Cau 1. Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh
Nếu nhìn một cách tổng quát,tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành
từ các nguồn gốc chủ yếu sau :
a) Tư tưởng và văn hoá truyền thống Việt Nam:
Đó là chủ nghĩa yêu nước của dân tộc Việt Nam.
- Dân tộc nào cũng có lòng yêu nước nhưng đối với dân tộc Việt Nam
do điều kiện lịch sử riêng của mình nên có những nét rất đặc sắc.
+ Trong lịch sử hàng ngàn năm tồn tại và phát triển của mình, dân
tộc Việt Nam phải thường xuyên đương đầu với các cuộc chiến tranh xâm
lược lớn của ngoại bang (Hơn một nửa thời gian là để giải phóng dân tộc và
bảo vệ đất nước trong 4000 năm đó) trong đó có hơn 1000 năm Bắc thuộc,
phong kiến phương Bắc tiến hành đồng hoá dân tộc luôn luôn chiến đấu với
kẻ thù mạnh gấp nhiều lần). Cho nên lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam
rất sâu sắc và mãnh liệt thể hiện ở :
* Chủ nghĩa yêu nướcViệt Nam có tính chất cộng đồng, dựa trên trục
nhà-làng-nước gắn bó mật thiết với nhau (nước mất thì nhà tan); "giặc đến
nhà, đàn bà cũng đánh"
* Đó là nhân tố cơ bản để cố kết dân tộc, đoàn kết các tầng lớp nhân dân.
* Là tài sản vô giá, là mẫu số chung cho hành động của mỗi người
Việt nam chân chính.
* Là đạo lý sống, là niềm tin tự hào và là giá trị cao nhất trong bảng
giá trị tinh thần của dân tộc Việt Nam, là dòng chủ lưu trong lịch sử tư tưởng
Việt Nam. (Năm 1924 trong báo cáo "tình hình Bắc kỳ", Hồ Chí Minh đã
gọi Chủ nghĩa yêu nước là chủ nghĩa dân tộc truyền thống và khẳng định nó
có sức mạnh ghê gớm, là chỗ dựa của quốc tế cộng sản).
* Đây chính là một trong những cơ sở để hình thành tư tưởng Hồ Chí
Minh, là điểm xuất phát thúc đẩy Hồ Chí Minh đi tìm đường cứu nước, cứu
dân. Chủ nghĩa yêu nước là cội nguồn sâu xa nhất, bền vững nhất của tư
tưởng Hồ Chí Minh, Người đã khẳng định “Lúc đầu chính chủ nghĩa yêu
nước chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin theo LêNin, tin theo
quốc tế 3".

- Đó là truyền thống đoàn kết của dân tộc, lạc quan yêu đời, sống nhân
nghĩa, thuỷ chung.
- Hiếu học và sẵn sàng mở cửa để tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại:
(thời kỳ tam giáo đồng nguyên).
Đây là những vấn đề mà Hồ Chí Minh đề cập đến rất nhiều và tiếp
thu một cách sáng tạo để xây dựng nên tư tưởng của mình .
b) Tinh hoa văn hoá nhân loại:
- Phương Đông :
Đây là một yếu tố Hồ Chí Minh đã chắt lọc để xây dựng nên tư tưởng
của mình.
+ Những tư tưởng tiến bộ trong Nho giáo
* Hồ Chí Minh xuất thân trong môi trường Nho giáo và bắt đầu đi học
là học chữ Hán và học trong khoảng 10 năm (đã làm thơ bằng chữ Hán, đã
từng hoà thơ và đàm thơ với bậc đàn anh về nho học).
* Hồ Chí Minh học Nho giáo không phải cốt để đi thi. Nên có điều
kiện để suy xét, tìm hiểu cái thần của Nho giáo, nắm rất vững những mặt
tích cực và tiêu cực của Nho giáo trên cơ sở đó sàng lọc tiếp thu Nho giáo
một cách chủ động. Nho giáo để lại dấu ấn khá sâu đậm trong con người Hồ
Chí Minh.
* Hồ Chí Minh đánh giá cao Khổng Tử và gọi Khổng Tử là "đức bố
Khổng Tử vĩ đại" trong Hồ Chí Minh toàn tập, người đã hơn 100 lần đề cập,
trích dẫn Khổng Tử, Mạnh Tử.
* Hồ Chí Minh cũng thấy những mặt hạn chế tiêu cực của Khổng Tử
và kết luận Khổng Tử là phong kiến.
* Hồ Chí Minh kế thừa một số phạm trù, mệnh đề của Khổng Tử,
Mạnh Tử nhưng không kế thừa Nho giáo với tư cách là một hệ tư tưởng.
Trong kế thừa Nho giáo, Hồ Chí Minh đã đưa vào các khái niệm của Nho
giáo những nội dung mới, phù hợp với thời đại và quan điểm cách mạng của
Hồ Chí Minh.
+ Ảnh hưởng của Phật giáo: Hồ Chí Minh tiếp thu, kế thừa tinh thần

