Lời nói đầu
Sinh thời Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “ Học đi đơi với hành”. Có
lẽ khơng ai trong chúng ta có thể phủ nhận về tầm quan trọng của công tác thực
hành đối với mỗi sinh viên khi đang ngồi trên ghế nhà trường, và để thực hành
tốt ngoài những kiến thức chung về sách vở thì chúng ta cần có những kỹ năng
cơ bản để thực hành .
Nhận thấy được tầm quan trọng đó thì được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của
nhà trường cùng thầy cô trong tổ công tác xã hội mà trực tiếp là cô giáo Võ Thị
Cẩm Ly, Tôi cùng với 10 thành viên khác trong nhóm được phân cơng thực hành
mơn học phần cơng tác xã hội với nhóm, tại làng trẻ em SOS Vinh – Nghệ An,
sau đó, các thành viên trong nhóm được chia thành những nhóm nhỏ mỗi nhóm
hai người để tiếp xúc làm việc với các gia đình ở đây, Tơi và Loan được phân
cơng tiếp xúc với gia đình số 2 – gia đình cây phượng vĩ, từ ngày 15/10/2012
đến ngày 16/12/2012.
Qua quá trình tiếp xúc, tìm hiểu lãnh đạo trung tâm các bà mẹ, các em và
các nguồn thông tin khác, mà đặc biệt là qua quá trình tiếp xúc với gia đinh số 2
mẹ Hịa và các em nhỏ ở đây thì Tơi và Loan đã thành lập được nhóm trị liệu
với mục đích là nâng cao kiến thức cho những em học kém ở gia đình số 2 tại
làng trẻ em SOS Vinh.
Trong thời gian thực hành làm việc cùng với các em trong nhóm và mẹ
Hịa cùng lãnh đạo cơ quan thì Tơi đã sữ dụng một số kỹ năng cơ bản để hồn
thành nhiêm vụ của bản thân mình như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng phỏng vấn,
lắng nghe, điều phối nhóm, phân tích tài liệu, quan sát, thu hút các thành viên,
tạo lập mối liên hệ giữa các cá nhân trong nhóm, kỹ năng giải quyết xung
đột,mâu thuẫn … Trong những kỹ năng nêu trên thì bản thân Tơi đã thực hiện
rất tốt ba kỹ năng sau: Kỹ năng quan sát, kỹ năng thu hút thành viên nhóm và kỹ
năng giải quyết xung đột, mâu thuẫn.

1

Nội dung chính
1. Kỹ năng quan sát
Khái niệm
Quan sát là chú ý đến những đặc điểm của người, vật hay trong tình
huống và bối cảnh cơng tác xã hội nhóm. Mục đích là sử dụng những sự kiện
quan sát được để hiểu đối tượng và hoàn cảnh của đối tượng.
Các yếu tố cần quan sát
Quan sát dáng vẽ bề ngoài, các biểu hiện qua nét mặt, những ngôn ngữ cơ
thể của đối tượng và những cảm nghĩ không tự ý qua nét mặt…
Ứng dụng kỹ năng quan sát trong hoạt động thực hành cơng tác xã
hội nhóm
Kỹ năng quan sát được bản thân Tôi vận dụng trong đợt thực hành này rất
nhiều và khá hiệu quả. Ngay trong buổi làm việc đầu tiên với ban lãnh đạo làng
trẻ em SOS Vinh, dướ sự chỉ đạo của anh Lương ,khi được anh đưa tới phòng
họp để trao đổi về các thức làm việc và những truyền thống cũng như lịch sử về
làng thì Tơi đã bắt đầu quan sát những, cử chỉ điệu, nét mặt của anh rất vui
mừng, phấn khởi khi họ nói về lịnh sữ phát triển của làng và truyền thống của
nó. Những quan sát này làm Tơi thấy tự tin hơn khi giao tiếp với anh vì Tơi nhận
thấy rằng anh rất dễ hịa đồng.
Đặc biệt, kỹ năng quan sát của Tôi đạt hiệu quả khi được tiếp xúc trực
tiếp với các em ở gia đình số 2, trước khi bước vào nhà thì Tơi đã tiếp xúc với
mẹ Hịa là người trực tiếp ni dạy các trẻ ở nhà số 2 khi nói chuyện với mẹ trao
đổi về lí do Tơi và Loan đến đây và nguyện vọng của hai người thì Tơi đã kịp
quan sát được nét mặt của mẹ rất vui mừng vì được sự có mặt của chúng Tơi để
phần nào tiếp xúc tìm hiểu các em để các em có thêm những hoạt động bổ ích từ
đó mẹ đồng ý với những u cầu của Tơi và Loan. Từ đó hai đứa đã bắt tay vào
công việc, tiếp theo Tôi và Loan xin phép mẹ ra tiếp xúc với các em khi tiếp xúc
2



