Tài liệu học tập
M.02A.ROL.CTĐM
TƯ VẤN CAI THUỐC LÁ
MÃ BÀI GIẢNG: ROL 1 – S2.6

- Tên bài: Tư vấn cai thuốc lá
- Đối tượng học tập: Sinh viên Y2 đa khoa
- Số lượng: 25 sinh viên
- Thời lượng: 2 tiết (100 phút)
- Giảng viên: thuộc phân môn Hô hấp – bệnh viện Bạch Mai
- Địa điểm giảng: Phòng giảng kỹ năng
- Mục tiêu học tập
1. Kiến thức
1.1. Trình bày được tác hại của thuốc lá lên hệ hơ hấp.
1.2. Trình bày được các loại hình tư vấn dùng trong cai thuốc lá: tư vấn ngắn 5A, tư vấn
ngắn 5R và tư vấn sâu.
2. Kĩ năng
2.1. Thực hiện được tư vấn ngắn 5A và tư vấn ngắn 5R cho người bệnh cai thuốc lá.
3. Thái độ
3.1. Thân thiện, đồng cảm, trung thực với người bệnh.
1. Tình huống
1.1. Tình huống phân tích (Sinh viên chuẩn bị đáp án trước buổi học và trình bày đáp án trong
buổi học)
Chú Nam, 46 tuổi, đến khám tại phịng khám Hơ hấp vì khó thở và được chẩn đốn bệnh phổi
tắc nghẽn mạn tính với mức độ tắc nghẽn đường thở trung bình. Chú có tiền sử hút thuốc lá 15 bao
– năm, hiện tại chưa bỏ. Chú Nam muốn cai thuốc lá khi biết mình bị bệnh.
- Câu hỏi mở
1. Trong điếu thuốc lá gồm các thành phần gì?
2. Tại sao người bệnh bị nghiện thuốc lá?
3. Các tác hại của thuốc lá lên hệ Hô hấp là gì?
4. Có các hình thức tư vấn nào cho người bệnh?

5. Bạn là bác sĩ khám cho chú Nam. Bạn tư vấn cai thuốc lá cho người bệnh như thế nào?
1.2. Các tình huống thực hành đóng vai (Sinh viên thực hiện tại buổi học)
Tình huống 1: BN Hà, 56 tuổi, hút thuốc lá đến vì COPD, muốn cai
Tình huống 2: BN Bình, 45 tuổi, hút thuốc lá, đến vì THA, khơng muốn cai


Tài liệu học tập
Tình huống 3: BN Chi, 52 tuổi vừa xuất viện vì nhồi máu cơ tim, vừa mới cai thuốc lá được 2
tuần do bác sĩ bắt buộc
Tình huống 4: BN Duy, 18 tuổi đến khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự, không hút thuốc lá
2. Yêu cầu về sản phẩm trình bày của nhóm sinh viên
Câu hỏi 1. Trong điếu thuốc lá gồm các thành phần gì?
Trong điếu thuốc lá có chứa các thành phần gồm chất nhựa hắc ín (Tar), 7000 chất độc
hố học, 69 chất gây ung thư, chất phụ gia (Amoniắc), Các-bon mơ nơ-xít (CO), chất Nicotin với
hàm lượng 1-3mg.
Trong đó, các chất độc gồm:
-

Formaldehyde được dùng để ướp xác chết.

-

Polinium 210 là chất phóng xạ và rất độc hại.

-

Vinyl chloride được dùng sản xuất đường ống và thiết bị nhựa.

-


Hydrogen cyanide được sử dụng trong vũ khí hóa học.

-

Nitrosamines là một chất gây ung thư rất mạnh có nhiều trong khói thuốc và cả trong các sản
phẩm thuốc lá khơng khói.

-

Ammonia là một chất được sử dụng trong thuốc kích thích tăng trưởng và trong các sản phẩm
tẩy rửa. Trong sản xuất thuốc lá, chất này được sử dụng tăng cường khả năng hấp thụ Nicotine
của niêm mạc đường hơ hấp, vì thế cùng một lượng khói thuốc hít vào, lượng Nicotine được
hấp thụ tăng lên.

-

Benzene là một chất sinh ung thư được tìm thấy trong khói của dầu khí hay trong thuốc trừ
sâu bọ. Chất này có nồng độ rất cao trong khói thuốc lá, lượng Benzene tác động đến con
người từ khói thuốc lá chiếm một nửa lượng Benzene xâm nhập vào con người từ tất cả các
nguồn.

-

Hắc ín (Tar), cịn gọi là nhựa thuốc lá, có màu đen và quánh giống như nhựa đường, chứa rất
nhiều chất gây ung thư.

-

Polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH): Là một chất gây ung thư tìm thấy trong dầu diesel và
sản phẩm đốt cháy khác.


