BIỆN PHÁP ỨNG DỤNG THÍ NGHIỆM NHẰM NÂNG CAO
CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC
CHO TRẺ 4 - 5 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON
1. Lí do chọn biện pháp
Ở trường mầm non, khám phá khoa học là một trong những mơn học bổ
ích nhất của trẻ. Bởi khám phá đáp ứng nhu cầu tâm sinh lý của trẻ giúp trẻ được
là chính mình, được đặt ra câu hỏi, được trả lời câu hỏi. Mơn học này giúp trẻ
hình thành các nhận thức về sự vật hiện tượng xung quanh và quan trọng hơn là
sự giáo dục thái độ ứng xử đúng đắn với thiên nhiên, với xã hội cho trẻ. Đồng
thời mơn học cịn giúp trẻ phát triển tồn diện và hình thành các kỹ năng quan
sát, tư duy, phân tích, tổng hợp khái quát các sự vật, hiện tượng xung quanh trẻ.
Xã hội ngày càng tiên tiến, ngày càng văn minh bởi sự phát triển của khoa
học và cơng nghệ, giáo dục trẻ em nói chung và giáo dục mầm non nói riêng
cũng khơng ngừng đổi mới phương pháp. Chương trình đổi mới cho phép người
giáo viên phát huy hết khả năng linh hoạt và sáng tạo của mình trong cơng việc
vận dụng những hiểu biết, tri thức khoa học vào việc giáo dục trẻ. Khi cho trẻ
học tiết khám phá khoa học, chúng ta không thể chỉ đi theo lối mịn là cho trẻ
nhận biết, phân nhóm mà điều quan trọng là trẻ phải được tự mình khám phá
nên những điều kì diệu. Từ những tính chất vật lí, hố học của những sự vật hiện
tượng quen thuộc trong tự nhiên mà chúng ta tiến hành những thí nghiệm nhỏ,
những trị chơi khoa học vui. Qua đó, trẻ mầm non bắt đầu được tìm hiểu những
điều kì thú trong thế giới xung quanh, được tận mắt nhìn thấy những biến hố
của sự vật hiện tượng mà có lẽ trẻ tưởng chừng chỉ có trong những câu chuyện
cổ tích. Hơn thế, nhờ những thí nghiệm có tính minh chứng này, chúng ta có thể
áp dụng vào trong giảng dạy để giải thích cho trẻ một cách rõ ràng và thuyết
phục về đặc tính của sự vật hiện tượng, đáp ứng được nhu cầu khám phá của trẻ,
vừa kích thích khả năng tư duy tiềm ẩn trong mỗi cá thể trẻ.
Ở độ tuổi mẫu giáo nhỡ, trẻ đã thể hiện rõ tính tự lực, tự do và chủ động;
tư duy của trẻ phát triển mạnh mẽ đến đâu phụ thuộc rất nhiều vào vấn đề trẻ có
tích cực tham gia các hoạt động đa dạng, phong phú hay không. Vì vậy, tơi càng
cố gắng học hỏi, cố gắng tìm tòi tham khảo qua sách báo, qua mạng để những

tiết học khám phá khoa học được sinh động, hấp dẫn mới mẻ với trẻ, đặc biệt
đáp ứng được nhu cầu học mà chơi, chơi mà học cho trẻ những giờ thí nghiệm
thật vui, thật bổ ích; những gì trẻ suy nghĩ, những gì trẻ băn khoăn đều có câu
trả lời xác thực. Trẻ phải suy nghĩ, phải bàn luận và đưa ra kết quả của mình, đối
với người lớn điều đó tưởng chúng nhỏ bé, giản đơn, nhưng đối với trẻ đó là một
q trình lao động, suy nghĩ và làm việc rất sôi nổi. Bởi những băn khoăn,
những điều hấp dẫn và thú vị ấy nên tôi xin được chia sẻ đề tài “Biện pháp ứng
dụng thí nghiệm nhằm nâng cao chất lượng hoạt động khám phá khoa học
cho trẻ 4 - 5 tuổi tại trường mầm non”.
2. Nội dung biện pháp
Năm học 2019 - 2020, tôi tiếp tục được phân công dạy lớp 4 - 5 tuổi. Qua
thực tế giảng dạy và khảo sát thực trạng tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau:
1


