Trường Quay

Trong kịch bản, một cảnh có nội dung như sau: một kẻ chạy trốn sa chân
xuống miệng vực, bên dưới có cả bầy rắn độc, thú dữ, kẻ thù cầm dao đuổi đến sau
lưng… bằng một cú nhảy, kẻ chạy trốn phải vung mình qua miệng vực để có thể
bám lấy mấy sợi dây leo mỏng manh phía bên kia miệng vực… Sau khi thành
phim, đoạn này được thể hiện bằng một cảnh đuổi bắt nhau trên phố và tất nhiên
nó chẳng còn giá trị gì đối ý tưởng chính của bộ phim. Đạo diễn phân trần: chỉ tại
chúng ta chưa có trường quay...
Những năm gần đây nhiều đạo diễn, nhà làm phim lên tiếng rằng nếu muốn
cho điện ảnh nước nhà sánh vai với các cường quốc năm châu thì cần phải đầu tư
xây dựng cho được một "trường quay". Phim dở - tại trường quay, ánh sáng hỏng -
tại trường quay, bối cảnh đơn điệu - tại trường quay, phục trang không phù hợp -
tại trường quay, tiết tấu chậm lê thê - tại trường quay... Tóm lại muôn sự đều tại
trường quay gây ra. Không biết trường quay là "kẻ nào" mà ghê gớm đến nỗi kìm
hãm cả sự phát triển của điện ảnh Việt Nam hiện đại!

Trước khi chúng ta phân tích tại sao trường quay lại có "tội" nhiều như vậy
thì mọi người cũng nên biết đến "cội nguồn" sinh ra tội lỗi ấy. Đời sống kinh tế thị
trường hiển nhiên là không chừa một ngành nghề nghệ thuật nào cả. Hơn ai hết,
các nhà làm phim tính toán rất "chi li" và tất nhiên không bao giờ chính xác số tiền
dành cho từng công đoạn sản xuất bộ phim!
Thường thường khi nhận làm một bộ phim các đạo diễn được lĩnh một cục
tiền "trọn gói" làm bộ phim đó. Để cho rành mạch và không tăng chi phí lên, đạo
diễn bắt đầu làm cái việc đầu tiên là chia tiền cho từng công đoạn một, từ bối
cảnh, ánh sáng, phục trang.... đều có một khoản xác định rõ ràng. Nếu như vậy thì
chúng ta có thể đoán ngay ra cảnh hoạ sĩ bối cảnh có cần làm thật kỹ càng đâu, vì
nếu dốc toàn tâm toàn lực ra, thì nhiều khi số tiền được giao khoán không đủ làm
bối cảnh. Vậy tiền công của anh ta ở đâu. Chúng ta chỉ cần xem những bộ phim có
bối cảnh sơ lược, luộm thuộm là biết ngay họ có nhận được thù lao hay không!
Cho nên hầu như tất cả những bối cảnh huy hoàng, đồ sộ nhất trong kịch