chuyện trị với các em thì Tơi bắt đầu quan sát những cử chỉ, điệu bộ của các em
để nhận biết mức độ nhanh nhạy và phản ứng của các em, trong q trình quan
sát thì Tơi đã nhìn thấy có một số em cịn tỏ ra rụt rè, cịn khép nép biểu hiện là
các em ít nói chuyện, mà chỉ ngồi một góc trong phịng, cịn có một số em tỏ ra
rất nhanh nhạy, ngoài những vấn đề trên thì tơi cịn quan sát góc học tập của các
em, quan sát các em học bài và những bài tập mà các em làm .
Qua những ứng dụng của kỹ năng quan sát qua hoạt động thực hành đó thì
Tơi đã rút ra cho mình những ưu, nhược điểm của bản thân trong kỹ năng quan
sát như sau:
Ưu điểm
Có thể nói rằng, trước khi chưa có hoạt động thực hành này kỹ năng quan
sát của bản thân Tơi cịn rất kém chỉ quan sát theo bản tính, chứ chưa có một
cách tiến hành cụ thể và khoa học, chỉ quan sát cho biết chứ chưa phân tích được
vấn đề quan sát được. Từ sau đợt thực hành này bản thân Tôi đã đạt được một số
ưu điểm trong kỹ năng quan sát sau:
Qua kỹ năng quan sát biết được những thân mật của anh Lương đã làm
Tôi thêm tự tin và giao tiếp dễ dàng hơn.
Trong quan sát của Tôi có sự linh hoạt và sáng tạo hơn trước khi chưa có
hoạt đơng thưc hành, mức độ quan sát mau lẹ và nhạy bén hơn, chính điều này
giúp Tơi thu thập thong tin nhanh hơn và có them tư liệu để kiểm chứng thong
tin của mình.
Từ những quan sát cụ thể nói trên Tơi đã có được những nhận định, định
hướng quan trọng cho kế hoạch thành lập nhóm trị liệu với nhiệm vụ nâng cao
kiến thức cho trẻ em học kém. Ví dụ: như có thể xác định sơ qua về các thành
viên có thể vào nhóm và những việc làm tiếp sau khi thành lập nhóm rõ ràng
hơn.

3



Những quan sát của Tơi đã đóng góp lớn trong việc thu thập thông tin và
nắm bắt vấn đề của nhóm tạo thuận lợi trong việc thu thập thơng tin từ đó tạo
thuận lợi trong việc giải quyết vấn đề, và có được cái nhìn tồn diện hơn về cuộc
sống và tâm lí của các em ở nơi đây.
Từ những quan sát đó thì nó cung cấp cho bản thân Tôi nhiều kiến thức
quan trọng và ngày càng trau dồi các kỹ năng cơ bản khi ra trường đặc biệt là kỹ
năng quan sát.
Nhược điểm
Bản thân Tơi cịn qua rụt rè nên trong q trình quan sát cịn mắc một số
lỗi: q trình quan sát cịn mang tính chọn lọc chỉ quan sát những yếu tố liên
quan đến vấn đề của đã lựa chọn mà không quan sát các yếu tố khác để có cái
nhìn tổng qt hơn về những vấn đề của từng cá nhân hay đi sâu vào từng cá
nhân cụ thể
Trong q trình quan sát Tơi chưa phân tích hay làm rõ được một số vấn
đề cụ thể như tại sao các em ở đây lại có sự khác biệt nhau như vậy có em rất
nhanh nhạy cởi mở, nhưng có em lại rụt rè, nhút nhát và ít nói dù các em ở cùng
mơi trường và cùng hoàn cảnh tương tự nhau.
2. Kỹ năng thu hút thành viên nhóm
Kỹ năng thu hút các thành viên nhóm thể hiện ở khả năng người lãnh đạo
lôi cuốn được các thành viên tham gia và tham gia tích cực vào tiến trình của
nhóm. Việc thu hút các thành viên cũng có thể hiểu làm cho các thành viên tham
gia vào chia sẻ vai trị lãnh đạo trong nhóm. Mức độ tham gia hoặc lơi cuốn của
nhóm vào tiến trình là thước đo sự thành cơng của hoạt động nhóm.
Kỹ năng thu hút các thành viên, trước hết thể hiện ở khả năng thuyết
trình, thuyết phục các thành viên nhóm về các các hoạt động nhóm, để thu hút
các thành viên tham gia tích cực hơn nhân viên xã hội cần có hành động hay lời
nói khuyến khích, khen ngợi các thành viên đóng góp vào nội dung thảo luận, và

