Lời mở đầu
Trong cuộc sống việc ứng dụng cả lý thuyết và thực hành là điều quan
trọng ,đặc biệt trong công tác xã hội.Vân dụng những kĩ năng lý thuyết,kĩ năng
thực hành ,kỹ năng nghề nghiệp là yêu cầu trong tiến trình giúp đỡ đối tượng.
Được sự quan tâm ,cho phép của ban lãnh đạo nhà trường,ban chủ nhiệm
khoa và sự đồng ý của ủy ban nhân dân huyện Hưng Chính.Đồn thực tế của
chúng tơi được phân cơng về địa bàn xã H ưng Chính để thực hiện phát triển
cộng đồng .Kết hợp với kỹ năng chuyên môn cùng với sự hướng dẫn của thầy cơ
giáo ,nhóm đã đi vào quan sát .tìm hiểu những vấn đề mà người dân đang gặp
phải .Đây là nhiệm vụ mà một nhân viên công tác xã hội cần phải làm .Vân
dụng những kĩ năng đã được học ,cùng với kiến thức mà cá nhân có để cùng với
người dân đưa ra cách giải quyết tốt nhất .Các thành viên trong nhóm đã sử dụng
các kỹ năng cơ bản trong công tác xã hội như:kỹ năng giao tiếp .kỹ năng vấn
đàm ,kỹ năng thu thập thông tin…Đồng thời ,sử dụng một số kỹ năng dặc trưng
cảu phát triển cộng đồng vào quá trình thu thập thơng tin ,kỹ năng làm việc
nhóm ,kỹ năng thúc đẩy…
Riêng bản thân tôi đã sử dụng kỹ năng phỏng vấn sâu cùng với kỹ năng
quan sát ,kỹ năng lắng nghe trong quá trình làm việc với cộng đồng
Do thời gian còn hạn chế ,kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế nên bài
cáo cáo không tránh khỏi những sai sót .Vì vậy kính mong được sự đóng góp ý
kiến của thấy cơ .
Để hồn thành chuyến đi thực tế, tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy
giáo, cô giáo trong khoa Lịch Sử Trường Đại Học Vinh, cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt
tình của cán bộ quản lý ,người dân xã Hưng Chính. Đặc biệt trân trọng gửi lời
cảm ơn sâu sắc đến cô giáo hướng dẫn Võ Thị Cẩm Ly đã tận tình hướng dẫn
cho nhóm .
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Dung

1

Nội dung
1 .Kỹ năng phỏng vấn
1.1. Khái niệm về kỹ năng phỏng vấn
Phỏng vấn là hình thức thu thập thơng tin ,chia sẻ thông tin và thông tin
thu được là câu trả lời cảu người được phỏng vấn .Mục đích là :thu thập thông
tin hay chia sẻ thông tin với thân chủ ;khảo sát và đánh giá vấn đề của thân
chủ ,các tình huống liên quan ;đồng thời đưa ra sự giúp đỡ cho thân chủ.
Sử dụng kỹ năng phỏng vấn trong phát triển cộng đòng là một việc làm
quan trọng.Nhân viên xã hội có thể thu thập được các thông tin liên quan đến
các dự kiện về bản thân ,gia đình .tài nguyên của thân chủ ,liên quan đến nhận
thức hành động của thân chủ ….Đồng thời ,từ những thơng tin thu thập được
,nhân viên xã hội phân tích đánh giá ,phân loại để có một bức tranh tồn diện về
vấn đề thân chủ
1.2

Phương pháp phỏng vấn trong cộng đồng

 Yêu cầu của kỹ năng phỏng vấn
- Phỏng vấn ln là cuộc giao tiếp có mục đích rõ ràng :thơng tin thu
được trong phỏng vấn phải có giá trị nhất định và có mục đích cụ thể hay mục
đích tổng quát
- Phỏng vấn cần có kế hoạc cụ thể ,cần phải có phuong pháp và kỹ năng
- Trong khi phỏng vấn :cần có sự đồng cảm giữa nhân viên xã hội và
thân chủ ,quyền được giữ bí mật và quyền tự chủ của thân chủ.Nhân viên xã hội
cần luôn tạo niềm tin để họ yên tâm nói thật những điều họ đang gặp phải
1.3 Ứng dụng kỹ năng phỏng vấn vào quá trình đi thực tế
Với yêu cầu sử dụng phương pháp PRA vào quá trình thực hiện phát triển
cộng đồng tại địa phương .Phỏng vấn sâu là kỹ năng quan trọng trong việc tìm
hiểu cũng như giải quyết vân đề cho đối tượng .Sau khi đã thực tế .tiếp xúc trực

