A.Đăt vấn đề

Thế giới hiện nay luôn vận động biến đổi với những cuộc
cách mạng khoa học kĩ thụât làm xà hội mang một diện mạo mới
đòi hỏi cần có những con ngời mới với tầm hiểu biết sâu rộng và
toàn diện nhằm đáp ứng những yêu cầu đó. Vì vậy giáo dục
ngày càng đợc xem là mối quan tâm hàng đầu của Đảng và Nhà
nớc trong đó các trờng đại học thu hút sự chú ý của toàn xà hội
Bên cạnh đó, theo xu hớng mới của thế giới năm học 2006-2007
Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đà đề ra trơng mới trong phơng thức đào
tạo đó là " biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo "
mà các trờng đại học là tâm điểm của phong trào đó. Vì vậy
hình thức đào tạo theo " tín chỉ "đợc đa vào hầu hết các trờng
đại học. Điều đó nghĩa là sinh viên tự chủ động tìm tòi, sáng tạo
nâng cao trình độ và nâng cao ý thøc tù häc ë sinh viªn
Tuy nhiªn sinh viªn hiƯn nay phần nhiều vẫn cha ý thức đúng
đắn về vấn đề tự học, cha nâng cao ý thức tự giác trong quá
trình lĩnh hội tri thức. Đó là một thực trạng đáng buồn đang tồn
tại ở nhiều trờng đại học hiện nay
Xuất phát từ thực trạng trên tôi chọn đề tài ý nghĩa của vấn
đề tự học đối với sinh viên hện nay và nêu ra một số biện pháp
nhằm thúc đẩy hoạt động tự học của sinh viên các trờng đại học

1


B.C¬ Së Lý Ln
Cc sèng xung quanh chóng ta chøa ®ùng rÊt nhiỊu ®iỊu
bÝ Èn mµ con ngêi chóng ta luôn khát khao tìm tòi và chinh phục.
Vì vậy khám phá thế giới là nhiệm vụ bậc nhất của ngời học dù họ
là ai, làm gì và ở đâu. Nh vậy tự học có vai trò rất lớn đối với

đời sèng con ngêi nhng chóng ta hiĨu “ tù häc là gì và hoạt
động tự học sảy ra nh thế nào?

1.Tự học
Khái niệm tự học
Tự học không phải là vấn đề mới mẻ đối với sinh viên tuy
nhiên mỗi ngời lại có một quan niệm khác nhau về vấn đề này.
Theo quan niệm đơn giản nhất tự nghĩa là tự bản thân
mình; học là sự tiÕp thu lÜnh héi tri thøc. VËy tù häc lµ tự mình
tìm hiểu các vấn đề từ sách vở hoặc các vấn đề xung quay
cuộc sống nhằm nâng cao tầm hiểu biết
Cuốn sách: Những cơ sở của phơng pháp d¹y häc triÕt häc
” lai cho r»ng “ tù häc ” cã hai nghÜa lµ:
- NghÜa hĐp: Tù häc lµ tự đọc sách, tự nghiên cứu bài tập, làm
đề cơng môn học, chuẩn bị bài thảo luận, xe mi na, toạ đàm ...
- Nghĩa rộng: Tự học nghĩa là thông qua chơng trình học
trên lớp giúp ta hiểu biết hơn về cái gì và hình thành cho ta

2


những kĩ năng, củng cố niềm tin của hoạt động xà hội, của việc
tuyên truyền tri thức quần chúng. Đó là quá trình nỗ lực không
ngừng nhằm chiếm lĩnh tri thức bằng chính hoạt động của bản
thân hớng tới nhữngmục đích nhất định
Nh vậy tự học càng chuyên cần, công phu bao nhiêu thì càng
cải thiện chính bản thân chủ thể bấy nhiêu. Chủ thể sẽ rèn luyện
đợc những kĩ năng mới mà trớc đó mình cha có. Qua trình này
diễn ra bên trong mỗi ngời và thông qua quá trình tự học, tự
nghiên cứu và rèn luyện khả năng t duy khái quát các vấn đề mà

cá nhan đó tiếp thu đợc
Các nhà tâm lý học lại cho rằng: Tự học là quá trình lĩnh
hội kinh nghiệm xà hội, hoạt động lý luậnvà hoạt động thực tiễn
của mỗi cá nhân bằng cách thiết lập các quan hệ mới, cải tiến
kinh nghiệm ban đầu và các mô hình phản ánh hình ảnh thực
tại, biến tri thức cả loài ngời thành tri thức kinh nghiệm của bản
thân chủ thể
Nói cách khác tự học là phơng thức chuyển hoá các kiến thøc
n»m trong thÕ giíi thµnh kiÕn thøc, sù hiĨu biÕt các quy luật vận
động về thế giới vật chất thành kiến thức cả bản thân. Đó cũng
chính là con đờng tốt nhất giúp ta phát hiện ra bản chất của vấn
đề, do vậy tự học đối với sinh viên có một vai trò hết sức to lớn.
Nó không chỉ giúp sinh viên tích luỹ kiến thức một cách sâu sắc
mà còn giúp sinh viên phát triển về mặt nhân cách, sự cảm nhận
mộtn cách toàn diện