4



người nhân viên xã hội cần quan tâm đến các thành viên trong nhóm mà đặc biệt
là những thành viên ít có ý kiến tham gia hoặc bị thiếu một số kỹ năng làm cản
trở quá trình tham gia. Bên cạnh đó thì nhân viên xã hội cần chú ý thiết lập mơi
trường tơn trọng trong nhóm ngay từ đầu.
Ứng dụng kỹ năng thu hút thành viên nhóm vào hoạt động thực hành.
Kỹ năng được Tôi ứng dụng trong các buổi làm việc với các em trong
nhóm trị liệu nâng cao kiến thức cho các em có học lực kém.
Đó là vào hoạt động học tập, vì đa phần hoạt động trợ giúp các em học tập
chiếm thời gian dài nhất trong hoạt động trợ giúp của nhóm. Vì đa số các em
trong nhóm trị liệu của Tơi cịn nhỏ nên ý thức học tập của các em còn kém và
độ chú ý trong học tập của các em chưa có hiệu quả cao chính vì vậy để các em
thực sự chú ý học là rất khó vì vậy mà Tơi đã sữ dụng kỹ năng này nhằm thu
hút, khích lệ các em trong hoạt động của mình. Trước tiên Tôi thuyết phục các
em bằng kỹ năng giao tiếp của bản thân mình, sau đó là cùng ngồi học với các
em, cùng làm mẫu cho các em một bài tập sau đó ra bái tập tương tự như vậy để
các em làm được và để các em thấy thích thú hơn khi mình làm đúng bài tránh
trường hợp để cho các em cảm thấy chán nản khi nhiều lần không làm bài đúng.
Mặt khác, để khuyến khích các em Tơi đã sữ dụng cách thức thi đua giữa
các thành viên trong nhóm cùng một bài tập, nếu em nào làm bài xong trước thì
sẽ được phần thưởng và sẽ khích lệ, tuyên dương để các em có nổ lực hoc tập và
mang tính cạnh tranh nhiều hơn. Mặc dù vậy, dù đã có nhưng hoạt động như vậy
nhưng em Lê Thanh Thương trong nhóm vì em mới đến đây nên còn bở ngỡ với
lại em là người học kém nhất trong nhóm nên cịn hơi rụt rè và bở ngỡ, trong
tình huống như vậy thì Tơi kịp thời đến động viên em và khích lệ cùng em tham
gia với các bạn đồng thời, kêu gọi các bạn trong nhóm giúp đỡ bạn hơn để tạo sự
liên kết nhóm
Đồng thời, kỹ năng thu hút thành viên nhóm của Tơi cịn được bộc lộ rõ
khi tổ chức cho các em các hoạt động mang tính giải lao bằng các trị chơi hấp
5



