MỞ ĐẦU
Cung cấp thông tin trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật là điều điện
tiên quyết hàng đầu của luật pháp và đạo đức báo chí nước ta. Thơng tin thể
hiện trên báo chí được hàng nghìn, hàng vạn, hàng triệu người theo dõi, nó có
ảnh hưởng đến tồn xã hội. Trong thời đại bùng nổ thơng tin tồn cầu, báo chí
đang ngày càng chứng tỏ vai trị to lớn của mình đến Xã hội. Các cơ quan báo
chí là nơi cung cấp thông tin về mọi mặt Kinh tế, chính trị, văn hố, xã hội cho
đại chúng. Người dân nắm bắt được tình hình trong nước và quốc tế thơng qua
các bài viết báo và các chương trình trên đài. Báo chí là cơng cụ của Đảng, của
Nhà nước, các tổ chức đồn thể, là tiếng nói của nhân dân; là công cụ hữu hiệu
để quản lý và cải cách điều hành xã hội; báo chí giáo dục định hướng tư tưởng
chính trị vững vàng cho quần chúng nhân dân để ủng hộ chế độ xã hội chủ
nghĩa; giúp định hướng và tạo lập dư luận; là cầu nối giữa các doanh nghiệp và
thúc đẩy kinh tế phát triển; bảo vệ quyền lợi của cơng dân… Chính những vai
trò như vậy càng chứng minh rằng việc đưa ra những thông tin trung thực càng
trở nên cấp bách, cấp thiết và quan trọng. Để làm được điều này, nhà báo cần
phải thể hiện trách nhiệm xã hội và trách nhiệm cơng dân của mình cũng như
thực hiện những quy định pháp luật về hoạt động báo chí.
Hầu hết người dân đều có thói quen tiếp cận thơng tin một cách bị
động, tin vào những gì báo chí viết, báo chí nói mà ít khi có sự xem xét tính
trung thực vấn đề. Vì vậy những nguồn thơng tin nếu sai lệch sẽ làm cho
người đọc hiểu sai vấn đề. Với những vấn đề lớn đặc biệt liên quan đến chính
trị sẽ làm ảnh hưởng lớn, tác động dư luận xã hội khiến trật tự xã hội mất ổn
định. Thông tin sai lệch sẽ được khuếch đại lên gấp nhiều lần, có khi gây ảnh
hưởng xấu tới tồn Xã hội. Chính vì vậy trong đề tài này chủ yếu tập trung
vào “Vấn đề đạo đức nhà báo trong khai thác và xử lý nguồn tin, đưa
thông tin tới công chúng, bạn đọc. Qua khảo sát báo điện tử Dân trí từ 23/4
đến 6/5/2018” để làm tiểu luận cho môn học luật pháp và đạo đức trong thực
tiễn báo chí truyền thông.

NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO
1.1.

Khái niệm đạo đức

Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức
trong một lĩnh vực cụ thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo đức nghề
nghiệp bao gồm những yêu cầu đạo đức đặc biệt, các quy tắc, các quy tắc và
chuẩn mực trong lĩnh vực nghề nghiệp nhất định, nhằm điều chỉnh hành vi
của các thành viên trong nghề nghiệp đó sao cho phù hợp với lợi ích và sự
tiến bộ của xã hội.
Xã hội đòi hỏi người hành nghề trong bất cứ lĩnh vực nào cũng phải
tuân thủ những chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp cơ bản. Phẩm chất đạo đức
cá nhân trong xã hội có nét chung, nhưng phẩm chất đạo đức trong từng
nghề nghiệp lại có những nét đặc thù và yêu cầu riêng biệt. Tuân theo các
nguyên tắc, chuẩn mực trong đạo đức nghề nghiệp vừa góp phần vào tăng
trưởng kinh tế, vừa tạo điều kiện nâng cao chất lượng lao động, hoàn thiện
người lao động trong nghề nghiệp đó. Song, một số nghề có vị trí quan
trọng đặc biệt và mối quan hệ rộng rãi tới nhiều người trong xã hội như
nghề giáo, nghề báo, nghề y, nghề luật, an ninh, tịa án... thì đạo đức nghề
nghiệp được đặc biệt coi trọng. Với những nghề này, bên cạnh những chuẩn
mực đạo đức nghề nghiệp chung cho tất cả các quốc gia như đạo đức người
thầy giáo, đạo đức người thầy thuốc, đạo đức quan tòa, đạo đức nghề báo...
thì mỗi nước, trong mỗi thời kỳ lịch sử lại đề ra những chuẩn mực đạo đức
nghề nghiệp riêng cho người hành nghề ở nước mình. Ví dụ, bên cạnh lời
thề Hypơcrat có tính phổ qt cho những người làm trong ngành y trên tồn
thế giới thì cịn có những chuẩn mực đạo đức của người thầy thuốc Việt
Nam dựa theo lời dạy của các danh y người Việt và của Bác Hồ đối với cán

