MỤC LỤC


LỜI MỞ ĐẦU
Chúng ta biết rằng Hồ Chí Minh rất đề cao vai trò nhân dân, giác ngộ va
dựa vao dân, tin dân, trọng dân, đoan kết toan dân, phát huy sức mạnh vĩ đại của
nhân dân, hiểu dân, phục vụ nhân dân, quan tâm nâng cao đời sống vật chất, tinh
thần của nhân dân. Tư tưởng nhân dân nay cũng la tư tưởng dân chủ. Bao nhiêu lực
lượng, bao nhiêu lợi ích đều ở nơi dân, khó bao nhiêu lần dân liệu cũng xong.
Kháng chiến va kiến quốc đều nhờ nhân dân: dân lực, dân tâm, dân khí, dân trí, dân
quyền, dân sinh.
Trong hoạt động thực tiễn hay trong tư tưởng lý luận, trong quan điểm
đường lối, trong chính sách phát triển, Hồ Chí Minh luôn luôn có ý thức sử dụng
phạm trù Dân chủ gắn liền với các nhiệm vụ va mô hình, thể chế phát triển, thể hiện
tinh thần dân chủ pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong những giai đoạn va hình thức
phù hợp . Tư tưởng đó thể hiện ở chỗ: cách mang dân chủ nhân dân, chế độ dân chủ
nhân dân, nha nước ta la một nha nước dân chủ, nha nước dân chủ của dân, do dân
va vì dân, Dân chủ la mục tiêu va động lực cũng như bản chất của chế độ mới xã
hội chủ nghĩa.
Vấn đề dân chủ cũng nhạy cảm, hệ trọng như vấn đề đoan kết dân tộc, đoan
kết trong đảng. Chính vì vậy, trong Di chúc, Hồ Chí Minh đã rất quan tâm phải thực
hanh dân chủ rộng rãi, trước hết trong Đảng. Người có nói rằng phải thật tha đoan
kết thì cũng có thể nói phải thật tha dân chủ, dân chủ thật sự. Người nhắc nhở, căn
dặn, “Trong đảng thực hanh dân chủ rộng rãi”. Đó la vấn đề gắn liền với chỉnh đốn
đảng. Do đó, tôi chọn chủ đề “Phát huy Nền dân chủ Xã hội Chủ nghĩa ở Việt
Nam hiện nay” để lam bai thu hoạch cho môn học Chủ nghĩa Xã hội Khoa học. Do
kiến thức va tầm hiểu biết còn hạn chế nên bai viết của tôi không tránh khỏi sai sót
rất mong được các giảng viên góp ý kiến cho bai thu hoạch được hoan thiện.

2

Ha Nội, ngay 16 tháng 8 năm 2019
NỘI DUNG
1. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
1.1 Quan niệm về dân chủ và nền dân chủ
Dân chủ va thực hiện dân chủ la nhu cầu khách quan của con người. Ngay từ
xã hội công xã nguyên thủy, để duy trì sự tồn tại của mình, con người đã biết tự tổ
chức ra những hoạt động có tính cộng đồng, các thanh viên công xã đều bình đẳng
tham gia vao mọi công việc của xã hội. Việc cử ra những người đứng đầu các cộng
đồng va phế bỏ những người đứng đầu nếu không thực thi đúng những quy định
chung được giao do mọi thanh viên công xã quyết định thông qua đại hội nhân dân.
Đây được coi la hình thức dân chủ sở khai, chất phác của những tổ chức cộng đồng
tự quản trong xã hội chưa có giai cấp.
Trong ngôn ngữ Hy Lạp cổ đại, khái niệm "dân chủ" được hiểu la: việc "cử
ra va phế bỏ người đứng đầu" đó la "quyền va sức lực của nhân dân". Như vậy,
ngay từ buổi sơ khai của lịch sử nhân loại, dân chủ được hiểu với tư cách la quyền
lực của nhân dân.
Khi chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất ra đời, giai cấp va bất bình
đẳng xuất hiện, các hình thức tự quản của xã hội trước đây đã không còn thích hợp,
xã hội cần đến những tổ chức chính trị với những công cụ bạo lực, cưỡng bức để
điều chỉnh hoạt động của xã hội, giai cấp va công dân. Trong điều kiện như vậy,
một tổ chức đặc biệt đã ra đời, đó la nha nước. Trong xã hội chiếm hữu nô lệ, giai
cấp chủ nô đã lập ra cơ quan quyền lực nhằm trước hết bảo vệ lợi ích của mình va
sau nữa nhằm đáp ứng nhu cầu ổn định trật tự xã hội. Cơ quan quyền lực đó chính
la nha nước dân chủ đối với chủ nô, thực hiện sự thống trị của thiểu số đối với đại
đa số những người lao động, tức những người nô lệ. Khi đó người ta đã ghép hai từ
trong tiếng Hy Lạp cổ la "Demos" có nghĩa la "dân", "dân chúng" va "Kratos" có
nghĩa la "quyền lực", "sức mạnh" để diễn đạt nội dung của dân chủ. Nha nước chủ
nô chính thức sử dụng thuật ngữ “dân chủ” với nghĩa la nha nước dân chủ chủ nô
có "quyền lực của dân". Nhưng cũng từ đây, nha nước do giai cấp chủ nô nắm giữ

đã quy định dân bao gồm chủ nô, quý tộc, tăng lữ, thương gia, một số trí thức va
người tự do, còn tuyệt đại đa số nô lệ thì không được coi la dân.