nhân ái, từ bi hỉ xả, lòng bao dung của đạo Phật, Hồ Chí Minh coi đây là
những điều tốt lành, người cách mạng phải biết tiếp thu, vận dụng để chống
lại cái ác, cứu dân, cứu nước. Những tư tưởng hướng thiện, trừ ác, cứu nhân
độ thế đã ngấm vào trái tim nhân ái của Người.
- Tinh hoa văn hoá phương Tây
Bên cạnh học chữ Hán, Hồ Chí minh cũng sớm đến với chữ quốc
ngữ. Năm 1911, Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước một cách chủ động
nên Người luôn luôn có ý thức học hỏi tìm hiểu nền văn hoá của các dân tộc.
+ Hồ Chí Minh biết nhiều thứ tiếng trong đó nắm rất chắc tiếng Anh,
Pháp, Trung Quốc, Nga, đây là những công cụ quan trọng để hiểu biết nền
văn hoá của các nước đó.
+ Hồ Chí Minh cũng tiếp xúc với tư tưởng nhân văn, tham dự nhiều
buổi diễn thuyết của nhiều nhà chính trị, triết học nổi tiếng các nước.
Nghiên cứu và tiếp thu có phê phán học thuyết của Jêsu, tư tưởng tiến
bộ của cách mạng tư sản Pháp (1789), cách mạng tư sản Mỹ (1776). Có 2
vấn đề lớn của văn hoá phương Tây ảnh hưởng, tác động đến tư tưởng Hồ
Chí Minh:
* Tư tưởng tự do, bình đẳng, bác ái của cách mạng tư sản Pháp.
→ Chúng ta đã biết, giai cấp tư sản sử dụng khẩu hiệu này để tập hợp
các tầng lớp nhân dân, lật đổ chế độ phong kiến nhưng sau khi giành được
chính quyền, giai cấp tư sản đã không thực hiện hoặc thực hiện nhỏ giọt
trong thực tế.
VD: Tư tưởng bình đẳng được cách mạng Pháp nêu lên năm 1891 mãi
đến 1948 người phụ nữ Pháp mới được cầm lá phiếu để đi bầu cử (phải hơn
100 năm sau điều này mới được thực hiện).
Song đây là tư tưởng lớn, thể hiện sự khát vọng của con người và là
mục tiêu vươn tới của nhân loại.
→ Tư tưởng này cũng sớm lan sang Việt Nam và Hồ Chí Minh đã tiếp
xúc với tư tưởng này từ năm 13 tuổi. Ngay lúc đó Người đã có ý định sang
Pháp để tìm hiểu những gì ẩn giấu đằng sau những lời lẽ tốt đẹp đó là cái gì?

→ Đây là định hướng quan trọng trong quá trình tìm đường cứu nước
của Hồ Chí Minh và qua thực tế tìm hiểu của Người ở các nước thuộc địa và
tại các nước tư bản lớn, Người đã sớm có kết luận đúng đắn: Chỉ một bộ
phận nhỏ người giàu có là được hưởng điều này còn tuyệt đại dân chúng
không có bình đẳng, tự do.
* Lòng nhân ái của Thiên chúa giáo
→ Có thể nói, muốn hiểu biết sâu sắc nền văn hoá phương Tây không
thể không nghiên cứu, tìm hiểu giáo lý của Thiên chúa giáo.
→ Hồ Chí Minh đánh giá cao Jesu: Đức Thiên chúa là tấm gương hy
sinh triệt để. Năm 1946, Hồ Chí Minh khi đang thăm Pháp đã nói: "Nếu đức
Thiên chúa còn sống thì ông ta sẽ tìm đường đi lên CNXH (Đây là câu Bác
trả lời câu hỏi của nhà báo Pháp "Bây giờ Ngài có định đưa đất nước của
ngài lên CNXH không").
→ Hồ Chí Minh kế thừa lòng nhân ái của Thiên chúa giáo. Trong thư
gửi giáo dân nhân dịp Noel 1946 Người đã viết ở câu cuối "Thượng đế và
Tổ quốc muôn năm".
K ết luận : Có thể khẳng định Hồ Chí Minh đã tiếp thu cả văn hoá
phương Đông và phương Tây, tìm cách hội nhập 2 nền văn hoá và tạo ra cái
mới, Người rất có ý thức về vấn đề này. Sự kết hợp này của Hồ Chí Minh đã
mang lại cho Người một sắc thái mới đúng như Ôxit Manđestam đã nhận
xét: "Từ Nguyễn Ái Quốc toát lên một nền văn hoá không phải là văn hoá
phương Đông, phương Tây mà là một nền văn hoá tương lai "Người đã được
UNESCO phong tặng là danh nhân văn hoá thế giới.
Suốt mấy chục năm tiếp xúc, tìm hiểu, nghiên cứu các nền văn hoá
của hàng chục dân tộc cũng như hàng trăm học thuyết của các nhà tư tưởng
lớn đã đem lại cho Hồ Chí Minh một khối lượng tri thức phong phú và sâu
sắc về văn hoá nhân loại. Đây là một yếu tố cực kỳ quan trọng hình thành
nên tư tưởng Hồ Chí Minh.
c) Chủ nghĩa Mác - Lênin
- Chủ nghĩa Mác - Lênin là bộ phận tinh tuý nhất của văn hoá nhân

loại, là đỉnh cao của tư tưởng loài người.
- Chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, giai
cấp tiên tiến nhất của xã hội. Nó là học thuyết tổng kết quá khứ, giải thích và
cải tạo hiện tại, chuẩn bị và hướng dẫn tương lai.
Hồ Chí Minh nhận thức rằng: Chủ nghĩa Mác - Lênin không chỉ là
"chiếc cẩm nang thần kỳ", là kim chỉ nam mà còn là mặt trời soi sáng cho
chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng, đi tới CNXH và CNCS.
- Đối với Hồ Chí Minh việc tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lênin là bước
ngoặt trong cuộc đời của Người, không những nâng trí tuệ của Người lên
tầm cao mới, đưa Người vượt lên tất cả những người yêu nước Việt Nam lúc