BO GIAO DUC VA DAO TAO

GlAO DUC
CONG DAN

t

NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAM



B 6 GIAO DUC VA DAO TAO
MAI VAN BfNH (Tdng Chu bidn kidm Chu bidn)

PHAM VAN HtNG - PHAN THANH PHO
VU H 6 N G TI^N - PHi VAN THUC

GlAO DUC
CONG DAN
(Tdi bdn ldn thd ba)

NHA XUXT BAN GIAO DyC VI$T NAM


Ban quydn thudc Nha xua't ban Giao due Vi6t Nam - B6 Giao due va Dao tao.
01-2010/CXB/576-1485/GD

Ma s6': CHII7T0


PHANMOT

CONG DAN

VOfI KINH TE


C6NG DAN VOI SU PHAT TRI^N
KINHT^

I - Md

DAU BAI H O C

Dart tdc Vi^t Nam la m6t dan tdc anh hting, th6ng minh, sang tao,
vdi lich suf hang nghin nam dtmg nif6c va giii ntfdc. Ngay nay, dan t6c
ta dang diing tnf6c thach thtic cua cu6c da'u tranh chdhg ddi ngheo, lac
hau, khae phuc nguy cd hit hau xa hdn vi kinh t^ so vdi nhi^u nifdc
trong khu vuc va tr#n th^' gidi. Vi vay, mdi chting ta phai lam gi d^' gdp
p h i n xay dung mdt nvrdc Vi^t Nam giau manh ?
Hoc xong bai nay, hoc sinh cin :
- N^u difdc th#' nao la san xua't cua cai vat cha't va vai trd ctia san
xua't cua cai vat cha't dd'i vdi ddi sd'ng xa hdi.
- N^u dudc cac y^u td' cd ban ctia qua trinh san xua't va md'i quan h6
giiia chiing.
- N6u dudc ndi dung va y nghia ciia su phat tris'n kinh t6' dd'i vdi ca
nhan, gia dinh va xa hdi.
- Bie't dudc mdi ngudi phai lam gi d4 gop p h i n phat tri6n kinh t§'
da't nudc.
- Tich cue tham gia xay dvfng kinh t§'gia dinh va dia phudng.
II - NOI DUNG DAI HOC


1. San xuat cua cai vat chat
a) Th^nko \h sin xuit cija cai v | t c h i t ?
San xua't ciia cai vat cha't la. su tac ddng ciia con ngudi vao tu nhi§n,
bie'n dd'i cae y§'u td cua tu nhi^n di tao ra cac san pha'm phu hdp vdi
nhu ciu ciia minh.


b) Vai trb cua ekn xuit cua cai v | t c h i t
- San xudlt cua cai vdt chiit la cd so/ tdn tai ctia xa hdi
Trong ddi sd'ng xa hdi, loai ngudi cd nhi^u mat hoat ddng nhtf
hoat ddng kinh tC chinh tri, van hoa, khoa hoc... Cac hoat ddng nay
ngay cang phong phii, da dang. De' tie'n hanh eae hoat ddng ndi treri,
trvrdc he't con ngtfdi phai tdn tai. Mud'n t6n tai, eon ngifdi phai cd thiic
an, d6 mac, nha cr, phudng tien di lai va nhi^u thii cin thie't khae. De
ed nhiing thii dd, eon ngudi phai san xua't va san xua't vdi quy md
ngay cang ldn. Xa hdi se khdng t6n tai ne'u ngvfng san xua't ra cua eai
vat chat.

Cong ti san xuat giay Thanh nien xung phong Hai Phong
Anh : TTXVN

- San xudi cua cai vAt ctidi quydt dinh mgi hoat ddng cua xa hdi
Stf phat trie'n eiia hoat ddng san xua't la tiln d l , la ed scr thiic day
viec mc( rdng cac hoat ddng khae eua xa hdi, sang tao ra toan bd ddi
sd'ng vat cha't va tinh t h i n eua xa hdi. D6ng thdi, thdng qua hoat ddng
5


san xua't eiia cai vat cha't, con ngifdi ngay cang dude hoan thifn va phat
trien toan dien.

