TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
********************************

TIỂU LUẬN
ĐỀ TÀI : PHÉP BIỆN CHỨNG VỀ PHỦ ĐỊNH VÀ VẬN DỤNG PHÂN
TÍCH VIỆC KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN SÁNG TẠO CÁC GIÁ TRỊ
TRUYỀN THỐNG TRONG ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY Ở NƯỚC TA
Sinh viên thực hiện:

Nguyễn Văn Bảo Ngọc

Lớp: Anh 13- Khoa KTKT
Mã sinh viên:

2014815030

Số thứ tự:

29

Giảng viên giảng dạy:

ThS. Nguyễn Tùng Lâm

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
1


1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................2
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu..............................................................................2
4. Kết cấu tiểu luận......................................................................................................2
NỘI DUNG...................................................................................................................... 3
I. Lí luận cơ bản của phép biện chứng về phủ định..........................................................3
1. Khái niệm phủ định, phủ định biện chứng...............................................................3
2. Đặc trưng cơ bản của phép biện chứng về phủ định................................................3
3. Quy luật phủ định của phủ định...............................................................................4
4. Ý nghĩa phương pháp luận.......................................................................................5
II. Liên hệ vận dụng phân tích việc kế thừa, phát triển sáng tạo các giá trị truyền thống trong
điều kiện hiện nay ở nước ta............................................................................................5
1. Sự cần thiết và khách quan của việc kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc.......5
2. Phân tích tình hình hiện nay ở nước ta.....................................................................7
3. Vận dụng phương pháp luận trong việc kế thừa và phát huy truyền thống..............9
KẾT LUẬN.................................................................................................................... 11
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................12


LỜI MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Kế thừa, đổi mới và phát triển là đặc trưng mang tính quy luật của mọi quá trình
phát triển diễn ra trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy
vật biện chứng, phát triển chính là sự vận động theo khuynh hướng đi lên từ thấp đến
cao, từ hoàn thiện đến kém hoàn thiện. Kết quả của q trình vận động đó là sự ra đời
của sự vật mới, hoàn thiện hơn sự vật cũ. Trong quá trình này, những yếu tố tích cực của
cái cũ được giữ lại, cải biến để tham gia vào cái mới với tư cách là yếu tố cấu thành nó.
Có thể nói, khơng sự vật nào ra đời từ hư vơ, mỗi sự vật ra đời luôn kế thữa những yếu
tố, những mặt của cái cũ mà nó phủ định. Cứ như vậy, mọi sự vật, hiện tượng trong tự
nhiên, xã hội và tư duy luôn vận động, phát triển không ngừng. Đó là quy luật chung
của sự phát triển.

Sự vận động của truyền thống và những giá trị truyền thống cũng khơng nằm ngồi
quy luật đó. Trải qua hàng nghìn năm xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, dân tộc
Việt Nam đã hình thành một hệ giá trị truyền thống đặc sắc riêng biệt. Trong bối cảnh
toàn cầu hóa hiện nay, việc bảo vệ và phát huy những giá trị truyền thống văn hóa Việt
Nam càng trở nên cần thiết và cấp bách khi chúng đóng vai trị là yếu tố góp phần giữ
vững nên độc lập, chủ quyền của một quốc gia. Sớm nhận thức được điều đó, trong Văn
kiện Hội nghị lần thứ 4 của Ban chấp hành TW Đảng khoá VII, Đảng ta đã xác định:
văn hố khơng chỉ là kết quả mà cịn là ngun nhân của q trình cơng nghiệp hố,
hiện đại hố đất nước. Phát triển quan điểm trên, hội nghị lần thứ X Ban chấp hành TW
Đảng khoá IX tiếp tục xác định mục tiêu “Đảm bảo sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển
kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với không ngừng nâng cao
văn hoá, bảo vệ và phát triển các giá trị truyền thống - nền tảng tinh thần của xã hội; tạo
nên sự phát triển đồng bộ của ba lĩnh vực trên chính là điều kiện để quyết định đảm bảo
cho sự phát triển toàn diện và bền vững của đất nước”. Nghị quyết đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ X tháng 04 năm 2006 tiếp tục khẳng định: “Xây dựng nền văn hoá Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội và con
người trong điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập kinh tế quốc
tế”.
Qua hơn 30 năm với đường lối đúng đắn của Đảng, cùng với công cuộc đổi mới và
chủ động hội nhập quốc tế, chúng ta từng bước vững chắc đạt được những thành tựu rất
đáng tự hào.Bên cạnh việc hội nhập kinh tế, tiến trình hội nhập văn hố cũng là một tất
yếu khách quan. Tiến trình giữa hội nhập kinh tế và hội nhập văn hoá, nếu coi nhẹ hội
nhập kinh tế thì đất nước sẽ chậm thốt nghèo, cịn coi nhẹ hội nhập văn hoá, phát triển
sáng tạo các giá trị truyền thống lại có thể dẫn tới bị các nền văn hoá khác đồng hoá.
Bên cạnh chiến lược phát triển kinh tế, chúng ta cần có chiến lược phát huy các giá trị
truyền thống của dân tộc phù hợp.
Với những lí do trên, chúng ta có thể thấy rõ tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát
huy các truyền thống quý báu của dân tộctrong giai đoạn hiện nay.Vì thế, tơi quan tâm
và chọn đề tài cho bài tiểu luận của mình:


1


“Phép biện chứng về phủ định và vận dụng phân tích việc kế thừa, phát triển
sáng tạo các giá trị truyền thống trong điều kiện hiện nay ở nước ta”
2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vấn đề kế thừa và phát triển sáng tạo các giá trị
truyền thống trong bối cảnh tồn cầu hóa hiện nay từ góc nhìn triết học, dựa trên cơ sở
lý luận và phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy
vật lịch sử
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của đề tài là nghiên cứu một cách có hệ thống quy luật phủ định của phủ định
trong triết học Mác – Lênin, từ đó vận dụng quy luật này vào nghiên cứu vai trò của
việc kế thừa và phát triển sáng tạo các giá trị truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Để đạt được ục đích trên, đề tài tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau đây:
- Làm rõ vấn đề kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống ở nước ta.
- Đánh giá các mặt tích cực và hạn chế trong việc kế thừa và phát triển các giá trị
truyền thống của nước ta trong quá trình hội nhập.
- Vận dụng phép biện chứng về phủ định phân tích việc kế thừa, phát triển sáng tạo
các giá trị truyền thống của nước ta trong điều kiện hiện nay.
- Trên cơ sở thực tiễn đã nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm kế thừa và phát huy
các giá trị truyền thống của nước ta trong điều kiện hiện nay.
4. Kết cấu tiểu luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tiểu luận sẽ tập trung nghiên cứu, trình bày về hai vấn
đề chính: phép biện chứng về phủ định và việc vận dụng phương pháp luận này vào việc
kế thừa, phát triển sáng tạo các giá trị truyền thống trong điều kiện hiện nay ở nước ta.
Cuối tiểu luận là danh mục các tài liệu tham khảo.

2



NỘI DUNG
I. Lí luận cơ bản của phép biện chứng về phủ định
1. Khái niệm phủ định, phủ định biện chứng
Thế giới vận động và phát triển không ngừng, vô cùng, vô tận. Sự vật, hiện tượng
sinh ra, tồn tại, phát triển rồi mất đi, được thay thế bằng sự vật, hiện tượng khác; thay
thế hình thái tồn tại này bằng hình thái tồn tại khác của cùng một sự vật trong q trình
vận động, phát triển của nó. Sự thay thế đó gọi là sự phủ định.
Mọi q trình vận động và phát triển trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội hay tư duy
đều diễn ra thông qua những sự phủ định, trong đó có sự phủ định chấm dứt sự phát
triển, được gọi là phủ định siêu hình và những sự phủ định tạo ra điều kiện, tiên đề cho
sự phát triển của sự vật, được gọi là phủ định biện chứng.
Quan điểm siêu hình hiểu sự phủ định là sự can thiệp của những lực lượng bên ngoài
dẫn tới thủ tiêu sự vật, chấm dứt sự phát triển của nó. Quan điểm biện chứng cho rằng
phủ định là khâu tất yếu của bất kỳ sự phát triển nào. Đó là sự thay thế sự vật này bằng
sự vât khác trên cơ sở mất đi của cái cũ và xuất hiện cái mới tiến bộ hơn, là quá trình
giải quyết nội tại của bản thân sự vật bị phủ định.
Vì vậy, phủ định biện chứng là quá trình tự thân phủ định, tự thân phát triển dẫn đến
sự ra đời của cái mới tiến bộ hơn so với cái cũ bị phủ định, là kết quả của quá trình đấu
tranh giữa các mặt đối lập bên trong sự vật ấy quyết định.
Phủ định biện chứng là sự phủ định tạo ra điều kiện, tiền đề cho quá trình phát
triển của sự vật, hiện tượng.
Với tư cách khơng chỉ là học thuyết về sự biến đổi nói chung mà căn bản là học
thuyết về sự phát triển, phép biện chứng duy vật chú trọng phân tích khơng phải sự phủ
định nói chung mà căn bản là sự phủ định biện chứng.
2. Đặc trưng cơ bản của phép biện chứng về phủ định
Hai đặc trưng cơ bản của phủ định biện chứng là tính khách quan và tính kế thừa:
Tính khách quan: Phủ định biện chứng có tính khách quan vì ngun nhân của sự
phủ định nằm trong chính bản thân sự vật, hiện tượng; nó là kết quả tất yếu của của quá
trình đấu tranh giải quyết mâu thuẫn bên trong bản thân sự vật; tạo khả năng ra đời của

