BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

DƯƠNG THỊ HỒNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN TÂN BIÊN, TỈNH TÂY NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN, 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

DƯƠNG THỊ HỒNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN TÂN BIÊN, TỈNH TÂY NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Minh Hùng

NGHỆ AN, 2016


LỜI CÁM ƠN

Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài luận văn “Quản lý hoạt
động dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh”, tác giả luôn
nhận được sự chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của quý thầy cô giáo,
của đồng nghiệp và bạn bè.
Tác giả xin chân thành cám ơn Ban lãnh đạo và quý thầy cô trường Đại
học Vinh, Ban lãnh đạo và quý thầy cô trường Đại học Kinh tế - Công nghiệp
Long An, Ban lãnh đạo và các chuyên viên của Phòng Giáo dục và Đào tạo
Tân Biên, cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường mầm non huyện Tân Biên
đã tạo điều kiện thuận lợi và hỗ trợ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn.
Đặc biệt tác giả xin chân thành cảm ơn PGS.TS Phạm Minh Hùng, người
đã trực tiếp và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tập thể lớp Cao học quản lý giáo
dục khóa K22 đã giúp đỡ tác giả trong q trình học tập, nghiên cứu và hồn
thành luận văn.
Tuy đã có rất nhiều cố gắng song luận văn vẫn khơng tránh khỏi những
thiếu sót, tác giả rất mong tiếp tục nhận được sự giúp đỡ, góp ý của q thầy
cơ, đồng nghiệp và bạn bè để hồn thiện luận văn của mình.
Xin chân thành cảm ơn.
Tác giả

Dương Thị Hồng


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ------------------------------------------------------------------------------- 1
1. Lý do chọn đề tài ------------------------------------------------------------------- 1
2. Mục đích nghiên cứu --------------------------------------------------------------- 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ---------------------------------------------- 3
3.1. Khách thể nghiên cứu ------------------------------------------------------- 3

3.2. Đối tượng nghiên cứu ------------------------------------------------------- 3
4. Giả thuyết khoa học ---------------------------------------------------------------- 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu -------------------------------------------------------------- 3
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở
trường mầm non.----------------------------------------------------------------------- 3
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh. ----------------------------------------------------- 3
5.3. Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh. ----------------------------------------------------- 3
6. Phương pháp nghiên cứu ---------------------------------------------------------- 3
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ---------------------------------- 3
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn -------------------------------- 4
6.3. Phương pháp thống kê tốn học ------------------------------------------- 4
7. Đóng góp của luận văn------------------------------------------------------------- 4
7.1. Về mặt lý luận---------------------------------------------------------------- 4
7.2. Về mặt thực tiễn ------------------------------------------------------------- 4
8. Cấu trúc của luận văn -------------------------------------------------------------- 4


Chương 1 ------------------------------------------------------------------------------- 5
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG MẦM NON --------------------------------------------------------------- 5
1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ------------------------------------------- 5
1.2. Một số khái niệm cơ bản -------------------------------------------------------- 7
1.2.1. Dạy học và hoạt động dạy học ------------------------------------------- 7
1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động dạy học ------------------------------- 10
1.2.3. Giải pháp và giải pháp quản lý hoạt động dạy học ----------------- 14
1.3. Khái quát về hoạt động dạy học ở trường mầm non ----------------------- 15
1.3.1. Mục tiêu dạy học ở trường mầm non --------------------------------- 15
1.3.2. Nội dung, phương pháp dạy học ở trường mầm non --------------- 16

1.3.3. Hình thức tổ chức dạy học ở trường mầm non ---------------------- 16
1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non -------- 18
1.4.1. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non - 18
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non ---------- 18
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở trường
mầm non ------------------------------------------------------------------------------ 20
1.4.3.1. Mục tiêu và nội dung giáo dục ----------------------------------- 20
1.4.3.2. Đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý ------------------------------- 21
1.4.3.3. Cơ sở vật chất và các điều kiện phục vụ cho hoạt động dạy học
----------------------------------------------------------------------------------------- 22
Kết luận chương 1 ------------------------------------------------------------------- 24