Vi vay, san xudi vat chdt giii vai tro la cd s6 cua stt tSn tai va phat
tiiSn cua xa hdi, xet ddn cung quydi dinh toan bd sif vdn ddng cua ddi
sdhgxahdi.
2. Cac yeu to ca ban cua qua trinh san xuat
De thuc hien qua tririh san xuat, can ph^i c6 nhijmg yeu td
CO ban nao ?

Moi qua trinh san xua't diu la su ke't hdp ciia ba ye'u td' cd ban : siic
lao ddng, dd'i ttrdng lao ddng va ttf lifu lao ddng.
a) 5l^c lao ddnq
Sire lao ddng la toan bd nhung ndng Ii/c thd chSi va tinh thin cua
con ngirdi dtrcfc vdn dung vao qua trinh san xudi.
Siie lao ddng khae vdi lao ddng. Siic lao ddng mdi chi la kha n ^ g cua
lao ddng, edn lao ddng la stf tieu dung siic lao ddng trong hifn thtrc.
Lao ddng la hoat ddng cd muc dich, cd y thtic cua con ngirdi lam
bid'n ddi nhung yiu tdcua tit nhiin cho phd hcfp vdi nhu ciu cila
con ngirdi.
Em hieu nhu the n^o ve cau no! sau day cCia C. Mac :
"Con nhen lam nhiing dong tac gidng nhu dong tac cda ngudi
tho det, va bang viec xay dung nhumg ngSn td sap cua minh,
con ong con lam cho mpt sd nha kien true phai hd then.
Nhung dieu ngay tCr dau phan biet nha kien true tdi nhat vdi
con ong gioi nhat la trUdc khi xay dung nhumg ngSn td ong
bang sap, nha kien true da xay dUng chiing d trong dau 6c
cua minh rdi"^^^

(1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : loan tap, NXB Chinh tri qu6c gia. Ha N6i, 1993, tap 23,
tr. 266-267.



7

Lao ddng la hoat ddng ban chat nha't cua eon ngifdi, la tieu ehuan
de' phan bift con ngudi vdi loai vat. Hoat ddng ttf giac, ed y thiic, cd
mue dich, bie't che' tao ra cdng cu lao ddng la p h i m cha't d5c bift eua
con ngudi.
b) £)^i ti/ong lao ddnq
Ddi titdng lao ddng la nhiing yiu td'cua tit nhiin ma lao ddng cua
con ngudi tac ddng vao nhim biin dd'i nd cho phu hdp vdi muc dich
cua con ngirdi.
Dd'i ttrdng lao ddng dvLcic chia thanh hai loai:
- Loai ed san trong tu nhien nhtr gd trong rtfng, quang trong ldng
da't, tdm ea dtfdi sdng, bien... ma con ngtfdi chi cin khai thac la dting
dudc. Loai nay thtrdng la dd'i ttfdng lao ddng ciia cae nganh cdng nghif p
khai thac.
- Loai da trai qua tac ddng ciia lao ddng, dtfdc eai bie'n it nhilu nhu
sdi de dft vai, sat thep de ehe' tao may... goi la nguyen lifu. Loai nay
thudng la dd'i ttrdng lao ddng ciia cac nganh cdng nghif p che'bie'n.
Cting vdi str phat trien ciia lao ddng san xua't va khoa hoe - ki thuat,
dd'i ttrdng lao ddng ngay cang da dang, phong phii ; con ngtfdi ngay
cang tao ra nhilu nguyen vat lifu "nhan tao" cd tinh nang, tac dung
theo y mud'n. Tuy nhien, nhiing nguyen vat lifu "nhan tao" dd ciing d i u
cd ngudn gd'c ttr ttr nhien.
c) Tu li|u lao Abn<^
Tir hiu lao ddng la mdt vSthay hi thdng nhirng vdt lam nhiim vu
truydn din sir tac ddng cila con ngu'di lin ddi ttrdng lao ddng, nhdm
biin dSi ddi titdng lao ddng thanh san phdm thoa man nhu ciu cila
con ngudi.
Ttr lifu lao ddng dude chia thanh ba loai:
- Cdng eu lao ddng hay cdng eu sari xuat nhtr: eay, cudc, may mdc,...

