-1-

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM THỊ YẾN LINH

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO
THANH NIÊN TỈNH BÌNH PHƯỚC
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Long An, tháng 4 năm 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO


-2-

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO
THANH NIÊN TỈNH BÌNH PHƯỚC
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Chun ngành: Chính trị học.
Mã số: 60.31.02.01

Người hướng dẫn : PGS. TS. Đoàn Minh Duệ.
Học viên:

Phạm Thị Yến Linh.

Lớp:

Lớp Cao học K22 Chính trị học

tại Trường Đại học KT- CN Long An.

Long An, tháng 4 năm 2016

LỜI CẢM ƠN


-3-

Trong q trình thực hiện đề tài, tơi đã nhận được sự quan tâm của nhiều
đơn vị, thầy cô và đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau Đại học, Ban
Chủ nhiệm khoa Giáo dục Chính trị, Trường Đại học Vinh cùng q thầy, cơ
tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Chính trị học khóa 22 tại Trường
Đại học Kinh tế- Cơng nghiệp Long An.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo cơ quan Tỉnh đồn Bình Phước đã giúp
đỡ, tạo điều kiện cho tơi trong suốt q trình học tập và thực hiện đề tài.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo, PGS. TS.
GVCC. Đoàn Minh Duệ đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tơi trong suốt thời
gian học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tơi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp cùng các bạn học

lớp Cao học Giáo dục Chính trị đã dành nhiều tình cảm giúp đỡ, động viên tơi
hồn thành khóa học.

Long An, tháng 4 năm 2016
Tác giả

Phạm Thị Yến Linh


-4-

BẢNG QUY ĐỊNH TỪ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết tắt

Nội dung

1

ATGT

An toàn giao thông

2

BCH

Ban chấp hành


3

BCHTW

Ban chấp hành Trung ương

4

BCHTĐ

Ban chấp hành tỉnh đồn

5

CLB

Câu lạc bộ

6

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

7

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa


8

ĐVTN

Đồn viên thanh niên

9

LLCT

Lý luận chính trị

10

LHTN

Liên hiệp thanh niên

11

TNXK

Thanh niên xung kích

12

UBND

Ủy ban nhân dân


13

UBTVQH

Ủy ban Thường vụ Quốc hội

14

XKLĐ

Xuất khẩu lao động


-5-

MỤC LỤC
Trang
A

MỞ ĐẦU

6

B

NỘI DUNG

11

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO


11

DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN

1.1

Một số khái niệm liên quan đến đề tài

11

1.2

Vai trị và nội dung của cơng tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh

19

niên
Kết luận chương 1

35

Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG

37

CHO THANH NIÊN Ở TỈNH BÌNH PHƯỚC

2.1


Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho

37

thanh niên tỉnh Bình Phước
2.2

Thực trạng cơng tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên Bình

44

Phước thời gian qua
Kết luận chương 2

61

Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

63

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN TỈNH BÌNH
PHƯỚC GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

3.1

Phương hướng nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh
niên tỉnh Bình Phước giai đoạn hiện nay

3.2


63

Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho cho
thanh niên tỉnh Bình Phước giai đoạn hiện nay

67

Kết luận chương 3

89

C

KẾT LUẬN

91

D

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

93


-6-

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thanh niên Việt Nam chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu dân số, là lực lượng
ln có những đóng góp quan trọng trong các giai đoạn lịch sử phát triển của đất

nước. Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đặt niềm tin
và kỳ vọng lớn lao vào lực lượng thanh niên, xác định thanh niên là rường cột
của nước nhà, chủ nhân tương lai của của đất nước, là một trong những nhân tố
quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc; công tác thanh niên là một trong
những yếu tố quyết định thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập
quốc tế và xây dựng CNXH.
Thanh niên nước ta nói chung và thanh niên tỉnh Bình Phước nói riêng
hiện nay có lịng u nước nồng nàn, luôn phát huy truyền thống tốt đẹp của dân
tộc; có phẩm chất tốt, tơn trọng các chuẩn mực đạo đức xã hội; quan tâm đến
các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước; có ý chí vươn lên trong học
tập, lao động; tích cực tham gia các phong trào. Phần lớn thanh niên hiện nay có
đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, nhu cầu giải trí lành mạnh, lên án những
hoạt động giải trí khơng lành mạnh, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của
dân tộc.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập nền kinh tế thế giới hiện nay cũng cịn
khơng ít thanh niên khơng có chí hướng rõ ràng, chưa hiểu biết đầy đủ truyền
thống cách mạng của dân tộc, ít quan tâm đến tình hình đất nước; lười lao động,
lười học tập, ngại khó, ngại khổ, chưa làm trịn trách nhiệm và nghĩa vụ của
mình ở gia đình, địa phương, đơn vị, khơng có ý chí vươn lên; một bộ phận có
đạo đức, lối sống lệch lạc, đề cao hưởng thụ, thực dụng, ích kỷ, đua địi, xa hoa
lãng phí, ít quan tâm đến cộng đồng và những người xung quanh; vô cảm trước
nỗi đau của người khác, ích kỷ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng; một số thanh
niên vi phạm tệ nạn xã hội và pháp luật.