dẫn như trị tìm điểm khác nhau giữa hai bức tranh. Để chuẩn bị cho trị chơi này
Tơi và Loan đã có sự chuẩn bị rất kỹ càng như chuẩn bị các bức ảnh đẹp và sinh
động trong tranh có những hình ảnh vui nhộm khơi dậy sự tị mị và hưng phấn
cho các em, chuẩn bị cách chơi sinh động và cách giới thiệu trò chơi thật hài
hước để các em cảm thấy hứng thú hơn. Ngoài những chuẩn bị đó thì chúng Tơi
cịn chuẩn bị những món q ngộ nghĩnh để trao cho người thắng cuộc, chính
nhờ sự hấp dẫn trong trị chơi và khích lệ đúng lúc nên các em đã tham gia nhiệt
tình và có hiểu quả từ đó giúp các em có hứng thú trong hoạt động học tập hơn.
Qua những ứng dụng về kỹ năng thu hút thành viên nhóm trong hoạt động
thực hành cơng tác xã hội với nhóm bản thân Tơi đã rút ra cho mình những ưu,
nhược điểm như sau:
Ưu điểm
Trước khi chưa có hoạt động thực hành này thì kỹ năng thu hút thành viên
nhóm của Tơi dường như ít được sử dụng và nó chưa đạt kết quả cao nhưng
trong đợt thực hành này thì kỹ năng này lại được bản thân Tơi phát huy và có
hiểu quả nhất định cụ thể như sau:
Trong quá trình thu hút thành viên Tơi đã có sự linh hoạt và sáng tạo khi
cùng một lúc sử dụng hoạt động học tập và giải trí cùng nhau để các em cảm
thấy thoải mái và hưng phấn hơn.
Để có được hiệu quả trong kỹ năng này Tơi và Loan đã có sự chuẩn bị rất
kỹ càng từ trước đó, nên các hoạt động của tơi đưa ra rất sơi nổi và đã góp phần
thu hút được các em tham gia có hiệu quả hơn hầu như là khơng có em nào là
khơng tham gia
Với hoạt động đó thì Tơi đã tạo được sự tin tưởng của các em hơn và các
em ngày càng mạnh dạn hơn và có ý thức cao hơn trong vấn đề học tập của
mình

6



Mặt khác, chúng Tôi đã kết nối được vấn đề học tập và giải trí của các
một cách hiệu quả và linh hoạt nên các em cảm thấy không nhàm chán ma tham
gia nhiệt tình hơn.
Nhược điểm
Đơi khi bản thân Tơi cịn coi trọng đến yếu tố kết quả đạt được mà chưa
tìm hiểu kỹ về tâm lí hay nhu cầu của các em.
Mặt khác, trong quá trình trị liệu Tơi cịn mặc phải một số lỗi như chủ
quan, cịn áp đặt ý kiến của mình cho các em.
Hơn nữa do các em còn phụ thuộc quá nhiều vào bản thân Tơi nên đơi khi
các em cịn đùn đẩy trách nhiệm cho nhau khi mà các hoạt động khơng có sự
hướng dẫn của bản thân Tơi thì các em tham gia khơng có hiệu quả và cịn làm
việc riêng chính vì vậy mà đây là yếu tố cần có được sự giải quyết khác để các
em có thể tự lập khi khơng có sự giúp đỡ của Tơi.
3. Kỹ năng giải quyết xung đột, mâu thuẫn.
Xung đột nhóm là trạng thái mà trong đó hành vi xã hội của nhóm có thể
gây ra cho các cá nhân những mâu thuẩn với nhau.
Xung đột và mẫu thuẫn sẽ xuất hiện trong nhóm khi nhóm có sự khác biệt
trong nhu cầu, nhận thức, mục tiêu, kinh nghiệm, và giá trị. Có hai dạng xung
đột và mâu thuẫn xẩy ra trong nhóm cơng tác xã hội, đó là: mâu thuẫn trong khi
thực hiện nhiệm vụ và mâu thuẫn liên quan đến tình cảm.
Khi giải quyết những tình huống xung đột và mẫu thuẫn người nhân viên
công tác xã hội cần quân tâm tới cách tức xử lí để cân bằng hai mục tiêu chính
trong xung đột là: định hướng nhiệm vụ và định hướng quan hệ.
Ứng dụng kỹ năng giải quyết xung đột, mâu thuẫn trong thực hành.
Kỹ năng giải quyết xung đột, mâu thuẫn là rất quan trong trong hoạt động
nhóm vì trong hoạt động nhóm khơng tránh khỏi những xung đột giữa các thành