- Hf thd'ng binh chiia eua san xua't nhu : d'ng, thting, hdp...
7


- Ke't ca'u ha ting eua san xua't nhtr: dtfdng sa, bfh cang, san b a y la dilu kifn rat cin thie't dd'i vdi san xua't. Do vay, phat trie'n ke't ca'u ha
ting ciia san xua't phai di trtrdc mdt btrde so vdi san xua't trtfc tie'p.
Em hay tim them vi du ve cdc logi tu lieu lao ddng
ndi tr§n.

Trong cac yfu td' ca'u thanh ttr lifu lao ddng thi cdng eu lao ddng la
y l u td' quan trong nha't. Nd la mdt trong nhfing can cii edban di phin
biit cac thdi dai kinh td C. Mae vie't : "Nhiing thdi dai kinh te' khae
nhau khdng phai la oi chd chiing san xua't ra cai gi, ma la cr chd chung
san xua't bang each nao, vdi rihiing tif lifu lao ddng riao" ^'.
Mdt vat nao dd la tu" lifu lao ddng hay la dd'i ttfdng lao ddng tuy
thudc vao muc dich suf dung gSn vdi chufc nang ma nd dam nhan trong
qua trinh san xua't.
Vidu:

Cly g^ \h d6\ tagnq lao ddnq cua ngucri the; m$c, nhung
\k tu \i$u \ao ddn0 c^a nQUcA thg ch6nq \b tronq him md.
Dd'i ttfdng lao ddng va ttr lifu lao ddng ke't hdp lai thanh ttf lifu san
xuaCt. Vi vay, qua trinh lao ddng san xua't la stf ke't hdp giiia siic lao
ddng vdi ttr lifu san xuit.
Trong cae ye'u td' ed ban cua qua trinh san xua't, ttr lifu lao ddng va
dd'i ttfdng lao ddng bSt ngudn ttr ttr nhien. Cdn siie lao ddng vdi tinh
sang tao, giii vai trd quan trong va quyft dinh nha't. Suy dfh etmg, trinh
dd phat trie'n cua ttr lifu san xua't la str phan anh siic lao ddng sang tao
ciia con ngtrdi. Mdt qud'c gia khdng giau v l tai nguyen thien nhien
nhtfng v i n cd the' trcr thanh mdt cudng qud'c kinh te', ne'u or dd siic lao

ddng cd chat Itrdng eao. Mdt xa hdi mud'n ed nhilu eua eai vat cha't phai
thtfdng xuyen chSm lo phat trie'n ngudn Itfc eon n g u d i ; khdi phuc va
bao vf tai nguyen thien nhien, mdi trifdng; stf dung cac ye'u td' san xuit
mdt each hdp li va ed hifu qua nha't. Vi vay, vifc thtfdng xuyen ren luyfn.
(1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, tap 23, Sdd, tr. 269.

8


hoc tap de' nang eao hifu qua lao ddng va gdp p h i n bao vf tai nguyen
thien nhien, mdi trifdng la trach nhif m ciia moi cdng dan.
3. Phat trien l(inh te va y nghTa cua phat trien l(inh te doi vdi ca
nhan, gia dinh va xa hoi
a) Phit triln kinh t^
Phat triin kinh tila su tdng trudng kinh tdgin liSn vdi cd ciu kmh
ti'hdpli, tiin bd va cdng bdng xa hdi
Phat trien kinh te'bao gdm ba ndi dung ehu ye'u :
- Phat trie'n kinh te' bie'u hifn trudc he't b str tang trifcTng kinh te'.
TSng trtforng kinh te' la str tSng len v l sd' Itrdng, chit Itrdng san pham va
cac ye'u td' cua qua trinh san xua't ra nd. Quy md va td'c dd tang trircrng
kinh te' la can cii quan trong de' xac dinh phat trien kinh te', trong dd ed
stf tac ddng eua miie tang dan sd'. Vi vay, de' phat trie'n kinh te', cae qud'c
gia khdng chi chii y thiic day tang trucrng kinh te', ma cdn phai ed chinh
sach dan sd' phti hdp.
- Sif tang trucrng kinh te' phai dua tren cd ca'u kinh te'hdp li, tie'n bd
de' dam bao tSng trtr^ng kinh te'bin vung.
Moi n i n kinh te' d i u tdn tai va van ddng trong mdt cd elii nha't dinh.
Vay, cd cau kinh td la gi ?
Cd ciu kinh tila tdng thd mdi quan hi hiru cd, phu thudc va quy
dinh lin nhau ca vi quy md va trinh dd giUa cac nganh kinh td, cac

