Sài Gòn hẻm
Nếu Hà Nội nổi tiếng về những con phố và ngõ nhỏ thì khi nói đến Sài Gòn “con hẻm” lại
mang một ý nghĩa rất riêng, rất Sài Gòn với những con hẻm dài, ngoằn nghòe nhiều ngã rẽ
giống như một mê cung giữa Sài Thành.
“Hẻm” đã trở thành câu cửa miệng của nhiều người dân khi hỏi đường hay muốn mua một
thứ gì đó. Đặc trưng của những con hẻm ở Sài Gòn là những quán cóc nhỏ ngự trị trên
những lối đi vốn đã không thể hẹp hơn ấy. Nhưng chẳng thấy ai cảm thấy phiền mà thích
thú với những quán ăn này.
Sáng sớm, ở những con hẻm lại vang lên tiếng í ới gọi nhau “Ra đầu hẻm mua giùm mẹ tô
bún”, “Cafe hẻm đi tụi bay ơi” “Tao đang ở hẻm A, B, C ra đây đi” Có lẽ chính vì vậy, các
quán cóc ở những con hẻm Sài Gòn cũng đã tạo nên một nét vẻ riêng cho Sài Gòn giữa
một thành phố lúc nào cũng xô bồ, tấp nập với nhiều nhà hàng cao tầng, sang trọng phía
mặt tiền ngoài những con đường lớn. Khi nhắc đến Sài Gòn người ta khó mà quên được cái
“Văn hóa con hẻm” rất riêng ấy.

Khi lạc vào một con hẻm ở Sài Gòn, nếu bạn không rành đường thì nên hỏi người dân để
biết đường ra nơi bạn muốn đến. Bởi những con hẻm ở đây có thể thông từ quận này đến
quận khác. Từ một con hẻm có thể dẫn bạn đến vô số những con hẻm khác, ngoằn nghòe
và khố phân định.
Đôi khi nếu bạn đi theo những con đường lớn có tên đường hẳn hoi thì đoạn đường từ quận
1 đến quận 10 rất xa. Nhưng luồn lách qua những con hẻm thì chỉ mất chừng 15 phút. Bạn
còn có thể khám phá những không gian mới mẻ, những khu chung cư vui nhộn khi đi qua
con hẻm ở Sài Gòn.
Hẻm ở Sài Gòn cũng có nhiều loại hẻm. Có nơi gọi là hẻm nhưng là một con đường rộng,
có cả tên đường. Nhưng có hẻm lại rất nhỏ chỉ đủ một chiếc xe máy đi vào. Lại nhớ nhà văn
Sơn Nam đã từng nói “Nhà thằng này hẻm nhỏ xíu! Tới lúc nó chết khiêng quan tài ra cũng
không được!” khi ông đến thăm ông Nát ở Cầu Bông.

Nhà cửa trong những con hẻm ở Sài Gòn cũng san sát nhau, hai nhà chung một vách, sáng
mở cửa là đụng mặt nhau, trưa thì vắng tanh vắng ngắt. Chỉ cần nghe tiếng rao của người
bán háng rong đầu hẻm là những người cuối hẻm cũng có thể nghe thấy vì con hẻm như

những đường ống truyền cực chuẩn đưa âm thanh đi mãi vào trong ngõ.

Vào Sài Gòn, đi dạo trên đường phố nếu thấy xa xa có xe bánh mì hoặc nước mía, hay một
quán có nhỏ bán hủ tiếu, bún riêu là nơi đó có những con hẻm. Những hàng quán này
cũng như là một dấu hiệu nhận biết của con hẻm vậy, với sự hiện diện gần như là nơi nào
cũng có của nó nơi mỗi đầu hẻm trên đường phố Sài Gòn. Những hàng quán nho nhỏ đó
chẳng bao giờ nằm chỏng chơ giữa đoạn đường mà phải nằm đúng vị trí của nó là ngay
trước đầu mỗi con hẻm, hay cuối con hẻm này và đầu con hẻm khác.
Con hẻm ở Sài Gòn, chỉ có ở Sài Gòn mới có mà thôi. Nó không gióng những con phố với
nhưng tên riêng như Hà Nội.Nó cũng không phải là những “ngõ” ở Hội An, Huế.