1.2.Mối quan hệ giữa tự học và quá trình tự học
3


Tự học đó là hình thức hoạt động mang tính chất cá nhân
do bản than ngời học nỗ lực học tập ở trên lớp hay ngoài lớp. Nó có
mối quan hƯ mËt thiÕt ®èi víi viƯc häc ë líp ®èi với học sinh
sinh viên, nó luôn song song tồn tại rong quá trình học tập. Nừu
chỉ có quá trình học ở lớp, ở trờng nghĩa là sinh viên đợc hớng dẫn
tìm ra phơng hớng, nắm bắt đợc vấn đề mà không có hoạt
động thực tiễn, áp dụng vào cá tình huống cụ thể thì lý thuyết
vẫn chỉ là lý thuyết nghĩa là việc học không đi đôi với hành dẫn
tới chất lợng sẽ không cao
Nhng bên cạnh đó nếu sinh viên không có sự hớng dẫn của

giảng viên thì dẫn tới khó khăn trong việc xác định bản chất vấn
đề gây ra tình trạng bế tắc tring việc giải quyết vấn đề. Nh
vậy học và tự học luôn đi kèm với nhau, bổ sung cho nhau tạo
nên thế cân bằng giúp sinh viên định hớng và nâng cao chất lợng
tìm hiểu
Nhà văn S.IZINONEW, ngời Nga đà viết:
Tự học đó là việc học tập độc lập của ngời sinh viên và diễn
ra song song với quá trình học trên lớp, hai quá trình này có mối
quan hệ mật thiÕt víi nhau ”. Thùc tÕ ®· chøng minh mét cách rõ
ràng tự đọc có vai trò rất lớn trong quá trình học , chỉ có tự
học với sự nỗ lực cao, t duy sáng tạo mới tạo điều kiện cho việc tự
học tìm hiểu tri thức một cách sâu sắc, mới hiểu đợc chân lý và
tìm ra hớng giải quyết tốt nhất cho vấn đề đó. Vậy để tự học
đạt kết quả cao ta phải có những hoạt động nh thế nào cho hợp
lý?

4


2. Hoạt động tự học
2.1. Khái niệm hoạt động học và hoạt động tự
học
2.1.1.Khái niệm hoạt động học
Cuộc sống của chúng ta luôn sảy ra rất nhiều hoạt động và
hoạt động học cũng là một hoạt động cơ bản của con ngời. Nh
vậy hoạt động học là hoạt động làm tiêu hao năng lợng thần kinh
của cơ thể và bắt ®Çu diƠn ra khi chđ thĨ biÕt ®iỊu khiĨn,
®iỊu chØnh hành vi của mình
Tuy nhiên hoạt động học khác với các hoạt động khác là hoạt
động này diễn ra dới sự tổ chức, hớng dẫn của giáo viên hoặc

giảng viên nhằm hớng vào các kĩ năng, kĩ xảo tong ứng làm thay
đổi bản thân chủ thể mà mục tiêu chính là học sinh sinh viên
2.1.2. Khái niệm hoạt động tự học
Cũng nh hoạt động học hoạt động tự học là hoạt động làm
tiêu hao năng lợng thần kinh và hớng vào làm thay đổi bản thân
chủ thể tuy nhiên hoạt động này chỉ diễn ra khi chủ thể ý thức
đợc vai trò của nó và có một tinh thần tự giác cao. Từ sự nhận thức
đúng đắn đó chủ thể mới đa ra kế hoạch hoạt động phù hợp với
bản thân sao cho mang lại hiệu quả cao nhất
Hoạt động này không những diễn ra ở trờng, ở lớp mà nó có
thể diễn ra ở bất cứ đâunh: ở nhà, ở trờng, trong cuộc
sống...Chính vì vậy hoạt động tự học đựoc diễn ra một cách
phong phú dới nhiỊu h×nh thøc
5


Đặc biệt đối với sinh viên những con ngời mới năng động
sáng tạo đang hàng ngày, hàng giờ tiếp xúc với cuộc sống sôi
động đang quay mình phát triển đi lên thì yêu cầu đặt ra là
họ phải không ngừng học hỏi, tìm tòi sáng tạo mới có thể tiến kịp
thời đại. Vì vây hoạt động tự học ở sinh viên cũng ngày càng
diễn ra một cách nhanh chóng hơn, gấp gáp hơn nhng đồng thời
cũng tiến bộ hơn nhê sù ®ỉi míi cđa khoa häc – kÜ tht nh:
internet, báo chí, truyền hình ...Tuy nhiên không phải tất cả cá
sinh viên đều có ý thức tự học và tự tổ chức hoạt động này,
muốn có ý thức này sinh viên phải không ngừng đặt ra cho mình
những câu hỏi về những vấn đề xung quanh cuộc sống
N-RUBAKIN đà viết :
Cuộc sống đòi hỏi con ngời phải vũ trang cho mình những
kiến thức cần thiết

Chỉ có hiểu đợc và ý thức đợc điều đó sinh viên mới có thể
tích cực tham gia hoạt động tự học không chỉ trong sách vở mà
ngay trong chính những hoạt động khác nh: gia s, tiếp thị ...Đó
chính là môi trờng thuận lợi giúp sinh viên có thêm những kiến
thức xà hội phong phú và rút ra đợc những kinh nghiệm cho bản
thân
Từ những vấn đề trên ta thấy rằng hoạt động học và hoạt
động tự học có mối quan hệ mật thiết với nhau. Trong hoạt động
này lại có hoạt động kia không thể tách rời. Để có hoạt động tự
học trớc hết cần có hoạt động học - để hoạt động học có chất lợng lại cần có hoạt động tù häc

6


- Nếu sinh viên chỉ có hoạt động học diễn ra ở giảng đờng
mà không có hoạt động tự học ở nhà, soạn bài, đọc giáo trình trớc khi tới lớp thì gần nh không có chất lợng
- Mặt khác nếu không có hoạt động học thì rất khó có thể
sảy ra hoạt động tự học hoặc nếu có thì hiệu quả rất thấp
Tóm lại hoạt động học và hoạt động tự học là hai quá trình
song song tồn tại, hoạt động này là điều kiện để có hoạt động
kia và ngợc lại muốn hoạt động tự học có hiệu quả thì nó không
thể thiếu hoạt học