-7-

Trước yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, quá trình hội
nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự biến đổi nhanh chóng của tình hình thanh
niên hiện nay địi hỏi cơng tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên của

Đồn TNCS Hồ Chí Minh phải tiếp tục được đẩy mạnh nhằm xây dựng lớp
thanh niên giàu lịng u nước, u CNXH, có bản lĩnh chính trị, ý thức chấp
hành pháp luật, đạo đức cách mạng và lối sống đẹp, có ước mơ, hồi bão, khát
vọng đưa đất nước vươn lên.
Trước tình hình đó, để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối
sống cho thanh niên của tỉnh Bình Phước, khắc phục tình trạng vi phạm đạo đức,
lối sống trong một bộ phận thanh niên và với tư cách là cán bộ chun trách
Đồn ở Đồn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Phước, nên chúng tơi chọn vấn đề:
“Giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh Bình Phước giai đoạn hiện
nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính trị học.
Về vấn đề này đã có một số cơng trình nghiên cứu, chúng tơi xin lược khảo
một số văn bản và cơng trình có liên quan sau đây:
Sau gần 30 năm đổi mới đất nước, nhiều chủ trương, đường lối về công tác
thanh niên được Đảng ban hành, Nhà nước cụ thể hóa thành chính sách, pháp luật
về thanh niên và cơng tác thanh niên, qua đó đã tạo được những điều kiện tốt nhất
để thế hệ tương lai của đất nước phấn đấu vươn lên. Cụ thể:
Bên cạnh đó, rất nhiều nhà khoa học đã có nhiều nghiên cứu lý luận chung
về đạo đức, bao gồm :
Cơng trình Đạo đức mới của GS. Vũ Khiêu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
1974; Giáo trình đạo đức học do GS. Nguyễn Ngọc Long chủ biên; Nxb Chính
trị quốc gia Hà Nội - 2000; Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong nền kinh
tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho cán bộ quản lý ở nước ta hiện
nay, PGS. Nguyễn Chí Mỳ chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội- 1999.


-8-

Ngồi ra, nhóm vấn đề nghiên cứu những giá trị đạo đức truyền thống dân
tộc, bao gồm: Truyền thống đạo đức trọng nhân nghĩa và ảnh hưởng của nó đối
với sinh viên hiện nay của TS. Nguyễn Lương Bằng, Tạp chí Giáo dục, số

4/2006; Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THPT môn GDCD của Bộ
Giáo dục và Đào tạo có chuyên đề: “Kế thừa một số giá trị truyền thống của dân
tộc trong việc giáo dục thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay.
Những cơng trình khoa học trên đã cung cấp những cơ sở lý luận và thực
tiễn vô cùng quan trọng về công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
trong quá trình lãnh đạo của Đảng ta trong những năm qua. Tuy nhiên, trong bối
cảnh hiện nay công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên liên quan đến
nhiều lĩnh vực, luôn phát triển theo tình hình mới, khơng ngừng đi vào chiều sâu
theo tính quy luật của nhận thức cũng địi hỏi được bổ sung hồn thiện. Hơn nữa
cơng tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh Bình Phước và nâng cao
hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh Bình Phước là
rất cần thiết để tác giả thực hiện đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh
Bình Phước giai đoạn hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Góp phần làm rõ cơ sở lý luận của công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho
thanh niên.
- Điều tra, khảo sát, làm rõ thực trạng công tác giáo dục đạo đức, lối sống
cho thanh niên ở tỉnh Bình Phước thời gian qua.
- Nêu phương hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh Bình Phước giai đoạn
hiện nay.


-9-

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Thanh niên và công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên tỉnh Bình

Phước giai đoạn hiện nay.
4.2. Phạm vi
Tập trung nghiên cứu công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
tỉnh Bình Phước.
5. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lênin; tư tưởng Hồ
Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục đạo đức, lối
sống cho thanh niên, đồng thời chúng tôi cũng vận dụng đồng bộ các phương
pháp sau
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp tổng hợp số liệu, so sánh, phân tích
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia.
6. Đóng góp về khoa học của luận văn
Luận văn hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về giáo dục đạo
đức, lối sống cũng như đánh giá thực trạng, nguyên nhân và giải pháp chủ yếu
nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
trong tình hình mới ở tỉnh Bình Phước.
Kết quả nghiên cứu có thể vận dụng và làm tư liệu tham khảo cho các cấp
ủy và Ban Tuyên giáo các cấp cũng như sinh viên và học viên cao học chuyên
ngành chính trị.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn có cấu trúc
gồm 3 chương 8 tiết:


- 10 -

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NÂNG CAO HIỆU QUẢ

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN
1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1. Đạo đức
Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức là xuất phát điểm của
người cách mạng, là cái gốc của mọi thành cơng. Người nói “Cũng như sơng thì
phải có nguồn mới có nước, khơng có nguồn thì sơng cạn, cây thì phải có gốc,
cây khơng có gốc thì cây héo. Người cách mạng thì phải có đạo đức, khơng có
đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Đạo đức cách
mạng của người cán bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh gồm có 5 đức tính tốt là:
nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm. Người nhắc nhở thế hệ sau: “Đạo đức cách mạng là
bất kỳ ở cương vị nào, bất kỳ làm cơng việc gì đều khơng sợ khó, khơng sợ khổ,
đều một lịng, một dạ phục vụ lợi ích chung của giai cấp, của nhân dân, đều
nhằm mục đích xây dựng chủ nghĩa xã hội”.
Theo Chủ nghĩa Mác- Lênin: “Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội có
nguồn gốc từ lao động sản xuất và đời sống cộng đồng xã hội. Đạo đức là một
hình thái ý thức xã hội phản ánh và chịu sự chi phối của tồn tại xã hội vì vậy tồn
tại xã hội thay đổi thì ý thức xã hội (đạo đức) cũng thay đổi theo. Và như vậy
đạo đức xã hội luôn mang tính lịch sử, tính giai cấp và tính dân tộc” (32, tr. 24).
Theo từ điển tiếng Việt thì: “Đạo đức là những tiêu chuẩn, những nguyên tắc
quy định hành vi quan hệ của con người đối với nhau và đối với xã hội. Đạo đức
là những phẩm chất tốt đẹp của con người theo những tiêu chuẩn đạo đức của
một giai cấp nhất định” (45, tr. 211).
Theo gốc độ xã hội: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt, phản
ánh dưới dạng những nguyên tắc, yêu cầu, chuẩn mực điều chỉnh hoặc chi phối


- 11 -

hành vi của con người trong các mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với
xã hội và với chính bản thân mình.