thanh phin kinh td, cac vung kinh td.
Trong cac cd ca'u kinh te' ndi tren ciia n i n kinh te' thi ed ca'u kinh te'
nganh la quan trong nha't.
Cd ca'u kinh tf hdp li la cd ca'u kinh te' phat huy dude moi tilm
nSng, ndi life ciia toan bd n i n kinh te'; phti hdp vdi str phat trien eiia
khoa hoe va cdng nghf hifn dai ; gSn vdi phan cdng lao ddng va hdp
tac qud'c te'.
9


Cd ca'u kinh te' bie'n dSi theo hudng tieh bd la ed ca'u kinh te' ed ti
trong ciia cae nganh dich vu va cdng nghif p trong td'ng san pham qud'c
dan tang din, ti trong ciia nganh ndng nghif p giam din.
Em hay tim hieu vd nhan xet ve co cd'u kinh te ngdnh
cua dja phuong minh,

- Tang trucrng kinh te' phai di ddi vdi cdng bSng xa hdi, tao dilu
kifn eho moi ngtrdi ed quyin binh dang trong ddng gdp va htrorng thu
ke't qua eua tang trucrng kinh te'. Ddng thdi, tang trucrng kinh te' phai.
phu hdp vdi str bie'n dd'i nhu ciu phat trie'n toan difn cua con ngtrdi va
xa hdi, bao vf mdi trudng sinh thai. Miie dd thoa man cac nhu elu cd
ban cua con ngtrdi the' hifn cr su tang len ciia thu nhap thtrc te' va cha't
ludng van hoa, giao due, y te', mdi trtrdng... ma mdi ngtrdi dan dudc
hucrng. Ndi dung nay eua phat trie'n kinh te' phan anh md'i quan hf bif n
ehiing giiia tang trtrcrng kinh te' va cdng bing xa hdi. Tang trtrcrng kinh
te' cao tao dilu kifn thuan ldi de giai quye't cdng bang xa hdi, khi cdng
bang xa hdi dude dam bao se tao ddng luc manh me cho str phat trien
kinh te'.
b) Y nghTa cua phat trien kinh tl<:l^i v6\ ck nhin, gia ^Inh va xa hSi


- Ddi vdi ca nhin
Phat trien kinh te' tao dilu kifn cho mdi ngudi cd vifc lam va thu
nhap dn dinh, cudc sd'ng a'm no ; cd dilu kifn cham sdc sue khoe, nang
cao tudi tho ; dap iing nhu elu vat cha't va tinh thin ngay cang phong
phii ; cd dilu kifn hoe tap, tham gia cac hoat ddng xa hdi, phat trie'n con
ngudi toan difn...
- Ddi vdi gia dinh
Phat trie'n kinh te' la tiln dl, la ed sd quan trong de' thuc hifn td't cae
ehiic nang cua gia dinh : ehiic nang kinh te', ehiic nang sinh san, ehiic
nang cham sdc va giao due, dam bao hanh phiie gia dinh ; xay dung gia
dinh van hoa... de' gia dinh thuc su la td a'm hanh phiic ciia mdi ngudi,
la te' bao lanh manh eiia xa hdi.
10


- D6i vdi xa hdi
+ Phat trie'n kinh te'lam tang thu nhap qud'c dan va phiic ldi xa hdi,
cha't Itrdng eude sd'ng eiia cdng ddng dude eai thifn nhtr giam ti If suy
dinh dudng va tu: vong cr tre e m ; giam bdt tinh trang ddi ngheo...
+ Phat trien kinh te' tao dilu kifn giai quye't cdng an vifc lam, giam
tha't nghif p, giam tf nan xa hdi.
+ Phat trie'n kinh te'la tiln d l vat cha't de' phat trie'n van hoa, giao
due, y te' va cae luih vue khae cua xa h d i ; dam bao dn dinh v l kinh tf,
ehinh tri, xa hdi.
+ Phat trie'n kinh te' tao dilu kifn vat chat de' eiing ed an ninh qud'c
phdng, giii viing che' dd ehinh tri, tang hifu Itrc quan li ciia Nha nudc,
cung cd' niim tin eua nhan dan vao str lanh dao eiia Dang.
+ Dd'i vdi ntrdc ta, phat trie'n kinh te' edn la dilu kifn tien quye't de
khSc phuc str tut hau xa hdn v l kinh te' so vdi eae ntrdc tien tie'n tren the'
gidi ; xay dtfng n i n kinh tf ddc lap ttr chii, moi rdng quan hf qud'c te',