2.2.Bản chất của hoạt động tự học
2.2.1. Là một khâu trong quá trình dạy học
Dạy học là con đờng chủ yếu, là con đờng cơ bản của bất cứ
nhà trờng nào để nhằm mục đích giáo dục, nâng cao trình độ
tri thức cho học sinh sinh viên. Hoạt động dạy học luôn luôn có
hai hoạt động đó là : hoạt độngdạy của giáo viên và hoạt động
học của học sinh. Hai hoạt động này là hai quá trình không thể

tách rời nhau mà quá trình hoạt động chung của nó thống nhất
biện chứng với nhau trong quá trình dạy và học
Hoạt động dạy của giảng viên đóng vai trò là lÃnh đạo, tổ
chức, điều khiển hoạt động nhận thức của sinh viên để mỗi cá
nhân tích cực hoạt động tìm hiểu vấn đề. Hay nói cách khác
giảng viên là cầu nối trung gian giữa sinh viên và tri thức nhân
loại , truyền đạt cho học sinh, sinh viên những tri thức mình đÃ
có tạo nên tri thức mới nhằm biến đổi bản thân chủ thể. Tuy
nhiên bên cạnh hoạt động dạy, hoạt động tự học lại là con đờng
7


tốt nhất giúp sinh viên nắm đợc bản chất của vấn đề. Muốn vậy
trong quá trình tổ chức hoạt động dạy cần tổ chức cho sinh viên
tích cực tham gia hoạt động tự học, tự nghiên cứu
Nếu hoạt động dạy là hoạt động giúp sinh viên trong việc
lĩnh hội tri thức thì hoạt động tự học lại là quá trình tiếp thu, gia
công và lu trữ thông tin thành sản phẩm trí tuệ. Đó là sự phản
ánh thế giới khách quan thông qua lăng kính chủ quan của sinh
viên, chính hoạt động đó đà chuyển mục đích của hoạt động
dạy thành mục đích và nhiệm vụ của hoạt động tự học ở sinh
viên.Bên cạnh đó nó cũng là phơng thức dể chuyển những kiến
thức mà giáo viên truyền đạt thành tri thức cá nhân bởi vậy hoạt
động dạy học gắn bó mật thiết với hoạt động tự học
Vì vậy trong quá trình giáo dục cần biết kết hợp giữa hoạt
động dạy của ngời giáo viên với hoạt động tự học của học sinh
sinh viên nhằm nâng cao chất lợng đào tạo.
-

Giáo viên giảng viên cần cần tìm hiểu, kích thích quá


trình tự học ở mỗi cá nhân, đa sinh viên vào các tình huống có
vấn đề để họ tự đa ra phơng hớng giải quyết vấn đề nhằm
phát huy tính độc lập và nâng cao khả năng t duy. Khi đó giảng
viên trở thành ngời dẫn đờng, cố vấn cho học sinh, sinh viên.
- Nếu nh chỉ có hoạt động học ở trên lớp và hoạt động dạy
của học sinh thì những vấn đề tiếp thu đợc sẽ nhanh chóng bị
quên do không nắm vững đợc bản chất của vấn đề hoặc do
không đợc vân dụng vào thực tiễn. Một khi hoạt động dạy diễn ra
mà ngay bản thân ngời học không có những kiến thức cũ thì

8


viƯc tiÕp thu nhịng kiÕn thøc míi

mét vÊn ®Ị hÕt sức khó

khăn.Điều đó gây nên sự chán nản ở không chỉ học sinh mà ngay
cả ngời truyền thụ cũng sẽ nh vậy
ADXTECVEC đà viết:
Nếu chỉ có sự truyền thụ tài liệu liệu của giáo viên mà thôi
thì dù có nghệ thuật tới đâu đi chăng nữa cũng không thể đảm
bảo sù lÜnh héi kiÕn thøc, thùc sù lÜnh héi ch©n lý, cái đó tự ngời học lấy bằng trí tuệ của bản thân
Thực vậy dù một cá nhân đợc đào tạo bởi một giáo v iên giỏi,
kiến thức uyên thâm nhng ngay bản thân không cố gắng ôn
luyện, không nỗ lực học tập thì kết quả thu đợc chỉ là con số
không
Từ đó ta thấy đợc mối quan hệ mật thiết giữa hoạt động dạy
và hoạt động học. Đó là hai quá trình không thể tách rời nhau, nó

luôn ®i kÌm bỉ sung cho nhau nh»m n©ng cao hiƯu quả và
nâng cao chất lợng trong quá trình giáo dục

2.2.2. Hoạt đông tự học là hoat động phù hợp với
đặc điểm cá nhân
ã Hoạt động tự học phù hợp với khả năng trí tụệ
Mỗi ngời khi sinh ra đều có những đặc điểm riêng và khả
năng trí tuệ của mỗi ngời là khác nhau. Có những nhời có trí nhớ
tốt, nhng ở một số ngời thì ngợc lại. Có những ngời có khả
năngthuộc rất nhanh các bài thơ nhng có những ngời thì điều
đó lại rất là khó. Nh vậy là mỗi ngời có một khả năng t duy, một