2.1. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng biện pháp
a. Thuận lợi:
- Cơ sở vật chất của trường khang trang, đẹp. Nhà trường bổ sung nhiều
đồ dùng cho trẻ làm thí nghiệm, phục vụ cho hoạt động khám phá khoa học.
- Năm học 2019 - 2020 tôi được nhà trường phân công dạy lớp Mẫu giáo
nhỡ 4 - 5 tuổi với tổng số trẻ là 34 cháu, nhiều trẻ thích được hoạt động và ham
học hỏi, 1 số trẻ rất có khả năng sáng tạo, tư duy tốt.
- Bản thân tơi là một giáo viên ln nhiệt tình, năng động, sáng tạo, có
năng lực sư phạm bên cạnh đó tơi cũng rất thích những hoạt động thí nghiệm,
thích tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh.
- Phụ huynh lớp tơi đa phần rất nhiệt tình, tạo điều kiện cho cô và trẻ thực
hiện các buổi hoạt động khám phá, tích cực tham gia trao đổi, trị truyện cùng cơ
giáo về tình hình trẻ.
b. Khó khăn:
- Do đặc thù của cơng việc nên giáo viên có rất ít thời gian để sưu tầm,

làm thử các thí nghiệm khoa học.
- Trẻ ở tuổi mầm non cịn nhỏ chưa có kiến thức sâu rộng về các hiện
tượng cũng như là sự biến đổi của các chất, khả năng thực hiện thí nghiệm còn
chưa khéo léo.
- Kết quả thực trạng:
Năm học 2019 - 2020 lớp 4 - 5 tuổi do tôi phụ trách có số lượng là 34 trẻ,
qua hoạt động khám phá khoa học, tôi đã khảo sát trẻ ở lớp để đánh giá khả
năng hứng thú, tính tích cực và khả năng thao tác và kinh nghiệm trong hoạt
động của trẻ. Kết quả như sau:
Đạt
Chưa đạt
Nội dung
Số trẻ
Tỷ lệ (%) Số trẻ
Tỷ lệ (%)
Tư duy và khả năng phán đoán

13

38%

21

62%

Kỹ năng hợp tác

12

35%


22

65%

Kỹ năng giao tiếp

15

44%

19

56%

Kỹ năng giữ an toàn cá nhân

11

32%

29

68%

Từ thực trạng trên tôi thấy vấn đề là cần tìm ra biện pháp để khắc phục và
cần áp dụng có hiệu quả biện pháp đó.
2.2. Biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
Khám phá khoa học không chỉ nói và phân tích là đưa ra được kết quả .
Chính vì vậy, để thực hiện có hiệu quả, tơi đã tìm hiểu kỹ xem đề tài nào phù

hợp với trẻ và những kỹ năng, thao tác thí nghiệm nào phù hợp với lớp mình và
tạo thành các hoạt động khám phá cho trẻ.
Đối với trẻ mầm non dễ nhớ lại nhanh quên, nếu không được luyện tập
thường xuyên thì sau 2 - 3 ngày trẻ sẽ khơng nhớ được những điều cô dạy, hay
2


chỉ nhớ chút ít. Vì thế tơi thường xun trao đổi với phụ huynh vào giờ đón trả
trẻ để hiểu thêm về các con và phụ huynh cũng biết con mình được học gì và
giúp con luyện tập thêm hay thực hiện một số thí nghiệm đơn giản ở nhà. Để bố
mẹ và các con cùng được thử sức với thí nghiệm đó, bố mẹ cùng con cái chơi và
làm thí nghiệm thì chắc chắn trẻ sẽ rất vui và thích thú.
Đặc biệt đối với trẻ mầm non, phải sử dụng đồ dùng trực quan và hành
động, việc làm cụ thể mới thu hút được sự chú ý, tìm tịi của trẻ. Để làm được
bất kì thí nghiệm nào đều cần phải có đầy đủ đồ dùng, dụng cụ của thí nghiệm
đó. Hiểu rõ được tầm quan trọng của cơ sở vật chất trong việc tạo ra các thí
nghiệm trực tiếp cho trẻ quan sát, ngay từ đầu năm học tôi đã thực hiện một số
việc sau:
- Khảo sát cơ sở vật chất ngay từ khi được nhận lớp.
- Phối hợp với phụ huynh trong lớp bổ sung thêm một số đồ dùng phục vụ
môn khám phá khoa học.
- Tạo môi trường lớp học ngăn nắp gọn gàng, sắp xếp khoa học, sử dụng
các sản phẩm của trẻ để trang trí lớp.
- Sưu tầm tranh ảnh, nhạc, video thực hành các thí nghiệm, các hình ảnh
khám phá khoa học ngộ nghĩnh phù hợp với trẻ để trang trí lớp.
Dưới đây là 1 số thí nghiệm tơi đã cho accs con tiến hành thí nghiệm
trong các hoạt động khám phá khoa học, được thuwk hiện trong các chủ đề của
lớp học:
* Chủ đề Thế giới động vật, thí nghiệm “Trứng chìm, trưng nổi”.
- Chuẩn bị:

+ Nước, trứng gà, muối, ly thủy tinh, đũa...
- Tiến hành:
+ Đặt các câu hỏi cho trẻ: Nếu để trứng gà vào ly nước thì sẽ sảy ra hiện tượng
gì? Vì sao quả trứng lại chìm? Nếu cho muối vào nước thì sẽ thế nào?
+ Cho trẻ tiến hành thí nghiệm.
- Kết quả đạt được:
Trẻ đã có thể giải thích được vì sao ban đầu trứng gà lại chìm, nhưng sau
khi cho muối vào nước thì quả trứng lại nổi lên.

Hình ảnh: Các con đang làm thí nghiệm Trứng chìm trứng nổi
3


* Chủ đề Thế giới thực vật, thí nghiệm “Sự nảy mầm của hạt”.
- Chuẩn bị:
+ Hạt đậu, đất ẩm, nước...
- Tiến hành:
+ Đặt câu hỏi cho trẻ: Nếu gieo hạt đậu xuống đất ẩm sẽ có hiện tượng gì? Cần
những điều kiện gì để hạt nảy mầm?
+ Cho trẻ tiến hành gieo hạt, tưới nước, chăm sóc cây mỗi ngày.
- Kết quả đạt được:
+ Từ thí nghiệm này, trẻ biết được sự kỳ diệu của cây cũng như cần gì để cây
lớn lên. Qua đó, trẻ sẽ biết u quý cây xanh, yêu thiên nhiên, biết bảo vệ cậy
xanh, bảo vệ mơi trường sống hơn.

Hình ảnh: Các con đang ngắm những mầm
đậu do chính tay mình gieo
* Chủ đề Thế giới thực vật, thí nghiệm “Sự đổi màu của bắp cải tím”.
- Chuẩn bị:
+ Bắp cải tím, máy xay, chanh, xà phòng, nước rửa bát, muối, baking soda, ly

thủy tinh...
- Tiến hành:
+ Cơ xay bắp cải tím thành nước. Hòa các chất vào 1 chút nước lọc cho vào mỗi
bình thủy tinh khác nhau.
+ Cơ đặt các câu hỏi cho trẻ: Khi pha nước bắp cải tím vào nước chanh (muối,
xà phịng, baking soda, nước rửa bát) sẽ có hiện tượng gì?
+ Cho trẻ tiến hành thí nghiệm.
- Kết quả đạt được:
+ Trẻ trả lời được các câu hỏi mà lúc đầu cô cùng trẻ đã đặt ra.
+ Trẻ vơ cùng thích thú khi tận mắt nhìn thấy nước màu tím chuyển thành các
màu khác, từ đó trẻ sẽ càng u thích thí nghiệm và tự mình khám phá nhiều
điều mới lạ hơn.
4


Hình ảnh: Trẻ đang trực tiếp làm thí nghiệm “Sự đổi màu của bắp cải tím”
* Chủ đề Nghề nghiệp, thí nghiệm “Hạt gạo nhảy múa”.
- Chuẩn bị:
+ Gạo nếp cẩm, bột baking soda. Nước lọc, ly thủy tinh,...
- Tiến hành:
+ Cô đặt các câu hỏi cho trẻ: Nếu cho gạo vào ly nước thì có hiện tượng gì sảy
ra? Vậy khi co thêm bột baking soda thì có hiện tượng gì?
- Kết quả đạt được:
Thí nghiệm vừa giúp các con tìm hiểu rõ hơn về hạt gạo, đồng thời khám
phá được thêm điều kì thú khi cho gạo, nước và bột baking soda vào chung sẽ
như thế nào. Khi nhìn những hạt gạo nhảy múa trong ly thủy tinh, ánh mắt bạn
nào cũng reo vui và đầy phấn khích.