bản đều bị cắt hoặc biến thể rất buồn cười. Có cảnh phải quay một nhân vật xông
vào ngôi nhà lớn đang bốc cháy để cứu người, nếu dựng cả một mô hình ngôi nhà
cháy thì số tiền còn lại sẽ là bao nhiêu? (đấy có lẽ là câu hỏi cuối cùng). Chính vậy
mà một vài cái phên nứa được đốt lên và việc còn lại phải nhờ đến tài của quay
phim và đạo diễn. Nhưng nếu có một mô hình nhà cháy thực thì chúng ta cũng
hiểu rằng ấn tượng nghệ thuật nó mang lại có giá hơn bất kỳ tiểu xảo nào.
Đó chỉ là một trong những ví dụ tiêu biểu và đau lòng nhất cho sự "cào
bằng" kinh phí dành cho các bộ phim. Nhưng ngay cả những bộ phim có nhiều
tiền để sản xuất cũng mắc phải những lỗi tương tự vì trong đoàn phim, từ đạo diễn
cho đến hoạ sĩ làm bối cảnh ai ai cũng có đức "tiết kiệm" rất ghê. Lẽ ra tiền sản
xuất không nên trao trọn gói cho đạo diễn mà phải có một người quản lý điều phối
kinh phí cho từng công đoạn, và là người có "tìm cách" tiết kiệm thì cũng không
có điều kiện hợp lý nào làm lợi cho cá nhân mình cả.
Vâng, tất cả những khó khăn trên chỉ cần có một trường quay hiện đại là có
thể giải quyết được hết. Nhưng các nhà làm phim phải thấy rằng trong bản dự trù
kinh phí làm phim có một khoản không nhỏ dành cho bối cảnh, phục trang... tức là
dành cho việc lập một trường quay tạm thời. Tất nhiên là những đều kiện đó
không thể bằng một trường quay hiện đại được, nhưng có những đa số những cảnh
tẻ nhạt, đơn điệu trong phim đâu có cần đến trường quay để có thể trở nên hấp dẫn
hơn đâu!
Trong những bộ phim hiện đại, chúng ta sẽ lấy ví dụ về một cảnh tẻ nhạt
nhất, ngô nghê nhất mà không cần đến trường quay cũng có thể làm tốt hơn được.
Thường thường chúng ta hay được xem cảnh trai gái đùa vui, âu yếm nhau nếu
không "vờn" nhau vài vòng quanh một đống rơm rồi "tóm" lấy nhau thì cũng cùng
nhau khúc khích "chạy quanh" một gốc cây nào đó. Trong đó tình huống phim, độ
"nóng" của tình cảm y hệt như nhau. Chúng ta không thể bảo các nhà làm phim là
phải cho đôi tình nhân vờn nhau quanh cái gì bởi vì nếu khuyên được điều đó thì
chẳng hoá ra tất cả mọi người đều có thể đi làm phim cả!
Để chứng minh những điều uẩn khúc đằng sau những lời than thở rất
"quang minh chính đại" về việc phim tẻ nhạt chỉ do thiếu trường quay, chúng ta lại

phải nhắc đến những bộ phim kinh điển của điện ảnh Việt Nam, những bộ phim
được làm trong những hoàn cảnh cực kỳ khó khăn, kỹ thuật lạc hậu nhưng vẫn
ngời sáng tinh thần Việt như phim Cánh đồng hoang, Con chim Vành Khuyên...
Những người làm phim thời đó không hơn những người làm phim bây giờ một cái
"trường quay" mà thậm chí còn thiếu thốn tất cả mọi thứ. Họ chỉ có lòng đam mê
nghề nghiệp và tất nhiên cả tài năng nữa!
Tuy vậy, việc thiếu trường quay lại có mặt "tích cực" của nó. Các nhà biên
kịch, các đạo diễn tự "nhồi" vào đầu mình một ước mơ không tưởng rằng: Nếu
Việt Nam có trường quay để thể hiện hết trí tưởng tượng của họ thì những bộ phim
của họ cũng không thua kém bất cứ bộ phim kinh điển nào của điện ảnh thế giới.
Và như vậy, ôi trường quay - ngươi phải gánh lấy không chỉ những "tội lỗi"
do đức tính "tiết kiệm" của những nhà làm phim gây ra mà "ngươi" còn phải chắp
cánh cho những mơ ước lười biếng nữa. Nhưng có một điều chắc chắn là nhiều
người mặc dù luôn luôn "to tiếng" đòi có trường quay lại là những người luôn
mong không bao giờ có trường quay. Vì như thế, những bộ phim tẻ nhạt sẽ đổ lỗi
cho ai!
Trường Quay Phim
Những "Hollywood" Việt Nam