Chương 2 ------------------------------------------------------------------------------26
CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN TÂN BIÊN, TỈNH TÂY NINH ----------26
2.1. Giới thiệu chung về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế-xã hội và giáo
dục của huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh ------------------------------------------ 26
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế-xã hội của huyện Tân Biên,
tình Tây Ninh ------------------------------------------------------------------------ 26
2.1.2. Tình hình giáo dục huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh ---------------- 27
2.2. Thực trạng hoạt động dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh
Tây Ninh. ----------------------------------------------------------------------------- 36
2.2.1. Thực trạng về HĐDH của đội ngũ GV các trường mầm non ------ 36
2.2.2. Thực trạng về đổi mới PPDH ------------------------------------------ 39
2.2.3. Thực trạng về các điều kiện phương tiện dạy học ------------------ 41
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh
Tây Ninh------------------------------------------------------------------------------- 41
2.3.1. Nhận thức của CBQL về nội dung quản lý HĐDH ở trường mầm non 41
2.3.2. Những thuận lợi và khó khăn đối với người hiệu trưởng trong quá

trình quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non ---------------------------- 43
2.4. Nguyên nhân của thực trạng ---------------------------------------------------- 46
2.4.1. Nguyên nhân thành công ------------------------------------------------- 46
2.4.2. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế -------------------------------------------- 46
Kết luận chương 2 ------------------------------------------------------------------- 49


Chương 3 ------------------------------------------------------------------------------50
MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
MẦM NON HUYỆN TÂN BIÊN, TỈNH TÂY NINH --------------------------50
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ------------------------------------------------- 50
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ------------------------------------ 50
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ------------------------------------ 50
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ------------------------------------ 51
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi -------------------------------------- 51
3.2. Các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non huyện Tân
Biên. ----------------------------------------------------------------------------------- 52
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về sự cần thiết
phải quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây
Ninh ----------------------------------------------------------------------------------- 52
3.2.1.1. Mục tiêu của giải pháp -------------------------------------------- 52
3.2.1.2. Nội dung của giải pháp -------------------------------------------- 52
3.2.1.3. Cách thức thực hiện giải pháp ------------------------------------ 53
3.2.2. Xây dựng kế hoạch dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên,
tỉnh Tây Ninh. ------------------------------------------------------------------------ 55
3.2.2.1. Mục tiêu của giải pháp -------------------------------------------- 55
3.2.2.2. Nội dung của giải pháp -------------------------------------------- 56
3.2.2.3. Cách thức thực hiện giải pháp ------------------------------------ 56
3.2.3. Tổ chức, chỉ đạo chặt chẽ hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh ---------------------------------------------------- 57

3.2.3.1. Mục tiêu của giải pháp -------------------------------------------- 57
3.2.3.2. Nội dung của giải pháp -------------------------------------------- 57


3.2.3.3. Cách thức thực hiện giải pháp ------------------------------------ 60
3.2.4. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học ở trường mầm
non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh ----------------------------------------------- 60
3.2.4.1. Mục tiêu của giải pháp -------------------------------------------- 61
3.2.4.2. Nội dung của giải pháp -------------------------------------------- 61
3.2.4.3. Cách thức thực hiện giải pháp ------------------------------------ 63
3.2.5. Đảm bảo các điều kiện để quản lý hiệu quả hoạt động dạy học ở
trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh. ------------------------------ 64
3.2.5.1. Mục tiêu của giải pháp -------------------------------------------- 64
3.2.5.2. Nội dung của giải pháp -------------------------------------------- 64
3.2.5.3. Cách thức thực hiện giải pháp ------------------------------------ 65
3.3. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ---------- 66
3.3.1. Mục đích khảo sát ------------------------------------------------------- 66
3.3.2. Nội dung khảo sát ------------------------------------------------------- 66
3.3.3. Phương pháp khảo sát -------------------------------------------------- 66
3.3.4. Phân tích kết quả khảo sát ---------------------------------------------- 67
Kết luận chương 3 --------------------------------------------------------------------70
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ------------------------------------------------------71
1. Kết luận ---------------------------------------------------------------------------- 71
2. Kiến nghị -------------------------------------------------------------------------- 72
2.1. Đối với hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân huyện Tân Biên. ----- 72
2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tân Biên ---------------- 73
2.3. Đối với các trường mầm non huyện Tân Biên ------------------------- 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO -----------------------------------------------------------75



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL

:

Cán bộ quản lý

CSVC

:

Cơ sở vật chất

CMNV

:

Chun mơn nghiệp vụ

CS-GD

:

Chăm sóc – Giáo dục

CNTT

:

Cơng nghệ thông tin


GDMN

:

Giáo dục mầm non

GVMN

:

Giáo viên mầm non

GV

:

Giáo viên

GD&ĐT

:

Giáo dục và đào tạo

HĐDH

:

Hoạt động dạy học


HT

:

Hiệu trưởng

HS

:

Học sinh

HĐQL

:

Hoạt động quản lý

HĐSP

:

Hội đồng sư phạm

KHCN

:

Khoa học công nghệ


KT – XH

:

Kinh tế – xã hội

PPDH

:

Phương pháp dạy học

PHT

:

Phó hiệu trưởng

QL

:

Quản lý

QLHĐDH

:

Quản lý hoạt động dạy học


QLGD

:

Quản lý giáo dục

QTDH

:

Quá trình dạy học

TTCM

:

Tổ trưởng chuyên môn

THSP

:

Trung học sư phạm

TBDH

:

Thiết bị dạy học



THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông

TTGDTX

:

Trung tâm giáo dục thường xuyên

XHHGD

:

Xã hội hóa giáo dục


DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Hoạt động quản lý
Sơ đồ 1.2. Quan hệ của các chức năng quản lý

Bảng 2.1: Số lượng trường, lớp, học sinh, cán bộ quản lý, giáo viên từ mầm
non đến trung học cơ sở huyện Tân Biên (năm học 2015-2016)
Bảng 2.2. Số trường đạt chuẩn quốc gia huyện Tân Biên (tính đến 12/2015)
Bảng 2.3. Thống kê số lượng, chất lượng đội ngũ CB-GV các trường mầm
non huyện Tân Biên
Bảng 2.4. Quy mô trường lớp, học sinh mầm non huyện Tân Biên trong
những năm gần đây
Bảng 2.5. Chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ ở các trường mầm non từ
năm học 2013-2014 đến năm học 2015-2016
Bảng 2.6. Thống kê trình độ đội ngũ CBQL mầm non huyện Tân Biên
Bảng 2.7. Độ tuổi, thâm niên công tác của CBQL năm học 2015-2016
Bảng 2.8. Trình độ chun mơn của GVMN từ 2013-2016
Bảng 2.9. Độ tuổi, thâm niên công tác của GVMN năm học 2015-2016
Bảng 2.10. Đánh giá GVMN theo Chuẩn nghề nghiệp
Bảng 2.11. Thực trạng HĐDH của đội ngũ GVMN huyện Tân Biên
Bảng 2.12. Nguyên nhân làm ảnh hưởng đến hoạt động dạy học của GV
trường mầm non.
Bảng 2.13. Thực trạng công tác đổi mới PPDH
Bảng 2.14. Kết quả nhận thức của CBQL về nội dung quản lý HĐDH ở
trường mầm non.


Bảng 2.15. Những khó khăn trong quản lý HĐDH đối với CBQL trường mầm
non.
Bảng 3.1. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp
quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường mầm non huyện Tân Biên
Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp


1


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong nhà trường nói chung và trường mầm non nói riêng, hoạt động
dạy học là hoạt động cơ bản nhất, trọng tâm nhất, là con đường chủ yếu để
hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Chính vì vậy, quản lý hoạt động
dạy học ở trường học nói chung và trường mầm non nói riêng là nhiệm vụ
quan trọng của người quản lý nhà trường và các cấp quản lý giáo dục.
Dạy học cũng là hoạt động quan trọng có tính chất quyết định đến sự
phát triển của nhà trường. Hiện nay, trong hoạt động dạy học, các trường
mầm non đã và đang chú trọng đến vấn đề đổi mới phương pháp dạy học,
nâng cao chất lượng toàn điện của học sinh, đổi mới công tác kiểm tra, đánh
giá chất lượng, tăng cường nề nếp kỷ cương, nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ, giáo viên, góp phần vào cơng cuộc đổi mới đất nước, đổi mới yêu cầu
giáo dục và đào tạo con người trong giai đoạn hiện nay, đó là việc hưởng ứng
cuộc vận động “Hai không” kiên quyết ngăn chặn, khắc phục các hiện tượng
tiêu cực trong thi cử và tình trạng chạy theo thành tích. Vì vậy, để đáp ứng
được mục đích chung của giáo dục, để hoạt động dạy học có chất lượng tốt
khơng thể khơng đổi mới công tác quản lý trường học.
Quản lý chỉ đạo dạy học ở trường mầm non chính là việc quản lý việc
dạy của giáo viên với việc học của học sinh. Nếu người quản lý xác định được
vai trò trách nhiệm, lương tâm nghề nghiệp của mình đối với sự nghiệp giáo
dục, từ đó ln tìm tịi, sáng tạo, lựa chọn ra các biện pháp phù hợp để quản
lý quá trình dạy học thì chất lượng giáo dục sẽ đạt được kết quả cao. Vậy
quản lý như thế nào để thực hiện được các yêu cầu đặt ra đó là một vấn đề đã
làm cho nhiều nhà giáo dục, nhiều nhà quản lý trường học quan tâm, nghiên
cứu nhưng chưa đưa ra một giải pháp quản lý nào có tính khn mẫu, chuẩn