7



viên dù đó có thể là những xung đột, mâu thuẫn nhỏ nhưng nếu không được giải
quyết kịp thời và nhanh chống nó sẽ dẫn đến vấn đề nảy sinh ngày càng phức
tạp và khó giải quyết hơn và có thể gây hậu quả xấu tới hoạt động nhóm. Chính
vì vậy, mà bản thân Tôi đã biết được tầm quan trọng của việc giải quyết xung
đột nên trong quá trính hoạt động nhóm thì nhóm Tơi đã xẩy ra những mâu thẫu,
xung đột giữa các thành viên và Tôi đã giải quyết nó rất tốt dù đó là mâu thuẫn
nhỏ hay lớn.
Trước hết, kỹ năng giải quyết xung đột nhóm của Tơi được thể hiện khi
nhóm xẩy ra xung đột giữa em Nguyễn Minh Tú với em Nguyễn Văn Thái hai
em có mâu thuẫn khi hai em cùng cãi nhau về một bài tập dẫn đến xung
đột,trước tình hình đó thì Tơi đã có mặt kịp thời khun bảo hai em giữ trật tự,
từ đó Tơi tìm hiểu ngun nhân xẩy ra xung đột và bắt đầu giải quyết nó bằng
cách giải thích cho các em hiểu nên tơn trọng ý kiến của người khác và lắng
nghe người khác để có ý kiến tốt nhất, sau đó Tơi đã cho các em trình bày những
thắc mắc của các em trong bài tập đó và cùng giải thích cho từng em hiểu và
cùng hai em giải quyết vấn đề trong quá trình giải quyết Tơi con khích lệ tinh
thần của hai em vì đã có cố gắng học tập nhưng khơng vì ý kiến bản thân mà coi
thường ý kiến của bạn khác.
Đặc biệt kỹ năng xử lí xung đột của Tơi cịn bộc lộ hiệu quả khi mâu thẫu
giữa các em đã chia bè phái trong nhóm của mình ra thành hai phe khác nhau và
đối lập nhau. Trong trường hợp này ban đầu Tôi tỏ ra rất bối rối, lung túng
không biết thế nào nhưng sau một thời gian bình tĩnh lại thì đã có được cách giải
quyết thích hợp đó là bằng việc giải thích, sau đó tìm hiểu nguyên nhân, tạo sự
liên kết giữa các em Tôi làm vai trị là người trung gian lơi kéo các em lại với
nhau và giúp các em chơi những trò chơi mang tính tập thể, cần sự gắn bó đồn
kết nếu ai đoàn kết hơn sẽ chiến thắng để tăng sự đồn kết trong các em hơn, tự
đó giải thích các em biết được rằng đoàn kết rất quan trọng và sẽ tạo niềm tin
cho mọi người và giúp đỡ nhau tốt hơn trong công việc cũng như học tập.


8


Trong qua trình ứng dụng kỹ nắng đó thì bản thân Tôi đã rút ra được
những ưu, nhược điểm sau:
Ưu điểm
Đã vận dụng lí thuyết tốt vào q trình thực hành, có mặt kịp thời khi các
xung đột xẩy ra, có những cách xử lí khoa học mà khơng làm ảnh hưởng đến
tâm lí tự ái của các em.
Nhờ có được sự giải quyết kịp thời nên tránh được sự tan vỡ nhóm và có
thể làm ảnh hưởng hay nguy hại đến nhóm từ đó đưa nhóm có thể hoạt động
hiệu quả hơn.
Mặt khác, nhờ q trình xử lí xung đột nói trên mà bản thân Tơi hiểu các
em hơn và biết được rõ tâm lí cũng như nhu cầu của các em, và mối quan hệ của
các em với các thành viên khác để có đước tiến trình hoạch định chính xác hơn.
Nhược điểm
Trong q trình giải quyết xung đột Tơi cịn mang yếu tố chủ quan áp đặt,
cịn mang nặng yếu tố cá nhân vào trong quá trình giải quyết.
Đơi lúc trong các tình huống mâu thuẫn khó khăn cịn lung túng và chưa
có cách giải quyết kịp thời cịn do dự trong cách giải quyết làm trì trệ trong tiến
trình trị liệu nhóm.
Chưa có sự linh hoạt, sáng tạo trong việc giải quyết các tình huống, cịn
giải quyết một cách chung chung và các cánh giải quyết chưa đa dạng mới chỉ
dừng lại ở sự giải thích là chính.