cái mới thay thế cái cũ, nhờ đó tạo nên xu hướng phát triển của chính bản thân sự vật.
Phủ định biện chứng là sự phủ định tự thân.
Tính kế thừa: Phủ định biện chứng có tính kế thừa những nhân tố hợp quy luật và
loại bỏ các nhân tố phản quy luật. Phủ định biện chứng không phải là phủ định sạch trơn
cái cũ mà trái lại cái mới ra đời trên cơ sở nhứng hạt nhân hợp lý của cái cũ để phát
triển thành cái mới, tạo nên tính liên tục của sự phát triển. đó là sự phủ định mà trong đó
cái mới hình thành và phát triển tự thân, thơng qua q trình lọc bỏ những mặt tiêu cực,
lỗi thời, giữ lại những nội dung tích cực. V.I. Lênin cho rằng: “Khơng phải sự phủ định
sạch trơn, không phải sự phủ định không suy nghĩ, khơng phải sự phủ định hồi nghi,
khơng phải sự do dự, cũng không phải sự nghi ngờ là cái đặc trưng và cái bản chất trong

3


phép biện chứng…, mà sự phủ định coi như là vòng khâu của liên hệ, vòng khâu của sự
phát triển…”
Bởi vậy, phủ định biện chứng là khuynh hướng tất yếu của mối liên hệ bên trong
giữa cái cũ là cái mới, là sự tự khẳng định của các quá trình vận động, phát triển của sự
vật.
3. Quy luật phủ định của phủ định
Quy luật phủ định của phủ định là quy luật về khuynh hướng cơ bản, phổ biến của
mọi vận động, phát triển diễn ra trong các linh vực tự nhiên, xã hội và tư duy; đó là
khuynh hướng vận động, phát triển của sự vật thông qua những lần phủ định biện
chứng, tạo thành hình thức mang tính chu kỳ “phủ định của phủ định”.
Khái niệm “phủ định của phủ định “ là sự phủ định đã trải qua một số lần phủ định
biện chứng, dẫn tới sự ra đời của một sự vật hiện tượng mới dường như quay lại điểm
xuất phát ban đầu nhưng trên cơ sở mới cao hơn, hình thành một chu kỳ đi lên.
Nội dung quy luật: Quy luật phủ định của phủ định khái quát tính chất chung, phổ
biến của sự phát triển: đó khơng phải là sự phát triển theo hình thức một con đường
thẳng, mà là phát triển theo hình thức con đường “xoáy ốc”. V.I.Lênin đã khái quát con

đường đó như sau: “Sự phát triển hình như diễn lại những giai đoạn đã qua, nhưng dưới
một hình thức khác, ở một trình độ cao hơn; sự phát triển có thể nói là theo đường trơn
ốc chứ khơng theo đường thẳng”. Phủ định của phủ định làm cho sự vật có sự thay đổi
căn bản về chất nhưng khơng chấm dứt sự phát triển, sự vận động, phát triển theo
khuynh hướng phủ định của phủ định tạo thành con đường xốy ốc khơng ngừng đi lên
và mở rộng.
Hình ảnh con đường xốy ốc nói lên tính biện chứng của q trình phát triển: tính
liên tục, tính kế thừa và tính chu kỳ. Mỗi vịng mới của xốy ốc dường như lặp lại,
nhưng với một trình độ cao hơn. Sự tiếp nối của các vịng trong đường xốy ốc phản
ánh q trình phát triển vơ tận từ thấp đến cao của sự vật, hiện tượng trong thế giới.
Trong quá trình phát triển của sự vật, phủ định biện chứng đã đóng vai trị là những
“vịng khâu” của q trình đó.
Trong sự vận động vĩnh viễn của thế giới vật chất, phủ định biện chứng là một q
trình vơ tận, tạo nên khuynh hướng phát triển của sự vật từ trình độ thấp đến trình độ
cao hơn, diễn ra có tính chất chu kỳ theo hình thức xốy ốc. Trong chuỗi phủ định tạo
nên quá trình phát triển của sự vật, mỗi lần phủ định biện chứng đều tạo ra những điều
kiện tiên đề cho sự phát triển tiếp theo của nó. Trải qua nhiều lần phủ định, tức “phủ
định của phủ định” sẽ tất yếu dẫn tới kết quả là sự vận động theo chiều hướng đi lên của
sự vật.
4. Ý nghĩa phương pháp luận
- Phép biện chứng về phủ định là cơ sở giúp chúng ta nhận thức đúng đắn về xu
hướng phát triển của sự vật. Q trình đó không bao giờ đi theo một đường thẳng à
là con đường quanh co, phức tạp, gồm nhiều giai đoạn, nhiều quá trình khác nhau.