Theo gốc độ cá nhân: Đạo đức chính là những phẩm chất, nhân cách của
con người, phản ánh ý thức, tình cảm, ý chí, hành vi, thói quen và các cách ứng
xử của họ trong mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội, giữa bản
thân họ với người khác và với chính bản thân mình.
Đạo đức biến đổi và phát triển cùng với sự biến đổi và phát triển của các
điều kiện kinh tế - xã hội, cùng sự phát triển của xã hội. Khái niệm đạo đức ngày
càng được hoàn thiện hơn đầy đủ hơn. Các giá trị đạo đức trong xã hội của
chúng ta hiện nay là thể hiện sự kết hợp sâu sắc truyền thống đạo đức tốt đẹp
của dân tộc, với xu thế tiến bộ của thời đại, của nhân loại. Lao động sáng tạo,
nguồn gốc của mọi giá trị là một nguyên tắc đạo đức có ý nghĩa chỉ đạo trong
giáo dục của con người hiện nay.
Đạo đức có 3 chức năng: Nhận thức, giáo dục và điều chỉnh hành vi.
Trong đó điều chỉnh hành vi hết sức quan trọng vì nó giúp cho con người ứng xử
đúng mực trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.
Chức năng nhận thức: Nhận thức đạo đức đem lại tri thức đạo đức, ý
thức đạo đức cho chủ thể, các cá nhân nhờ tri thức đạo đức, ý thức đạo đức xã
hội đã nhận thức mà tạo thành đạo đức cá nhân. Cá nhân hiểu và tin những
chuẩn mực, lý tưởng, giá trị đạo đức xã hội trở thành cơ sở để cá nhân điều
chỉnh hành vi đạo đức.
Chức năng giáo dục: Trên cơ sở nhận thức đạo đức, chức năng giáo dục
giúp con người hình thành những phẩm chất nhân cách hình thành hệ thống định
hướng giá trị và các chuẩn mực đạo đức, điều chỉnh các hành vi đạo đức. Hiệu
quả giáo dục đạo đức phụ thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội, cách tổ chức, giáo
dục mức độ tự giác của chủ thể và mức độ giáo dục trong quá trình giáo dục.
Chức năng điều chỉnh hành vi: Sự điều chỉnh hành vi đạo đức làm cho
cá nhân và xã hội cùng tồn tại và phát triển, đảm bảo quan hệ lợi ích cá nhân và


- 12 -


cộng đồng. Chức năng này thể hiện bằng hai hình thức chủ yếu, trước hết là bản
thân chủ thể đạo đức phải tạo ra dư luận để khen ngợi, khuyến khích đánh giá
hoặc phê phán những biểu hiện cụ thể của hành vi đạo đức trên cơ sở những
chuẩn mực giá trị đạo đức. Đây là chức năng xã hội cơ bản hết sức quan trọng
của đạo đức.
Tóm lại: Đạo đức là phạm trù thuộc hình thái ý thức xã hội, là tập hợp
những nguyên tắc, chuẩn mực xã hội, nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử
của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực
hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh dư luận xã hội.
1.1.2. Lối sống
Hiện nay, có rất nhiều định nghĩa khác nhau về phạm trù lối sống, cũng có
nhiều thuật ngữ khác nhau để diễn đạt cách hiểu về lối sống, tùy theo góc tiếp
cận của mỗi nhà nghiên cứu. Mặc dù cách hiểu về lối sống rất phong phú, nhưng
có thể quy các ý kiến thành hai khuynh hướng chính.
Khuynh hướng thứ nhất cho rằng: Khơng phải bất cứ hoạt động sống, bất
cứ phương thức tiến hành hoạt động sống nào của con người cũng đều được coi
là lối sống, mà chỉ những hoạt động sống và phương thức tiến hành các hoạt
động sống được lặp đi lặp lại, có tầm ảnh hưởng mạnh và độ phổ biến cao trong
đa số cá thể của một nhóm, một cộng đồng người hay trong tồn xã hội thì mới
được coi là lối sống và các biểu hiện của lối sống. Đương nhiên, khi một lối
sống mới ra đời thì tầm ảnh hưởng, tính phổ biến và tần suất lặp lại của nó sẽ
khơng cao.
Lối sống cũng khơng đồng nhất với hoạt động sống bởi thực chất giữa
chúng chỉ là mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng, giữa cái đặc thù và cái phổ
biến. Lối sống hình thành và thể hiện ở mọi lĩnh vực của cuộc sống, dưới hai
hình thức: Lối sống cá nhân và lối sống tập thể.
Khuynh hướng thứ hai cho rằng: Lối sống là tất cả những hoạt động sống
và phương thức tiến hành các hoạt động sống được một bộ phận lớn hoặc toàn



- 13 -

thể các nhóm, các cộng đồng người chấp nhận và thực hành trong một khoảng
thời gian tương đối ổn định, trong một môi trường cụ thể.
Lối sống của con người cũng được hiểu là các chiều cạnh chủ quan của văn
hóa, là q trình hiện thực hóa các giá trị văn hóa thơng qua hoạt động sống của
con người. Lối sống bao gồm tất cả những hoạt động sống và phương thức tiến
hành các hoạt động sống được một bộ phận lớn hoặc tồn thể nhóm hay cộng
đồng người chấp nhận và thực hành trong một khoảng thời gian tương đối ổn
định, đặt trong mối tương tác biện chứng của các điều kiện sống hiện hữu và
trong các mối liên hệ lịch sử của chúng.
Dưới tác động của kinh tế xã hội, của mơi trường văn hóa và điều kiện tự
nhiên, lối sống không đứng yên mà luôn vận động và biến đổi, song không phải
lúc nào cũng biến đổi theo chiều hướng tích cực.
Với Hồ Chí Minh, lối sống bao gồm lối sống riêng của từng cá nhân và lối
sống chung của từng nhóm người, rộng hơn là toàn xã hội. Lối sống cá nhân là
toàn bộ hình thức hoạt động sống của cá nhân trong một xã hội nhất định. Đồng
thời là sự phản ánh kết quả nhận thức của cá nhân về các điều kiện kinh tế,
chính trị, văn hóa, xã hội. Vì thế, lối sống cá nhân luôn mang đậm dấu ấn cá
nhân và có tính phong phú, đa dạng. Mặt khác, được hình thành từ một điều kiện
kinh tế- xã hội nhất định nên lối sống của các cá nhân lại có những điểm chung
tương đồng, tạo nên lối sống chung của toàn xã hội. Theo Hồ Chí Minh, lối sống
thể hiện thơng qua các hoạt động của con người trong cách ăn, cách mặc, cách ở,
cách đi lại, cách làm việc. Lối sống vừa có các giá trị của văn minh nhân loại
vừa có các giá trị văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc. Bên cạnh các giá trị phổ
biến, lối sống cũng chứa đựng các giá trị phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể
của từng thời kỳ nhất định, có các khía cạnh tiến bộ và cả những khía cạnh tiêu
cực. Có thể nói, lối sống bộc lộ nhân cách của con người trong một điều kiện
hoàn cảnh cụ thể, nhất định. Con người phản ánh qua lối sống phần nào diện