Bài học kinh nghiệm
Trên cơ sở những ứng dụng những kỹ năng cơ bản vào quá trình thực tế
và những đánh giá về ưu, nhược điểm của bản thân trong việc thực hành những
kỹ năng đó trong qua trình thực hành cơng tác xã hội với nhóm tại làng trẻ em

SOS Vinh – Nghệ An. Tôi đã rút ra cho mình một số kinh nghiệm như sau:

9


Q trình giữa học lí thuyết và hoạt động thực hành là hai q trình khác
nhau, kiến thức về lí thuyết là rất quan trọng nhưng để thành cơng thì cần thiết
phải có hoạt động thực hành và những kỹ năng cơ bản để thực hiện nó một cách
có hiệu quá và xuất xắc nhất, kỹ năng đống vai trò rất quan trọng trong sự thành
bại của một người trong tương lai.
Vì vậy mà trong quá trình thực hành lần này Tơi nhận thấy rằng ngồi
kiến thức về lí thuyết cần phải trau dồi những kỹ năng cơ bản để làm việc với
cộng đồng, đối tác của mình nó sẽ giúp rất nhiều trong quá trình làm việc
Phải tự tin vào bản thân mình, phải tin tưởng rằng mình sẽ giải quyết tốt
đẹp những vấn đề khó khăn đó, mặt khác, cần phải năng động, sáng tạo và phải
biết chịu trách nhiệm trước việc mình đã làm.
Tiếp tục hồn thiện và nâng cao kỹ năng của mình mà đặc biệt là kỹ năng
quan sát, kỹ năng thu hút các thành viên nhóm, kỹ năng giải quyết xung đột,
mâu thuẫn...trong cuộc sống và hoạt động thực hành.
Luôn lắng nghe và học hỏi từ những ý kiến và kinh nghiệm của mọi người
mà đặc biệt là những thành viên trong nhóm và tham gia tích cực hơn nữa hoạt
động nhóm và thực hành để trau dồi kiến thức cho bản thân.
Phải bình tĩnh xứ lí những tình huống xẩy ra ngồi ý muốn, cần phải biết
linh hoạt, sáng tạo trong mọi tình huống xử lí để đạt kết quả tốt nhất, tránh tình
trạng chần chừ trong việc ra quyết định mà cần phải dứt khoát và tự tin hơn.

10


Kết luận

Thực tế chuyên ngành là hình thức thực hành giúp sinh viên rèn luyện
những kỹ năng tốt nhất, là sự “ hiện thực hóa” những kỹ năng sách vở thành
những kiến thức thực tế phù hợp với hoàn cảnh và vấn đề cụ thể.
Qua quá trình hoạt động thực hành cơng tác xã hội với nhóm bản thân Tơi
đã được vận dụng rất nhiều những kỹ năng , học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm
quý báu và những trải nghiệm thú vị, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong quãng
đời sinh viên của mình, là hành trang vững chắc cho Tôi khi khi rời ra ghế nhà
trường tiếp xúc với môi trường mới, công việc mới.
Lý thuyết và thực hành là hai vấn đề dường như là xa vời nhưng nó lại bổ
sung cho nhau, nếu ta biết sữ dụng nó một cách có hiệu quả.
Vì đây là lần đầu tiên được tiếp xúc làm việc thực tế với cộng đồng, bản
thân Tôi không thể tránh khỏi những sai sót trong việc vận dụng những kiến
thức, kỹ năng của mình nhưng sự sai sót đó sẽ là những bài học đáng quý trong
chuyến đi thực tế lần này của bản thân.

11