4


Tuy nhiên, tính đa dạng và phức tạp của quá trình phát triển chỉ là sự biểu hiện của
khuynh hướng chung, khuynh hướng tiến lên theo quy luật. Cần phải nắm được đặc
điểm, bản chất các mối liên hệ của sự vật, hiện tượng để tác động tới sự phát triển,

phù hợp với yêu cầu hoạt động, nhận thức, biểu hiện của thế giới quan khoa học và
nhân sinh quan cách mạng trong mọi hoạt động của chúng ta và trong thực tiễn.
Khẳng định niềm tin vào xu hướng tất yếu là phát triển tiến lên của cái tiến bộ, đó là
biểu hiện của thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng.
- Theo quy định của phủ định biện chứng, trong thế giới khách quan, cái mới tất yếu
phải ra đời để thay thế các cái cũ. Trong tự nhiên, cái mới ra đời và phát triển theo
quy luật khách quan. Trong đời sống xã hội, cái mới ra đời trên cơ sở hoạt động có
mục đích, có ý thức tự giác và sáng tạo của con người. Vì vậy, cần nâng cao tính
tích cực của nhân tố chủ quan trong mọi hoạt động, có niềm tin vào sự tất thắng của
cái mới, ủng hộ cái mới và đấu tranh cho cái mới thắng lợi. Do đó, cần khắc phục tư
tưởng bảo thủ, trì trệ, giáo điều, kìm hãm sự phát triển của cái mới, làm trái với quy
luật phủ định biện chứng.
- Quan điểm biện chứng về sự phát triển địi hỏi trong q trình phủ định cái cũ phải
theo nguyên tắc kế thừa có phê phán; kế thừa những nhân tố hợp quy luật và lọc bỏ,
vượt qua, cải tạo cái tiêu cực, trái quy luật nhằm thúc đẩy sự vật phát triển theo
hướng tiến bộ.
II. Liên hệ vận dụng phân tích việc kế thừa, phát triển sáng tạo các giá trị truyền
thống trong điều kiện hiện nay ở nước ta
1. Sự cần thiết và khách quan của việc kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc
Sự phát triển của xã hội, bao giờ cũng do nhiều nguyên nhân thúc đẩy. Trong lịch sử
phát triển của nhân loại đã từng tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về những nguyên
nhân này. Câu trả lời về vấn đề này của chủ nghĩa Mác – Lênin là sự khẳng định vai trò
quyết định của nhân tố kinh tế đối với sự phát triển chung của toàn xã hội. Vì vậy,
phương thức sản xuất của một xã hội chính là cơ sở vật chất cho sự phát triển mọi mặt
của xã hội. Đó là xuất phát điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử trong triết lí phát triển
theo quan điểm Mác – xít. Tuy nhiên, chủ nghĩa Mác – Lênin, đồng thời, cũng phê phán
nghiêm khắc đối với những quan điểm ấu trĩ về kinh tế, coi kinh tế là nguyên nhân duy
nhất của phát triển và từ đó coi thường những nguyên nhân khác – những nguyên nhân
phi kinh tế trong quá trình phát triển của xã hội. Bởi theo quan điểm của chủ nghĩa Mác
– Lênin, xét đến cùng kinh tế đúng là nhân tố quyết định sự phát triển xã hội, nhưng

ngoài kinh tế ra cịn có biết bao nhiêu nhân tố khác có vai trị hết sức quan trọng có thể
thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của xã hội mà nổi bật trong đó là các yếu tố chính
trị, ý thức, tư tưởng.
Trong thời kì đổi mới hiện nay, rõ ràng cơng nghiệp hố, hiện đại hố theo định
hướng xã hội chủ nghĩa đang là mục tiêu thu hút sự chú ý của toàn Đảng, toàn dân ta và
là một nhiệm vụ lịch sử trọng đại của cả dân tộc trong những thập niên đầu của thế kỉ
XXI. Để thực hiện cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước thì cần phải có nhiều yếu tố:
tài nguyên, vốn, kĩ thuật, công nghệ mới…, nhưng yếu tố quan trọng nhất vẫn là con

5


người. Con người là nhân tố hàng đầu, nằm ở trung tâm của sự phát triển. Bởi xét đến
cùng, các nguồn lực về vốn, khoa học, công nghệ… tuy rất quan trọng, nhưng nếu
khơng có những con người có đầy đủ tri thức văn hoá và đạo đức đúng đắn thì cũng
khơng thể phát huy tác dụng một cách có hiệu quả. Muốn phát huy tối đa nguồn lực con
người phục vụ cho sự phát triển, nhất thiết chúng ta phải làm sống dậy và phát huy sức
mạnh của văn hoá truyền thống – yếu tố đã từng làm nên cội nguồn của sức mạnh dân
tộc, giúp dân tộc ta vượt qua bao thăng trầm của lịch sử. Các văn kiện của Đảng thời kì
đổi mới đã nhiều lần khẳng định: “Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ
bản cho sự phát triển nhanh và bền vững”, “Cần khai thác và sử dụng nhiều nguồn lực
khác nhau, trong đó có nguồn lực con người là quý báu nhất, có vai trị quyết định”.
Muốn đáp ứng được yêu cầu của thời đại mới, con người Việt Nam hiện nay trước
hết cần đến các tri thức và năng lực mới. Đó là tinh thần năng động, sáng tạo dựa trên
bản chất khoa học cách mạng của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; là
những thành tựu mới của khoa học, công nghệ hiện đại, là lịng u nước thiết tha của
thời kì mới xây dựng đất nước; là ý chí vươn lên vì tương lai của bản thân và tiền đồ
phát triển của dân tộc…Rõ ràng là, khơng có các tri thức và năng lực đã nêu trên thì
khơng thể thực hiện thắng lợi sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhưng các yếu tố trên đều liên quan đến truyền thống,

