BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐƠ

§13. VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN
CỨU KHOA HỌC
TS. Thiều Văn Đường

Cần Thơ - 2020


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Trình bày được mục đích của đề cương
nghiên cứu khoa học (ĐC NCKH)

MỤC TIÊU

Trình bày được các cấu phần của một ĐC
NCKH
Thiết kế được các nội dung cơ bản của
từng cấu phần ĐC NCKH

I. MỞ ĐẰU
1.1. Khái niệm nghiên cứu khoa học
Là một họat động: tìm kiếm, xem xét, điều tra, hoặc thử nghiệm.
Dựa trên những số liệu, tài liệu, kiến thức,... đạt được từ các thí
nghiệm NCKH để phát hiện ra những cái mới về bản chất sự vật,
về thế giới tự nhiên và xã hội, và để sáng tạo PP và phương tiện
kỹ thuật mới cao hơn, giá trị hơn.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Muốn làm NCKH phải có kiến thức nhất định về lĩnh vực
NC và cái chính là phải rèn luyện cách làm việc tự lực, có PP từ
lúc ngồi trên ghế nhà trường.

1.2. Mục đích chung của nghiên cứu khoa học
Hoạt động NCKH có vai
trị, ý nghĩa rất quan trọng
và là một trong hai nhiệm
vụ chính của cán bộ y
dược (CBYD),

Mở rộng, tìm hiểu sâu kiến thức
chuyên môn,
Nâng cao hiệu quả chất lượng
công tác tốt hơn.

Qua thực hiện đề tài NCKH buộc chúng ta phải tìm tịi tài liệu,
cập nhật những thơng tin mới, củng cố kiến thức chuyên môn.
Đây là một lĩnh vực để CBYD tự khẳng định mình, cũng như thấy
được những hạn chế trong tri thức của mình để kịp thời bổ sung.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
SV Dược cần có các định hướng cho công tác NCKH phù
hợp với kiến thức vừa học, tình hình thực tế và điều kiện cụ thể
của nhà trường mới có thể thực hiện tốt và hiệu quả công tác này.
Để xây dựng được một ĐC NCKH, SV (người NC) cần
nhận dạng yêu cầu NCKH là gì? mục đích của đề tài NCKH và
các bước của NCKH.
Nhận thức thế giới, phát triển kho tàng trí thức của nhân

loại, mở mang kiến thức xã hội.

Tạo ra phát minh mới, nâng cao năng suất và chất
lượng trong tất cả các lĩnh vực xã hội.
Giúp mang lại nhận thức đúng cho mọi người, xác định lại
kiến thức kinh nghiệm. Mở mang dân trí, nâng cao văn hóa xã
hội, hoàn thiện con người.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Có tính tin cậy cao: Nếu lặp lại sẽ được
những kết quả đúng như đã cơng bố;

Có tinh thơng tin mới;

1.3. Các đặc
điểm của
nghiên cứu
khoa học

Có tính mạo hiểm vì có thể gặp rủi ro,
thất bại cũng phải tổng kết, và được coi
là kết quả NC;
Có tính kế thừa
Có tính cá nhân;
Có tính phi kinh tế, khó khấu hao trang
thiết bị;
Rất khó tìm ra các định mức
Rất khó tìm ra tiêu chuẩn để định giá
sản phẩm;



VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Sau khi người NC đã lựa chọn được một đề tài NCKH cho
mình, muốn tiến hành nó thì trước hết phải xây dựng được bản
ĐC NCKH.
Muốn làm được bản ĐC phải qua quá trình lao động trí tuệ
…. Bản ĐC NCKH hồn thành cũng được xem là một dạng sản
phẩm ban đầu của quá trinh NCKH.

II. PHƯƠNG PHÁP CHỌN ĐỀ TÀI NC
Muốn lựa chọn được
một đề tài NC để có thể
bắt tay vào viết ĐC NC,
thường phải trải qua
các bước:

Tham khảo tài liệu khoa học liên
quan
Phân tích vấn đề NC
Lựa chọn ưu tiên cho một chủ đề
NC.