2


mực cho các cấp học, ngành học để cho các đơn vị trường mầm non thực
hiện.
Là người trực tiếp quản lý tại trường mầm non ở vùng đồng bằng nông
thôn khu vực vùng sâu, khó khăn của huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh, đời
sống của nhân dân còn nhiều thiếu thốn, kinh tế cịn khó khăn, đa phần dân số
làm nghề nông nghiệp, bản thân tôi luôn quan tâm đế vấn đề quản lý hoạt
động dạy học. Mặc dù được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, giáo dục
huyện Tân Biên đã và đang từng bước thay đổi căn bản về chất lượng nhưng
so với yêu cầu chung của đất nước thì chất lượng dạy học ở cấp học mầm
non, đặc biệt là vùng nông thôn, vùng sâu, vùng khó khăn đang là mối băn
khoăn, lo lắng cho nhiều nhà giáo dục và quản lý giáo dục. Chất lượng giáo
dục còn thấp, thực trạng trên do nhiều nguyên nhân từ phía người dạy và
người học, mà người chịu trách nhiệm chính về chất lượng này trước xã hội
lại là hiệu trưởng của nhà trường. Làm thế nào để tháo gỡ được những vướng
mắc trong các khâu quản lý và khắc phục được những hạn chế, yếu kém trên,
đây là vấn đề đặt ra cho các nhà quản lý cấp cơ sở nói chung và bản thân tơi
nói riêng.
Cơng tác quản lý của hiệu trưởng các trường mầm non huyện Tân Biên,
tỉnh Tây Ninh còn nhiều bất cập, các biện pháp quản lý của hiệu trưởng chưa
khoa học, đồng bộ, còn nhiều lúng túng chưa đáp ứng được sự phát triển
chung, cần phải trao đổi, bổ sung và rút kinh nghiệm kịp thời để đáp ứng yêu
cầu, đòi hỏi sự phát triển của kinh tế - xã hội địa phương.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt
động dạy học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh” để nghiên
cứu.
2. Mục đích nghiên cứu


3


Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp có
cơ sở khoa học, có tính khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy
học ở trường mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non huyện Tân
Biên, tỉnh Tây Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính
khả thi thì có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm
non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở
trường mầm non.
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
5.3. Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thơng tin lý luận để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích tổng hợp tài liệu;
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.



4

6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn có các phương pháp cụ thể sau đây:
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục;
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm của hoạt động;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia;
6.3. Phương pháp thống kê toán học

Sử dụng phần mềm SSSR để xử lý số liệu thu được.
7. Đóng góp của luận văn
7.1. Về mặt lý luận
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về dạy học và quản lý hoạt động dạy
học ở trường mầm non.
7.2. Về mặt thực tiễn
Khảo sát thực trạng, đề xuất được các giải pháp nâng cao hiệu quả quản
lý hoạt động dạy học ở trường mầm non tỉnh Tây Ninh.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu,
luận văn gồm có 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở
trường mầm non.
- Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường mầm non
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
- Chương 3: Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường
mầm non huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.