3


Như vậy, về thực chất, ngay từ thế kỷ VIII trước Công nguyên, với nha nước
đầu tiên trong lịch sử, giai cấp tư hữu, áp bức bóc lột (giai cấp chủ nô) đã dùng
pháp luật va bộ máy thống trị của mình để chiếm mất quyền lực của đông đảo quần
chúng nhân dân lao động la những người nô lệ.
Sau hang ngan năm lịch sử, các giai cấp chúa đất phong kiến va giai cấp tư
sản đã bằng mọi cách tiếp tục chiếm đoạt quyền lực của nhân dân lao động.
Sự thanh công của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 đã mở ra một
thời đại mới: lần đầu tiên trong lịch sử loai người, nhân dân lao động đã gianh lại
được quyền lực thực sự của mình. Nha nước xã hội chủ nghĩa do giai cấp công
nhân lãnh đạo thông qua chính đảng của nó đã trở thanh nha nước đầu tiên thực
hiện quyền lực của nhân dân.
Từ thực tiễn lịch sử ra đời va phát triển của dân chủ, chủ nghĩa Mác - Lênin
đã nêu ra những quan niệm cơ bản về dân chủ như sau:
Thứ nhất, dân chủ la sản phẩm tiến hóa của lịch sử, la nhu cầu khách quan
của con người. Với tư cách la quyền lực của nhân dân, dân chủ la sự phản ánh
những giá trị nhân văn, la kết quả của cuộc đấu tranh lâu dai của nhân dân chống
lại áp bức, bóc lột, bất công.
Thứ hai, dân chủ với tư cách la một phạm trù chính trị gắn với một kiểu nha
nước va một giai cấp cầm quyền thì sẽ không có "dân chủ phi giai cấp”, "dân chủ
chung chung".
Trong xã hội có giai cấp, việc thực hiện dân chủ cho những tập đoan người
nay la đã loại trừ hay hạn chế dân chủ của tập đoan người khác. Mỗi chế độ dân
chủ gắn với nha nước đều mang bản chất của giai cấp thống trị.
Thứ ba, dân chủ còn được hiểu với tư cách la một hệ giá trị phản ánh trình

độ phát triển cá nhân va cộng đồng xã hội trong quá trình giải phóng xã hội, chống
áp bức, bóc lột va nô dịch để tiến tới tự do, bình đẳng. Theo V.I.Lênin, dân chủ la
bình đẳng. Rõ rang la cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản để gianh quyền bình đẳng
có một ý nghĩa rất lớn, nghĩa la phải hiểu bình đẳng cho đúng, hiểu theo nghĩa xóa
bỏ giai cấp.
Trong xã hội có giai cấp va nha nước, quyền lực của nhân dân được thể chế
hóa bằng chế độ nha nước, pháp luật va cũng từ khi xã hội có giai cấp, dân chủ
được thực hiện dưới hình thức mới - hình thức nha nước với tên gọi la "chính thể
dân chủ" hay "nền dân chủ".
4


Buớc chuyền từ xã hội công xã nguyên thủy sang xã hội chiếm hữu nô lệ đã
đánh dấu bước ngoặt quan trọng của dân chủ. Dân chủ la quyền lực của nhân dân
được thực hiện bởi những tổ chức tự quản một cách tự nguvện, theo truyền thống
đã chuyển sang một hình thức mới gắn với nha nước. Từ đây dân chủ được thể chế
hóa bằng chế độ nha nước, bằng pháp luật của giai cấp thống trị chủ nô va được
thực hiện chủ yếu bằng cưỡng chế. Nên dân chủ hay chế độ dân chủ đầu tiên trong
lịch sử của xã hội có giai cấp xuất hiện.
Nền dân chủ hay chế độ dân chủ la hình thái dân chủ gắn với bản chất, tính
chất của nha nước; la trạng thái được xác định trong những điều kiện lịch sử cụ thể
của xã hội có giai cấp. Nền dân chủ do giai cấp thống trị đặt ra được thể chế hóa
bằng pháp luật.V.I.Lênin cho rằng: "Chế độ dân chủ la một hình thức nha nước,
một trong những hình thái của nha nước. Cho nên, cũng như mọi nha nước, chế độ
dân chủ la việc thi hanh có tổ chức, có hệ thống sự cưỡng bức đối với người ta".
Do đó, nền dân chủ luôn gắn với nha nước như la cơ chế để thực thi dân chủ va
mang bản chất giai cấp của giai cấp thống trị.
1.2. Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
1.2.1. Bản chất chính trị
Chủ nghĩa Mác – Lênin chỉ rõ: Bản chất chính trị của nên dân chủ xã hội