- 14 -

mạo văn hóa thời đại thơng qua năng lực trí tuệ, quan hệ ứng xử và khả năng
đồng hóa thẩm mỹ hiện thực của mình trong nhiều phương diện khác nhau.
Hồ Chí Minh quan niệm, xã hội là do nhiều cá nhân nhóm lại mà thành.
Chính vì thế, nếu mỗi cá nhân có lối sống tích cực thì góp phần hình thành nên
lối sống tiến bộ của xã hội. Lối sống văn minh, cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã trở thành mẫu mực cho tồn Đảng, toàn quân, toàn dân ta học tập và
noi theo. Ngược lại, lối sống xã hội có tác dụng định hướng cho lối sống cá
nhân, giúp mỗi cá nhân điều chỉnh lối sống của bản thân.
Lối sống trong quan niệm của Hồ Chí Minh cịn là tiêu chí, thước đo trình
độ văn minh, tiến bộ của mỗi dân tộc. Người cho rằng: “Một dân tộc biết cần,
kiệm, biết liêm sĩ, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân
tộc văn minh tiến bộ” [22. tr. 442]. Với nghĩa đó, xây dựng lối sống mới đã trở
thành một mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Phấn đấu thực hành lối sống mới giúp
mỗi cá nhân và cả xã hội từng bước vượt qua được những cái nhỏ bé, thấp hèn
để vươn tới những cái lớn lao, cao thượng làm cho mọi người phát triển toàn
diện cùng với sự phát triển của đất nước. Bàn về lối sống, Hồ Chí Minh ln đặt
nó trong mối quan hệ với đạo đức. Đạo đức và lối sống có quan hệ mật thiết với
nhau, trong đó đạo đức đóng vai trò chủ yếu.
Đạo đức gắn liền với lối sống và là nội dung của lối sống. Còn lối sống là
thể hiện cụ thể quan niệm đạo đức trong những hình thức hoạt động của con
người trong xã hội. Một lối sống được xem là cao đẹp trước hết phải là lối sống
có đạo đức, ln đề cao trách nhiệm, bổn phận, nghĩa vụ của cá nhân đối với
cộng đồng và toàn xã hội. Ngược lại, lối sống chỉ biết hưởng thụ cho bản thân là
lối sống ích kỷ, thấp hèn cần phải lên án, đấu tranh vì trái với đạo đức của dân
tộc. Đạo đức quyết định lối sống. Do đó, muốn xây dựng lối sống mới trước hết
phải bắt đầu từ việc xây dựng, thực hành đạo đức mới. Chỉ có dựa trên cái nền
đạo đức mới thì mới xây dựng được lối sống mới, lành mạnh, vui tươi hướng

con người tới tầm cao của văn hóa, của một đất nước độc lập và CNXH.


- 15 -

Tóm lại: Lối sống là một phạm trù xã hội khái quát toàn bộ hoạt động
sống của các dân tộc, gia cấp, các nhóm xã hội, các cá nhân trong một điều
kiện của một hình thức kinh tế - xã hội nhất định và biểu hiện trên các lĩnh vực
của đời sống: trong lao động và hưởng thụ, trong quan hệ giữa người với
người, trong sinh hoạt tinh thần và văn hóa tư tưởng (lối sống, đạo đức, chuẩn
mực giá trị xã hội và phong tục tập quán với phát triển văn hóa, xây dựng con
người).
1.1.3. Thanh niên
Từ góc độ xã hội học, thanh niên được xem là một nhóm xã hội của những
người “mới lớn”. Theo các chuyên gia, nhà khoa học, khi nghiên cứu về thanh
niên cho rằng: “Tuổi thanh niên là độ tuổi quá độ từ trẻ con sang người lớn trong
cuộc đời mỗi người”, (36, tr. 59).
Từ góc độ tâm lý học, thanh niên là độ tuổi, ở giữa lứa tuổi trẻ em và tuổi
trưởng thành. Ở giai đoạn này, sự phát triển về thể chất đạt đến đỉnh cao, tuy
nhiên, các yếu tố tâm lý mới được định hình và ổn định một cách tương đối.
Thanh niên có sự khác biệt lớn về nhiều mặt (tuổi, nơi sinh sống, nghề
nghiệp…), do đó, các đặc điểm tâm lý của thanh niên rất phong phú, đa dạng,
tuy nhiên, chúng có một tính chất chung, đó là tính trẻ. Tính trẻ được thể hiện ở
sự năng động, nhiệt huyết, chấp nhận mạo hiểm, giàu mơ ước và hồi bão lớn,
thích cái mới, thích giao lưu, học hỏi và mong muốn có những đóng góp cho xã
hội để khẳng định bản thân.
Phạm vi tuổi của thanh niên khá rộng (từ 16 đến 30). Vì vậy, xét từ góc độ
nghề nghiệp của họ, trong thanh niên có nhiều nhóm nhỏ khác nhau. Nhóm trẻ
tuổi nhất đang chuẩn bị kết thúc những năm học phổ thông, mối quan tâm lớn
nhất của họ là lựa chọn nghề, chọn trường để tiếp tục học cao hơn, hoặc bước

vào nghề; một bộ phận khác đang ngồi trên ghế các trường cao đẳng, đại học,
tiếp thu kiến thức và kỹ năng chuyên môn ở trình độ cao để trở thành nguồn
nhân lực chất lượng cao của đất nước, một bộ phận khác mới bước vào hoạt