9


trí nhớ khác nhau. Tuy nhiên điều đó không quyết định tất cả tới
năng lực của mỗi ngời, điều đó còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu
tố nhng có một yếu tố rất quan trọng đó là hoạt động tự học phù
hợp với đặc điểm của mỗi cá nhân. Mỗi ngòi cần phải biết đợc
đâu là điểm mạnh, đâu là ®iĨm u cđa m×nh tõ ®ã ®a ra
mét kÕ hoach học tập hợp lí và liệu phù hợp với khả năng .Chẳng
hạn:
- Nếu một ngời có trí nhớ không tốt thì không nên bắt đầu
đọc sách đà chọn những quyển sách nhiều công thức hay nhiều
sự kiện điều đó sẽ gây cho bạn cảm giác chán nản. Nh vậy ngay
cả việc chọn sách phù hợp với khả năng của mỗi ngời cũng ảnh hởng
không ít tới chất lợng học tập
- Những ngời có khả năng t duy tốt chọn những quyển sách
mang tính logíc và cần suy luận đồng thời chon cho mình một
cách học phù hợp

Từ đó ta có thể đa ra kết luận rằng: Trong quá trình tự học
vấn đề khả năng sẽ đợc giải quyết nếu ngời tự học biết dựa vào
những đặc điểm của bản thân mà lựa chon cgho mình những
phơng pháp học tập hợp lí
ã Hoạt động tự học phù hợp với cuộc sống thực tại
Cuộc sống xung quanh chúng ta muôn màu muôn vẻ và mỗi
ngời có một hoàn cảnh, điều kiện sinh hoạt là khác nhau vì vậy
mỗi ngời lựa chọn cho mình một kế hoạch hoạt động tự học sao
cho hợp lÝ

10


- Nói đến tự học không có nghĩa là chỉ tự học trong sách vở
mà có thể học ngay trong hoạt động thực tiễn nhng học thế nào
cũng là một nghệ thuật điều đó lí giải vì sao có những nguời
hiểu biết rất nhiều về cuộc sống mà có những ngời thì lại không
biết gì mặc dù họ sống trong cùng một cồng đồng xà hội. Phải
luôn tự đặt cho mình câu hỏi vì sao trong mỗi một hoàn cảnh,
dặc biệt trong sinh viên khi mà xung quanh luôn diễn ra rất
nhiều hoạt động nh gia s, tiếp thị đó cũng chính là môi trờng
để bạn học hỏi thêm nhiều kiến thức bổ ích
- Hoặc có những bạn vì điều kiện mà không có nhiều thòi
gian để ôn bài nhiều đòi hỏi các bạn phải có một cách học, một
cách t duy riêng nhằm mục đích hiểu bài học một cách tốt nhất
Nh vậy hoạt đọng tự học đợc diễn ra dới nhiều hình thức,
nhiều hoạt động khác nhau sao cho phù hợp với từng đặc điểm cá
nhân là một điều hết sức cần thiết đối với mỗi ngời, nó có ảnh
hởng mạnh mẽ tới chất lợng học tập của mỗi ngời


2.2.3 Hoạt động tự học là hoạt động mang tính
tự giác, độc lập, chủ động và tích cực sáng tạo cao
*Hoạt động mang tính tự giác
Hoạt động tự học là một quá trình tự vận động, tự ý
thứccủa mỗi ngời học, nó đi từ chỗ cha biết đến chỗ biết, từ chỗ
biết ít đến biết nhiều, đến ngày càng đầy đủ, hoàn thiện
hơn . Nhờ đó con ngời nắm đợc những kĩ năng, kĩ xảo tong ứng
nhằm cải thiện bản thân mình.

11


Tính tự giác của hoạt động tự học của mỗi ngời nó thể hiện
ở nhiều mặt, nhiều khía cạnh đó là sự tìm tòi khám phá mọi sự
vật, hiện tợng trong cuéc sèng ngay ë trong cuéc sèng. Ngoµi ra
tÝnh tự giác này còn biểu hiện rất rõ trong hoạt động ở lớp, ở trờng của mỗi sinh viên .Nó thể hiện ở các mặt :
- Sự huy động ở mức cao nhất các chức năng tâm lý, các
giác quan, sự t duy ,sự chăm chú nghe giảng và tích cực phát biểu
xây dựng bài.Động thời với hoạt động trên lớp là hoạt động tự học
ở nhà, tự đọc tài liêụ nhằm hoàn thành số lợng bài tập đợc giao
- Bên cạnh đó hoạt đọng này còn mang tính tự giác đợc thể
hiện ở việc tìm thêm tài liệu, sách báo hay ở việc hiểu các sự
việc gắn liền với cuộc sống nhằm bổ sung các kiến thức mới mà
không mang tính trách nhiệm phải hoàn thành. Nhờ hoạt động
này mà con ngời sẽ có đợc sự hiểu biết sâu rộng hơn, thực tiễn
và phong phú hơn
Hoạt động tự học manh tính tự giác còn biểu hiện rõ ở quá
trình tự đành giá bản thân, tự đa ra kết quả và nhận xét nhằm
rút ra kinh nghiệm và những bài học trong quá trình hoạt động.
Đó là thể hiện cao nhất của quá trình tự giác

*Hoạt động mang tính độc lập chủ động và tích cực
sáng tạo
Hoạt động tự học sinh viênlà một hoạt động mang tính độc
lập và chủ động cao. Trong quá trình học tập trên lớp mỗi sinh
viên phải chủ động ghi chép bài theo một cách riêng chứ không
còn hình thức thầy đọc trò chép nh trớc đây. Mỗi ngời phải
12


