trung ương được tổ chức theo mô hình thời Lê sơ Vua Gia Long chia đất nước thành 3 4. - Thời Minh Mạng: chia đất.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> vùng: Để lôi kéo các cựu thần nhà Lê- nước làm 30 tỉnh và một Trịnh, Gia Long đã cắt 11 trấn phía bắc (từ phủ Thừa Thiên (1831 – Ninh Bình trở ra) thành lập Bắc Thành với 1832). Dưới tỉnh có phủ tính tự trị khá cao. Quyền lực của quan huyện - châu - tổng - xã. tổng trấn rất lớn: quyền quân sự, dân sự, hành chính, Tư pháp...Các trực doanh do triều đình trực tiếp cai quản, từ Thanh Hóa đến Bình Thuận. Và Gia Định Thành từ Bình Thuận trở vào Nam la khu tự trị, Tổng trấn có toàn quyền. Năm 1831 – 1832, Minh Mạng thực hiện một cuộc cải cách hành chính: theo đó bỏ các tổng trấn, đổi các dinh, trấn thành tỉnh .chia cả nước thành 30 tỉnh và một phủ Thừa Thiên. Đứng đầu tỉnh là Tổng đốc tuần phủ hoạt động theo sự điều hành của triều đình.Hệ thống chính quyền được phân biệt rõ ràng giữa trung ương và địa phương và trong hệ thống này nhà vua, người đứng đầu đất nước nắm nhiều quyền lực hơn so với thời kì trước. Dưới tỉnh là phủ, huyện, châu, tổng, xã. * HS: quan sát lược đồ các đơn vị hành chính Việt Nam thời Minh Mạng và rút ra nhận xét? * GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Sự phân chia tỉnh thời Minh Mạng được dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp về mặt địa lí, dân cư, phong tục tập quán địa 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> phương phù hợp với phạm vi quản lí của một tỉnh. Đây là lần đầu tiên đơn vị hành chính tỉnh xuất hiện ở Việt Nam. Là cơ sở đề phân chia các tỉnh như ngày nay. Hệ thống cơ quan hành chính từ tỉnh - phủ huyện - tổng - xã được tổ chức chặt chẽ chưa từng có. Vì vậy cải cách Minh Mạng được các nhà NCLS so sánh với cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông năm 1471. Đây là 1 trong 2 cuộc cải cách có quy mô lớn nhất và đạt hiệu quả cao nhất trong lịch sử phong kiến VN. Dưới thời Minh Mạng, nước ta phát triển mạnh mẽ và trở thành 1 đế quốc. Bên cạnh đó, triều Nguyễn còn có một công lao rất lớn trong lĩnh vực hành chính mà SÁCH GIÁO KHOA CHƯA ĐỀ CẬP ĐẾN, đó là năm 1803, Gia Long cho tái lập đội Hoàng Sa với nhiệm vụ phối hợp cùng thủy quân đo đạc, khảo sát, vẽ bản đồ quần đảo Hoàng Sa. Đây là cơ sở lịch sử và pháp lí quan trọng để khẳng định chủ quyền của VN trên các quần đảo này. * GV đặt câu hỏi:. - Tuyển chọn quan lại chủ yếu theo giáo dục và thi cử. - Luật pháp: năm 1815 bộ luật Hoàng triều luật lệ được ban hành gồm gần 400 điều hà khắc. - Quân đội: được tổ chức quy củ, thô sơ và lạc hậu.. Việc tuyển chọn quan lại, luật pháp,và quân đội của nhà Nguyễn được tổ chức như thế nào? * HS: * GV nhận xét, bổ sung, kết luận: 8’. Bộ luật Gia Long là sự sao chép gần như nguyên vẹn bộ luật của nhà Thanh (Trung Quốc), nó đã thủ tiêu những chế định * Ngoại giao: tương đối tiến bộ của bộ luật Hồng Đức. - Thần phục nhà Thanh. Bộ luật này ra đời nhằm bảo vệ uy quyền - Bắt Lào và Chân Lạp thần 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> tuyệt đối của nhà vua, khôi phục và củng phục. cố trật tự phong kiến.. 15’. - Với phương Tây đóng. Như vậy, bên cạnh các chính sách nhằm cửa, không đặt quan hệ bảo vệ uy quyền tuyệt đối của nhà vua, ngoại giao. khôi phục và củng cố trật tự phong kiến. Thì đặc biệt, dưới thời Gia Long còn đặt ra lệ Tứ bất: không tể tướng, không lấy trạng nguyên, không lập hoàng hậu và không tước vương cho người ngoài hoàng tộc. * HS tra lơi câu hỏi: Nhà Nguyễn đã thực hiện những chính sách ngoại giao gì? Em có nhận xét gì về chính sách ngoại giao thời Nguyễn?