2.1. Tra cứu các tư liệu khoa học (Tài liệu tham khảo
– TLTK) có liên quan (tổng quan tài liệu)
- Việc tra cứu các TLTK phải trở thành công việc thường xuyên …
Nó diễn ra trước khi NC, trong khi làm ĐC NC, trong khi tổ chức
triển khai đề tài và cả khi ngồi viết báo cáo tồng kết đề tài.
Tìm hiểu tất cả

các tư liệu có liên
quan bao gồm:
Trước
hết
phải

Tài liệu trong và ngồi nước

Thơng tin riêng chưa cơng bố của
các nhà KH đang NC những vấn đề
có liên quan đến đề tài của mình,

Cần phải có ý thức tiếp thu hết sức nghiêm túc và
khách quan, khơng nên có định kiến trước với bất kỳ
thơng tin nào.
Kế thừa trí tuệ của những người làm trước mình về
những vấn đề có liên quan đến việc mình sắp làm.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
+ Nghiên cứu vấn đề gì đang nóng hổi, ở đâu,
khi nào?
+ Đối tượng như thế nào?
- Khi tham
khảo tài liệu
cần tổng
hợp và xử lý
thông tin để
trả lời 10
câu hỏi dưới

đây:

+ Phương pháp NC như thế nào?
+ Cách chọn mẫu?
+ Công cụ NC là gì? Bản câu hỏi, thiết bị gì?
+ Kết quả đã được tìm ra là gì?
+ Kết luận như thế nào?
+ Trong những mục đích NC có mục đích nào
chưa đạt được?
+ Mặt mạnh, yếu của NC trước đây là gì?

+ Ý tưởng của người NC cải thiện vấn đề gì?


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
- Quá trình tổng
hợp và xử lý
thơng tin nhà
khoa học phải
vận dụng tối đa
trí tuệ, tầm nhìn,
sự phán đốn
của mình để đề
ra những giả
thuyết làm việc
thích hợp và
sáng tạo.
Từ đó chúng ta
có thể sẽ gặp
một số khả năng

dưới đây:

Nhiều khi sẽ tìm ra những điều lý thú,
mở đường cho sự thành công của
chúng ta. Trong thực tế, khơng ít nhũng
tư liệu khoa học của những tác giả đã
chứa đựng những nhân tố, … và bản
chất sự việc,
Nhưng những tác giả ấy vì những lý do
nào đã khơng quan tâm, vơ tình bỏ qua.

Cũng có thể phải kiểm định lại một vài
kết quả NC trước đó của mình hoặc tác
giả khác với những PP mới, kỹ thuật
mới, mơi trường (xã hội, tự nhiên)
Cũng có thể phải từ bỏ việc đề xuất nội
dung NC của mình


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Cần lưu ý rằng: không được coi nhẹ khâu thu thập … hoặc
chỉ xem qua một vài …và làm việc theo định hướng chủ quan …
Những cơng trình như vậy thường khơng đủ tính thuyết phục
hoặc lặp lại nhũng NC trước đây, tính hiệu quả ít.

2.2. Phân tích vấn đề nghiên cứu
2.2.1. Đánh giá một vấn đề NCKH

Đôi khi người NC thưởng đứng trước một số ý tưởng khoa
học cần được làm sáng tỏ, → họ phải ưu tiên lựa chọn lấy một đề

tài NC.
Ngay khi đã chỉ ra một chủ đề NC thì vẫn cần phải xét để
lựa chọn ưu tiên giữa NC của người này với NC của người kia.
Ngay cả khi chỉ đứng trước một vấn đề người đưa ra cũng
phải xem xét có cần ưu tiên cho NC đó hay không


Vì vậy việc lựa chọn này cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Thường có nhiều tiêu chuẩn khác nhau được lựa chọn, đồng thời
có thang điểm để lượng giá ưu tiên …, theo các tính chất sau:
2.2.2. Tính xác đáng (relevance)
Chủ đề NC thực
sự cần được ưu
tiên với một số
câu hỏi được
nêu ra để giải
đáp dưới đây:

Phạm vi của vấn đề có lớn khơng?
Ai là người mắc bệnh?
Tính trầm trọng của vẩn đề đó là chỗ nào?
Vấn đề đó có cần thiết đến mức phải can
thiệp không?

Sau khi giải đáp thỏa đáng 4 câu hỏi
trên, → cho điểm để đánh giá tính
xác đáng của vấn đề NC, với thang
điểm cho tiêu chuẩn này như sau:

0 = không xác đáng

1 = xác đáng
2 = rất xác đáng


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
2.2.3. Tránh lập lại (avoỉdance of duplication)

Trước khi quyết định thực hiện một NC, là phải biết vấn đề
NC đó đã ai NC chưa, NC ở khu vực nào, trong điều kiện nào, kểt
quả đạt được tới đâu,... (Người ta đẫ làm được gì)
0 = đã có nhiều tác giả NC ở các nơi và cơng bố
rõ ràng đầy đủ
Thang
điểm
1= đã có một số NC nhưng phần lớn cịn mù mờ
như
2= chưa có ai NC dù đã cố gằng tìm kiếm các nguồn
sau:
trong ngồi nước làm cơ sở giải quyết vấn đề
2.2.4. Tính khả thi (feasibility)

Khi tiến hành NC phải đặc biệt chú ý đến cơ sở vật chất kỹ
thuật, nguồn tài chính có thể có và lực lượng cán bộ khoa học
có chuyên mơn phù hợp với chủ đề để có thể tổ chức lại để
thực hiện đề tài.