- 16 -

động nghề nghiệp, đang ứng phó với những khó khăn, thử thách ban đầu của
hoạt động này, bên cạnh đó, một bộ phận thanh niên đã khẳng định được vị trí
nghề nghiệp của mình, có những cống hiến nhất định cho xã hội. Ngày nay, nhờ
sự phát triển nhanh của cơng nghệ - một lĩnh vực có rất nhiều đặc điểm phù hợp
với tâm lý thanh niên, được thanh niên ưa thích và tích cực vận dụng vào chun
mơn, khơng ít thanh niên đã sớm đạt được thành tựu lớn, nhanh chóng khẳng
định bản thân. Với sự nhanh nhạy, nhiệt huyết của tính trẻ, dám nghĩ, dám làm
và sức khỏe tốt, thanh niên được xem là lực lượng lao động chủ chốt của xã hội.
Hiện nay thanh niên Việt Nam chiếm 28,9% dân số cả nước và chiếm 36,4% lực
lượng lao động của toàn xã hội, là nguồn nhân lực dồi dào, có tiềm năng to lớn
trong sự nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.
Từ những phân tích trên và căn cứ Luật Thanh niên được Quốc hội nước
Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thơng qua tại kỳ họp thứ 8, khóa XI nêu:
“Thanh niên quy định trong Luật này là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi
đến ba mươi tuổi” (29, tr. 12). Đây là thời kỳ sung sức nhất của mỗi con người
về thể chất, có sự phát triển mạnh về trí tuệ, nhạy bén, năng động, sáng tạo, có
nhiều ước mơ, hoài bão. Thanh niên nước ta là một tầng lớp xã hội rộng lớn,
ln có những đóng góp quan trọng trong các giai đoạn lịch sử phát triển của đất
nước.
1.1.4. Giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
1.1.4.1. Khái niệm giáo dục
“Giáo dục là một hiện tượng xã hội, là q trình tác động có mục đích, có
kế hoạch, ảnh hưởng tự giác, chủ động đến con người, đưa đến sự hình thành và

phát triển tâm lý, ý thức nhân cách” (26, tr. 57).
Từ khái niệm trên ta có thể hiểu theo các nghĩa tương đồng:
Thứ nhất, giáo dục là tồn bộ tác động của gia đình, nhà trường, xã hội bao
gồm cả dạy học và các hoạt động giáo dục khác đến con người.


- 17 -

- Thứ hai: Giáo dục có thể xem như quá trình tác động đến tư tưởng, đạo
đức, hành vi của con người (giáo dục đạo đức, lao động, giáo dục lối sống…)
1.1.4.2. Giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
Quá trình hình thành và phát triển đạo đức, lối sống của con người nói
chung và thanh niên nói riêng là q trình tác động qua lại giữa xã hội và cá
nhân để chuyển hóa những nguyên tắc, yêu cầu, chuẩn mực, giá trị đạo đức- xã
hội thành những phẩm chất cá nhân, làm cho cá nhân đó trưởng thành về mặt
đạo đức đáp ứng yêu cầu của xã hội. Có thể hiểu q trình giáo dục đạo đức, lối
sống là một hoạt động có tổ chức, có mục đích, có kế hoạch nhằm biến những
nhu cầu chuẩn mực, giá trị đạo đức, lối sống của cá nhân nhằm góp phần phát
triển nhân cách của mỗi cá nhân và thúc đẩy sự phát triển tiến bộ của toàn xã
hội.
Quá trình giáo dục đạo đức, lối sống của tổ chức Đồn TNCS Hồ Chí Minh
là làm cho đồn viên thấm nhuần sâu sắc thế giới quan Mác- Lênin, tư tưởng
đạo đức cách mạng của Hồ Chí Minh, tính chân lý khách quan của các giá trị
đạo đức nhân văn, nhân bản của các tư tưởng đó coi đó là kim chỉ nam cho
thanh niên hành động, thông qua việc tiếp cận với cuộc đấu tranh cách mạng của
dân tộc và hoạt động của cá nhân để củng cố niềm tin và lẽ sống, lý tưởng sống,
lối sống theo con đường CNXH. Thanh niên phải thấm nhuần chủ trương, chính
sách của Đảng, biết sống và làm việc theo pháp luật, có kỷ cương nên nếp, có
văn hóa trong các mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, giữa xã hội và giữa
con người với nhau. Nhận thức ngày càng sâu sắc nguyên tắc, yêu cầu, chuẩn

mực và các giá trị đạo đức xã hội chủ nghĩa. Biến các giá trị đó thành các hình
thức, tình cảm, hành vi, thói quen và cách ứng xử trong đời sống hằng ngày. Để
thực hiện được những u cầu đó q trình giáo dục đạo đức có nhiệm vụ: phát
triển nhu cầu đạo đức cá nhân; hình thành và phát triển ý thức đạo đức; rèn
luyện ý chí hành vi, thói quen và cách ứng xử đạo đức, phát triển các giá trị đạo
đức cá nhân theo những định hướng giá trị mang tính đặc thù của dân tộc và thời


- 18 -

đại. Những giá trị tinh thần như tinh thần yêu nước, bản lĩnh chính trị vững
vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, phấn đấu vì độc lập dân tộc, vì CNXH của
con người Việt Nam khơng chỉ nhằm xây dựng nền tảng tinh thần vững chắc của
xã hội mà còn nhằm tạo ra một nguồn lực mạnh mẽ, bền vững cho công cuộc
xây dựng đất nước thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, hội nhập quốc tế. Vì vậy, để
giáo dục đạo đức, lối sống cho đoàn viên, thanh niên trong giai đoạn hiện nay
chúng ta cần tập trung vào các nội dung sau:
Thứ nhất, phải tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống các giá trị đạo đức,
lối sống mới của con người Việt Nam thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế
nhằm tạo nền tảng, tiền đề, chuẩn mực để giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh
niên.
Thứ hai, cần tập trung cho việc cụ thể hóa những đức tính của đồn viên,
thanh niên trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với từng giới, từng ngành, địa
phương, đơn vị, kết hợp sâu sắc giữa giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp với các
giá trị đạo đức mới.
Thứ ba, phải kiên quyết đấu tranh chống sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức,
lối sống trong một bộ phận đoàn viên, thanh niên theo tinh thần Nghị quyết Hội
nghị BCHTW lần thứ 4 (khóa XI). Đây là địi hỏi cấp thiết của tồn xã hội đối
với công tác giáo dục thanh niên trong những năm tới. Đặc biệt, bồi dưỡng các
giá trị văn hóa cho thanh niên, nhất là lý tưởng sống, năng lực trí tuệ, đạo đức....