bộ, nhân viên ngành y.
2


1.2. Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo:
Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định
thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp. Hiện
nay, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo còn được gọi là đạo đức nghề báo, đạo
đức báo chí, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, đạo đức nhà báo. Trong
luận án này, chúng tôi sử dụng ba cách gọi: Đạo đức nghề báo, đạo đức nghề
nghiệp của nhà báo và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.
Cũng giống như đạo đức, bên cạnh những chuẩn mực đạo đức nghề báo
chung cho tất cả nhà báo ở tất cả các quốc gia thì cịn có những chuẩn mực
đạo đức nghề báo riêng của từng quốc gia, từng cơ quan báo chí phụ thuộc
vào từng thời kỳ phát triển lịch sử của từng quốc gia, cơ quan báo chí đó. So
với các quy ước về đạo đức nghề báo của các quốc gia và tổ chức báo chí
quốc tế, thì Quy định đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam có những
điểm tương đồng và một số nét mang tính đặc thù.
Tác giả E.P.Prôkhôrốp trong cuốn Cơ sở lý luận báo chí cho rằng đạo đức
nghề nghiệp của nhà báo là “những quy định đạo đức không được ghi trong đạo
luật, nhưng được chấp nhận trong giới báo chí và được duy trì bởi sức mạnh của
dư luận xã hội, bởi các tổ chức sáng tạo nghề nghiệp, đó là những nguyên tắc,
những quy định và những quy tắc về hành vi đạo đức của nhà báo” .
Trong cuốn Thuật ngữ Báo chỉ - Truyền thông, tác giả cho rằng đây là
“khái niệm chỉ tư cách, lương tâm nghề nghiệp trong hoạt động báo chí, biểu
hiện qua hành vi, nguyên tắc ứng xử của người làm báo” .
Theo PGS,TS Nguyễn Văn Dững thì khi nói đến đạo đức nghề nghiệp
của nhà báo là ‘‘nói đến các mối quan hệ ứng xử của nhà báo trong q trình
tác nghiệp”, “nói đến thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong từng tình
huống.cụ thế”.

Như vậy, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn
mực quy định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ
nghề nghiệp.
3


Trên thực tế hiện nay, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo còn được gọi
bằng nhiều tên khác nhau với ý nghĩa đồng nhất. Đó là đạo đức nghề báo, đạo
đức báo chí, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, đạo đức nhà báo.
Đạo đức báo chí là đạo đức của một ngành, một lĩnh vực. Đạo đức nhà
báo bao gồm đạo đức con người và đạo đức nghề nghiệp của nhà báo. Tuy
đây là hai khía cạnh nhưng lại tồn tại chung trong một con người - nhà báo.
Vì vậy, chúng có quan hệ mật thiết với nhau, khó tách rời.
Đạo đức nghề báo, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo và đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo có chung một ý nghĩa.
Theo tác giả G.V.Ladutina, gắn liền với khái niệm đạo đức nghề nghiệp
của nhà báo cịn có các khái niệm bốn phận nghề nghiệp, trách nhiệm nghề
nghiệp và lương tâm nghề nghiệp. Đâv là những khái niệm phản ánh các khía
cạnh của các quan hệ đạo đức nghề báo, bắt nguồn từ bản chất công việc của
nhà báo và thể hiện dưới dạng thúc dục các hành động cần thiết cho việc hoàn
thành các nhiệm vụ nghề nghiệp. Bổn phận nghề nghiệp của nhà báo là quan
niệm do cộng đồng các nhà báo thảo ra về các trách nhiệm trước xã hội mà
nhà báo tự nguyện gánh vác, trên cơ sở phù họp với vị trí và vai trị của mình
trong đời sống xã hội”.
Trách nhiệm nghề nghiệp của nhà báo là sự phụ thuộc trong thực tể
giữa kết quả hoạt động nghề nghiệp của nhà bảo và những hậu quả mà nó có
thể gây ra cho xã hội, cho những con người cụ thế. Bản thân những nhà báo
có trách nhiệm nghề nghiệp là những người nhận thức được sự liên quan của
mình tới các hậu quả của hoạt động nghề nghiệp.
Lương tâm nghề nghiệp của nhà báo là sự định hướng đặc biệt của cá

nhân nhà báo về các hoạt động nghề nghiệp, có khả năng tạo ra trạng thái
thanh thản về tâm hồn, một sự thoải mái bên trong. Lương tâm nghề nghiệp
giống như cái máy chỉ báo đầy nhạy cảm về sự tương ứng giữa cách xử sự
của nhà báo với các quy tắc, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, Nó ngăn chặn