5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG MẦM NON

1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề quản lý HĐDH trong trường học đã được tiến hành nghiên cứu
bởi nhiều nhà giáo dục trên thế giới và trong nước. Giáo dục là mối quan tâm
hàng đầu của mọi quốc gia trên thế giới từ xưa đến nay.
Quá trình dạy học là một quá trình tương tác giữa hai hoạt động: hoạt
động dạy học (HĐDH) và hoạt động học tập. Hai hoạt động này là những hoạt
động trung tâm làm nên đặc thù của trường học bởi vì có quỹ thời gian lớn
nhất, chiếm nhiều lao động của giáo viên nhất, chi phối các hoạt động khác,
được các hoạt động khác hỗ trợ, trực tiếp tạo nên chất lượng tri thức cho HS.
Nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo là mục tiêu phải đạt được của
quá trình dạy học, quản lý dạy học. Trong nhà trường mầm non, đây là cơng
việc chiếm một thời gian lớn và khó khăn nhất của người Hiệu trưởng.
Kết quả của quá trình dạy học không chỉ đơn thuần phụ thuộc vào quan
hệ tương tác giữa giáo viên và học sinh mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố,
trong đó có cơng sức đóng góp của nhà quản lý giáo dục như hiệu trưởng. Vì
vậy, rất nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã tập trung nghiên cứu
các vấn đề quản lý nói chung và quản lý giáo dục (QLGD), quản lý nhà
trường nói riêng.
Năm 2011, một nghiên cứu tại Mỹ về vai trò của hiệu trưởng trong các
định hướng nhằm nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy và học đã được
tài trợ bởi Trung tâm nghiên cứu về tương lai của hoạt động dạy và học (The
Center for Teaching and Learning). Kết quả nghiên cứu đã đề xuất các chiến
lược nhằm cải cách chính sách quản lý HĐDH cho các cấp quản lý ở trường

học [12].


6

Không chỉ các quốc gia phát triển như Mỹ, mà các quốc gia đang phát
triển cũng đều quan tâm đến vấn đề quản lý giáo dục, đặc biệt là quản lí hoạt
động dạy và học, để có thể cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ
sự nghiệp phát triển đất nước. Chẳng hạn, tại Cộng hòa Nam Phi, Bộ Giáo
dục cũng đã xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn về quản lý HĐDH nhằm nâng
cao chất lượng giáo dục từ năm 2008 [13].
Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga đã đi sâu nghiên cứu về vai trò, trách
nhiệm của người Hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học trong nhà trường.
P.V. Zimin, M.I Konđakôp, N.I Saxerđôtôp (1985) đi sâu nghiên cứu
lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu
then chốt trong hoạt động quản lý của Hiệu trưởng. [34]
Về xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên: Các nhà nghiên cứu
thống nhất là trong những nhiệm vụ của Hiệu trưởng thì nhiệm vụ hết sức
quan trọng là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên.
Hiệu trưởng phải biết chọn lựa đội ngũ giáo viên bằng nhiều nguồn
khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành những giáo viên tốt theo tiêu chuẩn nhất
định, bằng những biện pháp khác nhau.
Một biện pháp quản lý hoạt động dạy học để nâng cao chất lượng mà
các tác giả quan tâm là tổ chức sinh hoạt tổ chuyên môn và hội thảo chuyên
đề. Thông qua các buổi sinh hoạt này, giáo viên có điều kiện trao đổi những
kinh nghiệm về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao trình độ của mình.
Ở Việt Nam, nghiên cứu về quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy
học cũng được nhiều tác giả quan tâm. Các tác giả nghiên cứu và đi sâu ở
những bình diện khác nhau nhưng đều nhằm giải quyết mối quan hệ giữa
người giáo viên và người quản lý; những nội dung quản lý hoạt động dạy học

của hiệu trưởng.
Tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn (1987) trong “Những bài giảng về quản
lý trường học” đã cho chúng ta cách nhìn tồn bộ công việc quản lý của người


7

hiệu trưởng. Người hiệu trưởng phải luôn luôn biết kết hợp một cách hữu cơ
sự quản lý dạy và học (theo nghĩa rộng) với sự quản lý các quá trình bộ phận,
hoạt động dạy và học các môn và hoạt động khác bổ trợ cho các hoạt động
dạy và học nhằm làm cho tác động giáo dục được hoàn chỉnh trọn vẹn [18].
Ngồi ra cịn nhiều cơng trình nghiên cứu chủ yếu về lý luận quản lý
nói chung như: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” của Harold Koozt, Cyril
Odonnell, Heinz Weihrich (1994), “Những khái niệm cơ bản về QLGD” của
Nguyễn Ngọc Quang (1989) [36]
Nói tóm lại các tác giả Việt Nam cũng như nước ngoài nghiên cứu và
đưa ra nhiều biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở nhà trường; gần đây
trong một số luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, vấn đề công tác quản lý của
HT, nhất là quản lý hoạt động học tập của HS và quản lý HĐDH của GV đã
được nhiều học viên Cao học QLGD đi sâu nghiên cứu với nhiều cấp học
khác nhau, ở những vùng, miền khác nhau trên khắp cả nước: Thành phố Hồ
Chí Minh, Lâm Đồng, Cần Thơ, Kiên Giang, …
Quản lý hoạt động dạy học thực sự là vấn đề bức xúc đã được quan tâm
nghiên cứu và cần tiếp tục nghiên cứu. Vấn đề đặt ra ở luận văn này là tìm
hiểu thực trạng quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng ở trường mầm non
trên địa bàn huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh để từ đó đề xuất những giải pháp
quản lý phù hợp, mang tính khả thi để góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Dạy học và hoạt động dạy học
Dạy học là một quá trình sư phạm, với nội dung khoa học được thực