2


tiếp với người dân trong cộng động .Nhóm đã tìm hiểu được vấn đề trọng tâm
mà cộng đồng tại xã Hưng Chính đang gặp phải chính là vấn đề nghèo đói .Từ
đó ,được sự hướng dẫn của giáo viên ,sự đồng ý của ban lãnh đạo xã Hưng
Chính ,nhóm đã phân cơng thành các nhóm nhỏ để tiến hành xuống trực tiếp
phỏng vấn các hộ nghèo của xã .Trong quá trình ,xuống tiếp xúc với các hộ
nghèo tơi đã sử dụng kỹ năng phỏng vấn .Qúa trình tiếp xúc từ ngày 16 /10 ->25
/11/20012 ,tại gia đình bà Hồng Thị Liên và Gia đình anh Dương Quốc
Hùng.Vì nhóm phân 2 bạn sinh viên cùng phỏng vấn 1 hộ gia đình nên tơi xin
trình bày việc áp dụng kỹ năng phỏng vấn tại gia đình bà Hồng Thị Liên .
Trước các cuộc phỏng vấn nhóm đều phát cho mỗi bạn sinh viên một mẫu
bảng hỏi.Kế hoạch thực hiện như sau:
Ngày 18 /11/2012 ,vào lúc 2h30p sau khi đã được xóm trưởng dẫn đến
như bà Hoàng Thị Liên là hộ nghèo của xã 3 năm liền.Được sự cho phép của
chủ hộ tôi tiến hành cuộc phỏng vấn để thu thập những thông tin về vấn đề ,hoàn
cảnh ,thu nhập cũng như những thơng tin liên quan đến vấn đề nghèo đói của gia
đình .Cuộc phỏng vấn diễn ra từ 3h -5h ,vì nhóm sử dụng cơng cụ PRA nên chủ
yếu là dùng kỹ năng phỏng vấn sâu .Tơi xin trích 1 phần việc áp dụng kĩ năng
phỏng vấn như sau :
Người phỏng vấn ( NPV ):sinh viên Nguyễn Thị Dung
Người được phỏng vấn :bà Hoàng Thị Liên ,hộ nghèo của xã Hưng Chính
Thời gian :3h ngày 18/12/2012 ,tại gia đình người được phỏng vấn
(Người phỏng vấn) :chào bác !cháu là sinh viên của trường Đại Học Vinh
xuống địa bàn ta để thực tế mơn học .Và tìm hiểu vấn đề nghèo đói của xã ta
,bác có thể vui lịng cung cấp cho cháu một số thông tin không ạ
Chủ hộ :Ừ !bác rất sẵn lịng
NPV :Cảm ơn bác ạ !bác có thể cho cháu biết gia đình ta gồm mấy thành
viên khơng ạ?

3


Chủ hộ :gia đình bác gồm 5 thành viên ,con cái lớn đều đi làm ăn xa cả
,lâu lâu mới về thăm gia đình
NPV:dạ .thế nhà ta ngồi sản xuất nơng nghiệp ra có kinh doanh hay ni
trồng gì thêm không ạ ?
Chủ hộ :không cháu à ,bác giờ sức khỏe yếu ,nhà chỉ có mình nên cũng
khơng làm được gì cả .sống nhờ vào mấy đồng trợ cấp thơi .
NPV:dạ .cháu hiểu ạ .bác cho cháu hỏi là chính quyền địa phương có
những chủ trương gì cho hộ nghèo của xã khơng ạ ?
Chủ hộ :Xã thì cũng có mơ hình ni gà sinh học ,cho người nghèo vay
vốn ,tết cũng có trợ cấp gạo ,tiền cho hộ nghèo .
NPV :Dạ .những chủ trương đó thì rất được nhiều nơi áp dụng .Bác có
thấy hài lịng với những chủ trương đó khơng ạ?
Chủ hộ :Những hộ nghèo như gia đình bác ,thu nhập khơng có ,lại mang
bệnh tật do di chứng của chiến tranh nên việc đáp ứng cuộc sống nhờ vào xã
hội .bác mong có nhiều chính sách hơn nữa cho hộ nghèo….
NPV : Dạ .cháu nghĩ điều đó cũng rất cần thiết .Bác có những dự định gì
cho kế hoạch thốt nghèo chưa ạ ?
Chủ hộ : ừ !thì hồn cảnh của bác hiện giờ có muốn thốt nghèo cũng khó
cháu ạ ………..(im lặng 2 phút )
NPV :dạ .cháu hiểu !bác hãy cố gắng đừng bi quan thế .vì có rất nhiều hộ
gia đình có đã thốt nghèo thành công mà bác …
Trên đây là một phần làm việc trong quá trình tiếp xúc với người dân tại
cộng đồng mà tôi đã sử dụng kỹ năng phỏng vấn .
Để tìm hiểu những vấn đề mà người dân gặp như :tìm hiểu về nguyên
nhân dẫn đến nghèo của gia đình .chi tiêu ,hay một số vấn đề về quyền lợi
những khó khăn mà gia đình gặp phải trong q trình vươn lên thốt nghèo .Sử