Những con hẻm ở Sài Gòn có lẽ rồi sẽ dần dà mất đi vì mật độ đô thi hóa. Nhưng, hình ảnh
những con hẻm nhỏ vẫn còn mãi trong lòng người Sài Gòn. Những con hẻm quanh co,
chằng chịt như mạch máu, như cái chân chất thật thà của chính con người Sài Gòn. Ở đó
có cái tình cảm xóm giềng chảy trôi trong máu thịt. của mỗi con người Việt Nam, thứ tình
cảm xóm giềng mà dù đi bất kỳ nơi đâu trên thế giới này cũng không tìm thấy được. Ở đó là
những sự nương tựa chung đụng sống cùng nhau, sống cùng cái tốt lẫn cái xấu của nhau
một cách chân thật trọn vẹn…
Quán cóc Sài Gòn
Sài Gòn có hàng nghìn quán xá với vô vàn màu sắc khác nhau, tạo nên một thành phố sôi
động, náo nhiệt và tràn đầy sức sống. Đặc biệt, quán cóc với vài chiếc ghế thâm thấp trên vỉa
hè hay đầu con hẻm mãi là hình ảnh làm vấn vương những người Sài Gòn xa xứ.
Quán cóc bán đủ loại thức ăn, thức uống: nghêu sò, hột vịt, cháo, mì, bánh canh, bún, bánh
ướt, bánh bèo, cà phê, chè
Lụp xụp, nghèo nàn, không bao giờ thiếu tiếng ồn nhưng ngon, rẻ và thân tình là đặc điểm
chung của hầu hết các quán cóc ven đường thành phố.
Cà phê cóc
Có lẽ trong các loại hình quán cóc, cà phê cóc có sức sống mãnh liệt hơn hết. Nhiều loại hình
cà phê hưng thịnh rồi suy tàn, nhưng cà phê cóc vẫn âm thầm sống dai dẳng dù qua bao cuộc
đổi dời. Xếp đầu bảng, có lẽ là quán trước hẻm nhà của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (đường

Phạm Ngọc Thạch, quận 1). Dù sinh thời nhạc sĩ họ Trịnh chẳng mấy khi lê la ở quán cóc
này nhưng nhiều người vẫn thích tìm đến đây. Có người vì muốn nhìn ngắm ngôi nhà của
nhạc sĩ tài ba để suy tưởng về câu ca nào đó trong bài hát của ông. Nhưng cũng có không ít
người dừng chân vì quen chỗ.
Cách cà phê hẻm Trịnh không xa lắm là quán cà phê cóc trên đường Hàn Thuyên (quận 1).
Dăm chiếc ghế đặt cạnh gian hàng thiệp đủ màu sắc, bên kia đường là công viên với hàng cây
xanh mát, giờ tan trường từng tà áo trắng Trưng Vương thướt tha lướt nhẹ dưới hàng cây làm
gợi nhớ đến nhạc phẩm Con đường tình ta đi của nhạc sĩ Phạm Duy để rồi mơ mộng, để rồi
thấy lòng nhẹ nhàng, thanh thản.
Miếng ngon vỉa hè
Quán cóc Sài Gòn đâu chỉ có cà phê. Tờ mờ sáng, nhiều quán ăn vỉa hè đã được dọn ra để
phục vụ cho những người đi làm sớm. Hình ảnh nồi nước tỏa khói trong sương sớm và bóng
người lúi húi ăn vội bữa ăn đầu ngày đã là một phần không thể thiếu của Sài Gòn. Quán bánh
ướt bà Lạc ở đường Trần Khắc Chân (quận 1) đã bước qua tuổi 30. Con dao dùng để cắt bánh
tôm khô ngày nào giờ trở nên mỏng tang như lá lúa vì qua không biết bao nhiều lần mài giũa.
Trong thời buổi giá xăng tăng vùn vụt, dĩa bánh cũng chỉ bán 3.000 đồng. 30 năm vẫn một
con đường đó dù bây giờ bà không bán giữa lòng đường nữa mà vào ở đậu hiên nhà người
quen, khách đến ăn phải ngồi bó mình chật chội hơn trên chiếc ghế gỗ.
Có thể nói, tìm một quán cóc ở Sài Gòn là chuyện dễ làm nhất. Đêm xuống, những chiếc đèn
tù mù sáng càng làm quán cóc thêm một vẻ huyền bí, thu hút nhiều người thích ăn khuya.
Đến quán cóc, người ta chẳng yêu cầu chiếc ghế ngồi tươm tất, chỉ cần một không gian chan
hòa để xua đi nỗi buồn và gánh nặng mưu sinh, để thỏa mãn thói quen la cà ăn uống trót
ngấm sâu vào máu của người thành phố.
Dịch giả nổi tiếng Nguyễn Tường Bách sống hàng chục năm nơi xứ người, nhưng vẫn đau
đáu nhớ về những quán cóc ven đường của Sài Gòn: “Nó chính là cuộc đời. Những quán cóc
bên đường nuôi sống hàng trăm, hàng ngàn hộ dân, tồn tại từ thế này qua thế hệ khác, là nơi
diễn ra cảnh ngộ muôn màu muôn vẻ của cả kẻ mua lẫn người bán, của những giấc mơ con,
những cuộc đời nhỏ bé, những số phận không tên”.
Hẻm phố Sài Gòn - trăn trở và hy vọng
/>idcha=2887&cap=4&id=2890