Câu hỏi 2. Tại sao người bệnh bị nghiện thuốc lá?
Nicotin trong thuốc lá là thành phần gây nghiện. Nicotine được hấp thụ qua da, miệng và
niêm mạc mũi hoặc hít vào phổi. Người hút thuốc trung bình đưa vào cơ thể 1 đến 2 mg nicotine
mỗi điếu thuốc hút. Hút thuốc lá đưa nicotine một cách nhanh chóng đến não, trong vịng 10 giây
sau khi hít vào. Tác dụng gây nghiện của nicotine một cách nhanh chóng đến não, trong vịng 10
giây sau khi hít vào. Tác dụng gây nghiện của nicotine chủ yếu là trên hệ thần kinh trung ương
với sự có mặt của các thụ thể nicotine trên các tế bào thần kinh tại “trung tâm thưởng” ở hệ viền
não bộ, các hóa chất trung gian dẫn truyền thần kinh bao gồm dopamin, serotonine, noradrenaline


Tài liệu học tập
được phóng thích. Chúng gây ra nhiều tác động tâm thần kinh như là cảm giác sảng khoái, tâm
trạng vui vẻ, tăng chú ý, tăng hoạt động nhận thức và trí nhớ ngắn hạn.
Não bộ nhanh chóng nhận ra rằng có thể dùng thuốc lá để kích thích bài tiết dopamin và như vậy
khởi động q trình hút thuốc lá kéo dài nhiều năm tháng.
Câu hỏi 3. Các tác hại của thuốc lá lên hệ Hô hấp là gì?
Thuốc lá gây viêm mạn tính niêm mạc đường thở, tăng bài tiết đờm, phá hủy hệ thống
lông chuyển, bài xuất đờm ra khỏi đường hô hấp kém, cản trở sự lưu thơng trao đổi khí, tăng tính
đáp ứng đường thở gây co thắt phế quản, tăng viêm nhiễm đường hô hấp.
Các bệnh hô hấp do thuốc lá gây nên: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phế quản
phổi, tắc mạch phổi, hen kiểm sốt kém/ khơng kiểm sốt được, …
Câu hỏi 4. Có các hình thức tư vấn nào cho người bệnh?
Tư vấn ngắn 5A cho người bệnh muốn cai thuốc lá, tư vấn ngắn 5R cho người bệnh chưa
muốn cai thuốc lá và tư vấn sâu.
Câu hỏi 5. Bạn là bác sĩ khám cho chú Nam. Bạn tư vấn cai thuốc lá cho người bệnh như thế
nào?
Thực hiện tư vấn 5A
3. Chỉ tiêu thực hành
Chỉ tiêu


Tên kỹ năng

STT

Quan sát

Tư vấn ngắn cai thuốc lá cho người bệnh

1

1

Thực hành có hướng
Làm đúng
dẫn của GV

1

1

Làm thành thạo

1

4. Bảng kiểm dạy học
4.1. Tư vấn 5A cho người bệnh muốn cai thuốc lá
STT
1


Các bước thực hiện
Chào hỏi người bệnh

Ý nghĩa của từng bước

Tiêu chuẩn phải đạt

Tạo khơng khí giao tiếp cởi mở, Giới thiệu được bản thân
thân thiện với người bệnh

Hỏi được họ tên, tuổi của người
bệnh

2

Ask – Hỏi

Nhận định mức độ sử dụng Tính được số bao – năm thuốc lá

Tình trạng hút thuốc và thuốc lá và ảnh hưởng hiện tại người bệnh sử dụng
sức khỏe hiện tại của và nguy cơ tác hại của thuốc lá Hiểu được tác hại của thuốc lá lên

3

bệnh nhân

lên sức khỏe người bệnh

sức khỏe của người bệnh


Advise – Khuyên

Để người bệnh biết phải hành Lời khun rõ ràng nói “khơng” với

Khun người bệnh hãy động cai thuốc lá ngay từ thời thuốc lá, dùng động từ mệnh lệnh
cai thuốc đi

điểm này

mạnh mẽ “phải từ bỏ thuốc lá”,


Tài liệu học tập
Đưa ra lý do cai thuốc lá cá thể “hãy cai thuốc lá”
hóa, liên quan trực tiếp với
người bệnh để đủ sức thuyết
phục người bệnh
Assess – Đánh giá

4

Hiểu được mức độ quyết tâm Nhận định được mức độ quyết tâm

Mức độ quyết tâm cai cai của người bệnh để đưa ra cai của người bệnh bằng thang
thuốc lá của người bệnh các biện pháp hỗ trợ phù hợp

tương ứng thị giác VAS

bằng thang tương ứng thị
giác VAS

Assist – Hỗ trợ

5

Đưa ra các biện pháp hỗ trợ cai Các biện pháp đưa ra rõ ràng, cá thể

Đưa ra các biện pháp hỗ thuốc lá cá thể hóa và thực tế hóa với người bệnh cụ thể
trợ cai thuốc lá cho với người bệnh để người bệnh