(mặt tích cực và hạn chế). * GV nhận xét, bổ sung, kết luận: - Tích cực: giữ được quan hệ thân thiện với các nước láng giềng nhất là Trung Quốc. - Hạn chế: + Đối với nhà Thanh thuần phục một cách mù quáng, làm mất hết tinh thần dân tộc, người ta không còn tìm thấy ở vương triều này cái khí phách hiên ngang của dân tộc, cái tư thế của người làm chủ đất nước. + Đóng cửa không đặt quan hệ ngoại giao với các nước phương Tây. Vì vậy không tiếp cận được với nền công nghiệp cơ khí, dẫn đến tình trạng lạc hậu và bị cô lập. 7. 2. Tình hình kinh tế và chính. sách. của. nhà. Nguyễn - Nông nghiệp: lạc hậu, không có gì đổi mới, ruộng đất hoang hóa nhiều - Thủ công nghiệp: phát triển nhưng lạc hậu. -. Thương. nghiệp:. nội. thương phát triển, ngoại.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Với những chính sách như vậy, có tác động thương bị hạn chế. như thế nào đến tình hình kinh tế nước ta lúc bấy giờ thì chúng ta cùng nhau tìm hiểu phần 2 Hoạt động 2: Tìm hiểu tình hình kinh tế và chính sách của nhà Nguyễn * GV: yêu cầu HS đọc sách giáo khoa để thấy được những chính sách của nhà Nguyễn với nông nghiệp và tình hình nông nghiệp thời Nguyễn. HS: Theo dõi SGK phát biểu * Nông nghiệp: + Nhà Nguyễn thực hiện chính sách quân điền, song do diện tích đất công ít (20% tổng diện tích đất), đối tượng được hưởng nhiều, vì vậy tác dụng không lớn. -Khuyến khích khai hoang bằng nhiều hình thức, nhà nước và nhân dân cùng khai hoang. -Nhà nước còn bỏ tiền, huy động nhân dân sửa, đắp đê điều. -Trong nhân dân, kinh tế tiểu nông cá thể vẫn duy trì như cũ. Nhà Nguyễn đã có những biện pháp phát triển nông nghiệp, song đó chỉ là những biện pháp truyền thống, lúc này không có hiệu quả cao. + Nông nghiệp Việt Nam vẫn là một nền nông nghiệp thuần phong kiến, rất lạc hậu. *GV yêu cầu HS theo dõi SGK : tình hình 3. Tình hình văn hóathủ công nghiệp nước ta dưới thời 8.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Nguyễn? HS : Nghiên cứ SGK TL GV: Nhận xét, bổ sung : -Thủ công nghiệp: Nhà nước được tổ chức với quy mô lớn, các quan xưởng được xây, sản xuất tiền, vũ khí, đóng thuyền, làm đồ trang sức, làm gạch ngói (nghề cũ). + Thợ quan xưởng đã đóng tàu thủy được tiếp cận với kỹ thuật chạy bằng máy hơi nước. -Trong nhân dân: Nghề thủ công truyền thống được duy trì nhưng không phát triển như trước GV yêu cầu HS theo dõi tiếp SGK để thấy được tình hình thương nghiệp nước ta thời Nguyễn. -HS đọc SGK phát biểu. -GV bổ sung, kết luận. -GV phát vấn: Em có nhận xét gì về chính sách ngoại thương của nhà Nguyễn? -Suy nghĩ trả lời: + Chính sách hạn chế, ngoại thương của nhà Nguyễn (nhất là hạn chế giao thương với phương Tây) không tạo điều kiện cho sự phát triển giao lưu và mở rộng sản xuất. Không xuất từ nhu cầu tự cường dân tộc mà xuất phát từ mua bán của Triều đình. Hoạt