đều có sự tác động qua lại với truyền thống, bởi con người dù hiện đại, cũng đều từ
truyền thống đi lên, bản thân họ có nhiều sợi dây hữu hình và vơ hình ràng buộc với
truyền thống. Như vậy, trong xã hội hiện nay, cả hiện đại và truyền thống đều tạo nên
động lực, trong đó tư liệu hiện đại là điều kiện cơ bản quy định nội dung và tính chất
của cơng cuộc cơng nghiệp hố, hiện đại hố, cịn tư liệu truyền thống là một trong
những cơ sở quy định bước đi và tốc độ của chính q trình đó. Chúng ra có thể tiến
nhanh hoặc chậm, thuận lợi hoặc trắc trở, một phần không nhỏ là tuỳ thuộc vào sự kết
hợp giữa truyền thống và hiện đại để tạo nên hợp lực cho sự phát triển đất nước.Bởi vậy,
có nhà nghiên cứu đặt vấn đề “đến hiện đại từ truyền thống” là hồn tồn có cơ sở và đã
được thực tiễn lịch sử kiểm nghiệm.Bởi hiện đại nào cũng có trong nó những giá trị ưu
tú, đặc sắc của truyền thống được kết tinh thành các giá trị văn hoá và được thử thách
qua thời gian.
Lịch sử là có tính liên tục, giai đoạn sau đón nhận những tư liệu (vật chất và tinh
thần) do giai đoạn trước tạo ra, cải tạo chúng và phát triển lên. Kinh nghiệm của các
nước Á Đông đã thực hiện thành công nhiệm vụ cơng nghiệp hố, hiện đại hố, cho
thấy việc phát huy truyền thống tích cực của quá khứ, nhất là truyền thống văn hố
trong xã hội hiện đại khơng chỉ là một khả năng, một thực tế mà còn là một nhân tố
quan trọng làm nên kì tích phát triển được cả thế giới ngưỡng mộ. Truyền thống tác
động nhiều đến hiện đại, đương nhiên là cả mặt tích cực lẫn tiêu cực.Nó có thể kìm
hãm, níu áo, cũng có thể phát huy, thúc đẩy sự phát triển của hiện tại. Điều cần chú ý là,
sự tác động tiêu cực của những thói quen xấu, những hủ tục lạc hậu thường là tự phát và
chi phối hành vi con người một cách vơ thức; cịn sự tác động tích cực của truyền thống
chỉ thực sự có ý nghĩa to lớn khi nó được thẩm định và phát huy một cách chủ động và
tự giác. Truyền thống cũng là một động lực, nhưng không phải là tồn tại song song với

6


các động lực do yếu tố hiện đại đưa lại. Vấn đề là tư liệu truyền thống phải hoà nhập với
tư liệu hiện đại để cùng với tư liệu hiện đại đến với con người và làm cơ sở tạo nên con