tự đánh giá xem phần nào là quan trọng, phần nào cần chú ý. Từ
đó dẫn tới việ mỗi cá nhân s ẽ có một cách suy luận riêng và một
cách t duy cũng khác nhau.
Bên cạnh hoạt động trên lớp là nh vậy thì hoạt động tự học ở
nhà của sinh viên còn mang tính độc lập cao hơn bởi nó không
có ngời hớng dẫn, giảng giải trong quá trình tìm hiểu tri thức
- Ngoài ra công tác tự học là quá trình chủ động lựa chọn tài
liệu học, tự xây dựng chơng trình học tập cho bản thân, tự xắp
xếp thời gian cho các môn học và khắc phục những khó khăn
gặp phải trong quá trình tìm hiểu tri thức.
Vây những nguyên nhân nào thúc đẩy công tác tự học ?
*Những nhuyên nhân thúc đẩy công tác tự học
- Do sự mâu thuẫn giũa những cái mình đà biết và những
cái mình cha biết ngày càng lớn( bởi vì càng học tập con ngời
càng thấy những hiểu biết cđa m×nh thËt Ýt ái so víi x· héi ) dẫn
tới con ngời cần thúc đẩy công tác tự học nhắm giải quyết mâu
thuẫ
- Mâu thuẫn giữa cái mình cần học và cái bản thân mình
cha có
- Trong quá trình học tập có lúc nào đó con ngời tự bằng
lòngvới những cái mình đà biết


nhng niềm đam mê

khám phá thúc đẩy con ngời vơn lên tìm hiểu khoa học

13


Tuy nhiên cần chú ý rằng những mâu thuẫn tên chỉ trở
thành hành động khi sinh viên tự ý thức vai trò của hoạt động tự
học và phù hợp với từng lứa tuổi
2.2.4. Hoạt động tự học là hoạt động chủ đạo của sinh
viên
Cuộc sống sinh viên sảy ra rất nhiều hoạt động phong phú
nh:hoạt động đoàn, hoạt động lớp, các hoạt động văn thể tuy
nhiên trong giai đoạn này hoạt động đợc xem là chủ đạo, là trung
tâm hàng đầu của sinh viên là hoạt động tự học
Mặc dù hoạt động này đà đợc nảy sinh trong lòng các giai
đoạn trớc đặc biệt là giai đoạn trung học phổ thông tuy nhiên
giai đoạn này mới là giai đoạn để hoạt động này bộc lộ một cách
rõ ràng nhất. Nguyên nhân tại sao lại nh vậy, đó chính bởi hình
thức đào tạo mới trong các trờng đại học, hình thức đào tạo cũ
thầy đọc trò chép đà đợc thay thế bằng hình thức đào tạo
mớiđó là+ thầy chỉ là nhời hớng dẫn còn sinh viên mới là trung
tâm chính của hoạt động học trên lớp từ đó dần dần hình thành
ý thức tự học ở sinh viên
Trong giai đoạn sinh viên mỗi sinh viên phải tiếp xúc với hình
thức mới đó là hình thức thảo luận, nghĩa là sinh viên phải tự
soan đề cơng theo cách hiểu của mình từ đó đa ra ý kiến riêng
của bản thân nhằm nâng cao chất lợng hiểu bài và khả năng khái

quát các vấn đề
Hoạt động tự học có thể xem là một quá trình nhận thứ
đặc biệt nó thể hiện ở hai yếu tố đó là:
14


- Bên trong: Đó là thái độ cả chủ thể trong quá trình hoạt
động, nó biểu hiện ở sự tự nguyện, tự giác hứng thú tham gia
- Bên ngoài: Thể hiện ở sự huy động cao các chức năng tâm
lý, sự tập trung chú ý, sự căng thẳng trí tuệ, tính tích cực hoạt
động . Tuy theo mức độ huy động các chức năng tâm lý mà kết
quả đem lại là nhiều hay ít
Không chỉ tồn tại trong giai đoạn này hoạt động tự học còn
tộn tại trong con ngời ở những giai đoạn tiếp theo bởi đó là một
yêu cầu không thể thiếu đối với đời sống con ngời nhằm thõa
mÃn nhu cầu tìm hiểu khoa học và phù hợp với yêu cầu xà hội
Bên cạnh đó hoạt động này giúp sinh viên hình thành
những cấu tạo tâm lý mới nh khả năng cảm nhận, tính độc lập
sáng tạo và nâng cao ý thức tự giác của mỗi cá nhân
2.3.Nhân thức của sinh viên về hoạt động tự học
2.3.1. Cách đánh giá nhìn nhận của sinh viên về hoạt động
tự học
Trong giai đoan hiện nay chất lợng giáo dục đang đợc xem là
mối quan tâm hàng đầu trong giáo dục. Vì vậy tự học càng có
vai trò quan trọng trong quá trình nâng cao chất lợng giáo dục.
Nhng trớc tiên muốn nâng cao chất lợng giáo dục cần nâng cao ý
thức của sinh viên về vấn đề tự học. Vậy sinh viên hiện nay có
nhân thức nh thế nào vỊ vÊn ®Ị ®ã
- Thùc tÕ cho thÊy cã rÊt nhiều sinh viên đà xác định đợc
vai trò của hoạt ®éng tù häc ®èi víi kh«ng chØ cc sèng thùc t¹i