Trong đó người ta thường quan tâm đến những cơ sở vật
chất, kỳ thuật, cán bộ đã có từ trước.
Như vậy có thể tiến hành một cách thuận lợi, phát hiện các

vấn đề chuyên sâu và hạ thấp được giá thành của NC.
Những điều kiện này sẽ đảm bảo tính khả thi của đề tài NC.
Thang
điểm
như
sau:

0 = NC khơng có đủ nguồn lực (nhân lực, vật lực,
trang thiết bị kỹ thuật) sẵn có
1= NC khả thi dưựa ào các nguồn vốn có sẵn
2= NC rất khả thi

2.2.5.Sự chấp nhận của chính quyền và cơ quan quản lý đề
tài (political acceptability)

Mọi NC đều phải căn cứ vào chiến lược phát triển KHCN
của cả nước, của ngành, của đơn vị và nhất là HĐ khoa học xem
xét trong từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế xã hội để lựa
chọn đề tài NC, có thể góp phần giải quyết một vấn đề nào đó
theo yêu cầu thực tế ...


Có như vậy đề tài mới có thể dễ được các cấp thẫm quyền
xem xét hỗ trợ kinh phí, các cấp chính quyền sẽ tạo điều kiện
thuận lợi cho phép triển khai nghiên cứu...
0 = chủ đề không được sự chấp nhận của các
nhà lãnh đạo
Thang
1= chủ đề được chấp nhận có mức độ của các
điểm

nhà lãnh đạo
như sau:
2= chủ đề được chấp nhận hồn tồn.
2.2.6. Tính ứng dụng của các kết quả có thể đạt được
(Applicability)
Khi xem xét giá trị của NV ta không thể không quan tâm
đến ý nghĩa thực tiễn của đề tài. Nhất là trong điều kiện của nước
ta hiện nay thì những đề tài NC ứng dụng, NC triển khai luôn luôn
thu hút các nhà đầu tư.
Ngay cả với những NC cơ bản cũng cần xem xét đến tính
ứng dụng của các kết quả có thể đạt được. Chúng ta cần trả lời
một số câu hỏi khi lựa chọn NC:


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
- Liệu những thông tin thu thập được từ NC này có giúp ích
gì cho việc cải thiện sức khỏe nhân dân không?

- Ai sẽ sử dụng những kết quả của NC này?
Thang điểm
như sau:

0 = chủ đề khơng có cơ hội ứng dụng
1= chủ đề có một vài cơ hội ứng dụng
2= chủ đề có cơ hội tốt để ứng dụng

2.2.7. Tính cấp thiết của vẩn đề nghiên cứu (urgency)
Khi các nhà quản lý làm kế hoạch hoạt động KHCN,
thường phải gắn liền với kế hoạch của các ngành, cơ quan, các
cấp chính quyền.

Có những kế hoạch KHCN mang tính chiến lược cho một
giai đoạn, trên cơ sở đó có thế hoạch định ra nhũng kế hoạch cụ
thể cho từng giai đoạn, 2 năm, 2-5 năm,...
Vậy NC này có cấp thiết cho các kế hoạch trên không?


Có cấp thiết trước nhu cầu hay trước một vấn đề nào đó
của thực tiễn khách quan hay khơng?
Khi xác định tính cấp thiết của vấn đề NC cũng cần lưu ý
đến khả năng hoàn thành đề tài trong khoảng thời gian bao lâu?
0 = thông tin đã cũ, không địi hỏi phải thực hiện
Thang
ngay
điểm
1= các thơng tin cần được sử dụng ngay có thể bị
như
loại trừ sau đó một vài tháng
sau:
2= các số liệu rất cần thiết cho việc quyết định
những giải pháp
2.2.8. Sự chấp nhận đạo đức (ethical acceptability)
Vấn đề ĐĐ trong NC KH phải luôn được coi trọng.
Trong mỗi một NC, nhất là những NC thử nghiệm lâm
sàng, những NC can thiệp, những NC về một loại thuốc mới, về
một phác đồ điều trị mới,... cần phải xem xét đến vấn đề đạo đức
trong NC.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Trong những NC thử nghiệm lâm sàng có đối chứng,

người NC cần cân nhắc xem có gì nguy hại, có gì thiệt hại cho
những người tham gia hay không và do vậy mà phải lựa chọn
hướng NC để có thể trả lời là: khơng.