chủ nghĩa la sự lãnh đạo chính trị của giai cấp công nhân thông qua đảng của nó
đối với toan xã hội, nhưng không phải chỉ để thực hiện quyền lực va lợi ích riêng
cho giai cấp công nhân ma chủ yếu la để thực hiện quyền lực va lợi ích của toan
thể nhân dân, trong đó có giai cấp công nhân. Chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa,
nha nước xã hội chủ nghĩa do đó về thực chất la của nhân dân, do dân va vì dân.
Lênin đã diễn đạt một cách khái quát về bản chất va mục tiêu của dân chủ xã hội
chủ nghĩa rằng: đó la nền dân chủ"gấp triệu lần dân chủ tư sản" . Do vậy, dân chủ
xã hội chủ nghĩa vừa có bản chất giai cấp công nhân vừa có tính nhân dân rộng rãi
va tính dân tộc sâu sắc.
1.2.2. Bản chất kinh tế
Bản chất kinh tế của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dù khác về bản chất kinh
tế của các chế độ tư hữu, áp bức, bóc lột, bất công, nhưng cũng như toan bộ nền
kinh tế xã hội chủ nghĩa, nó không hình thanh từ ‘hư vô’ theo mong muốn của bất
kì ai . Kinh tế xã hôi chủ nghĩa cũng la sự kế thừa va phát triển mọi thanh tựu nhân
loại đã tạo ra trong lịch sử, đồng thời lọc ra những nhân tố lạc hậu, tiêu cực, kìm

5


hãm.. của các chế độ kinh tế trước, nhất la bản chất tư hữu, áp bức bóc lột, tấn
công.. đối với đa số nhân dân.
1.2.3. Bản chất tư tưởng văn hố
Nền dân chủ xã hợi chủ nghĩa lấy hệ tư tưởng Mác – Lênin – hệ tư tưởng
của giai cấp công nhân lam nền tảng, chủ đạo đối với mọi hình thái ý thức xã hội
khác trong xã hội mới như văn học, nghệ thuật, tôn giáo... Đồng thời, dân chủ xã
hội chủ nghĩa kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hoá truyền thống các dân tộc,
tiếp thu những giá trị tư tưởng văn hoá, văn minh, tiến bộ xã hội... ma nhân loại đã
tạo ra ở tất cả quốc gia, dân tộc... Do đó đời sống tư tưởng văn hoá của nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa rất phong phú, đa dạng, toan diện va ngay cang trở thanh một
nhân tố quan trọng hang đầu, thanh mục tiêu va động lực cho quá trình xây dựng

chủ nghĩa xã hội. Nền dân chủ tư sản đã hoạt động va thể hiện trên thực tế thông
qua hệ thống chính trị tư sản, chủ yếu la thực hiện quyền lực va lợi ích của giai cấp
tư sản. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng hoạt động va thể hiện trên thực tế thông
qua hệ thống chính trị của nó, hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa. Sau đây chúng
ta sẽ nghiên cứu tiếp về hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa.
1.3. Những đặc trưng cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Phân tích thực tiễn quá trình xuất hiện, tồn tại va phát triển của các nền dân
chủ trong lịch sử, đặc biệt la những quy luật của nền dân chủ chủ nô, dân chủ tư
sản, các nha kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định: đấu tranh cho dân
chủ la một quá trình lâu dai va không thể dừng lại ở dân chủ tư sản. Sự tất yếu diễn
ra va thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa cùng la sự tất yếu ra đời của một
nên dân chủ mới - dân chủ xã hội chủ nghĩa. Sự hình thanh dân chủ xã hội chủ
nghĩa đánh dấu bước phát triển mới về chất của dân chủ. Lần đầu tiên trong lịch
sử, đã hình thanh chế độ dân chủ cho tuyệt đại đa số nhân dân.
Tuy nhiên, sự hình thanh va phát triển của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa la
một quá trình lâu dai. Cách mạng xã hội chủ nghĩa tạo ra những điều kiện cần thiết
để giải phóng quần chúng nhân dân lao động, để mở rộng dân chủ va trên cơ sở đó
cách mạng xã hội chủ nghĩa cũng lôi cuốn nhân dân lao động vao công cuộc cải tạo
xã hội, xây dựng nền dân chủ mới.
Chính vì vậy, dân chủ vừa la mục tiêu, vừa la động lực của tiến trình cách
mạng xã hội chủ nghĩa va dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ được hình thanh, phát triển
dần dần, từng bước phù hợp với quá trình phát triển của kinh tế, chính trị va văn
hóa, xã hội.
6