15


mà còn có ý nghĩa đối với tơng lai sau này. Từ đó những cá
nhân ấy đà đa hoạt động tự học trở thành hoạt động chủ đạo
- Bên cạnh đó có những sinh viên có ý thức đợc tầm quan
trọng của hoạt động đó tuy nhiên họ không đủ bản lĩnh và ý chí
để biến suy nghĩ thành hành động. Chỉ khi có một kích thích
mạnh mang tính bắt buộc hoặc là liên quan tới lợi ích cá nhân họ
mới nảy sinh hoạt động tự học. Ví dụ nh sinh viên vào các mùa thi
là một vídụ điển hình
- Đối tợng thứ ba đó chính là những sinh viên cha ý thức đợc
hoạt động tự học có vai trò nh thế nào đối với cuộc sống của bản
thân, hoặc là có nhận thức đợc nó nhng do những tác động bên
ngoài ảnh hởng tới cách nhìn nhận từ đó dẫn tới tình trạng buông
xuôi bị hoạt động khác thu hút và chiếm chỗ vị trí của hoạt
động học.
Khi mà sinh viên không nhận thức đợc vai trò của hoạt động
để biến nó thành hành độnh thì mọi sự cố gắng sẽ chẳng có ý
nghĩa gì.
2.3.2. Thực trạng biểu hiện
Nhân thcs của sinh viên về hoạt động tự học đợc biểu hiện
chủ yếu ở 4 mặt sau đây:
2.3.2.1. Tính chuyên cần
Tính chuyên cần là số thời gian có mặt trên lớp của mỗi cá
nhân đó chính là phơng diện đầu tiên xét nhận thức của sinh
viên. Tính chuyên cần chính là biểu hiện của tính tự giác về sự
lĩnh hội môn học của sinh viên nhng cũng có những sinh viªn tíi
16



lớp không phải do ý thức tự giác mà do những yếu tố khác tác
động tới nh : nghỉ quá số tiết không đợc dự thi, hoặc xét tới
điểm rèn luyệnvì lí do ấy mà ta không đ a tính chuyên cần là
mặt then chốt để đánh giá ý thức của một cá nhân
2.3.2.2. Thời gian cho môn học
Thời gian giành cho môn học chính là sự thể hiện mối quan
tâm của cá nhân về môn học đó, nó có ý nghĩa lớn trong việc
thay đổi bản thân chủ thể về tầm hiểu biết. Trên thực tế, sinh
viên gần nh không giành nhiều thời gian cho việc tìm hiểu các
vấn đề xà hôi cũng nh hoạt động học tập mà nó bị các hoạt động
khác chi phối và chiếm nhiều thêi gian. Thêi gian häc cđa sinh
viªn diƠn ra nhiỊu nhất lại là trong giai đoạn ôn thi gấp rút từ đó
dẫn đến chất lợng đào tạo không đợc nâng cao vì vấn đề nằm
ngay trong bản thân chủ thể, nhiều sinh viên thú nhận họ ngại
học bài và đọc sách vở mang tính khoa học cao.
Tuy nhiên đó không phải là tất cả vẫn có nhiều sinh viên
luôn tìm tòi và khám phá những tri thức mới nhng về số lợng thì
phần trăm này không cao hơn những phần trăm còn lại
2.3.2.3. Kế hoạch học và thời gian biểu học tập
Nâng cao chất lợng học tập không chỉ đơn giản ở việc tăng
thời gian học mà nó còn cần tới một kế hoạch học tập hợp lý. Đó
chính là biĨu hiƯn cđa mét ngêi hiĨu biÕt, cã mét phong cách
làm việc khoa học.Tuy nhiên đối với sinh viên thì khái niệm này
không đợc nhiều ngời thực hiện một cách khoa học. Có sống trong
môi trờng sinh viên mới có thể biết thêm rất nhiều cách học mới,
17



nhiỊu sinh viªn häc tËp theo ngÉu høng. Cã thĨ thời gian đầu của
học kì là những ngày nghỉ xả hơi và nhũng ngày ôn thi là thời
gian học vô cùng ác liệt
Từ đó dẫn tới việc học của sinh viên không mang tính khoa
học và logíc, dẫn tới việc hình thành cách học đối phó, học để
thi chứ không phải học vì mục đích cải thiện chính mình . Có
những bạn học xong thi xong là quên luôn không còn một khái
niệm nào về môn học đó.
*Vậy những nguyên nhân nào dẫn tới những vấn đề trên,
sau đây tôi xin nêu ra một số nguyên nhân cơ bản :
- Quen với cách học cũ, dẫn tới tình trạng thụ động, thiếu sự
độc lập, sáng tạo
- Do những yếu tố thể trạng, tâm lý tri phối tới quá trình
học tập trên lớp mà không có ngời t vấn, giải quyết những khúc
mắc gây nên tình trạng chán nản, buông xuôi
- Do những hoạt động bề nổi của nhiều sinh viên chiếm quá
nhiều thời gian mà cá nhân lại không có một phơng pháp học tập
hợp lý
- Phơng pháp giảng dạy của giảng viên không gây đợc hứng
thú học tập cho sinh viên
- Do cá nhân không có một ý chí vững chắc dẫn đến bị lôi
cuốn vào các hoạt động khác. Hoặc một số cá nhân lại chỉ chú
tâm vào các môn chuyên nghành mà bỏ qua các môn học kh¸c

18


Trên đó là một số nguyên nhân tôi nhận thấy ở sinh viên
hiện nay mà cần phải có sự quan tâm kịp thời nhằm nâng cao
chất lợng đào tạo ở các trờng đại học

2.2.4. Vai trò và ý nghĩa của hoạt động tự học đối với
sinh viên

2.2.4.1.Hoạt động tự học có ảnh hởng tới chất lợng giaó dục
KRATAKE đà khẳng định:
Tất cả những tài liệu, tất cả những lời khuyên, tất cả sự
giúp đỡ trong học tập chỉ có thể phát huy đợc tác dụng khi có sự
nỗ lực cả bản thân một cách nghiêm túc của ngời học sinh
Điều đó khẳng định vai trò của hoạt động tự học tự học
trong việc nâng cao chất lợng đào tạo
Nh vậy công tác tự học có ảnh hởng mạnh mẽ tới chất lợng giáo
dục. Chính hoạt động tự học tự nghiên cứu giúp ta phát triển khả
năng t duy, khái quát lại các vấn đề và nâng cao sự hiểu biết về
nhiều mặt. Nếu chỉ có hoạt động học ở trên lớp thì trong
khoảng thời gian ít ỏi đó liệu chúng ta có đủ khả năng để hiểu
nó một cách sâu sắc?
Thực tiễn đà chứng minh chỉ có hoạt ®éng tù häc, tù lµm bµi
tËp míi ®a ta tíi trọng tâm của vấn đề, chuyển những tri thức
của xà hội thành tri thức của bản thân chủ thể. Ngoài ra trong quá
trình tự học yêu cầu chúng ta phải khái quát lại các kiến thức mới
và kiến thức cũ đó chính là điều kiện để chúng ta ôn lại bµi cị