Hollywood đã không chỉ là tên gọi của một vùng đất kinh đô của điện ảnh
Mỹ mà còn là sự mơ ước về một trường quay hiện đại, có đầy đủ các bối cảnh nội,
ngoại để dàn dựng các bộ phim. Các nhà làm phim của Việt Nam vẫn phải đi thuê
mướn, nhờ vả nhà dân, cơ quan, làng xã để làm bối cảnh quay cho phim của mình.
Những nơi nhiều đoàn phim chọn làm bối cảnh thường được gọi tên là...
Hollywood.
Hollywood ngay trong lòng Hà Nội
Ngay trong nội thành Hà Nội, mấy năm trước vẫn có một "Hollywood"
được gọi là "Hollywood - Tập thể Phụ nữ" nằm ngay trên phố Thuỵ Khuê, Ba
Đình, Hà Nội, từng là trường quay dễ đến hơn 100 bộ phim TH. Đó làkhu nhà của
cán bộ, nhân viên Hội Phụ nữ Hà Nội, rất điển hình cho dạng khu tập thể thời bao

cấp: nhà cấp 4, mái ngói, trước mặt có hàng cây còi cọc và một lối đi lát gạch, có
bể nước, khu vệ sinh chung để các gia đình ra rửa rau, vo gạo, tắm táp… Một điều
rất hay, rất thuận lợi của Hollywood này là khu tập thể đang trong giai đoạn giãn
dân để lấy đất xây dựng (nhưng dự án đã có từ hàng chục năm trời mà vẫn chưa
thực hiện). Nhiều hộ gia đình đã rời đi nơi khác, để căn hộ trống không, ẩm mốc…
(rất có "màu thời gian", phù hợp với các bối cảnh thời chiến tranh, bao cấp, cuộc
sống tập thể).
Trong khi người dân trong khu vực sốt ruột, không hiểu vì sao dự án phá bỏ
những dẫy nhà cũ để xây dựng công trình mới chưa được thực hiện thì các hoạ sỹ
thiết kế mỹ thuật, các nhà làm phim lại chỉ mong nó vẫn được giữ nguyên như thế,
thật lâu… Thế nhưng cái gì đến vẫn phải đến, cách đây ba năm "Hollywood - Tập
thể Phụ nữ" đã không còn nữa. Thế là "gay go" rồi! Các hoạ sỹ lại mướt mồ hôi đi
tìm các bối cảnh nhà dân nghèo, nhà cán bộ - công nhân viên thành phố thời bao
cấp!
Hollywood ngoại thành Hà Nội và các tỉnh lân cận

Đó là các "trường quay" những bối cảnh nông thôn. Phim nào mà chẳng có
cảnh quê cơ chứ! "Quê" theo nghĩa quê hương xa xưa "đậm đà bản sắc dân tộc" có
mái đình, cây đa, bến nước, dòng sông…"Quê" theo kiểu phong kiến có nhà địa
chủ, phú nông, nhà nông dân nghèo. "Quê" theo hướng đổi mới "biến làng thành
phố"… Đối với phim truyền hình, phim ít kinh phí thì "Quê" phải gần Hà Nội một
chút để có thể "sáng đánh xe đi, đêm đánh về" chứ đi xa, lấy đâu ra tiền lưu trú?

Hollywood Phú Cường
Người phát hiện ra "châu Mỹ" Hollywood Phú Cường là NSND Đặng Nhật
Minh và hoạ sỹ Phạm Quốc Trung trong đoàn làm phim Thương nhớ đồng quê.
Sau khi đã bỏ nhiều công sức tìm kiếm bối cảnh một làng quê rất Việt Nam,
rất "đồng bằng Bắc bộ" - một lần, tình cờ đạo diễn và hoạ sỹ "lạc" đến một làng ở
ngay gần sân bay Nội Bài… Và họ đã nhanh chóng quyết định chọn Phú Cường -
huyện ngoại thành Sóc Sơn làm "trường quay" và thực hiện toàn bộ bộ phim trên

các bối cảnh nhà dân, đường làng, cánh đồng ngô, ruộng mía, bờ sông.