Trong quá trình hình thanh va phát triển, dân chủ xã hội chủ nghĩa có những
đặc trưng cơ bản sau đây:
Một la, với tư cách la chế độ nha nước được sáng tạo bởi quần chúng nhân
dân lao động dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, dân chủ xã hội chủ nghĩa bảo

đảm mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân. Nha nước xã hội chủ nghĩa la thiết chế
chủ yếu thực thi dân chủ do giai cấp công nhân lãnh đạo thông qua chính đảng của
nó. Nha nước bảo đảm thỏa mãn ngay cang cao các nhu cầu va lợi ích của nhân
dân, trong đó có lợi ích của giai cấp công nhân. Đây chính la đặc trưng bản chất
chính trị của dân chủ xã hội chủ nghĩa. Điều đó cho thấy, dân chủ xã hội chủ nghĩa
vừa có bản chất giai cấp công nhân, vừa có tính nhân dân rộng rãi va tính dân tộc
sâu sắc.
Hai la, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có cơ sở kinh tế la chế độ công hữu về
những tư liệu sản xuất chủ yếu của toan xã hội. Chế độ sở hữu đó phù hợp với quá
trình xã hội hóa ngay cang cao của sản xuất nhằm thỏa mãn nhu cầu không ngừng
tăng lên về vật chất va tinh thần của tất cả quần chúng nhân dân lao động. Đây la
đặc trưng kinh tế của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Đặc trưng nay được hình thanh
va bộc lộ ngay cang đầy đủ cùng với quá trình hình thanh va hoan thiện của nền
kinh tế xã hội chủ nghĩa. Đó la quá trình cải tạo va xây dựng lâu dai kể từ khi bước
vao thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội cho đến khi chủ nghĩa xã hội thực sự
trưởng thanh.
Ba la, trên cơ sở của sự kết hợp hai hòa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể va lợi
ích của toan xã hội (do nha nước của giai cấp công nhân đại diện), nền dân chủ xã
hội chủ nghĩa có sức động viên, thu hút mọi tiềm năng sáng tạo, tính tích cực xã
hội của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới. Trong nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa, tất cả các tổ chức chính trị - xã hội, các đoan thể va mọi công dân đều
được tham gia vao công việc của nha nước (bằng thảo luận, góp ý kiến xây dựng
chính sách, hiến pháp, pháp luật...). Mọi công nhân đều được bầu cử, ứng cử va đề
cử vao các cơ quan nha nước các cấp.
Bốn la, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cần có va phải có những điều kiện tồn
tại với tư cách la một nền dân chủ rộng rãi nhất trong lịch sử nhưng vẫn la nền dân
chủ mang tính giai cấp. Thực hiện dân chủ rộng rãi với đông đảo quần chúng nhân
dân, đồng thời hạn chế dân chủ va thực hiện trấn áp thiểu số những thế lực phản
động chống phá chủ nghĩa xã hội. Trong nền dân chủ đó, chuyên chính va dân chủ


7


la hai mặt, hai yếu tố quy định lẫn nhau, tác động, bổ sung cho nhau. Đây chính la
chuyên chính kiểu mới va dân chủ theo lối mới trong lịch sử.
Năm la, nếu dân chủ xã hội chủ nghĩa không ngừng được mở rộng cùng với
sự phát triển kinh tế, xã hội; hoan thiện hệ thống luật pháp, cơ chế hoạt đợng va
trình đợ dân trí.
1.4. Tính tất yếu của việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa la quá trình tất yếu của sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản. C.Mác, Ph.Ăngghen va V.I.Lênin
đã có những luận điểm khái quát về chủ nghĩa xã hội, về dân chủ xã hội chủ nghĩa
va tính tất yếu của việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Theo các nha kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, động lực của quá trình
phát triển xã hội, của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội la dân chủ. Dân chủ phải
được mở rộng để phát huy cao độ tính tích cực, sáng tạo của nhân dân, để nhân dân
tham gia vao công việc quản lý nha nước, quản lý va phát triển xã hội. "Với việc
phát triển chế độ dân chủ một cách đầy đủ. nghĩa la với việc lam cho toan thể quần
chúng nhân dân tham gia thực sự bình đẳng va thực sự rộng rãi vao mọi công việc
quản lý nha nước".
Như vậy, thực hiện dân chủ đầy đủ, rộng rãi trở thanh một yêu cầu khách
quan, một động lực của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội Chủ nghĩa xã hội chỉ
có thể có được bằng phương pháp thực hanh dân chủ một cách rộng rãi trong mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội. "Chủ nghĩa xã hội không phải la kết quả của những
sắc lệnh từ trên ban xuống... chủ nghĩa xã hội sinh động, sáng tạo la sự nghiệp của
bản thân quần chúng nhân dân"1. Thực hanh dân chủ rộng rãi trên mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội cũng chính la quá trình xây dựng nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa, một nền dân chủ mới bảo đảm cho sự thanh công của chủ nghĩa xã hội. Bởi
vì, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa bắt nguồn từ bản chất của chế độ xã hội chủ
nghĩa. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa la quy luật của sự hình thanh va tự