4


dụng kỹ năng phỏng vấn đã giúp tôi thu thập được những thông tin liên quan
đến thân chủ ,cũng như vấn đề thân chủ gặp phải .Từ những thông tin mà thân
chủ cung cấp sẽ là nguồn tài liệu để nhóm đưa ra những đề xuất để giải quyết
vấn đề cho họ.Phỏng vấn là một cơng việc có tính chất nghề nghiệp ,đòi hỏi
người nhân viên xã hội phải tự chuẩn bị cho từng lần phỏng vấn .Do vậy. ,trong
mỗi lần đi phỏng vấn người dân nhóm đã chuẩn bị thật chi tiết bảng hỏi liên
quan đến vấn đề cần phỏng vấn cho các thành viên .Trong quá trính sử dụng kỹ
năng này ,tôi đã rút ra được nhiều baih học kinh nghiệm có ích cho bản thân
.Nâng cao và trau dồi khả năng giao tiếp ,phỏng vấn trực tiếp trước một đói
tượng cụ thể.Tuy nhiên ,trong q trình thực hành phát triển cộng đồng tại địa
phương ,sử dụng kỹ năng phỏng vấn còn chưa được đạt kết quả cao ,phỏng vấn
chưa sâu và chưa khai thác đưuọc hết thông tin từ thân chủ .Việc phỏng vấn chỉ
diễn ra trong một thời gian ngắn ,đa số hộ nghèo làm thuần nơng nên họ ít có
thời gian rãnh .Một số gia đình nghèo và có đối tượng là người bị bệnh tâm thần
nên gây khó khăn nhiều trong q trình phỏng vấn của nhóm .Từ đó ,kết quả
phỏng vấn chưa được hiệu quả.
2 .Kỹ năng quan sát
Ngoài áp dụng kỹ năng phỏng vấn ,bản thân tơi cịn áp dụng kỹ năng quan
sát vào q trình thực tế
Với vấn đề nghèo đói mà nhóm mà nhóm tìm hiểu thì sử dụng kỹ năng
quan sát cũng là việc làm cần thiết .
Quan sát là chú ý đến những đặc điểm của người ,vật hay tình huống
trong bối cảnh của cơng tác xã hội với cộng đồng .Mục đích là sử dụng những
dữ liệu quan sát được để hiểu đối tượng và hoàn cảnh của đối tượng .
Cũng với những kỹ năng khác trong cơng tác xã hội thì kỹ năng quan sát
có vai trị và ý nghĩa quan trọng trong cơng tác tư vấn :Quan sát có thể hiểu
được hành vi bằng lời hoặc khơng lời ,những cử chỉ ,dáng vẻ bên ngồi ….Việc