làm cho đoàn viên, thanh niên xứng đáng là cánh tay đắc lực của Đảng.
Công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện
nay cịn phải giúp thanh niên có ý thức cộng đồng, mình vì mọi người, chống
chủ nghĩa cá nhân ích kỷ,... Tinh thần khoan dung và ý thức cộng đồng là kết
tinh của các giá trị đạo đức truyền thống, nó được hình thành trong lịch sử chống
giặc ngoại xâm và dựng nước của dân tộc, tinh thần ấy tạo nên sức mạnh bên
trong của con người Việt Nam. Tổ chức Đồn TNCS Hồ Chí Minh cần chú
trọng đến những phẩm chất đạo đức, lơí sống để giáo dục cho đồn viên, thanh


- 19 -

niên nâng cao đạo đức cách mạng, lối sống lành mạnh và có nhân cách cao đẹp.
Đó là những phẩm chất đạo đức về tình yêu thương con người vượt khó, cần cù,
biết giúp đỡ nhau, có ý chí tiến thủ, yêu đồng nghiệp và trung thành với sự
nghiệp cách mạng của Đảng. Cần tạo ra một phong trào thi đua sôi nội về sự
phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện nhân cách đạo đức và tự giác trong công tác. Biểu
hiện sinh động, cụ thể là bằng nhiều hình thức giáo dục cho thanh niên về ý thức
tập thể, phong trào “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”, phụng dưỡng
những người có cơng với cách mạng, các bà mẹ Việt Nam anh hùng, bảo vệ của
công, giữ vũng kỷ cương của nơi cư trú.
Trước sự tác động của khoa học, công nghệ đang làm cho nền kinh tế- xã
hội có những biến chuyển nhanh chóng, để có thể thích nghi với hồn cảnh đó,
địi hỏi thanh niên phải có tinh thần tự chủ, chịu khó suy nghĩ học hỏi để nâng
cao trình độ. Vì thế, xây dựng hình ảnh người thanh niên có trí tuệ, ý chí mạnh
mẽ chủ động trong công việc là những phẩm chất của thanh niên, học sinh, phải
coi đó là những điều kiện để sau khi ra trường, các em có thể hồn thành nhiệm
vụ do cuộc sống đặt ra. Đây có thể được xem là nét đạo đức khác biệt hơn so với
các giá trị đạo đức truyền thống.
1.2. Vai trò và nội dung giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên

1.2.1. Vai trò của giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
1.2.1.1. Giáo dục đạo đức, lối sống sẽ góp phần quan trọng vào xây dựng
thanh niên trở thành con người mới
Nhận thức được vai trò to lớn của con người, Hồ Chí Minh khẳng định:
“Muốn xây dựng CNXH trước hết cần có con người CNXH” (tập 9, tr. 49). Mà
con người CNXH phát triển tồn diện chính là con người có tinh thần làm chủ
xã hội, có trí thức văn hố và khoa học, có trình độ chun mơn nghiệp vụ, có
phẩm chất đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư, phải
nghiêm khắc chống chủ nghĩa cá nhân. Con người mới được đặt ra là một mục


- 20 -

tiêu cơ bản, đồng thời là động lực của sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta
ngày nay, được xây dựng cùng với xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc. Đó là “Con người Việt Nam tồn diện về chính trị, tư tưởng, trí tuệ,
đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, có ý thức cộng đồng, lịng nhân ái, khoan
dung, tơn trọng nghĩa tình, lối sống có văn hố, quan hện hài hồ trong quan hệ
gia đình, cộng đồng, xã hội” (21, tr. 58). Tổng hợp lại đó là những phẩm chất
nhân cách về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, trí tuệ, tài năng thể hiện sức
mạnh nội lực của con người Việt Nam ngày nay phải có trong hành động để
giành thắng lợi trong sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc. Đó là con
người sống có lý tưởng cao đẹp và có năng lực hoạt động biến lý tưởng thành
hiện thực. Có những phẩm chất nhân cách đó, “con người chúng ta vẫn vững
vàng, tự chủ thực hiện thành công nhiệm vụ trung tâm công nghiệp hoá hiện đại
hoá đất nước theo định hướng XHCN mà không bị tác động bởi mặt trái của nền
kinh tế thị trường và không bị biến chất bởi kẻ thù thực hiện âm mưu diễn biến
hồ bình” [21, tr. 52].
Để phát triển những phẩm chất nhân cách đó, trong tồn xã hội phải kết hợp
giáo dục hệ tư tưởng của Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường

lối của Đảng với giáo dục lòng tự hào dân tộc và các truyền thống yêu nước,
kiên cường, bất khuất, tự lực, tự cường, nhân nghĩa và thông minh sáng tạo,
đồng thời vươn tới tiếp cận những đỉnh cao văn minh nhân loại, tiếp thu những
thành tựu khoa học công nghệ, những giá trị văn hoá nghệ thuật tiên tiến trên thế
giới.
1.2.1.2. Quá trình giáo dục đạo đức, lối sống phải nhằm trang bị cho thanh
niên phẩm chất, năng lực, bản lĩnh để thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị
Để từng bước thu được hiệu quả cao trong quá trình giáo dục đạo đức, lối
sống cho đoàn viên, thanh niên, các chủ thể giáo dục nhất là các cấp ủy và Tổ
chức Đồn TNCS Hồ Chí Minh cần thực hiện tốt các nội dung sau:


- 21 -

Một là, Phải giáo dục lập trường quan điểm của Chủ nghĩa Mác- Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, để thế hệ trẻ tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và sự
nghiệp xây dựng CNXH. Giáo dục đạo đức, lối sống là nhằm giúp thế hệ trẻ có
đạo đức trong sáng và lối sống lành mạnh, gương mẫu thực hiện chính sách,
pháp luật của Nhà nước; đấu tranh chống lại âm mưu “Diễn biến hịa bình” của
các thế lực thù địch và các tiêu cực, tệ nạn xã hội và nạn tham nhũng…
Hai là, Bản thân đoàn viên, thanh niên cần tích cực học tập và tự học tập để
nâng cao trình độ văn hóa, chun mơn, khoa học, kỹ thuật, tay nghề để có đủ
năng lực đáp ứng sự phát triển của KHCN ngày nay. Thanh niên cần nâng cao
trình độ học vấn, tay nghề, khả năng thực tế, kỹ năng lao động để thích ứng với
thị trường lao động trong nước và thị trường lao động quốc tế, phải tích cực
tham gia xây dựng xã hội học tập với phương châm: người thanh niên nào cũng
phải học, ở đâu, làm gì, thời gian nào cũng phải học và tham gia học tập thường
xuyên, suốt đời là quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân.
Ba là, Thanh niên phải tích cực xây dựng Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân, phải tích cực tham gia xây dựng khối

đại đồn kết toàn dân tộc vững chắc, đồng thời tự nguyện, tụ giác tham gia vào
cơng tác của tổ chức Đồn thanh niên. Đồng thời, thanh niên phải tích cực tham
gia xây dựng môi trường xã hội lành mạnh và môi trường sinh thái trong lành,
sạch đẹp. Tích cực tham gia phịng chống ơ nhiễm mơi trường, suy thối mơi
trường và ứng phó biến đổi khí hậu tồn cầu.
1.2.1.3. Giáo dục đạo đức, lối sống nhằm giúp thanh niên từng bước hồn
thiện mình, đáp ứng u cầu của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước
Sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước địi hỏi phải có nguồn nhân lực,
vốn và tài nguyên. Đối với Việt Nam, cả hai nguồn lực tài chính và tài nguyên
thiên nhiên đều rất hạn chế, nên nguồn lực con người đương nhiên đóng vai trị


- 22 -

quyết định. Nếu không được qua đào tạo thì dân số đơng khơng trở thành nguồn
lực mà sẽ là gánh nặng cho đất nước.
Ngày nay, nguồn lực con người được khảng định là đóng vai trị quyết định
nhất trong các nguồn lực trong chiến lược phát triển kinh tế- xã hội của đất
nước. Việc phát huy nguồn lực con người,, khơi dây tiềm năng trí tuệ to lớn ở
con người đóng vai trị quyết định đối với tương lai dân tộc.
Để đạt được mục tiêu trở thành nước cơng nghiệp hóa, có nền kinh tế phát
triển trong vịng 10 đến 20 năm tới, nước ta lấy KHCN làm nền tảng, huy động
nội lực của người lao động, trong đó có đơng đảo tầng lớp thanh niên. Vì vậy,
một mặt phải tạo điều kiện để thanh niên phát huy hết khả năng của mình, mặt
khác phải tăng cường có hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống lành mành cho
thanh niên để họ có bản lĩnh, trí tuệ, tiếp nhận cái mới và vững vàng hoàn thành
mọi nhiệm vụ mà Đảng giao.
1.2.1.4. Giáo dục đạo đức lối sống nhằm khảng định vị thế của thanh niên
trong quá trình phát triển đất nước
Đạo đức, lối sống là tiêu chí quan trọng để đánh giá người đoàn viên,

thanh niên, tạo nên nét đẹp và góp phần khẳng định vai trị, vị thế của thanh niên
xã hội hiện đại. Vì vậy, trước những yêu cầu của thời kỳ hội nhập và phát triển,
vấn đề giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên là vơ cùng cần thiết, có ý nghĩa
quan trọng, tạo được sự kết nối giữa vẻ đẹp truyền thống và hiện đại trong chân
dung người thanh niên Việt Nam, giúp thanh niên nâng cao vị thế trong xã hội
và gia đình, tạo ảnh hưởng lớn tới giáo dục phẩm chất, đạo đức của các thành
viên trong gia đình, nhất là đối với thế hệ trẻ.
Ngày nay, thanh niên Việt Nam một mặt tiếp tục kế thừa và phát huy
những giá trị văn hóa tinh thần vơ giá mà các thế hệ trước đã để lại, mặt khác
khơng ngừng hình thành, phát triển những phẩm chất tiên tiến, phù hợp với yêu


- 23 -

cầu của hội nhập quốc tế, từng bước góp phần tạo dựng hình ảnh người thanh
niên Việt Nam hiện đại.
Mục tiêu của giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên thời kỳ đẩy
mạnh CNH, HĐH đất nước theo tiêu chí: có lối sống văn hố, đặc biệt là giúp
thanh niên có nhận thức tốt để giữ gìn, phát huy và xây dựng các giá trị đạo đức
tốt đẹp của con người Việt Nam.
Quá trình giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên là từng bước thực
hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về giữ gìn, phát huy truyền thống văn
hoá, phẩm chất, đạo đức tốt đẹp của thanh niên. Nội dung giáo dục giáo dục
đạo đức, lối sống cho thanh niên kì đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước vừa bảo đảm
tính kế thừa những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc và thanh niên Việt Nam;
vừa định hướng xây dựng tiêu chí người thanh niên Việt Nam thời kỳ hội nhập
và phát triển.
1.2.2. Nội dung các giá trị đạo đức, lối sống cần giáo dục cho thanh
niên Việt Nam
1.2.2.1. Đạo đức cách mạng, tinh thần u nước, lịng tự hào dân tộc