người vừa truyền thống, vừa hiện đại. Hai mặt này phải thống nhất biện chứng với nhau
trên cơ sở đáp ứng nhu cầu phát triển của hiện đại.
2. Phân tích tình hình hiện nay ở nước ta
Trên con đường đổi mới, đất nước đã bước đầu hội nhập với khu vực và thế giới,
vượt qua lạc hậu đói nghèo, tiến hành cơng nghiệp hố, hiện đại hố, phấn đấu mục tiêu
dân giàu nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.
Chuyển từ nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, cơ chế kế hoạch hoá tập trung, quan liêu
bao cấp sang cơ chế mới của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa
trong thời buổi đầu thời kì quá độ, gồm nhiều thành phần (nhà nước xã hội chủ nghĩa,
tập thể, tư bản tư nhân, tư bản nước ngoài, liên doanh với nước ngoài, tiểu nông, tiểu
chủ, tiểu thương…), dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, của nhà nước cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chúng ta chủ trương tạo điều kiện pháp lí cho các thành
phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển, nhưng phát huy vai trò chủ
đạo của kinh tế quốc doanh… Trong mười năm qua đã bộc lộ những mặt được và chưa
được, khẳng định tính đúng đắn của đường lối đổi mới và các chính sách kinh tế - xã
hội của Đảng, Nhà nước, song cũng phô bày ra nhiều mặt tiêu cực của kinh tế thị
trường. Đại hội lần thứ VIII của Đảng Cộng Sản Việt Nam khẳng định: “Trong điều
kiện kinh tế thị trường và mở rộng giao lưu Quốc tế, phải đặc biệt quan tâm, giữ gìn và
nâng cao bản sắc văn hoá dân tộc, kế thừa và phát huy truyền thống đạo đức, tập quán
tốt đẹp và lòng tự hào dân tộc. Tiếp thu tinh hoa của các dân tộc trên thế giới, làm giàu
đẹp thêm nền văn hoá Việt Nam; đấu tranh chống sự xâm nhập của các loại văn hoá độc
hại, những khuynh hướng sùng ngoại, lai căng, mất gốc, khắc phục tâm lí sùng bái đồng
tiền, bất chấp đạo lí, coi thường giá trị nhân văn”
Dù tiếp cận cơng nghiệp hố, hiện đại hố dưới góc độ nào thì vấn đề đặt ra là khơng
thể khơng gắn nó với việc kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc. Hơn nữa sự phát
triển của một xã hội không bao giờ chỉ dừng lại ở sự tăng trưởng về kinh tế, mà phải
diễn ra trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội: Kinh tế, Chính trị, Xã hội và Văn hố. Nó
phải được thể hiện ở toàn xã hội cũng như trong từng cá nhân.Và như vậy, xét trên
phương diện phát triển toàn xã hội thì vấn đề kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc
càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Tồn cầu hố là một xu hướng khơng thể cưỡng lại đối với tất cả các quốc gia.Chủ
động để hội nhập là một thái độ tích cực, khơn ngoan, là khẳng định đường hướng có
chiến lược, có chiến thuật, có kế hoạch cho từng bước đi.Chủ động hội nhập sẽ khai
thác được nhiều nhất những thuật lợi, những cơ hội để dân tộc có nhiều lợi ích nhất, hạn
chế được mức thấp nhất những thách thức, những tiêu cực nảy sinh.
Hội nhập thế giới, nghĩa là ra với đại dương với nhiều sóng to gió lớn.ở lĩnh vực nào
cũng cần phải có người cầm lái có bản lĩnh và có tầm nhìn xa trơng rộng. Trên thế giới
đã có nhiều bài học về sự phát triển hài hoà giữa kinh tế và văn hố.Những bài học nào
cũng chỉ có những giá trị nhất định chứ khơng thể là chìa khố vạn năng. Chiến lược kế
thừa và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc là hoàn toàn đúng đắn, nhưng triển
7


khai xây dựng quản lí văn hố tồn xã hội là vơ cùng khó khăn phức tạp, là thách thức
lớn cần có sức mạnh của nhiều cấp nhiều ngành mới thực hiện được.
Giá trị truyền thống với bản sắc của Việt Nam, qua bao lần tiếp biến vẫn không bị
sai lạc, phai mờ, thậm chí qua bao lần đất nước bị xâm lăng, dân tộc bị thơn tính, nhưng
bản sắc đó khơng những khơng bao giờ mất mà nó ngày càng được khẳng định và phát
triển. Mỗi lần tiếp biến, các giá trị truyền thống của Việt Nam với bản lĩnh và sức sống
của mình, lấy bản sắc dân tộc làm tiêu chí, nó gạn lọc, tiếp thu những tinh hoa tốt đẹp
của các nền văn hoá khác trên khắp thế giới, làm giàu có và đậm đà thêm, phong phú
thêm cho bản sắc của mình.
Thế nhưng, bối cảnh tồn cầu hóa hiện nay đã đặt ra cho việc bảo tồn và phát huy
những giá trị truyền thống Việt Nam những thách thức hoàn toàn mới mẻ. Lần đầu tiên,
con người Việt Nam, không phải chỉ đơn thuần chống lại sự đồng hóa từ các thế lực
ngoại lai. Trái lại, tồn cầu hóa u cầu dân tộc Việt Nam cần phải biết tiếp thu những
điều tinh hoa, tốt đẹp từ những nền văn minh bên ngồi đó mà khơng làm mất đi những
giá trị đã tồn tại hàng ngàn năm trong chiều dài lịch sử. Bảo tồn và tiếp thu, hai nhiệm
vụ ấy cần phải thực hiện song song, liên tục và có sự hài hịa, kết hợp chặt chẽ với nhau,
có như vậy mới có thể đưa nên văn hóa nước nhà đi lên, phát triển theo chiều hướng