dinh hudng xa hdi ehii nghia.
Tdm lai, tich cue tham gia phat trie'n kinh te' vtra la quyin ldi, vtfa la
nghia vu eiia cdng dan, gdp p h i n thuc hifn dan giau, nude manh, xa
hdi cdng bkrig, dan ehii va van minh.

HI - TU u f u THAM KHAO
1. C. Mac : "Siie lao ddng hay nang luc lao ddng la toan bd nhiing
nang lire the' cha't va tinh thin tdn tai trong mdt cd the, trong mdt eon
ngifdi dang sd'ng, va dude ngudi dd dem ra van dung mdi khi san xua't
ra mdt gia tri sif dung nao dd".^ '
1. C. Mae : "Trong khi tac ddng vao ttf nhien cr ben ngoai thdng qua
stf van ddng dd, va lam thay dd'i ttf nhien, eon ngtrdi ciing ddng thdi
lam thay ddi ban tfnh cua ehinh nd" ^'.
(1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, tap 23, tr. 251.
(2) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, tap 23, tr. 266.
11


3. C. Mac : "Ngudi ta chi san xua't dudc khi hdp tac vdi nhau theo
mdt each nao dd va trao ddi hoat ddng vdi nhau. Mud'n san xua't dtrde,
ngtrdi ta phai cd nhiing md'i quan hf vdi nhau va ehi trong pham vi
nhiing md'i lien hf va quan hf xa hdi dd thi mdi cd tac ddng vao tif
nhien, vao san xua't dtfdc "^'.
4. Dang Cdng san Vift Nam : "Phat trie'n giao due va dao tao la
mdt trong nhiing ddng Itrc quan trong thiie day str nghif p cdng nghif p
hoa, hifn dai hoa, la dilu kifn de' phat huy ngudn lue eon ngtfdi ye'u td' cd ban de' phat trie'n xa hdi, tang trucrng kinh te' nhanh va
b i n vung"^^\
IV - CAU HOI VA 5AI T A P
1. Hay phan bift dd'i tUdng lao ddng vdi tif lifu lao ddng eiia mdt sd
nganh san xua't ma em bift.

2. Hay ehi ra nhiing dilu kifn khach quan, chii quan de ngtrdi ed
siic lao ddng thtfe hifn dude qua trinh lao ddng.
3. Hay cho bie't vi sao Dang ta xac dinh : Phat trie'n giao due - dao
tao, khoa hoc va cdng nghf la qud'c sach hang d i u ?
4. Em hay trinh bay nhfing ndi dung cd ban eua phat trie'n kinh te'va
7

7

7

bieu hifn cua nd d nude ta hifn nay.
5. Neu mdt vi du vl y nghia eiia phat trie'n kinh te' dd'i vdi ea nhan,
gia dinh va xa hdi.
6. Vi sao str phat trie'n kinh tf phai dSt trong md'i quan hf vdi str gia
tSng dan sd va bao vf mdi trudng ?
7. Hay eho bift vai net v l phat trie'n kinh tf ciia gia dinh minh va
em cd the' lam gi de' phat trie'n kinh te' gia dinh.
(1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Tuy^h tip, NXB Su that. Ha N6i, 1971, tap 2, tr. 541.
(2) Dang C6ng san Vi6t Nam : Vin kifn Dai hdi dai biiu toin qud'c ldn thd IX, NXB
Chinh tri qud'c gia. Ha N6i, 2001, tr. 108,109.