Khi nói tới giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên, vấn đề được Chủ
tịch Hồ Chí Minh quan tâm hàng đầu là làm cho thanh niên nhận thức được rằng
đạo đức cách mạng là “Nhận rõ phải, trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với
nước. Tận hiếu với dân”.
Trung với nước thể hiện ở chỗ thanh niên phải luôn đặt lợi ích của Đảng,
của Tổ quốc, của cách mạng lên trên hết. Thể hiện trước hết là quyết tâm suốt
đời phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng, của cách mạng, sẵn sàng hy sinh
cả tính mạng mình cho độc lập dân tộc và CNXH, là phấn đấu thực hiện tốt mọi
chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Hiếu với dân, Thanh niên phải
biết yêu mến nhân dân, quý trọng nhân dân học tập, làm việc, chiến đấu vì nhân
dân. Phải chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, tích cực giúp đỡ
nhân dân vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống, để phát triển sản xuất, cải


- 24 -

thiện đời sống, phải đấu tranh chống lại mọi biểu hiện sách nhiễu, gây phiền hà
cho nhân dân. Có như vậy thanh niên mới được dân tin, dân mến, dân yêu. Đây
là cơ sở để thanh niên đoàn kết với dân, nhằm tạo ra sức mạnh to lớn cho cách
mạng. Tóm lại trung với nước, hiếu với dân thì thanh niên phải có trách nhiệm
đối với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, là suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc
lập tự do của Tổ quốc, vì CNXH, nhiệm vụ nào cũng hồn thành, khó khăn nào
cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
Giáo dục đạo đức cách mạng cho Thanh niên, Hồ Chí Minh cịn chú trọng
đến việc giáo dục những phẩm chất cao quý như: Cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư.
Cần, kiệm, liêm, chính và chí cơng vơ tư có quan hệ mật thiết với nhau.
Cần, kiệm, liêm, chính sẽ dẫn đến chí cơng vơ tư và ngược lại đã chí cơng vơ tư
một lịng một dạ vì nước, vì dân vì Đảng thì nhất định sẽ thực hiện được cần,
kiệm, liêm, chính. Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư là biểu hiện sinh động

của phẩm chất trung với nước, hiếu với dân.
Giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên còn là giáo dục tình thương
u con người. Theo Hồ Chí Minh, người cách mạng là người giàu tình cảm. Vì
yêu thương nhân dân, yêu thương con người nên mới đi làm cách mạng, chấp
nhận mọi gian khổ, hi sinh để đem lại cơm no, áo ấm, độc lập tự do cho con
người. Con người mà Hồ Chí Minh nói đến là những con người cụ thể ở xung
quanh ta. Đó là gia đình, anh em, họ hàng, bầu bạn, đồng chí, đồng bào cả nước.
Người dạy thanh niên yêu thương con người trước hết là tôn trọng nhân phẩm
của con người, ln ln chặt chẽ, nghiêm khắc với mình, rộng rãi, độ lượng với
người khác, là đòi hỏi thái độ tôn trọng con người.
Yêu thương con người không đồng nghĩa với việc bao che lỗi lầm cho
nhau mà phải giúp nhau sửa chữa khuyết điểm. Đạo đức cách mạng là đạo đức
trong hành động, do đó yêu thương con người khơng chỉ dừng lại ở lời nói mà
phải biểu hiện thành những việc làm cụ thể như mang lại cơm ăn, nước uống


- 25 -

hằng ngày, là kiên quyết đấu tranh chống lại mọi hành vi xúc phạm, chà đạp lên
phẩm giá con người; ra sức phấn đấu vì độc lập của tổ quốc, tự do, hạnh phúc
của nhân dân.
Trong giáo dục đạo đức cho thanh niên, Hồ Chí Minh cịn đặc biệt chú
trọng đến việc bồi dưỡng tình cảm đạo đức, ngoài khẳng định nhiệm vụ “cốt
nhất” của nhà trường là “phải dạy cho học trò biết yêu nước thương nòi, phải
dạy cho họ có ý chí tự lập, tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không
chịu làm nô lệ”. Trong Huấn thị tại Đại hội Sinh viên lần thứ II (1958), Người
dạy thanh niên phải có 6 cái yêu: Tổ quốc, nhân dân, xã hội chủ nghĩa, lao động,
khoa học và kỷ thuật. Trong đó yêu tổ quốc, yêu nhân dân được Người đặt lên
hàng đầu. Yêu tổ quốc thì thanh niên phải làm sao cho tổ quốc giàu mạnh. Muốn
cho Tổ quốc giàu mạnh thì phải ra sức lao động, ra sức tăng gia sản xuất, thực

hành tiết kiệm. Yêu nhân dân thì phải hiểu rõ sinh hoạt của nhân dân, biết dân
còn cực khổ như thế nào, biết chia sẻ những lo lắng những tủi buồn, những cơng
việc nặng nhọc với nhân dân. Theo Hồ Chí Minh cách tốt nhất để bồi dưỡng
lòng yêu nước cho thanh niên là giáo dục truyền thống dân tộc và truyền thống
cách mạng. Thông qua giáo dục truyền thống, những giá trị tốt đẹp như: lòng tự
hào dân tộc, tinh thần sẵn sàng xả thân bảo vệ độc lập, chủ quyền, quốc
gia…được củng cố và nâng lên làm cho thanh niên thấy được giá trị lớn lao, ý
nghĩa đích thực của cuộc sống hịa bình, tự do, độc lập. Những giá trị ấy trở
thành tình cảm động lực thơi thúc Thanh niên vượt qua mọi khó khăn hy sinh
gian khổ để bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia, vươn lên trong sự nghiệp xây
dựng cuộc sống hịa bình, ấm no, hạnh phúc.
Trong các cuộc kháng chiến giữ nước trước đây, lòng yêu nước được thể
hiện tập trung cao nhất ở những hành động dũng cảm, sự hy sinh cho cuộc đấu
tranh giành độc lập dân tộc. Ngày nay, trong xây dựng và phát triển đất nước
thực hiện sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc phát huy lịng yêu nước
chính là nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.