tích cực.
Những năm vừa qua, trong quá trình mở của giao lưu với thế giới, chúng ta không
chỉ tiếp thu những giá trị hiện đại, tiến bộ như lối sống, nếp sống năng động, sáng tạo,
tự lập, ý thức tôn trọng pháp luật, đề cao tinh thần dân chủ, công bằng mà còn bổ sung,
điều chỉnh một số nét của giá trị truyền thống cho phù hợp với thời đại, thẩm thấu và
làm đa dạng thêm bản sắc dân tộc. Chúng ta ngày càng ý thức rõ hơn về quá trình hội
nhập và có được những thành quả đáng kể trong quá trình xây dựng và phát huy bản sắc
dân tộc, giới thiệu với bạn bè khắp thế giới về vẻ đẹp độc đáo của nền văn hóa dân tộc,
góp phần làm phong phú nền văn hóa chung của nhân loại. Điều đó được thể hiện rõ
nét qua việc chúng ta đang ngày càng xích lại gần hơn với các nước bạn trên thế giới,
đang dần hòa nhập hơn vào một khối văn hóa chung mà ở đó những giá trị riêng, nếu
biết cách gìn giữ, khơng những khơng bị bào mòn àm còn trở thành tiền đề thúc đẩy sự
phát triển và tiến bộ của cái chung.
Tuy nhiên, không phải lúc nào con người Việt Nam cũng đủ tỉnh táo để tiếp thu một
cách có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại. Đã có những lúc, chúng ta bị
choáng ngợp bởi sự xâm nhập của những cái hay cái mới bên ngoài, tiếp nhận chúng
một cách thụ động, ồ ạt và bừa bãi, dẫn đến sự tha hóa về văn hóa. Tình trạng đó, từng
xảy ra vào đầu thế kỉ XX, đã bị lên án gay gắt trong rất nhiều tác phẩm văn học cùng
thời, mà điển hình là các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng. Không thể phủ nhận những tác
động tốt mà nền kinh tế thị trường đem lại, nhưng khi mở cửa, thách thức từ những yếu
tố tiêu cực của quá trình hội nhập đối với việc kế thừa các giá trị truyền thống là rất lớn.
Kinh tế thị trường với chủ nghĩa thực dụng sẽ khiến lý tưởng cao đẹp bấy lâu bị phai
nhạt. Lối sống, nếp sống nặng về vật chất, đồng tiền, tâm lý hưởng thụ có cơ hội ngày
càng tăng. Nguy cơ đánh mất các giá trị truyền thống, đi đến cái chết của nền văn hóa
dân tộc càng có nhiều khả năng xuất hiện. Đây đó trên thế giới đã gióng lên hồi chng
cảnh tỉnh bởi một số dân tộc, giá trị truyền thống tuy có lịch sử lâu đời song lại thường
8


không hấp dẫn đối với lối sống hiện đại, nhất là đối với tầng lớp trẻ. Mặt khác, các sinh

hoạt văn hóa mới của thế giới được du nhập vào thì vàng thau lẫn lộn, tốt xấu đều có,
nếu khơng có sự chỉ đạo sáng suốt dễ đi đến lấn át giá trị cũ, lâu dần thay thế giá trị cũ
của dân tộc, làm mất bản sắc văn hóa dân tộc. Giới trẻ Việt Nam đang đứng trước nguy
cơ lặp lại sai lầm, khi trào lưu “xính ngoại” đang lên ngơi trong rất nhiều lĩnh vực văn
hóa- nghệ thuật. Vì thế, cùng với sự cần thiết của những chính sách văn hóa đúng đắn
của Đảng và Nhà nước, bản thân mỗi con người Việt Nam phải thật tỉnh táo trong tiếp
thu văn hóa nhận loại.
3. Vận dụng phương pháp luận trong việc kế thừa và phát huy truyền thống
Quá khứ và cả hiện tại của nước ta là một nước nông nghiệp lạc hậu, chưa trải qua
giai đoạn phát triển theo phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Như vậy, chúng ta đi
vào sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đương nhiên mang những sự khác biệt về
tính cách lối ứng xử của nhân dân và mọi đặc tính văn hố khác do q khứ để
lại.Chúng ta khơng thể bắt chước bất cứ một mơ hình phát triển có sẵn nào đó, cho dù
mơ hình đó thật sự hay đối với một nước nào đó.Chúng ta phải giải quyết vấn đề của
mình với những cách tiếp cận và quan điểm đúng đắn.
Xưa nay, nói đến sự nhìn nhận và đánh giá truyền thống, người ta thường xuất phát
từ nhiều cơ sở khác nhau.Phải xác định đúng chỗ đứng trong hiện tại, tức là phải xuất
phát từ yêu cầu của việc xây dựng một xã hội công nghiệp, hiện đại để nhìn nhận truyền
thống và lựa chọn truyền thống.Có như vậy, chúng ta mới có thể biến truyền thống
thành một động lực của xã hội hiện đại. Hơn nữa, q trình kế thừa và phát huy truyền
thống nói chung cần phải được tiến hành theo những phương pháp tiếp thu một cách
khoa học thì mới đem lại hiệu quả thiết thực. Vậy những phương pháp đó là gì?
Một là, nên và cần có một sự tổng duyệt lại những giá trị tinh thần, đạo đức truyền
thống của dân tộc trong suốt tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước, từ cội nguồn đến
nay, để chuẩn bị hành trang cho dân tộc bước vào thế kỉ XXI, vào thiên niên kỉ mới,
chắc chắn sẽ là thời kì phát triển rực rỡ nhất, để Việt Nam có thể sánh vai cùng bạn bè
năm châu.
Hai là, giữ gìn và phát huy di sản vô giá của cách mạng Việt Nam thế kỉ XX là tư
tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức.
Ba là, phải xuất phát từ một xã hội hiện đại thì mới thấy rõ được bộ mặt truyền