hiện theo một phương pháp sư phạm đặc biệt do nhà trường tổ chức, GV thực
hiện, nhằm giúp HS nắm vững và hình thành hệ thống kiến thức khoa học, hình
thành hệ thống kỹ năng hoạt động, nâng cao trình độ học vấn, phát triển trí tuệ
và hồn thiện nhân cách.


8

Trên cơ sở lý luận của triết học Mác - Lênin về hoạt động nhận thức của
con người, các nhà khoa học đã tiếp cận dạy học bằng sự xem xét mối quan hệ
giữa các thành tố cấu trúc của HĐDH để lý giải các thành tố cấu trúc của
HĐDH để phân tích các thành tố cấu trúc đó từ những góc độ khoa học khác
nhau.
Dưới góc độ của giáo dục học: “HĐDH là hoạt động đặc trưng cho bất
cứ các loại hình nhà trường và xét theo quan điểm tổng thể, dạy học chính là
con đường giáo dục tiêu biểu nhất…với nội dung và tính chất của nó, dạy học
luôn được xem là con đường hợp lý, thuận lợi nhất, giúp cho HS với tư cách
là chủ thể nhận thức có thể lĩnh hội được một hệ thống tri thức và kỹ năng
hành động, chuyển thành phẩm chất, năng lực, trí tuệ của bản thân” [30]
Ở góc độ xã hội học giáo dục “Dạy học còn được xem như là một diễn
tiến vị thế xã hội của con người vì qua đó, con người ln hoạt động và phát
triển trong sự tiếp thu, lĩnh hội và chuyển hoá theo mục tiêu xác định của giáo
dục phù hợp với sự phát triển của lứa tuổi và diễn ra trong suốt cuộc đời của
mỗi người” [30].
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác
động qua lại giữa GV và HS nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học,
kinh nghiệm xã hội, kỹ năng, kỹ xảo, hoạt động nhận thức thực tiễn, trên cơ
sở đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng các
phẩm chất của cá nhân người học.
Học là một hoạt động trong đó HS là chủ thể, khái niệm khoa học là đối

tượng chiếm lĩnh. Học là q trình tự giác, tích cực, tự chiếm lĩnh tri thức
dưới sự điều khiển sư phạm của GV. Chiếm lĩnh tri thức, khái niệm khoa học
còn được hiểu là tái tạo khái niệm, tri thức cho bản thân, thao tác với nó, sử
dụng nó như cơng cụ, phương pháp để chiếm lĩnh các tri thức, khái niệm
khác, mở rộng, đào sâu cho khái niệm đó và vốn tri thức.