4


hoặc xui khiến, thúc đấy nhà báo tiến hành những bước đi nghề nghiệp theo
hướng tốt nhất.
Cũng giống như đạo đức, bên cạnh những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn
mực đạo đức nghề báo chung cho tất cả nhà báo ở tất cả các quốc gia thì cịn
có những ngun tắc, chuẩn mực đạo đức nghề báo riêng của từng quốc gia,
từng cơ quan báo chí phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển lịch sử của từng
quốc gia, cơ quan báo chí đó. Đương nhiên, những ngun tắc, chuẩn mực
này vừa bảo đảm cho nhũng hoạt động của nhà báo hịa đồng với xã hội vừa
khơng vượt q giới hạn của những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức chung,
đạo đức nghề báo. Chính vì thế, những plìấm chất đạo đức nghề báo như chân
thật, khách quan, lịng trung thành... có nội dung giống nhau nhưng lại có
những yêu cầu cụ thể riêng của mỗi quốc gia, mỗi cơ quan báo chí trong từng
thời kỳ lịch sử.
Từ cuối thế kỷ XIX, các nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại trên thế
giới như Mỹ, Anh, Pháp, Đức... đều bắt đầu xây dựng cho riêng mình những
quy tắc về đạo đức nghề nghiệp. Đen nay, hầu hết các nền báo chí trên thế
giới đều đã có quy ước bằng văn bản được thơng qua bởi đại hội nghề nghiệp
và mặc nhiên thừa nhận khi nhà báo hành nghề. Thậm chí, có những cơ quan
báo chí cịn xây dựng riêng bộ quy ước nhằm định hướng đạo đức nghề
nghiệp cho nhà báo trong tòa soạn của mình như Bộ quy tắc đạo đức dành cho
Phòng biên tập và thời sự của The NewYork Times (Mỹ), ban hành tháng 12003. Được biết nhiều nhất là bản Những nguyên tắc quốc tế và đạo đức nghề
nghiệp báo chí ào Tổ chức quốc tế các nhà báo (OIJ) khởi thảo và được Tổ

chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) cơng nhận.
Văn kiện này được nhiều tổ chức báo chí quốc tế đại diện cho 40 vạn nhà báo
đang hành nghề trên khắp các châu lục thông qua.
Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam được xác lập trên cơ
sở thống nhất với báo chí thế giới và dựa trên cơ sở thực tiễn hoạt động báo
chí Việt Nam. Ở Việt Nam, những người làm báo Việt Nam đều là công dân
5


của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nên đạo đức nghề báo không
thể tách rời những chuẩn mực đạo đức của mỗi con người Việt Nam trong
thời kỳ này. Chính vì thế, những phẩm chất như u nước, thương dân, trung
thành với chủ nghĩa xã hội, lòng nhân đạo xã hội chủ nghĩa... phải trở thành
nền tảng của đạo đức nhà báo Việt Nam.
1.3.

Tầm quan trọng của đạo đức nghề báo:

Ngày nay, vị trí và vai trị của báo chí trong đời sống xã hội ngày càng
được nâng lên, nó trở thành một bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong
đời sống tinh thần của con người, ở một khía cạnh nào đó nó cịn tham gia
vào tiến trình lịch sử của thời đại, cùng lúc có thể tác động đến nhiều người,
nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Chính vì vậy, những người làm
nghề này trong mỗi tác phẩm và sản phẩm của mình phải nhận thức sâu sắc
từng việc làm, cân nhắc kỹ lưỡng và xem xét cẩn trọng những hậu quả có thể
xảy ra đối với xã hội. Chỉ cần một chút thiếu thận trọng của nhà báo, xã hội
phải bỏ ra gấp trăm ngàn lần công sức để khắc phục hậu quả.