hoan thiện của hệ thống chuyên chính vô sản, hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa.
Dân chủ vừa la mục tiêu, la động lực của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng la quá trình vận động va thực
hanh dân chủ; la quá trình vận động biến dân chủ từ khả năng thanh hiện thực
trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; la quá trình đưa các giá trị, chuẩn mực,
nguyên tắc của dân chủ vao thực tiễn xây dựng cuộc sống mới. Xây dựng nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa thực sự trở thanh một cuộc cách mạng của đông đảo quần
8


chúng nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản. Xây dựng nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa la cuộc cách mạng thực hiện chuyển giao quyền lực thực sự
về cho nhân dân với mục đích lôi cuốn nhân dân vao quá trình sáng tạo xã hội mới.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa la quá trình tất yếu diễn ra nhằm xây
dựng, phát triển va hoan thiện dân chủ, đáp ứng nhu cầu của nhân dân. Trước hết,
nó trở thanh điều kiện, tiền đề thực hiện quyền lực, quyền lam chủ của nhân dân; la
điều kiện cần thiết, tất yếu để mỗi công dân được sống trong bầu không khí thực sự
dân chủ.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng chính la quá trình thực hiện
dân chủ hóa đời sống xã hội dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua
chính đảng của nó, đảng cộng sản. Đây cũng la nhân tố quan trọng chống lại những
biểu hiện của dân chủ cực đoan, vô chính phủ, ngăn ngừa mọi hanh vi coi thường
kỷ cương, pháp luật.
2. Một số vấn đề đặt ra về dân chủ và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa
Dân chủ xã hội chủ nghĩa la một nấc thang, một trình độ cao trong lịch sử
phát triển dân chủ của nhân loại va cho đến nay, nó vẫn đang trong quá trình xây
dựng va hoan thiện ở một số nước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa. Vì thế, có
thể nói, dân chủ xã hội chủ nghĩa va phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa la vấn đề
mới mẻ, cần được tiếp tục nghiên cứu. Theo chúng tôi, dân chủ xã hội chủ nghĩa va
phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa hiện đặt ra những vấn đề sau:

Thứ nhất, dân chủ xã hội chủ nghĩa phải tiếp thu va phát triển các giá trị
nhân loại về dân chủ, trong đó có dân chủ tư sản. Đây la một vấn đề rất quan trọng,
vì con đường phát triển của nước ta la quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ
tư bản chủ nghĩa, cũng tức la bỏ qua chế độ dân chủ tư sản. Song, cần phải khẳng
định sự khác nhau về bản chất giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa va dân chủ tư sản, đó
la sự khác nhau căn bản giữa dân chủ cho đa số nhân dân lao động va dân chủ cho
thiểu số bóc lột. Do đó, trong quá trình phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, cần phải
tham khảo thanh quả dân chủ của nhân loại, nhất la trong bối cảnh hội nhập quốc tế
hiện nay. Đó la những thanh tựu, kinh nghiệm của các nước phát triển về quản lý
nha nước, về thiết kế bộ máy tổ chức chính trị, bộ máy quản lý nha nước, về xây
dựng nền hanh chính công, về trách nhiệm xã hội của cá nhân... Tuy nhiên, cũng
cần lưu ý rằng, không nên áp dụng một cách máy móc các hình thức dân chủ của
nước ngoai vao nước ta; phải dựa trên điều kiện lịch sử cụ thể của đất nước va chế
độ xã hội.
9


Thứ hai, dân chủ la một quá trình phát triển lâu dai, đồng thời la kết quả của
sự phát triển ý thức dân chủ va năng lực thực hanh dân chủ của nhân dân. Do đó,
cần phải căn cứ va tình hình thực tiễn cụ thể của đất nước, không thể nóng vội, chủ
quan. Phải thực hiện dân chủ ở tất cả các cấp độ, từ cơ quan lãnh đạo cao nhất đến
cơ sở, đặc biệt quan trọng la dân chủ ở cơ sở. Phải thường xuyên tổng kết thực
tiễn, tìm tòi va hoan thiện các hình thức thực hiện dân chủ, cả dân chủ đại diện lẫn
dân chủ trực tiếp. Kiên quyết đấu tranh chống các biểu hiện lệch lạc, như dân chủ
hình thức, dân chủ cực đoan, lợi dụng dân chủ đề gây rối, lam tổn hại đến lợi ích
của nhân dân va Nha nước. Kiên quyết đấu tranh phê phán, bác bỏ các luận điệu
sai trái về dân chủ, nhân quyền.
Thứ ba, coi trọng thực hiện đồng thời các hình thức dân chủ trực tiếp va dân
chủ đại diện. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, do sự phát triển của công nghệ
thông tin cũng như trình độ dân trí được nâng cao đáng kể, cần quan tâm nhiều hơn