quan sát giúp cho nhân viên xã hội có cái nhìn tổng qt bên ngồi,nhằm để đo
5


lường và nhận định tâm trạng của đói tượng để việc giao tiếp đạt hiệu quả .Chỉ
thông qua quan sát nhân viên xã hội mới thấu hiểu được một cách tồn diện về
thân chủ vì nhiều khi biểu hiện ngơn ngữ của họ khác hoàn toàn với những gi họ
nghĩ .Khi đã có những thơng tin ,đầy đủ ,chính xác về thân chủ thông qua quan
sát ta mới thấu hiểu họ ,giúp họ vượt qua những vấn đề mà họ đang gặp phải .
Việc áp dụng kỹ năng quan sát vào q trình làm việc tại cồng đồng đã
giúp nhóm có những cái nhìn khách quan về tồn bộ vấn đề của thân chủ .Trong
quá trình tiếp xúc với các hộ nghèo ,tôi vận dụng kỹ năng quan sát vào việc
quan sát một cách toàn thể nhất về gia cảnh của người dân .Tâm lý mặc cảm là
không tránh khỏi trong suy nghĩ của người dân nghèo .Do đó ,họ sẽ ít nhiều né
tránh trả lời những câu hỏi liên quan đến cuộc sống khó khăn của mình .Quan
sát là cách tốt nhất để có đầy đủ nhũng thơng tin vế điều kiện sống ,gia cảnh của
thân chủ .Quan sát như :quan sát về nhà ở ,các đ ồ dùng sinh hoạt ,đời sống …
Hơn nữa ,trong quá trình tiếp xúc nhiều khi thân chủ khơng bộc lộ một cách
chính xác cảm nghĩ của mình .Quan sát nét mặt trong khi phỏng vấn ví dụ
“Nvxh :chị có hài lịng về cuộc sống của mình hiện tại khơng?” Người dân
“chị thấy cũng bình thường” .Trong khi người được hỏi bộc lộ vẻ mặt rất
buồn ,câu trả lời rất mâu thuẫn vì ít người nghèo tại tự thấy thỏa mãn với cuộc
sống của mình Do đó ,quan sát giúp cho tơi hiểu được một cách chính xác hồn
cảnh ,suy nghĩ khi thân chủ ngại nói cảm xúc thật của mình .Khn mặt con
người đôi khi phản ánh những cảm nghĩ ,nội tâm và quan sát nét mặt là một vấn
đề quan trọng .Qua việc sử dụng kỹ năng quan sát ,tôi đã nắm bắt được cử chỉ
,hành động ,nét mặt điệu bộ của đối tượng ;thu thập được những thông tin cần
thiết cho quá trình tiếp xúc đối tượng .Tuy nhiên ,việc vận dụng kỹ năng quan
sát còn gặp phải một số khó khăn như :chưa nhìn nhận một cách tồn diện về đối
tượng ,quan sát chưa thực sự chi tiết và chỉ quan sát trong một phạm vi hẹp .Một

số kết quả quan sát được trong quá trình đi thực tế tại gia đình anh Dương Văn
Hùng(hộ nghèo của xã) vào ngày 20/11/2012

6


- Nhà ở cấp 4 hai gian ,trong gia đình chỉ có một số đồ dùng như :nồi cơm
điện ,quạt ,1 cái bàn làm bàn học cho con ;góc học tập cho con cái thiếu ngăn
nắp .Nhiều đồ dùng tối thiểu của các thành viên cịn khơng có

Hình 1 .quan sát nhà ở của hộ nghèo tại xã Hung chính
3. Kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe đóng vai trị quan trọng trong giao tiếp ,chúng ta không chỉ
lắng nghe bằng tai mà lắng nghe bằng mắt và cả trái tim .Vì vậy ,trong công tác
xã hội kỹ năng lắng nghe là một công cụ cơ bản của nhân viên xã hội .
Mục đích của lắng nghe là hiểu người nói và cảm nghĩ của người nói càng
chính xác càng tốt.Người nghe phải chú ý đến những gì được nói ra và cả những
gì khơng được nói ra ,những gì được đề xuất .Lắng nghe thân chủ trong lúc giao
tiếp là lúc nhân viên công tác xã hội tập trung chú ý đến họ ,đến những điều họ
nói ,những hành vi và cử chỉ thể hiện trong khi nói hoặc những yếu tố tác động
khác ngay cả chính bản thân mình .
Lắng nghe tích cực sẽ giúp phát huy tốt mối quan hệ của nhân viên xã hội
và thân chủ của mình .Tạo nên sự tin tưởng với nhau sẽ giúp thân chủ bộc lộ
đưuọc suy nghí,tình cảm của mình một cách chân thành .Lắng nghe là cách thu
thập thông tin nhiều nhất ,giúp nhân viên xã hội tập trung chú ý của mình vào
thân chủ và quan sát mọi hành vi .
7