6

người bệnh

có niềm tin thực hiện được

Arrange – Sắp xếp

Tạo sự tin tưởng, an tâm và Cung cấp được thông tin cụ thể cho

Đưa ra thông tin liên lạc củng cố khả năng thành công người bệnh liên lạc khi cần
hỗ trợ khi người bệnh cho người bệnh khi cai thuốc lá
cần
4.2. Tư vấn 5R cho người bệnh chưa muốn cai thuốc lá
STT
1

Các bước thực hiện
Chào hỏi người bệnh

Ý nghĩa của từng bước


Tiêu chuẩn phải đạt

Tạo khơng khí giao tiếp cởi mở, Giới thiệu được bản thân
thân thiện với người bệnh

Hỏi được họ tên, tuổi của người
bệnh

2

Relevant - Tương thích

Chỉ cho người bệnh thấy được

Chỉ ra cai thuốc lá là rất người bệnh cần cai thuốc lá
hợp với người được tư
vấn
3

Risk – Nguy cơ

Cung cấp kiến thức cho người Chỉ ra được các nguy cơ tác hại của

Chỉ ra nguy cơ tiềm tàng bệnh về tác hại của thuốc lá lên thuốc lá một cách cụ thể và liên
khi hút thuốc lá

sức khỏe cá nhân người bệnh

quan trực tiếp lên sức khỏe của

người bệnh

4

Reward – Lợi ích

Chỉ cho người bệnh hiểu được Chỉ ra được các lợi ích đem lại khi

Chỉ ra các lợi ích mong lợi ích có được lên sức khỏe khi thuốc lá một cách cụ thể và liên
đợi khi cai thuốc lá

người bệnh cai thuốc lá tạo quan trực tiếp lên sức khỏe của
dựng tâm lý muốn cai thuốc

5

Roadblocks – Rào cản

người bệnh

Cung cấp các dấu hiệu nhận Các biện pháp đưa ra rõ ràng, cá thể


Tài liệu học tập
Chỉ ra các rào cản cai biết các khó chịu có thể xảy ra hóa với người bệnh cụ thể
thuốc lá + giải pháp vượt khi người bệnh cai thuốc lá và
đưa ra các biện pháp hỗ trợ

qua


nhằm tăng quyết tâm cai của
người bệnh
Repetition – Lập lại

6

Tạo sự tin tưởng, an tâm và Lời khuyên rõ ràng nói “khơng” với

Lặp lại lời khun cai củng cố khả năng thành công thuốc lá, dùng động từ mệnh lệnh
cho người bệnh khi cai thuốc lá

thuốc lá

mạnh mẽ “phải từ bỏ thuốc lá”,
“hãy cai thuốc lá”

5. Bảng kiểm lượng giá
5.1. Tư vấn 5A cho người bệnh muốn cai thuốc lá
Các bước thực hiện

STT
1

Chào hỏi người bệnh

2

Ask – Hỏi

3


Advise – Khuyên

4

Assess – Đánh giá

5

Assist – Hỗ trợ

6

Arrange – Sắp xếp

Thang điểm
0
(Không làm)

1
(Làm sai)

2
(Làm đúng)

3
(Làm thành thạo)

3


5.2. Tư vấn 5R cho người bệnh chưa muốn cai thuốc lá
Các bước thực hiện

STT
1

Chào hỏi người bệnh

2

Relevant – Tương thích

3

Risk

– Nguy cơ

4

Reward

– Lợi ích

5

Roadblocks – Rào cản

6


Repetition – Lập lại

Thang điểm
0
(Không làm)

1
(Làm sai)

2
(Làm đúng)

3
(Làm thành thạo)

6. Tài liệu học tập
1. Bài giảng Handout
7. Tài liệu tham khảo
1. Treating Tobacco Use and Dependence - Clinical Practice Guideline 2008 update.
2. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th Edition, 1994.


Tài liệu học tập
8. Danh sách giảng viên tham gia giảng dạy
STT

Họ tên Giảng viên

Email


1

Ngô Quý Châu



2

Phan Thu Phương



3

Vũ Văn Giáp



4

Lê Hoàn



5

Nguyễn Thanh Thủy




6

Vũ Thị Thu Trang



7

Lê Minh Hằng



8

Đinh Thị Thanh Hồng



9

Hoàng Anh Đức



10

Phan Thanh Thủy




11

Nguyễn Ngọc Dư



12

Nguyễn Văn Ngân



13

Đào Ngọc Phú



14

Đặng Thành Đô



15

Nguyễn Đức Nghĩa