đến việc thực hiện dân chủ trực tiếp.
Thứ tư, dân chủ la quyền lực thuộc về nhân dân, được Hiến pháp ghi nhận
va bảo đảm thực hiện bằng pháp luật. Tuy nhiên, đó mới chỉ la điều kiện cần. Để
quyền lam chủ của nhân dân được thực hiện một cách đích thực, không mang tính
hình thức hoặc không bị lợi dụng, vấn đề quan trọng la phải bảo đảm những điều
kiện đủ. Rõ rang, muốn thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa một cách đích thực va
ngay cang rộng rãi trong xã hội, còn cần đến rất nhiều yếu tố. Ngoai ý thức va năng
lực thực hiện dân chủ của các chủ thể, còn cần có cơ chế thực hiện dân chủ phù
hợp, hiệu quả. Theo đó, cần đẩy mạnh nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn va đúc
rút kinh nghiệm thực hiện dân chủ nhằm xây dựng va hoan thiện cơ chế thực hiện
dân chủ phù hợp với hoan cảnh va điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam.
Thứ năm, Đảng phải nêu gương trong việc thực hiện dân chủ. Tại Đại hội
XII, Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Để thực hiện dân chủ trong xã hội,
trước hết phải bảo đảm phát huy dân chủ trong Đảng la hạt nhân để phát huy dân
chủ trong xã hội”. Đây la quan điểm mới va đặc biệt quan trọng trong nhận thức
của Đảng. Có thể nói, điều kiện tiên quyết để xây dựng nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa chính la sự nêu gương, đi tiên phong của Đảng về thực hiện dân chủ. Bởi lẽ,
“dân chủ trong Đảng quyết định dân chủ trong tổ chức hoạt động của Nha nước,
gắn liền với dân chủ trong xã hội”. Theo đó, có thể nói, việc lam thế nao để Đảng
thực sự như một biểu tượng về dân chủ va thực hanh dân chủ la vấn đề cốt tử để
thực hiện dân chủ trong xã hội với chất lượng va hiệu quả ngay cang cao.

10


3. Giải pháp để phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay:
Để phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa được tốt trong tình hình hiện nay cần
quan tâm một số giải pháp cơ bản sau:
Thứ nhất, cần xây dựng Quy chế dân chủ trong Đảng. Mặc dù Đảng đã có
Điều lệ, song trong đó không bao quát hết các nội dung dân chủ trong Đảng. Cũng

có ý kiến cho rằng đã có Quy chế dân chủ cơ sở được áp dụng trong xã hội thì
không cần phải có quy chế dân chủ riêng trong Đảng. Tuy nhiên, ngoai tư cách
công dân, đảng viên của Đảng còn có trách nhiệm, nghĩa vụ va quyền hạn của
người đảng viên. Hơn nữa, la lực lượng chính trị tiên phong, đảm nhiệm trọng
trách lãnh đạo Nha nước va xã hội, trong đó có nhiệm vụ lãnh đạo tổ chức thực
hiện dân chủ trong hoạt động của Nha nước va trong toan xã hội, Đảng phải đi đầu,
phải nêu gương về thực hiện dân chủ trong nội bộ tổ chức va hoạt động của Đảng.
Vì vậy, cần xây dựng Quy chế dân chủ trong Đảng, xây dựng va hoan thiện các cơ
chế bảo đảm dân chủ trong Đảng va trong xã hội, như cơ chế kiểm tra, giám sát
của nhân dân đối với Đảng; thể chế hóa quyền va trách nhiệm của Đảng trong xã
hội; thể chế hóa quan hệ giữa Đảng với các tổ chức trong hệ thống chính trị...
Thứ hai, xây dựng va hoan thiện cơ chế nhân dân kiểm tra, giám sát hoạt
động của Đảng va Nha nước. Trong đó phải xác định rõ nhân dân được kiểm tra,
giám sát các nội dung gì; kiểm tra, giám sát các nội dung đó bằng các hình thức va
phương pháp như thế nao; việc giải trình, trả lời chất vấn của những người bị kiểm
tra, giám sát trước nhân dân tiến hanh ra sao; nhân dân phản hồi kết quả kiểm tra,
giám sát như thế nao...
Thứ ba, nâng cao chất lượng va hiệu quả hoạt động giám sát va phản biện xã
hội của Mặt trận Tổ quốc va các đoan thể nhân dân đối với chủ trương, chính sách
của Đảng va chính quyền các cấp. Để lam được điều nay, một mặt, cần có cơ chế
bảo đảm tạo điều kiện thuận lợi cho Mặt trận va các đoan thể nhân dân có thể tiếp
cận các thông tin liên quan, chất vấn những vấn đề hoặc những nội dung còn chưa
rõ rang...; mặt khác, cần nghiên cứu va khẳng định quyền quyết định của nhân dân
đối với những vấn đề liên quan trực tiếp va mật thiết đến lợi ích của nhân dân.
Thứ tư, đẩy mạnh dân chủ hóa công tác cán bộ va cải tiến công tác bầu cử.
Cán bộ la gốc của mọi công việc, trong đó có việc thực hiện dân chủ. Vì vậy, cần
hoan thiện cơ chế dân chủ trong công tác cán bộ, bảo đảm lựa chọn va bầu cử
đúng, trúng những người có đủ đức, đủ tai theo những tiêu chuẩn xác định vao các
cơ quan lãnh đạo của Đảng va Nha nước. Cơ cấu nhân sự đưa ra bầu phải có số dư,
11