Hình ảnh: Bé háo hức khi được tự tay
làm thí nghiệm “ Hạt gạo nhảy múa”

* Chủ đề Các hiện tượng tự nhiên, thí nghiệm “Núi lửa phun trào”.
- Chuẩn bị:
+ Mơ hình ngọn núi, bột màu, baking soda, giấm, nước lọc...
- Tiến hành:
5


+ Cố đặt các câu hỏi: Các con có biết núi lửa hoạt động như thế nào không? Nếu
cho bột màu và giấm vào ngọn núi thì có hiện tượng gì? Vậy khi cho bột baking
soda vào thì có hiện tượng gì?
- Kết quả đạt được:
Khi ngọn núi bắt đầu phun trào, trẻ đã thật sự thích thú và ngạc nhiên.
Qua thí nghiệm này, tơi khơng chỉ dạy trẻ hiểu về các chất xúc tác, hay sự phản
ứng hóa học của các chất mà còn giúp trẻ hiểu hơn về các thiên tai; từ đó dạy trẻ
biết yêu thiên nhiên, biết bảo vệ mơi trường sống.

Hình ảnh: Ngun vật liệu làm thí nghiệm
“Núi lửa phun trào”

Hình ảnh: Bé đang tự tay làm thí nghiệm
2.3. Biện pháp có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học và hoạt
động giáo dục, phù hợp với địa phương, thực tiến nhà trường.
Biện pháp ứng dụng thí nghiệm nhằm nâng cao chất lượng hoạt động
khám phá khoa học cho trẻ 4 - 5 tuổi mà bản thân tôi đã áp dụng trong năm học
6


vừa qua được đánh giá là biện pháp mang lại hiệu quả giáo dục, đáp ứng yêu cầu
đổi mới, sáng tạo trong cơng tác chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non hiện nay.
Không những thế đề tài này cũng đã được nhà trường đánh giá có hiệu quả và

được áp dụng trong tất cả các lớp ở trường mầm non Ngọc Trạo.
Tơi và trẻ cùng tham gia thí nghiệm, cùng chơi, cùng trải nghiệm và kết
quả là các cháu thích học, tiết học vô cùng sinh động và đặc biệt với thí nghiệm
đơn giản ln tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích trẻ tích cực hoạt động, phát
triển ở trẻ tính tị mị, ham hiểu biết, thích khám phá, tìm tịi, phát triển óc quan
sát, phán đốn và các năng lực hoạt động trí tuệ, từ đó mà nâng cao chất lượng
của hoạt động khám phá khoa học.
2.4. Các kết quả, minh chứng đạt được khi áp dụng biện pháp
Bảng tổng hợp kết quả khảo sát, đánh giá trẻ đạt trước và sau khi áp
dụng biện pháp với tổng số 34 trẻ
Trước khi áp dụng
Sau khi áp dụng
biện pháp
biện pháp
Nội dung
Tỷ lệ
Số trẻ
Tỷ lệ (%) Số trẻ
(%)
Tư duy và khả năng phán đoán

13

38%

28

82%

Kỹ năng hợp tác


12

35%

31

91%

Kỹ năng giao tiếp

15

44%

30

88%

Kỹ năng giữ an toàn cá nhân

11

32%

29

85%

Như vậy, chất lượng hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 4 - 5 tuổi lớp

tôi được nâng lên rõ rệt so với số liệu điều tra đầu năm. Kết quả thu được rất khả
quan, hầu hết số trẻ trong lớp đã yêu thích môn môi trường xung quanh. Về tư
duy và khả năng phán đoán cuối năm học đã tăng 15 cháu tương ứng 44%. Về
kỹ năng hợp tác, cuối năn số trẻ đạt tăng lên 19 trẻ tương ứng 56%. Kỹ năng
giao tiếp cuối năm số trẻ đạt tăng 15 trẻ tương ứng 44%. Kỹ năng giữ an toàn cá
nhân tăng 18 trẻ tương ứng 53%.
Sau 1 năm thực hiện biện pháp ứng dụng thí nghiệm vào hoạt động khám
phá khoa học, tôi nhận thấy chất lượng của môn học đã được nâng cao hơn:
- Cuối năm học trẻ trong lớp có sự chuyển biến rõ nét, các cháu rất yêu
thích bộ mơn khám phá khoa học, có khả năng nhận biết, phán đốn 1 số sự vật
hiện tượng khá tốt.
- Cơ và trẻ gần gũi nhau hơn, giờ học trở nên sinh động và hứng khởi với
các con; trẻ ở lớp mạnh dạn tự tin hơn trước rất nhiều.
- Thông qua các hoạt động làm thí nghiệm trẻ khơng chỉ được phát triển
nhận thức mà còn được phát triển các mặt khác:

7


+ Về mặt tình cảm quan hệ xã hội: Qua buổi hoạt động thí nghiệm như
vậy trẻ được cùng nhau trực tiếp làm những thí nghiệm, được giao lưu với cơ
giáo và các bạn, tạo cho trẻ tính hợp tác và có kĩ năng xử lí tình huống.
+ Về mặt phát triển ngôn ngữ: Trẻ biết trao đổi với nhau về một vẫn đề,
biết chia sẻ hiểu biết với nhau, biết suy đoán những hiện tượng sắp xảy ra,biết
đặt những câu hỏi “Tại sao”.
+ Về mặt thể chất: Trẻ được trực tiếp làm những thí nghiệm đó nên trẻ sẽ
biết cách sử dụng đồ dùng an toàn và hợp lý.
3. Kết luận
Qua nghiên cứu thực hiện biện pháp tôi nhận thấy việc nâng cao chất
lượng hoạt động khám phá khoa học cho trẻ là một vấn đề rất cơ bản và cần thiết

trong trường Mầm non. Để nâng cao chất lượng giáo dục hoạt động khám phá
khoa học trẻ 4 -5 tuổi thì việc sử dụng trị chơi vào tiết học của trẻ là biện pháp
mang lại hiệu quả tốt. Trẻ hoạt động càng tích cực thì sự phát triển của trẻ càng
nhanh. Trẻ được cuốn hút vào các hoạt động, được tự tìm tịi, khám phá, trải
nghiệm, chiếm lĩnh các tri thức, kỹ năng của cuộc sống. Trẻ biết đặt ra những
câu hỏi “Tại sao” trước những hiện tượng lạ, từ đó thu nhận được những hiểu
biết, những vốn kinh nghiệm nhất định để áp dụng trong đời sống hàng ngày.
Hầu hết tất cả các trẻ đều háo hức chờ đón những giờ thí nghiệm, tập trung cao
độ để quan sát hiện tượng xảy ra, kiên nhẫn chờ đón kết quả. Qua đó khơi gợi ở
trẻ nhu cầu khám phá, trẻ bắt đầu để ý những biến đổi của sự vật hiện tượng,
biết tự khám phá bằng nhiều giác quan và có sự trao đổi với cơ, với bạn.
Elbert Hubbard đã từng nói “Chúng ta khơng nên dạy trẻ nhỏ khoa học,
mà hãy để chúng nếm trải nó”, và thí nghiệm chính là bước đầu để trẻ được nếm
trải với khoa học. Tôi tin rằng, trong mỗi chúng ta, những người làm cha, làm
mẹ, là cô giáo đều mong mỏi con mình, học sinh của mình sau này khi bước trên
đường đời sẽ có đủ bản lĩnh, đủ kĩ năng để làm bất cứ việc gì mà chúng u
thích. Vậy tại sao ngay từ bây giờ, chúng ta lại khơng cho trẻ cơ hội tự mình
khám phá những điều mới mẻ, kì diệu của cuộc sống? Xin hãy cho các con được
nếm trải những điều diệu kỳ ấy của cuộc sống.
Trên đây là biện pháp nhỏ của bản thân nhằm nâng cao chất lượng hoạt
động khám phá khoa học. Có thể vẫn cịn nhiều vấn đề cần tiếp tục học hỏi, tìm
kiếm giải pháp, đúc rút kinh nghiệm thêm. Tơi rất mong nhận được sự đóng góp
về phía Ban giám khảo để đề tài của tôi được tốt hơn nữa.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Xác nhận của hiệu trưởng

Ngọc Trạo, ngày 05 tháng 11 năm 2020
Người thực hiện

Mai Thị Lý

8