6



Chương 2
VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO TRONG KHAI THÁC VÀ XỬ LÝ
NGUỒN TIN, ĐƯA THÔNG TIN TỚI CÔNG CHÚNG, BẠN ĐỌC
(Qua khảo sát báo Điện tử Dân trí từ 23/4 đến 6/5/2018)
2.1. Những biểu hiện tích cực trong đạo đức nghề báo
2.1.1. Trung thành với các lợi ích của đất nước, nhân dân
Thể hiện trên tác phẩm báo chí, phần đơng người làm báo dù trong
hồn cảnh nào cũng đều có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định, một
lịng theo Đảng, trung thành với lợi ích của Tổ quốc và nhân dân. Họ tích
cực tham gia vào cơng cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xuất
phát từ lợi ích giai cấp, dân tộc và Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa để
chọn lựa và đăng tải thông tin đúng mức độ, khách quan, đúng bản chất sự
thật, bám sát tình hình chính trị nóng hổi của đất nước để cung cấp thông
tin nhanh nhất cho độc giả như bài viết của Ph.Thảo ở chuyên mục chính
trị xã hội số ra ngày 24/4/2018 “Phê bình các Bộ trưởng trình luật như…
bản nháp!”. Bài viết sau khi đăng tải đã nhận được sự quan tâm rất lớn
của cơng chúng với hàng trăm bình luận và chia sẻ chỉ sau vài giờ hoặc
như bài viết của Tuấn Hợp - An Nhiên ngày 25/4/2018 có tựa đề “Phó
Chủ tịch Vân Đồn nói gì về biệt phủ hồnh tráng mọc trên đất rừng”...
“Đột nhập biệt phủ "hoành tráng nhất Quảng Ninh" trên đất rừng” trên
chuyên mục xã hội đây là một trong những bài viết thuộc chủ đề “Biệt
phủ trên đất rừng” đã đưa đến cho độc giả những bài viết, video cũng như
hình ảnh trung thực nhất và thể hiện sự quyết tâm theo đuổi đến cùng
nhằm làm sáng tỏ những điều còn ẩn khuất bằng khẳng định của trang báo
“Theo tìm hiểu của chúng tơi, biệt phủ của Công ty TNHH Vân Đồn Farm
do ông Bùi Hạ Long là Giám đốc. Và ông Bùi Hạ Long là ai? Dân trí sẽ
tiếp tục thơng tin tới độc giả ở bài sau”. Chính sự xơng xáo, quyết tâm của
các nhà báo đã đem lại niềm tin cho công chúng vào luật pháp vào quyết
7



tâm của đảng và nhà nước trong công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước
hiện nay.
2.1.2. Dũng cảm phát hiện, biểu dương cái tốt và đấu tranh chống lại
cái xấu.
Qua khảo sát, đội ngũ nhà báo đã đi đầu trong việc thông tin và ủng
hộ, tôn vinh các cá nhân, tập thể anh hùng, gương người tốt, việc tốt,
gương điển hình tiên tiến, những tấm lịng nhân ái, những sáng kiến hay,
những kinh nghiệm tốt, những phương pháp làm việc hiệu quả… góp phần
nhân lên trong xã hội ngày càng nhiều điều tốt như trong chuyên mục Xã
hội ›

Thứ Năm, 26/04/2018 - 21:05 “Hai bảo vệ nhảy xuống sông cứu

nam thanh niên nhảy cầu tự tử”; “Công an phường giúp bé trai 6 tuổi đi
lạc đoàn tụ với gia đình”. Bên cạnh đó, họ cịn dũng cảm, tích cực đi đầu
trong cuộc đấu tranh, phê phán, có hiệu quả, đúng pháp luật chống lại
những tiêu cực và các tệ nạn xã hội, góp phần thúc đẩy tiến trình dân chủ
hoá đời sống xã hội như loạt bài phản ánh về “Hội thánh của Đức Chúa
Trời” từ ngày 24/4 đến ngày 4/52018 đã có 7 bài viết “Hội thánh của Đức
Chúa Trời” mở rộng địa bàn ở Ngọc Lặc”; “Ba con thơ nheo nhóc vì mẹ
theo “Hội Thánh Đức Chúa Trời”; “Chị sa lầy vào "Hội Thánh Đức Chúa
Trời" khi nỗ lực đi cứu em”; “Phát hiện 15 tụ điểm “Hội thánh Đức Chúa
Trời” ở Thanh Hóa”; “Đang xác minh nhóm người tuyên truyền “Hội
thánh Đức Chúa Trời” ở Gia Lai”; “Kẻ cầm đầu “Hội thánh Đức Chúa
Trời” ở Quảng Bình là 2 cán bộ về hưu!”; “ Làng xóm xơn xao, hoang
mang vì “Hội thánh Đức Chúa Trời”. Chính nhờ sự phản ánh kịp thời và
liên tục của báo điện tử Dân trí đã góp phần tạo nên một làn sóng phản đối
trong dư luận xã hội, thúc đẩy các cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt

đã đem lại sự bình n cho xã hội.
2.1.3. Ln có ý thức giữ gìn bản sắc, truyền thống tốt đẹp của dân tộc
Với nhiều bài viết Báo Dân trí đã giúp cho việc mở mang dân trí, nâng
cao trình độ văn hóa, thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ văn hóa, giải trí của người
8


dân, bảo vệ, phục hồi và quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc nước nhà. Với ý
thức giữ gìn bản sắc văn hố và lịng tự hào về truyền thống tốt đẹp của dân
tộc, các nhà báo Việt Nam tuyên truyền giáo dục, cung cấp cho nhân dân năng
lực thẩm mỹ đủ trình độ đấu tranh loại trừ và miễn dịch với những xâm lăng
văn hóa độc hại từ bên ngoài, trái với bản sắc tốt đẹp của văn hóa dân tộc, bồi
đắp tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu quý những giá trị văn hóa
truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Như bài “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc
dâng hương tưởng nhớ các Vua Hùng” số ra ngày 25/4/2018 đã khơi gợi tinh
thần dân tộc, uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước di chuyển lên Đền Thượng để thực hiện
nghi lễ dâng hương.
Hay như bài báo “Hàng vạn người cổ vũ đua thuyền hội làng Đăm ở
Hà Nội”. Lễ hội làng Đăm là một trong những lễ hội còn giữ được nhiều giá
trị văn hoá truyền thống của đất Thăng Long xa xưa, được tổ chức 5 năm một
lần nên người dân càng háo hức

9


Hội làng Đăm diễn ra trong 3 ngày, từ 24 - 26/4/2018 (9 - 11/3 Âm lịch)
2.1.4. Tích cực tham gia các hoạt động xã hội, từ thiện
Đạo đức nhà báo cịn được thể hiện dưới hình thức tham gia các hoạt

động xã hội, từ thiện góp phần xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội,
nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và vùng khó khăn của đất nước.
Báo Dân trí cùng các nhà báo đã tổ chức, duy trì các hoạt động từ thiện có
hiệu quả, động viên được nhiều nhà hảo tâm đóng góp với số tiền lên đến
hàng chục tỷ đồng. Các hoạt động từ thiện của báo chí đạt hiệu quả cao, có
tác dụng và ý nghĩa thiết thực nhằm tiếp thêm niềm tin và nghị lực trong cuộc
sống. Đây là biểu hiện nổi bật, có ý nghĩa về đạo đức sâu sắc giúp nâng cao
uy tín của báo chí. Như bài “Xót xa cảnh con trai mất, bố mẹ nghèo nguy kịch
vì tai nạn giao thơng kinh hồng” số ra ngày 24/4/2018 đã nhận được sự quan
tâm và ủng hộ của bạn đọc gần xa đối với gia đình anh Quyết chị Thu; hay
như bài “Cần lắm những tấm lòng đến với cô Dung”; “Gập ghềnh đường
đến trường của cậu học trị có mẹ ung thư, cha ngẩn ngơ”. Chính những bài
báo đó đã cứu sống nhiều gia đình đang lâm vào cảnh khó khăn và kết quả
của những bài viết đó lại được Báo Dân trí đồng hành cùng bạn đọc mạng lại
hy vọng cho những hồn cảnh khó khăn. Sau bài viết “Bị bỏng điện cao thế,

10


chàng trai trẻ mất đôi tay, nguy cơ liệt nửa người” Chiều ngày 27/4, PV Dân
trí đã có mặt tại xóm Đồng Tiến, xã Kỳ Khang, huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) trao
số tiền 64,960,000 đồng cho em Trần Xuân Việt, nhân vật đầy thương tâm
trong bài viết. Sau khi Báo Dân trí đăng tải tình cảnh của Việt và gia đình, rất
nhiều bạn đọc giàu lịng nhân ái của báo đã động viên, sẻ chia với em. Ngoài
gọi điện, nhắn tin sẻ chia, nhiều tấm lòng hảo tâm đã hỗ trợ Việt qua Quỹ
Nhân ái của báo Dân trí tổng số tiền 64,960,000 đồng. Số tiền này đã được
PV Dân trí tại Bắc Miền Trung chuyển tận tay bố mẹ Việt vào chiều 27/4.
Tiếp nhận số tiền trên bố mẹ Việt hết sức xúc động, bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc
tới các nhà hảo tâm và báo Dân trí
2.2. Những biểu hiện tiêu cực, vi phạm đạo đức nhà báo:

2.2.1. Chạy theo những thơng tin tiêu cực
Báo Dân trí là một báo lớn có uy tín đối với đại bộ phận cơng chúng, có
nhiều đóng góp cho xã hội. Tuy nhiên đâu đó vẫn cịn những ẩn khuất như
chạy theo những thông tin tiêu cực đưa ra những tiêu đề giật gân, nhằm
đánh vào tâm lý tò mò của người đọc. Những thông tin này hầu như không
mang lại lợi ích cho nhà nước, cho xã hội, cho một nhân vật nào đó và đơi khi
những thơng tin này mang tính chất bịa đặt, khơng khách quan như:
- Đăng tải quá nhiều về các vụ án mạng và mặt trái của xã hội như tai
nạn giao thông, tự tử, quan hệ trai gái.
Có thể nói, trên mặt báo hiện nay la liệt các vụ án khiến cho người đọc
xem đâu cũng thấy bi kịch, nhìn đâu cũng thấy tiêu cực làm họ có ấn tượng
nặng nề, bi quan về xã hội. Thậm chí, họ cịn rút tít, miêu tả một cách chi tiết,
rõ ràng khiến người đọc ớn lạnh, sởn gai gà và tạo cho dư luận một thái độ
khơng đúng về tình hình an ninh trật tự của đất nước. Riêng ngày 23/4/2018
đã có tới .. mang lại những thông tin tiêu cực tạo tâm lý xấu như “Trưởng
phòng thuộc sở TN - MT tử vong trong tư thế treo cổ”; “Nam thanh niên tông
vào cột đèn điện cầu vượt Ngã Tư Sở, tử vong tại chỗ”; “Chủ tịch xã nghi
vào nhà nghỉ với nữ cán bộ lên chức Phó Bí thư thị trấn: Để trấn an dư luận”
11


- Lợi dụng đưa tin, bài về đề tài giới tính, tình u, hơn nhân, tình dục
nhằm câu khách, khêu gợi trí tị mị, kích dục
Một số nhà báo lạm dụng chủ đề này, thông tin dung tục, không phù
hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam, phần nào làm ảnh hưởng tới lối sống
của xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong biểu hiện này nổi lên là việc đi sâu
khai thác vào đời tư, tình cảm của những người nổi tiếng, của giới nghệ sỹ,
những chuyện hậu trường, đời tư của các chính khách nước ngồi như
Phương Nhung với bài “Vân Hugo và hành trình “lột xác” “chóng mặt”,
vịng 1 “to bất thường” số ra ngày 23/4/2018


12


2.2.2. “Chạy” quảng cáo, quảng cáo thiếu trung thực
Có một thực trạng đang diễn ra đó là tình trạng quảng cáo vượt số trang
cho phép, quảng cáo trên trang nhất, quảng cáo trái với truyền thống, lịch sử
văn hoá, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, quảng cáo mặt hàng không được
phép quảng cáo, quảng cáo không cần quan tâm đến độ xác thực, chính xác
của thơng tin trong nội dung quảng cáo... như Dân trí ngày 5/5/2018 đã quảng
cáo quá nhiều và chiếm diện tích lớn giao diện của trang báo.

2.3. Giải pháp nâng cao đạo đức người làm báo trong giai đoạn
hiện nay
- Phát huy tinh tự giác, tự rèn luyện đạo đức và nâng cao hiệu quả cơng
tác giáo dục đạo đức. Phát huy tính tự giác, tự rèn luyện đạo đức và tinh thần
nội lực của mỗi nhà báo: Học tập là quá trình lâu dài không ngừng nghỉ. Việc
tự giáo dục, tự rèn luyện diễn ra suốt cuộc đời con người. Những phẩm chất
nghề nghiệp được hình thành bằng giáo dục sẽ bền vững, ổn định và thể hiện
sự trưởng thành của nhà báo. Khi còn ngồi trên giảng đường kiến thức đạo
13


đức nghề nghiệp chỉ là một phần lý luận nhỏ đa số bài học từ cuộc sống yêu
cầu nhà báo phải tự đúc rút trải nghiệm. Do đó mỗi người cần tự giác, có ý
thức chấp hành và làm gương về đạo đức nhà báo.
- Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục nhà báo: Trang bị cho các nhà
báo những kiến thức quan trọng ngay khi còn đang học tập trong các trường
chuyện nghiệp. Kiến thức về pháp luật, đạo đức, nghiệp vụ phải được ưu tiên.
Nâng cao bồi dưỡng ý thức trách nhiệm xã hội, trách nhiệm công dân để các