Ngược lại cũng cần phải đật vấn đề an toàn cao nhất cho
những đối tượng được áp dụng một phác đồ điều trị mới hay một
thuốc mới,... 0 = ở đây có vi phạm vấn đề ĐĐ lớn, khơng được
Thang
điểm
như
sau:

cộng đồng chấp nhận, cần được quan tâm xem xét
lại
1= có một vấn đề nhỏ về ĐĐ.
2= Khơng có vi phạm ĐĐ hoặc làm lợi cho cộng
đồng

Sau khi chọn được vài vấn đề NC đáng quan tâm, NC viên
tiến hành đánh giá một số tính chất của các đề tài nầy, sau đó, tùy
điều kiện chọn các đề tài có điểm cao hơn để tiến hành NC.


Ví dụ: Thực hành cho điểm việc lựa chọn một đề tài NCKH
■ Xem xét tổng quát
Tên đề tài NC

Khảo sát tình trạng
nhiễm HIV/AIDS của
thanh niên quận Ninh

Kiều, CT năm 2016
Nguyên nhân tiêu chảy
cấp trẻ em phường An
Bình, Cái Răng Cần
Thơ, năm 1015
Khảo sát di chứng chất
độc da cam ở khu vực
sân bay Trà Nóc, Cần
Thơ, 1016

Chấm điểm từ 0 -2 theo tính chất
Tổng
Xác Lập Khả
Ứng Cấp
đáng lại
thi
dụng thiết Đạo đức - Điểm
Chấp nhận
cộng
đồng
- tài trợ
2

2 0

2

2

2


1

2

1

2

2

2

0

0

1

1

1

0

2

10

2


13

2

6

Quyết định chọn đề tài: Nguyên nhân tiêu chảy cấp trẻ em
phường An Bình, Cái Răng Cần Thơ, năm 2015


III. VIẾT MỘT ĐỀ CƯƠNG NCKH
Đề cương NCKH là một bản văn khoa học để mô tả tầm
quan trọng và mục đích của vấn đề NC. Mơ tả ĐT, PP, phân tích
và trình bày số liệu sẽ triển khai. Đồng thời, dự kiến các hoạt
động và các nguồn lực cần thiết
Đề cương NC là cách thể hiện trình tự việc thực hiện đề tài NC
của tác giả. Việc xây dựng ĐC NC cần làm rõ các nội dung sau
1/ Tên đề tài
2/ Mở đầu (Đặt vấn đề): Cuối phần này có Mục tiêu
3/ Tổng quan tài liệu (Chương 1)
4/ Đối tượng và phương pháp nghiên cứu (Chương 2)
- Tiêu chí đưa vào, tiêu chí loại ra;
- Địa điểm và thời gian NC
- Thiết kế NC

- Cỡ mẫu, Phương pháp chọn mẫu


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

-Thu thập dữ liệu: PP và công cụ thu thập dữ liệu
- Biến số NC

- Xử lý dữ liệu và phân tích dữ liệu
- Hạn chế của NC, sai số và biện pháp khắc phục
- Đạo đức trong NC.
5/ Dự kiến kết quả (Chương 3)

6/ Dự kiến bàn luận (Chương 4)

Nộp thầy đườnh gộp thành
1. Dự kiến kq&bl. Đề
cươnh thơi ko có kq

7/ Dự kiến kết luận và kiến nghị

Suy luận thoii

8/ Kế hoạch thời gian thực hiện Thời gian ước chừng
9/ Dự trù kinh phí

Ko đề vào do chưa tiến hành

10/ Tài liệu tham khảo
11/ Phụ lục

Cuối có 2 trang.

Phải có. Sắp xếp theo a-z. Viết theo họ-tên-trình
tự time. Tối thiểu 12 tối đa 20



VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
3.1. Tên đề tài
Tên đề tài NC phải
thể hiện rõ chủ đề
NC. Cần phân biệt
tên đề tài NC với:

Vấn đề NC là sự khác biệt giữa hiện tại
và điều mong đợi trong khi tên đề tài NC
lại tập trung vào PP giải quyết vấn đề.

Vì vậy, tên đề tài NC thường liên quan chặt chẽ với mục tiêu NC.
Tuy nhiên, khác với mục tiêu NC, thường bắt đầu bằng một động
từ hành động, tên đề tài NC thường là một ngữ danh từ (gọi là tên)

Độ dài: tên đề tài NC nên ngắn gọn, bởi vì nó chiếm chỗ
trong mục lục của tờ báo hay trong MEDLINE, nhưng phải chứa
nhiều thông tin.
Tên đề tài NC nên tránh hai khuynh hướng: quá ngắn gọn,
hoặc quá chi tiết có nguy cơ quá dài.