Ở các nước phương Tây, nhà ở được cấu trúc theo các tiểu khu ở và được kết hợp bởi các
đơn nguyên nhà cao tầng, kèm theo các loại dịch vụ xã hội khá hoàn chỉnh. Kiểu cấu trúc
này tạo ra văn hóa chung cư và quan hệ thuần tuý mang tính chức năng hóa và ít cảm xúc.
Kiểu nhà hình ống chạy dọc theo các trục lộ không tạo ra được văn hóa cộng đồng mà chủ
yếu là văn hóa thương mại, chính bản thân những loại nhà này được gọi là nhà để buôn
bán (shop house). Người mua và người bán quan hệ với nhau theo kiểu ẩn danh, những
người hàng xóm ít quan hệ với nhau theo tình cảm, đôi khi còn cạnh tranh nhau.
Trong khi đó hẻm phố của Việt Nam là một không gian văn hóa theo nghĩa năm chiều: ba
chiều không gian cơ học, một chiều thời gian và một chiều của tâm linh.
Hẻm phố Sài Gòn là một không gian văn hóa đậm đặc, đầy ắp. Ở đó người ta chia sẻ với
nhau mọi nỗi buồn vui, sướng khổ, nhọc nhằn và cả những mâu thuẫn. Những cá nhân, gia
đình, đôi khi cả dòng họ quan hệ với nhau từ kinh tế tới văn hóa. Các quan hệ này được trải
dài từ thế hệ này qua thế hệ khác, được nâng niu ở hôm nay và mang chúng theo tới tương
lai. Nhiều hẻm phố của Sài Gòn có tuổi đời trên 200 năm. Biết bao thăng trầm, biến đổi xã
hội diễn ra ở nơi đây.
Mỹ là loại văn hóa hợp chủng, nhưng sự tồn tại của chúng là độc lập và bên cạnh nhau,
Những China town, Indian Town, Mexico Town, và Little Saigon đứng cạnh bên cạnh nhau
như những thực thể độc lập.
Bất cứ một hẻm phố nào của Sài Gòn cũng có thể tìm thấy những sự khác biệt nhau về dân
tộc, tôn giáo, nguồn gốc nhập cư, nhưng cũng không ở đâu mà chỉ một con hẻm dài chừng
vài trăm mét mà có đủ mặt nhà thờ thiên chúa giao, tin lành và chùa sống bình yên bên
nhau như ở thành phố này. Hơn thế nữa những người dân khác nhau về tin ngưỡng, dân
tộc lại sống rất hoà hợp với nhau. Hôn nhân giữa người Việt, người Hoa, giữa người theo
đạo Tin Lành và Thiên Chúa Giáo, giữa người Thiên Chúa Giáo và người theo đạo Phật là
điều thường thấy ở nơi đây. Tất thảy mọi người đều chung vui với nhau trong ngày Giáng
Sinh hay Phật Đản, bất kể họ là Công Gíao hay Phật Giáo. Trong đám ma của một ai đó
cùng hẻm phố thì người theo đạo Thiên Chúa Giáo vẫn làm lễ như người theo đạo Phật. Sự
hoà trộn vào nhau này thật sự đó là một vẻ đẹp. Với người Việt Nam thì đó là điều bình
thường, với người nước người ngoài nhất là Mỹ, Anh thì quả thật đó là điều đáng ngạc
nhiên.

VĂN HÓA HẺM PHỐ
/>vanhoahempho.html