nhà báo hồn thiện mình trong q trình tác nghiệp. Siết chặt công tác giảng
dạy đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, đầu tư vào sinh viên. Đẩy mạnh việc
học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh, tăng cường giáo dục các
giá trị văn hóa, truyền thống .
- Tạo mơi trường thuận lợi cho đạo đức nghề nghiệp nhà báo phát triển
Nâng cao đời sống vật chất của đội ngũ các nhà báo: Báo chí khơng thể
tách rời cuộc sống, người làm báo cũng khơng thể đứng ngồi vịng quay của
xã hội. Khi cuộc sống con người ổn định thì họ mới yên tâm cơng tác. Khơng
thể nói vì nghèo mà vi phạm pháp luật, nhưng nếu đồng lương nhà báo quá
thấp sẽ đẩy cao nguy cơ bị đánh gục bởi tiền, tham nhũng, tiêu cực. Vì vậy
phải có biện pháp giúp người làm báo chân chính có thể ni sống bản thân
mình bằng nghề nghiệp chân chính.
Ngồi ra, với những cây bút lớn đã cống hiến nhiều tâm huyết cho sự
nghiệp phát triển báo chí cách mạng Việt Nam nên có khen thưởng công
bằng. Khi tôn vinh, ca ngợi kịp thời, đúng lúc sẽ là nguồn động viên to lớn
giúp họ đóng góp sức lực hơn nữa cho nghề báo.
- Nâng cao tính chun nghiệp của nền báo chí: Để có một nền báo chí
chun nghiệp thì cần có đội ngũ lành nghề; trang thiết bị hiện đại; có trường
đào tạo cơ bản; phương thức chế tài hành nghề đặc thù; vai trò, vị thế trong
đời sống; được pháp luật bảo vệ.
- Nâng cao tính chuyên nghiệp của báo chí:

14


Thứ nhất, trước hết phải nâng cao tính chuyên nghiệp của nhà báo, họ
phải có đào tạo bài bản, trình độ chuyên môn kĩ thuật tốt, đạo đức, ý thức
trách nhiệm nghề nghiệp.
Thứ hai, cần nâng cao tính chuyên nghiệp trong giảng dạy. Vì nó tác
động trực tiếp tới nguồn nhân lực làm báo sau này. Phải đầu tư giảng dạy mới

có được đội ngũ sinh viên tốt làm được việc sau khi ra trường.
Thứ ba, là nâng cao tính chuyên nghiệp của đội ngũ quản lý, điều hành
trong các cơ quan báo chí. Người làm cơng tác quản lý cũng phải được đào
tạo, có ý thức và tinh thần trách nhiệm với công việc được giao. Sửa đổi, bổ
sung Luật Báo chí, tăng tính hiệu lực của quy định đạo đức nghề nghiệp.
Tăng cường sức mạnh của Luật và các văn bản pháp luật: Sự phát triển
sôi động của xã hội khiến cho nhu cầu sửa đổi bổ sung Luật báo chí là rất cần
thiết. Hệ thống văn bản luật và dưới luật phải phù hợp, đồng bộ, không bị
chồng chéo. Có các quy định xử phạt, khen thưởng công bằng, nghiêm minh,
khách quan. Áp dụng luật trong các trường hợp vi phạm hiệu quả để làm
gương và răn đe.
Tăng tính hiệu lực của quy định nghề nghiệp nhà báo: Tăng sự ràng
buộc và cơ chế giám sát của các quy định đạo đức. Có nhà báo khơng nhớ các
quy định nghề nghiệp nhưng họ lại nhớ luật thì họ chỉ thực hiện theo luật mà
có khi điều ấy lại vi phạm quy định đạo đức. Vì vậy cần cụ thể hơn những
điều trong quy định đạo đức.
Mặt khác phải tăng cường việc phổ biến các quy định đạo đức này
trong mỗi trường đào tạo, mỗi cơ quan báo chí.
- Tăng cường sự kiểm tra, giám sát, quản lý của các cấp, các ngành, các
đoàn thể và toàn xã hội đối với đội ngũ nhà báo.
Tăng cường vai trò quản lý của cơ quan chủ quản: Cơ quan chủ quản
phải tuân thủ chặt chẽ việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm cán bộ lãnh đạo
báo chí; quan tâm sát sao hơn công tác nhân lực, tuyển dụng; thường xuyên
theo dõi các hoạt động của người đứng đầu cơ quan báo chí; phối hợp chặt
15


với Ban Tuyên giáo trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông trong khen
thưởng, kỉ luật cán bộ lãnh đạo cơ quan báo chí.
Tăng cường sự giám sát, giáo dục của cơ quan báo chí: Đây là nơi trực