9

Dạy là sự điều khiển tối ưu hố q trình học của HS để hình thành và
phát triển nhân cách cho trẻ. Nếu học nhằm mục đích chiếm lĩnh khái niệm
khoa học thì dạy lại có mục đích là điều khiển sự học tập. Dạy có hai chức
năng thường xuyên tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau là truyền đạt
thông tin dạy học và điều khiển thông tin dạy học và điều khiển HĐDH.
Quá trình dạy học bao gồm ba thành tố cơ bản: Khái niệm khoa học,
dạy và học. Trong đó khái niệm khoa học là nội dung bài học, là đối tượng
lĩnh hội, chiếm lĩnh của HS. Nó là một trong các yếu tố khách quan quyết
định lơ gíc của bản thân q trình dạy học.
HĐDH là một hệ thống toàn vẹn mà các thành tố của nó ln tương tác
với nhau theo những quy định riêng, thâm nhập vào nhau, quy định lẫn nhau
để tạo nên sự thống nhất biện chứng giữa dạy và học, giữa truyền đạt và lĩnh
hội, giữa điều khiển và tự điều khiển trong quá trình dạy học. Như vậy HĐDH
là một q trình tương tác, cộng tác giữa thầy và trị. Chủ thể hoạt động dạy là
GV, chủ thể hoạt động học là HS. Q trình vận động tích cực, sáng tạo của
chủ thể này làm cho họ phát triển hoàn thiện mình hơn cả về phẩm chất và
năng lực.
“HĐDH của giáo viên là hoạt động tổ chức điều khiển của giáo viên
đối với hoạt động nhận thức của học sinh. Hoạt động dạy của giáo viên
không chỉ là truyền thụ tri thức mà điều quan trọng là tổ chức, điều khiển
nhận thức của học sinh nhằm hình thành trong mỗi học sinh tri thức, kỹ năng,

kỹ xảo, thái độ, hành vi”[28].
Trong giờ dạy GV phải lấy HS làm trung tâm của quá trình dạy học,
biết chọn lọc kiến thức cơ bản để khắc sâu; PPDH phải đa dạng, linh hoạt, các
hình thức dạy học phải phong phú, phù hợp với từng lứa tuổi của HS mầm
non.
Tóm lại: Dạy học là một q trình, trong đó dưới tác động chủ đạo (Tổ
chức, điều khiển, lãnh đạo) của GV, HS tự giác, tích cực tổ chức tự điều khiển


10

hoạt động nhận thức, nhằm thực hiện tốt các HĐDH. Để đạt được mục đích
dạy học, người dạy và người học đều phải phát huy các yếu tố chủ quan của
cá nhân (phẩm chất, năng lực) để xác định nội dung, lựa chọn phương pháp,
tìm kiếm các hình thức, nội dung trên được thực hiện tuân theo sự quản lý,
điều hành của các cấp QLGD, theo kế hoạch thống nhất, có sự tổ chức và
được kiểm tra đánh giá. Nói cách khác, trong quá trình dạy học xuất hiện sự
lao động chung của nhóm: Người quản lý, người dạy và người học. Mối quan
hệ giữa các HĐDH là mối quan hệ biện chứng.
1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động dạy học
HĐQL bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động khi xã hội phát
triển, QL đóng vai trị quan trọng trong việc điều khiển các hoạt động xã hội,
là một dạng lao động xã hội gắn liền và phát triển cùng với lịch sử phát triển
của loài người.
Quản lý là một yếu tố cấu thành sự tồn tại của xã hội loài người. Ngày
nay, quản lý đã trở thành một khoa học, một nghệ thuật, một nghề phức tạp
nhất trong xã hội hiện đại.
Quản lý HĐDH của GV và hoạt động học tập của HS xét đến cùng là
QL hệ thống dạy học, tất cả phải đảm bảo cho sự vận hành trong nhà trường.
Quản lý HĐDH là quá trình người HT lập kế hoạch tổ chức, điều khiển,

kiểm tra hoạt động dạy của GV và học tập của HS nhằm thực hiện được mục
tiêu đề ra.
Cụm từ “Quản lý” được sử dụng nhiều trong nghiên cứu khoa học của
xã hội loài người. Ngay từ buổi sơ khai, để tồn tại và phát triển, con người đã
hình thành các nhóm hợp tác lao động để nhằm thực hiện những mục tiêu mà
từng cá nhân riêng lẻ không thể thực hiện được, điều này địi hỏi phải có tổ
chức, phải có sự phân cơng và hợp tác trong lao động, và từ đó xuất hiện sự
quản lý.


11

Theo Đại Bách khoa tồn thư Liên Xơ - 1977 – “quản lý là chức năng
của những hệ thống có tổ chức với những bản chất khác nhau (xã hội, sinh
vật, kỹ thuật). Nó bảo tồn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt
động, thực hiện những chương trình mục đích hoạt động’’.
Theo Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự
chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng
chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất, khác với sự vận
động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự
mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”.
Như vậy, bản chất quản lý lao động là một loại lao động để điều khiển lao
động. Xã hội càng phát triển, các loại hình lao động phong phú, phức tạp thì
hoạt động quản lý càng có vai trị quan trọng.
Theo Koozt, O’Donnell và Weilhrich (1994): “Quản lý là một hoạt
động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các
mục đích của nhóm. Mục tiêu của nhà quản lý là nhằm hình thành một mơi
trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với
thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực

hành thì cách quản lý là một nghệ thuật, còn kiến thức có tổ chức về quản lý
là một khoa học”. [22]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là sự tác động liên tục, có
tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm duy
trì tính trồi của hệ thống, sử dụng một cách tốt nhất các tiềm năng, các cơ hội
của hệ thống nhằm đưa hệ thống đến mục tiêu một cách tốt nhất trong điều
kiện môi trường luôn biến động”. [36]
Tác giả Trần Hữu Cát và Đoàn Minh Duệ (2008): “Quản lý hoạt động
thiết yếu nảy sinh khi con người hoạt động tập thể, là sự tác động của chủ thể


12

vào khách thể, trong đó quan trọng nhất là khách thể con người nhằm thực
hiện các mục tiêu của tổ chức”[10].
Theo tác giả Trần Kiểm: “quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều
người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã
hội”. [24].
Dựa trên sự phân tích các đặc trưng của quản lý, tác giả Thái Văn Thành
cho rằng: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý
lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra”. [39].
Tuy có nhiều cách tiếp cận và diễn đạt khác nhau song khái niệm quản
lý đều mang dấu hiệu chung có thể khái quát: Quản lý là sự tác động có tổ
chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục
tiêu đề ra.
Bản chất của hoạt động quản lý là việc phát huy được nhân tố của con
người trong tổ chức. Hoạt động quản lý có những yêu cầu khách quan, phổ
biến đối với những người làm quản lý, đó là những chức năng chung và cơ
bản của hoạt động quản lý.
- Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả hoạt động của những người

cộng sự khác nhau cùng chung một tổ chức.
- Quản lý là những tác động có mục đích lên những tập thể người,
thành tố cơ bản của hệ thống xã hội.
- Quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội.
Từ những điểm chung của các định nghĩa trên ta có thể hiểu: Khi nói
đến khái niệm Quản lý chúng ta đề cập đến năm yếu tố: Chủ thể quản lý,
khách thể quản lý, mục tiêu, phương pháp và công cụ quản lý. Để xác định
chủ thể quản lý ta trả lời câu hỏi “ai quản lý”; có thể là một người hoặc một
tập thể người. Để xác định khách thể quản lý ta trả lời câu hỏi “quản lý ai”,
“quản lý cái gì”, “quản lý vấn đề gì”. Ngày nay, quản lý được xác định là một
trong năm nhân tố phát triển KT-XH: Nguồn vốn, nhân lực, tài nguyên, công


13

nghệ và quản lý, trong đó quản lý có vai trị mang tính quyết định sự thành
cơng.
Cơng cụ quản lý

Chủ thể quản lý

Khách thể quản lý

Mục tiêu quản lý

Phương pháp quản lý

Sơ đồ 1.1: Hoạt động quản lý

Trong toàn bộ quá trình QL nhà trường thì QLHĐDH của HT là hoạt

động quan trọng nhất bởi vì nhiệm vụ hàng đầu của QLHĐDH là QL có hiệu
quả các thành tố cấu trúc của HĐDH. Người HT phải biết tạo điều kiện và
phối hợp tối ưu giữa các thành tố để cho GV và trẻ thực hiện QTDH, có như
thế mới đạt được mục tiêu đề ra. Thực hiện việc xác định mục tiêu, lựa chọn
đúng nội dung, áp dụng hài hòa các phương pháp, sử dụng tốt các phương
tiện và điều kiện CSVC hiện có, áp dụng linh hoạt các hình thức dạy học, kết
hợp phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học tốt nhất thì mới nâng cao
chất lượng dạy học. Để QLHĐDH cần chú ý những vấn đề cơ bản như: QL
thực hiện theo kế hoạch; QL thực hiện chương trình; QL thực hiện chất lượng
dạy và học; QL thực hiện thanh tra, kiểm tra GV và trẻ mầm non.
Tóm lại: QL là q trình tác động có định hướng, phù hợp quy luật
khách quan của chủ thể QL đến đối tượng QL, nhằm khai thác và tận dụng
hiệu quả những tiềm năng và cơ hội của đối tượng QL, để đạt được mục tiêu
QL trong một môi trường luôn biến động.