phải tranh cử qua trình bay chương trình hanh động...Công tác đánh giá, lựa chọn,
quy hoạch, đao tạo cán bộ..., phải thật sự được tiến hanh một cách dân chủ, khách
quan va minh bạch; xử lý nghiêm việc chạy chức chạy quyền cả từ hai phía.
Thứ năm, cần mở rộng quyền dân chủ của nhân dân ở cấp cơ sở va bảo đảm
các hình thức thực hiện dân chủ, nhất la dân chủ trực tiếp. Đại hội XII của Đảng
Cộng sản Việt Nam đã yêu cầu phải thể chế hóa va nâng cao chất lượng các hình
thức thực hiện dân chủ trực tiếp va dân chủ đại diện. Dân chủ đại diện la hình thức
nhân dân thực hiện quyền dân chủ thông qua các cơ quan đại diện của nhân dân va
các tổ chức chính trị - xã hội. Với hình thức dân chủ trực tiếp, mọi công dân có thể
trực tiếp thể hiện ý chí va nguyện vọng của mình một cách bình đẳng. Nó thể hiện
sự tham gia trực tiếp, tích cực va chủ động của người dân vao các hoạt động của
Nha nước trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa va xã hội...
Thứ sáu, kiên trì va thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ. Lý luận
mácxít về dân chủ va bai học kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới đi theo con
đường xã hội chủ nghĩa nói chung va Việt Nam nói riêng trong việc thực hiện dân
chủ đã chỉ ra rằng, dân chủ phải luôn gắn liền với tập trung. Nói cách khác, nguyên
tắc tập trung dân chủ phải được quán triệt cả trong nhận thức lẫn trong hanh động;
thực hiện nhất quán trong mọi hoạt động của Đảng va Nha nước, trên tất cả cáclĩnh
vực của đời sống xã hội. Kết hợp chặt chẽ tập trung với dân chủ la yếu tố quyết
định sức mạnh va hiệu lực trong hoạt động lãnh đạo của Đảng, tổ chức quản lý của
Nha nước. Không thể có dân chủ nếu không có tập trung; tập trung ma không dựa
trên dân chủ thì sẽ dẫn đến nguy cơ quan liêu, độc đoán, chuyên quyền. Sự gắn kết,
rang buộc va chi phối lẫn nhau giữa tập trung va dân chủ la sự đảm bảo để không
dẫn tới tình trạng hoặc la chuyên quyền, độc đoán, hoặc la cực đoan, quá trớn –
những nguy cơ dẫn đến phản giá trị, phản phát triển.
Thứ bảy, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải gắn liền với việc
tôn trọng va thực hiện nghiêm pháp luật, giữ vững kỷ luật va kỷ cương xã hội, đề
cao trách nhiệm công dân. Sự tách rời giữa dân chủ với pháp luật sẽ dẫn đến những

hệ quả khôn lường, đe dọa ổn định chính trị va trật tự xã hội.Việc mở rộng dân chủ
va phát huy quyền lam chủ của nhân dân phải gắn với việc đề cao va tăng cường
pháp luật, kỷ cương. Đây la mối quan hệ biện chứng: Thực hiện pháp luật nghiêm
minh la yếu tố bảo đảm quyền dân chủ va lam chủ của nhân dân; đồng thời, quyền
dân chủ va lam chủ của nhân dân được mở rộng va phát huy sẽ cang lam cho pháp
luật, kỷ cương trong xã hội được tôn trọng va tăng cường. Chính vì vậy, Đại hội
XII của Đảng đã nhấn mạnh: Phát huy dân chủ phải đi liền với tăng cường pháp
12