Văn phong: Những từ chứa đựng thông tin nhiều nhất phải đặt ở
đầu của tên đề tài, đó là vị trí nhấn mạnh, thu hút sự chú ý.
Bởi vì hiện nay do sự phổ biến của việc tìm kiếm bài báo trên
Internet, tên đề tài nên chứa những từ khóa (keyword) của bài báo.
Phần từ khóa
bài báo hiện

nay khơng
phải là phần
bắt buộc, vì
vậy việc xây
dựng tên đề
tài NC một
cách hợp lí
và cực kì
quan trọng.
Những điều
nên tránh:

Tránh đưa vào đầu đề những từ khơng mang
thơng tin. Ví dụ, Tác dụng của …; Những
hiểu biết mới đây về…; Nhân …; Nhận xét
về…; Đóng góp vào…; Nhìn lại về…;
Nên dùng văn phong trung tính, tránh khẳng
định kiên quyết.
Khơng nên sử dụng phụ để hoặc dạng câu
hỏi. Nên cơ đọng tồn bộ thơng tin vào một
đầu đề duy nhất. Tên đề tài dạng câu hỏi gợi
sự tị mị và mang tính chất vấn người đọc
phù hợp cho một bài xã luận hơn là cơng
trình NC.


Nên tham khảo một vài số của một tạp chí
Làm
thế
nào

xây
dựng
một
đề
tài ?

Nên dùng từ khóa
Sau khi đã chọn được từ, xếp đặt chúng theo trật
tự hợp lý, tốt nhất là tôn trọng ngun tắc “vị trí
chủ chốt”

Khơng viết tắt, khơng sử dụng danh từ mà người
đọc có thể hiểu hai nghĩa.
Nên đưa tên đề tài cho một hoặc hai đồng nghiệp
đọc để đề nghị họ cho lời khuyên.

Gợi ý cách chọn tên đề tài NCKH
Đề tài thường đuợc đặt tên trước khi tiến hành NC, sau đó
có thể sửa đổi lại tên cho phù hợp.
Tên thường chứa đủ thông tin trả lời các câu hỏi: ai? Cái
gì? ở đâu? Khi nào? (có thể khơng nêu khi nào? ở đâu?)
Tên phải bao phủ chủ đề NC nhưng đừng quá rộng.


VIẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Càng ngắn gọn, súc tích càng tốt.

Ví Dụ

-Sức khỏe trẻ em dưới một tuổi tại quận Ninh Kiều

trong năm 2016 và một số nguy cơ. Có thể có
hoặc khơng có động từ hành động (Tối kỵ).
- Đánh giá tác dụng của Methadone cho người
nghiện ma túy tại Cái Răng năm 2016.

3.2. Đặt vấn đề Mở đầu)
3.2.1. Phần đầu tiên của đề cương nghiên cứu
Đây
là
phần
rất
quan
trọng,
vì:

Là cơ sở để phát triển các phần khác của bản ĐC NC.
Tạo điều kiện để người NC tìm kiếm thơng tin về NC
khác có thể có ích cho MC của mình.
Người NC có thể trình bày một cách hệ thống, rõ ràng
về lý do NC và những hy vọng kết quả sẽ đạt được
qua NC.


3.2.2. Những thông tin cần nêu trong phần đặt vắn đề
3.2.2.1. Tóm tắt tình hình chung
Mơ tả bối cảnh của vấn đề NC (hiện trạng của vấn đề đặt
ra, khó khăn trở ngại cần thiết NC), cần nêu ra một vài con số
thống kê có tính chất minh họa.

3.2.2.2. Tóm tắt các NC trước (V/đề đã được NC hiện nay)

Mô tả tóm tắt các NC ở ngồi nước và trong nước mà chúng có
liên quan đến đề tài dự kiến NC. Nếu là các biện pháp can thiệp
đã được NC thì nêu rõ kết quả, tồn tại những gì cần NC tiếp, lí do
NC tiếp trong đó có cả những điểm cịn bỏ ngỏ từ các NC trước đó.
3.2.2.3. Tính cấp thiết của đề tài
Rất cần thiết, tầm quan trọng của NC. Mô tả đầy đủ bản
chất, tầm cỡ của vấn đề (phạm vi NC có rộng khơng ? NC có
quan trọng ? Hiệu quả như thế nào ?)