19


một cách tốt nhất đồng thời giúp ta phát triển khả năng t duy,
sáng tạo
Trong giai đoạn hiện nay, khi mà chất lợng đào tạo là mối
quan tâm hàng đầu của toàn xà hội thì vấn đề đào tạo và tự
đào tạo lại là vấn đề then chốt trong giáo dục. Hai quá trình

này là hai mặt quan hệ biện chứng khăng khít với nhau, hỗ trợ
cho nhau, đợc coi là hai vấn đề khách quan và chủ quan trong
quá trình phát triển giáo dục. Nguyên nhân vì sao hai vấn đề
này lại có mối quan hệ chặt chẽ với nhau điều đó ta có thể giải
thích một cách đơn giản nh sau:
- Ta thấy mọi sự việc hiện tợng muốn thay đổi đợc, muuốn
chuyển đợc từ giai đoạn này sang giai đoạn khác đều có sự tích
luỹ, khi sự tích luỹ đó đạt tới một mức dộ nhất định mới dẫn tới
sự thay đổi. Điều đó khẳng định sự vận động bên trong đóng
vau trò quyết định trong quá trình vận động thay đổi của bản
thân sự vật, hiện tợng
Nắm đợc quy luật đó giáo dục khẳng định đợc vai trò của
sự phát triẻn bên trong của mỗi cá nhân giáo dục đang ngày càng
hớng tới cái bên trong đó là hoạt động tự học của học sinh sinh
viên .Hoạt động tự học nh thế nào thì kết quả học tập nh thế
ấy, nói nh vậy không có nghĩa là hạ thấp vai trò của hoạt đông
dạy mà khẳng định tầm quan trọng của vấn đề tự học tới chất lợng giáo dục
Thực tế dà chứng minh có rất nhiều nhà khoa học, nhà bác
học trở nên thành công và nổi tiếng phần nhiều là do chÝnh b¶n

20


thân tìm tòi, khám phá tri thức, luôn khát khao vơn tới đỉnh cao
khoa học bằng sự cần mẫn của bàn tay và khối óc.Đó chính là đôi
cánh giúp con ngời đi tới đỉnh cao trí tuệ. Vì vây sinh viên
ngày nay ngay từ khi bớc chân vào cổng trờng đại học phải xác
định cho mình mục tiêu và nhận thức đúng đắn về hoạt động
tự học
Theo điều tra gần đây của một số nớc trrên thế giớithì việc

tự học nâng cao đợc chất lợng đào tạo rất lớn, kết quả nh sau:
Hình thức học

Chất lợng

Nghe giảng

5%

Tự đọc

10%

Nge, nhìn

20%

Thảo luận

50%

Làm bài ghi lại

75%

Giảng cho ngời khác

95%

Chính vì tầm quan trọng của hoạt động tự học nh vậy nên

việc chuyển đổi từ phơng thức đào tạo cũ sang phơng thức
đào tạo mới trong các trờng đại học đó là hình thức đào tạo
tín chỉ là rất cần thiết. Theo cách đào rạo này đồng nghĩa với
việc: số giờ lên lớp của sinh viên đợc giảm đi đáng kể nhng số lợng kiến thức tự học lại đợc nâng lên. Điều này dẫn tới vấn đề:
- Sinh viên cần phát huy toàn bộ sự chú ý vào bài giảng trên lớp
mới có thể tiếp thu đợc hết các vấn đề quan träng cđa bµi häc
21


- Ngoài thời gian học trên lớp đòi hỏi sinh viên cần có thời gian
ôn bài và đọc lại tài liệu
Những điều này tuy khá mới mẻ với sinh viên Việt Nam nhng
chính hình thức này đà giúp sinh viên chủ động hơn trong việc
học và nâng cao chất lợng đào tạo. Sinh viên từ chỗ bị áp đặt,
thụ động trở nên chủ động trở nên chủ động trong việc tiếp thu
bài giảng, tự phát huy khả năng sáng tạo lĩnh hội tri thức, từ hình
thức lấy giáo viên làm trung tâm sang việc lấy học sinh làm trung
tâm đa hoạt động dạy và hoạt động tự học trở nên. Đây là một
bớc ngoặt trong quá trình đào tạo ở Việt Nam mà đặc biệt là
trong các trờng đai học hiện nay
Nh vậy hoạt động tự học có một vai trò hết sức to lớn trong
việc nâng cao chất lợng giáo dục. Đó chính là hoạt đọng then
chốt giúp mỗi cá nhân cải thiện chính mình cho phù hợp với yêu
cầu thực tiễn của xà hội hiện nay
2.2.4.2. Hoat động tự học giúp sinh viên nâng cao khả
năng t duy và phát triển tính sáng tạo
Với xu thế xà hội hiện nay, những cuộc bùng nổ thông tin, sự
chuyển giao của khoa học- kĩ thuật đòi hỏi những con ngời lÃnh
đạo không chỉ có trình độ mà còn có đầu óc t duy, có khả năng
sáng tạo. Vì vậy hoạt động tự học chính là con đờng đào tạo

những con ngời mới đáp ứng những yêu cầu đó
Hoạt động tự học giúp sinh viên không chỉ thông hiểu bài mà
nó còn là quá trình kết hợp những kiến thức mang tính rộng lớn
và có vẻ rời rạc thành những kiến thøc mang tÝnh logÝc. Qua ho¹t
22