động 3: Tìm hiểu tình hình văn hóa- giáo dục dưới triều Nguyễn * GV: đặt câu hỏi: “Huế nổi tiếng với loại hình âm nhạc gì? em có hiểu biết gì về loại 9. giáo dục - Tôn giáo: Độc tôn Nho giáo, hạn chế Thiên chúa giáo, phát triển tín ngưỡng. - Giáo dục: Nho học, liên tục tổ chức các kì thi Hương, Hội. - Văn học: Cùng với văn học chữ Hán, văn học chữ Nôm phát triển. - Sử học: Quốc sử quán được thành lập, nhiều bộ sử được biên soạn như Lịch triều hiến chương loại chí. - Kiến trúc: quần thể cung điện và lăng tẩm đồ sộ, điêu khắc tinh xảo..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> hình âm nhạc này không? * GV kết luận: Khác với âm nhạc dân gian, nhã nh ạc là lo ại hình âm nhạc dành riêng cho triều đình, nó bi ểu tượng cho vương quyền và s ự bình yên c ủa quốc gia. Nhã nhạc có t ừ th ời Ly nh ưng đến triều đại nhà Nguy ễn mới phát triển mạnh, được gọi là nhã nh ạc cung đình Huế.Năm 2003, UNESCO công nhận nhã nh ạc cung đình Huế là Ki ệt tác Di sản Văn hóa phi vật thể và truyền khâu của nhân loại. Nhã nhạc là loại hình diễn xướng đạt tới trình độ bác học, có giá trị cao, có chiều sâu về cả nội dung và hình thức. * GV: giới thiệu phiếu học tập và yêu cầu học sinh hoàn thiện phiếu học tập về các thành tựuvăn hóa tiêu biểu dưới thời Nguyễn. (Phụ lục 1) *GV:Nx, bổ sung, kết luận: - Tôn giáo: nhà Nguyễn thực hiện chính sách độc tôn Nho giáo, hạn chế chính sách hoạt động của Thiên chúa giáo, tiếp tục phát triển các tín ngưỡng dân gian - Giáo dục: Nho học được củng cố, tổ chức. Năm 1807, tổ chức khoa thi Hương đầu tiên, năm 1822: tổ chức khoa thi Hội. - Văn học: văn học chữ Hán kém phát triển, còn văn học chữ Nôm phát triển phong phú và hoàn thiện. Xuất hiện những tác phẩm văn học chữ Nôm xuất sắc như: Truyện Kiều của Nguyễn Du, các bài thơ của Hồ Xuân 10.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Hương, Bà Huyện Thanh Quan,.... 3. Sơ kết bài học Câu 1. Nguyễn Ánh lên ngôi vào thời gian nào? Lấy niên hiệu là gì? A. Năm 1801, niên hiệu Càn Long B. Năm 1802, niên hiệu Minh Mạng C. Năm 1801, niên hiệu là Minh Mạng D. Năm 1802, niên hiệu Gia Long Câu 2. Cuộc cải cách hành chính Minh Mạng được thực hiện vào thời gian nào? A. 1830 – 1831 B. 1831 – 1832 C. 1832 – 1833 D. 1833 – 1834 Câu 3. Cải cách Minh Mạng chia nước ta thành: A. Bắc thành, Gia Định thành và các Trực doanh B. 10 đạo C. 13 đạo thừa tuyên D. 30 tỉnh và một phủ Thừa Thiên Câu 4. Nhà Nguyễn đã ban hành bộ luật nào? A. Hình thư B. Hoàng triều luật lệ C. Quốc triều hình luật D. Hình luật.. PHỤ LỤC 1. PHIẾU HỌC TẬP. 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Các thành tựu văn hóa tiêu biểu dưới thời Nguyễn ở nửa đầu TK XIX Lĩnh vực 1. Tôn giáo. 2. Giáo dục. Nội dung chính - Độc tôn Nho giáo - Hạn chế Thiên Chúa Giáo - Tín ngưỡng dân gian phát triển - Nho học được củng cố - Liên tục tổ chức các kì thi Hương,Hội. 3. Văn học. - Văn học chữ Hán kém phát triển - Văn học chữ Nôm phát triển phong phú - Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan, …. 4. Sử học. Thành lập Quốc sử quán. 5. Kiến trúc. Cung điện, lăng tẩm, cột cờ Hà Nội,…. 6. Nghệ thuật. Nghệ thuật dân gian phát triển theo hình thức cũ. 12.

<span class='text_page_counter'>(13)</span>