chế, đề cao trách nhiệm công dân, giữ vững kỷ luật, kỷ cương va đề cao đạo đức xã
hội. Phê phán những biểu hiện dân chủ cực đoan, dân chủ hình thức. Xử lý nghiêm
những hanh vi lợi dụng dân chủ để lam mất an ninh chính trị, trật tự, an toan xã hội
va những hanh vi vi phạm quyền dân chủ va quyền lam chủ của nhân dân.
Tóm lại, dân chủ la một thanh tố cơ bản trong hệ đặc trưng “dân giau, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” của xã hội xã hội chủ nghĩa ma Đảng va
nhân dân ta đang ra sức xây dựng. Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa la một trong
những nội dung quan trọng trong đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt
Nam nhằm phát huy sức mạnh của toan dân tộc. Trong công cuộc đổi mới, đẩy
mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng ta coi dân chủ xã
hội chủ nghĩa không chỉ la một trong những nội dung thể hiện bản chất tốt đẹp, ưu
việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, ma còn la mục tiêu, động lực thúc đẩy sự phát
triển nhanh va bền vững của đất nước.

13


KẾT LUẬN
Gần chín mươi năm qua, Đảng Cộng sản Việt Nam đã luôn day công tìm
tòi, sáng tạo, không ngừng đổi mới va hoan thiện phương thức lãnh đạo của mình

đối với nha nước Nha nước, nhằm lam cho Nha nước không ngừng vững mạnh va
thực sự la cơ quan quyền lực, công cụ biểu hiện ý chí, nguyện vọng, thực hiện va
bảo vệ quyền dân chủ thực sự của nhân dân. Đặc biệt la từ ngay thực hiện đường
lối đổi mới đất nước đến nay, sinh hoạt dân chủ trong xã hội Việt Nam ngay cang
được mở rộng, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân mỗi ngay một nâng cao,
tiếng nói tâm huyết của nhân dân vì một xã hội công bằng, bình đẳng, dân chủ, văn
minh được các cấp chính quyền lắng nghe, tôn trọng va tiếp thu đúng đắn. Sự thật
đó nói lên rằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam đang từng bước được thực hiện ngay cang tốt hơn theo đa
phát triển của dân trí Việt Nam. Tuy nhiên, chúng ta cũng thẳng thắn thừa nhận
những khó khan vẫn đang tồn tại. Do vậy, để kiên trì bảo vệ va xây dựng nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa - nền dân chủ nhất nguyên chính trị do Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo. Đảng, Nha nước va nhân dân ta một mặt phải kiên quyết khăc phục
những yếu kém; mặt khác phải thực sự kiên định con đường độc lập dân tộc va chủ
nghĩa xã hội, cảnh giác va kiên quyết đấu tranh vạch trần mọi luận điệu xuyên tạc,
dụ dỗ, lừa mị của kẻ thù, cùng nhau đoan kết một lòng chung quanh Ban Chấp
hanh Trung ương Đảng, quyết tâm đưa sự nghiệp cách mạng của Đảng va nhân dân
ta tiến lên gianh nhiều thanh tựu hơn nữa để xây dựng Nền dân chủ ở Việt Nam
hiện nay la nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

14


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. GS,TS. Phạm Văn Đức (Chủ biên). Thực hanh dân chủ trong điều kiện một

Đảng duy nhất cầm quyền. Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật. Ha Nội, 2017,
tr.78.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toan quốc lần thứ XII.


Văn phòng Trung ương Đảng, Ha Nội, 2016, tr.170
3. GS.TS. Phùng Hữu Phú, GS.TS. Lê Hữu Nghĩa, GS,TS. Vũ Văn Hiền,

PGS.TS. Nguyễn Viết Thông (đồng chủ biên). Một số vấn đề lý luận – thực
tiễn về chủ nghĩa xã hội va con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
qua 30 năm đổi mới. Nxb Chính trị Quốc gia, Ha Nội , 2016, tr.133.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toan quốc lần thứ XII.

Văn phòng Trung ương Đảng, Ha Nội, 2016, tr.170.11. Lý luận Quan hệ
Quốc tế (Ha Nội: Học viện Quan hệ Quốc tế, 2008). Sách dịch.
5. Hồ Bá Thâm, Dân chủ hóa va phát huy nội lực, Nxb. Phương Đông, 2007.
6. Hồ Bá Thâm, Nguyễn Tôn Thị Tường Vân, đồng chủ biên, Phản biện xã hội

va phát huy dân chủ pháp quyền, Nxb. Chính trị quốc gia, 2009, tái bản
2010.
7. ĐCSVN, Dự thảo các văn kiện trình đại hội XI - Tai liệu sử dụng trong đại

hội Đảng cấp cơ sở, tháng 4/2010.
8. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh – Nha xuất bản chính trị quốc gia Ha Nội –

2009.
9. Bản di chúc Hồ Chí Minh - 1969
10.

Các nguồn tai liệu khác trên website: ,
nghiencuuquocte.org, dangcongsan.vn, philosophy.vass.gov.vn…

15



16