động đó sinh viên nâng cao khả năng t duy, khái quát vấn đề,
nắm đợc bản chất các sự việc, hiện tợng từ đó vận dụng linh hoạt
vào những tình huống mới mà cụ thể và gần gũi đồi với sinh viên
là việc nắm rõ các quy luật vân động, các định lý từ đó ứng
dụng vào giải thích các hiện tợng tự nhiên khác hoặc giải quyết
các bài toán khác
Bên cạnh đó tự học làm sinh viên không chỉ dừng lại ở việc
thông hiểu vấn đề mà còn nâng cao vấn đề và tự tìm ra con
đờng giải quyết mới phù hợp với từng yêu cầu nghĩa là tăng tính t
duy và sức sáng tạo chứ không áp dụng một cách đơn giản, máy
móc vào những tình huống cụ thể
Ngay ở hoạt động trên lớp ta đều nhận thấy những cá nhân
tích cực trong hoạt động tự học sẽ có những câu trả lời mang
tính t duy và suy luận logíc hơn những sinh viên khác trong việc
giải quyết các vấn đề hoặc trong việc giải quyết các bài toán cụ
thể
Không chỉ vậy sinh viên còn khẳng định tính sáng tạo ở các
hoạt động xà hội, các trò chơi mang tính khoa học cao nh:rung
chuông vàng, SV-96Qua đó ta thấy đợc sức sáng tạo của sinh
viên là vô tận càng khẳng định vai trò của hoạt động tự học
trong sù ph¸t triĨn t duy, trÝ t
2.4.2.3. Tù häc gióp rèn luyện nhân cách sinh viên một
cách toàn diện

Tự học không chỉ giúp sinh viên nâng cao khả năng t duy và
tầm hiểu biết mà qua sự hiểu biết đó nã cßn kÝch thÝch tÝnh tß
23


mò giải thích các hiện tợng trong cuộc sống làm tăng niềm tin
khoa học. Bên cạnh đó nó giúp mỗi ngời rèn luyện ý chí phấn
đấu, đức tính kiên trì, óc phê phán và tinh thần khắc phục khó
khăn trong qua trình lĩnh hội tri thức đồng thời giúp con ngời
định hớng , kiềm chế nhũng tác động ngoại cảnh và những ớc
muốn không phù hợp với lý tởng và thực tế
Mạt khác nó còn có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc
hình thành hứng thú học tập, niềm say mê môn học. Chỉ có hiểu
cặn kẽ vấn đề con ngời mớicản nhận đợc cái hay của nó mới biến
sự tò mò thành niềm say mê, khát khao chinh phục nó
Rèn luyện khả năng tự lực, không ỷ vào ngời khác. Tự đánh giá
kết quả quá trình học tập, những mặt mạnh, mặt yếu của bản
thân, đa con ngời từ chỗ đánh giá phiến diện vấn đề tới suy
nghĩ một cách sâu sắc , toàn diện và tinh tế đạc biệt hình
thành thế giới nội tâm phong phú
2.3. Một số biện pháp nhằm thúc đẩy và nâng cao chất
lợng tự học ở sinh viên
2.3.1.Nâng cao ý thức của mỗi sinh viên
Muốn nâng cao chất lợng giáop dục trớc hết cần thay đổi
chính bản thân chủ thể. Vậy làm thế nào để thay đổi cách
nhìn nhận, đánh giá của sinh viên:
- Cần tổ chức các hoạt động kích thích sự tìm tòi khám phá
của sinh viên nhằm thúc đẩy hoạt động tự học phát triển nh các
hoạt động mang tính hấp dẫn: mô phỏng hoạt động thi Rung
Chuông Vàng, các cuộc thi tìm hiểi giữa các lớp

24


- Tổ chức các hình thức học nhóm, các hoạt động viết báo tờng
Giảng viên cần tổ chức các hình thức học tập thu hút

-

nhiều học sinh, nhiều đối tợng, đa sinh viên vào các tình huống
thực tế và đúng vào những mối quan tâm của sinh viên
-Thờng xuyên kiểm tra bài cũ nhằm hình thành thói quen tự
học
- Xây dựng mối quan ệ tốt đẹp giữa giáo viên và học sinh
2.3.2. Xây dựng kế hoạch học tập hợp lý
ã Xây dựng phơng pháp học tập hợp lý
Phơng pháp là cáh thức vận động của nội dung nó gắn liền
với hoạt động học tập và tự học của con ngời, giúp con ngời hoàn
thành những nhiêm vụ cũng nh mục đích mà con ngời đề ra
Muốn thúc đẩy hoạt động tự học chủ thể phải hiểu rõ đợc
vấn đề ®ã míi cã thĨ t¹o høng thó häc tËp nghÜa là tạo hứng thú
đặc biệt từ đầu phải hiểu đợc nh nguyên tắc cơ bản sau:
- Phải đi từ cái dẽ tới cái khó, từ chỗ đơn giản tới cái phức tạp
- Tìm ra cách học riêng sao cho bản thân dễ dàng tiếp thu
nhất
- Không áp dụng cứng nhắc hình thức học này cho môn
học khác, luôn đi tìm cái mới trong môn học không đợc tự
bằng lòng với những cái mình đà có
- Kết hợp gia hình thức đọc, nghe giảng, tự nghiên cứu
trách tình trạng nhận thức một cách thụ động
25