Vận dụng kỹ năng lắng nghe váo quá trình thực hiện phát triển cộng đồng

Trong quá trình đi thực tế tại xã Hưng Chính ,tơi đã vận dụng kỹ năng
lắng nghe vào việc đi phỏng vấn tiếp xúc người dân .Việc vận dụng kỹ năng
lắng nghe đã giúp tôi thu thập được nhiều thông tin liên quan đến thân chủ của
mình .Cũng như hiểu được những tâm tư ,suy nghĩ của thân chủ khi trình bày về
vấn đề của mình .Thông qua ,việc sử dụng kỹ năng lắng nghe cũng đã giúp tạo
nên sự cảm thông ,chia sẻ ,tin tưởng của tôi và người dân tại cộng đồng .Lắng
nghe đã giúp tôi hiểu được rõ nguyện vọng ,mong muốn cảu người dân ,vấn đề
gặp phải từ đó là thơng tin cần thiết để nhóm lập kế hoạc giúp đỡ .Tuy nhiên
,trong q trình sử dụng kỹ năng này cịn một số thiếu sót như :
- Lắng nghe cịn chưa hiệu quả ,chưa hiểu hết được những thông tin mà
thân chủ cung cấp trong qua trình lắng nghe
- Lắng nghe cịn chưa tích cực ,sao nhãng trong việc lắng nghe do những
tác động từ bên ngồi trong q trình giao tiếp
- Nhiều lúc cố đoán xem ý của thân chủ muốn nói là gi ,và nghĩ cách để
đáp trả lại lời thân chủ cũng như xem xét sẽ giải quyết vấn đề đó như thế nào
.Khiến tơi khơng nghe chú tâm nghe được hết thông tin mà thân chủ cung cấp

8


Bài học kinh nghiệm
Hoạt động phát triển cộng đồng là một trong những hoạt động mang tính
xã hội cao ,địi hỏi phải có sự tham gia tích cực từ cộng đồng .Xác định được vai
trị của mình ,người tác viên cộng đồng phải cùng với cộng đồng đó bàn bạc để
đưa ra những giải pháp phù hợp chơ vấn đề của cộng đồng .Tác viên cộng đồng
đóng một vai trị khơng nhỏ trong q trình giải quyết vấn đề cho cộng đồng ,là
cầu nối mang lại sự thức tỉnh cho cộng đồng đó
Qua q trình thực hiện phat triển cộng đồng tại xã Hưng Chính ,với sự
hướng dẫn của giáo viên ,sự giúp đỡ của chính quyền địa phương và sự nỗ lực
của tồn nhóm nói chung và bản thân tơi nói riêng .Đã để lại nhiều kinh nghiệm

cho bản thân trong việc vận dụng kỹ năng thực hành tác nghiệp của nhân viên xã
hội đó là :
- Nhiều khi những kiến thức mình học trong sách vở khác xa với kiến
thức trong cuộc sống thực tế .Đó là kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong
chuyến đi thực tế này .Sở dĩ ,những điều học trong sách vở chỉ là nhưng lý
thuyết mang toàn màu hồng .Trong thực tế ,có nhiều tình huống chúng ta cần
phải linh hoạt để xử lý ,chứ không vận lý thuyết một cách máy móc ,rập
khn .Kinh nghiệm thực tế chính là bài học đích thực cho mỗi cá nhân ,là sự
hợp lý hóa lý thuyết
- Và trong q trình làm việc với người dân nhiều khi họ có những thái đọ
khơng hài lịng hay khơng muốn họp tác .Do vậy ,cần phải biết kiên nhẫn và
lắng nghe họ một cách thoải mái nhất
- Đặc biệt ,với tâm lý của nhóm người nghèo ,mình cần phải tỏ thái độ
cảm thơng với hồn cảnh của họ ,khơng đưuọc có ánh mắt soi mói ,xem thường
họ .Vì như thế sẽ khiến mối quan hệ của nhân viên và thân chủ không được tốt
đẹp .

9


- Ngồi ra ,trong q trình làm việc cần phải năng động ,sáng tạo ,đóng
góp ý kiến với người dân ,cùng người dân xây dựng bản thảo cho kế hoạch giải
quyêt vấn đề cộng đồng .

10