thống, từ kết cấu sự vận động đến khả năng mà nó có thể đạt được trong các điều kiện
lịch sử nhất định.Chẳng hạn, nếu xem xã hội Việt Nam hiện đại là sự phát triển lên từ xã
hội truyền thống thì hiểu được xã hội Việt Nam ngày nay là điều kiện để thấy rõ truyền
thống của mình.
Bốn là, phải kế thừa có phê phán văn hố truyền thống, khơng bê ngun si văn hố
truyền thống mà cần có sự gạt bỏ, lọc bỏ, vượt qua những hạn chế lịch sử của văn hoá
truyền thống, nghĩa là chỉ tiếp thu những tinh hoa, những hạt nhân hợp lí của nó để làm
phong phú thêm nền văn hoá đương đại và phục vụ tốt nhất cho mục tiêu phát triển.
Năm là, phải nâng cao những gì đã được kế thừa từ truyền thống lên ngang tầm thời
đại mới ở một trình độ mới, bằng cách bổ sung thêm những tư tưởng mới, thổi thêm

9


sinh khí của thời đại mới cho phù hợp với hoàn cảnh hiện đại và mới tiếp tục phát huy
tác dụng trong điều kiện mới.
Sáu là, quá trình kế thừa văn hoá truyền thống phải gắn liền với sự phát triển và
sáng tạo. Điều này cho phép tạo ra nền văn hoá mới vừa mang bản sắc dân tộc, vừa
mang tính thời đại, đồng thời cịn tạo ra mơi trường thuận lợi để hồ nhập vào nền văn
hố thế giới.

10


KẾT LUẬN
Phép biện chứng về phủ định giúp chúng ta nhận thức đúng đắn về xu hướng phát
triển của bất kỳ sự vật nào cũng không bao giờ đi theo đường thẳng mà diễn ra quanh
co, phức tạp trong đó bao gồm nhiều chu kỳ khác nhau. Chu kỳ sau bao giờ cũng tiến bộ
hơn chu kỳ trước. Quá trình đổi mới của nước ta cũng khơng nằm ngồi quy luật phát
triển đó. Nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa đặt duới sự

điều tiết của nhà nước tạo tiền đề phủ định cho nền kinh tế tập trung, bao cấp đặt nền
móng cho xã hơị phát triển cao hơn nó trong tương lai đó là xã hội xã hội chủ nghĩa.
Trong thời đại ngày nay, hội nhập đang trở thành một xu thế khách quan. Dân tộc
Việt Nam hay bất cứ một dân tộc nào khác khơng thể nằm ngồi quỹ đạo đó. Hội nhập
là con đường tất yếu, là lẽ sống của cả dân tộc. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để hội nhập
vào xu hướng phát triển của thế giới, nhưng vẫn giữ được cái riêng của mình, khơng
đánh mất mình.
Phép biện chứng phủ định là nền tảng cơ sở giúp chúng ta có khả năng phán đốn
phân biệt và đánh giá trong quá trình tiếp thu những giá trị nhân loại. Rõ ràng, chúng ta
hội nhập với tư thế chủ động, hội nhập trên cơ sở tự khẳng định mình, nỗ lực để vượt
lên chính mình. Thơng qua hội nhập, chúng ta có thể nhận thức đầy đủ hơn, có ý thức
hơn trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc của dân tộc mình. Đồng thời trong quá trình đó
chúng ta sẽ thấy được những hạn chế của truyền thống có khả năng cản trở sự tiến bộ để
tìm cách khắc phục. Một khi đã nhận thức được như vậy, chắc chắn chúng ta sẽ kết hợp
hài hòa các giá trị truyền thống với các giá trị hiện đại, trên cơ sở bảo tồn bản sắc dân
tộc, giữ lấy những gì là tinh hoa, loại bỏ những yếu tố lỗi thời, tăng cường giao lưu học
hỏi với bên ngoài thì sẽ vượt qua được những thử thách, sẽ khơi dậy được vai trò động
lực của các giá trị truyền thống. Với tinh thần và bản lĩnh của người Việt Nam, chúng ta
sẽ phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập tự chủ và
định hướng xã hội chủ nghĩa, kết hợp sức mạnh dân tộc với những ưu thế thời đại để
phát triển đất nước và từng bước khẳng đinh vị thế của dân tộc Việt Nam trên trường
Quốc tế.

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin”, NXB Chính trị
Quốc gia, 2010, tr. 100-104.
2. Trần Đình Hượu, “Đến hiện đại từ truyền thống”, NXB Văn hoá, Hà Nội (1996).

3. PGS Trần Ngọc Thêm, “Cơ sở văn hoá Việt Nam”, Nhà xuất bản giáo dục
(1999).
4. ThS. Bùi Thanh Thủy, “Kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
trong q trình tồn cầu hóa”, Cục văn hóa cơ sở, 2015.

5. Nguyễn Trần Bạt, “Tồn cầu hóa về văn hóa”, 13/04/2008.
/>6. www.tin247.com
7. www.kinhtenongthon.com.vn
8. www.vov-khoahocnet.vn
9. www.diendat.vn
10. www.vietthuphap.com

12