tiếp quản lý các nhà báo, phóng viên. Là nơi các nhà báo rèn luyện, là môi
trường phát huy năng lực mỗi người cầm bút. Vì vậy các cơ quan báo chí phải
giám sát, kiểm tra hoạt động của các nhà báo trực thuộc để phát hiện sớm các
vi phạm. Muốn có cơ quan báo chí vững mạnh thì đội ngũ người quản lý cơ
quan báo chí phải có đạo đức tốt, làm tấm gương cho cấp dưới noi theo.
Tăng cường vai trị của Hội nhà báo: Đây là tổ chức chính trị-xã hộinghề nghiệp hỗ trợ công tác chỉ đạo, quản lý báo chí, giúp đỡ, giáo dục hội
viên về đạo đức nghề nghiệp và kĩ năng nghề nghiệp. Hội nhà báo phải có sự
phối hợp với các cơ quan báo chí để phát huy vai trị của mình khi khen
thưởng và kỉ luật nhà báo.
Tăng cường sự giám sát của nhân dân, công chúng đối với đội ngũ nhà
báo: Nhà báo muốn có tin bài thì phải đi thực tế, phải gặp nhân dân để lấy
thơng tin. Vì vậy cần nâng cao nhận thức nhân dân các quan điểm về báo chí
cách mạng. Giúp người dân hiểu, biết được các sai phạm báo chí là gì, hình
thức xử lý ra sao để họ phát hiện sớm những “con sâu” trong làng báo.

16


KẾT LUẬN
Khác với các nghề trong xã hội, nghề báo tạo ra dư luận xã hội và đưa
sự kiện, con người ra trước sự phán xét của xã hội. Vì thế, người làm báo có
trách nhiệm rất nặng nề đối với xã hội và con người. Không phải ngẫu nhiên
mà nhiều nước trên thế giới đã đề ra bộ quy tắc đạo đức của nhà báo. Vì có
đạo đức, nhà báo mới có suy nghĩ, ứng xử và hành động đúng trong công việc
và cuộc sống.
Hơn bao giờ hết, mỗi nhà báo phải không ngừng học hỏi nâng cao bản
lĩnh chính trị, trình độ chun mơn và tích cực trau dồi đạo đức báo chí, bởi
mỗi tác phẩm của họ khơng chỉ ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống chính trị,
kinh tế, văn hóa mà ở góc độ nào đó là sự tồn vong của một thể chế chính trị.
Điều quan trọng là mỗi nhà báo phải có cái tâm trong sáng, cẩm nang đạo đức

báo chí .
Cơng chúng thơng minh địi hỏi người làm báo cũng phải thơng minh.
Song thơng tin khơng phải ít khiến đơi khi nhà báo quên mất những giới hạn
nghề mà phải dùng cái tâm mới đủ khả năng giúp họ nhìn nhận đúng bản chất
vấn đề để viết.
Kiến thức về đạo đức và lương tâm người làm báo cần được bồi đắp,
sàng lọc theo tháng ngày trong suốt cuộc đời mỗi người làm báo. Hơn thế, nó
phải được chuyển thành ý thức hệ, thành một suy nghĩ tự nhiên bản năng với
người làm báo. Mỗi nhà báo phải tự ý thức rằng mình cần đạo đức như cần
khơng khí để thở.

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị (khố VIII), Chỉ thị 22 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi
mới và tăng cường lãnh đạo, quản lý báo chí xuất bản, H. 1997
2. Bộ Thông tin và Truyền thông, Báo cáo tổng kết 8 năm thi hành Luật
Báo chí, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Báo chí, H. 2007.
3. Nguyễn Văn Dững (chủ biên), Tác phẩm báo chí, tập II, NXB Lý
luận chính trị, H. 2006
4. Hà Đăng, Nâng cao năng lực và phẩm chất của phóng viên báo chí
trong thời kỳ cơng nghiệp hố – hiện đại hố, NXB Chính trị quốc gia, H.
2002
5. Hội Nhà báo Việt Nam, Trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân
của nhà báo, H.1998
6. Trần Thế Phiệt, Tác phẩm báo chí, tập III, NXB Giáo dục, H.1995
7. Quốc hội, Luật sửa đổi bổ sung một số điều về Luật Báo chí, NXB
Chính trị quốc gia, H.1999
8. Tạ Ngọc Tấn (chủ biên), Tác phẩm báo chí, tập I, NXB Giáo dục,

H.1995
9. Tạ Ngọc Tấn, Từ lý luận đến thực tiễn báo chí, NXB Văn hố –
Thơng tin, H.1999
10.

Hữu Thọ, Công việc của người viết báo, NXB Tuyên huấn, H.

11.

Hữu Thọ, Nghĩ về nghề báo, NXB Giáo dục, H. 1997

12.

TS. Nguyễn Thị Thoa, Tác phẩm báo chí đại cương, NXB Giáo

1988

dục Việt Nam, H.2010

18


MỤC LỤC

19