12


HANG HOA

- TifiN It - THI TRLfClNG

I - MO DAU BAI HOC

Kinh te'thi trudng la giai doan phat trien cao ciia kinh te'hang hoa. Dd
la mdt kie'u td ehiie kinh tf, trong dd toan bd qua trinh san xua't va tai san
xuit gin chat vdi thi trtfdng. Vifc san xua't ra nhiing hang hoa gi, ein ed
nhiing dich vu nao d i u xuit phat ttr nhu elu thi trtfdng. Moi san pham di
vao san xuit, phan phd'i, trao ddi, tieu diing phai thdng qua thi trudng.
V$y h^ng hoa, tien tf, thj trudng la gi ? Chung cd vai tro nhu
thd nao ddi vdi san xuat va ddi sdng ?
Hoe xong bai nay, hoc sinh eIn :
- Hie'u dude khai nifm hang hoa vdi hai thudc tinh eiia no la gia tri
su* dung va gia tri.
- Neu dude ngudn gd'c, ban cha't, chiic nang cua tiln tf va quy luat
Itru thdng tiln tf.
- Neu dtrde khai nifm thi trudng, cac chiic nang eua thi trtrdng.
- Bie't nhan xet tinh hinh san xua't va tieu thu mdt sd' hang hoa cr
dia phtrdng.
- Coi trong diing miic vai trd cua hang hoa va san xua't hang hoa.

n - NOI DUNG BAI HOC
1. Hang hoa
a) Hknq \\ok \k gi ?
Trong n i n san xua't hang hoa, mdi ngtfdi ehi chuyen san xua't ra mdt
ho5c mdt sd loai san p h i m nha't dinh, nhtrng eude sd'ng lai cin thoa man
13


nhu elu nhilu mat nen ho phai tie'n hanh trao ddi san pha'm vdi nhau.
Chang han, ngtrdi ndng dan san xua't ra liia gao, mdt p h i n de' tieu dting
cho ban than va gia dinh, p h i n cdn lai dem ban, trao ddi la'y eae san
pham tieu dting khae.
Vay, phan lua gao nao cCia ngudi ndng dan la hang hoa ?


San p h i m ehi trcr thanh hang hoa khi ed du ba dilu kifn : dd lao
ddng tao ra ; cd cdng dung nha't dinh de' thoa man mdt nhu elu nao do
eiia eon ngudi; trudc khi di vao tieu dting phai thdng qua mua - ban.
Hang hoa la san phdm cua lao ddng cd thd thoa man mdt nhu ciu
nao do cua con ngUdi thdng qua trao ddi, mua - ban.
Hang hoa la mot pham tru lich sii, chi tdn tai trong n i n kinh te'
hang hoa. San pham cua lao ddng chi mang hinh thai hang hoa khi nd
la dd'i tUdng mua - ban tren thi trtfdng. Hang hoa cd the cr dang vat
the' (hang hoa hufu hinh) hoac or dang phi vat the' (hang hoa dich vu).
b) Hai thuSc tfnh cua h^ng hok
Hang hoa cd nhiimg thuoc tinh nao ? Ban chat cCia tCmg thuoc
tmh do la gi ?

- Gia tri sii dung cila hang hoa
Mdi hang hoa deu cd mdt hay mdt sd' cdng dung nha't dinh cd the'
thoa man mdt nhu elu nao dd cua con ngudi, hoae la nhu ciu cho tieu
dung ea nhan v l vat chat va tinh thin nhu : ludng thtfe, thuc pha'm,
q u i n ao, sach bao, phudng tifn thdng tin, di lai..., hoae la nhu elu cho
san xua't nhu may mdc, thie't bi, nguyen vat lifu... Chinh cdng dung cua
san pham lam cho hang hoa cd gia tri sudung.
Gia tri sii dung cua hang hoa la cdng dung cua san phdm cd thd thoa
man nhu ciu nao do cua con ngUdi.
Em hay cho vi du ve mpt hdng hod cd the cd mpt hope
mdt sd' gid trj sCi dung.

14


Gia tri str dung cua hang hoa dude phat hifn d i n va ngay cang da

dang, phong phii ettng vdi su phat trie'n eiia life Itrdng san xuit va khoa
hoc - kr thuat.
Vidu:
Than dk diu mo Idc ^I'u chi dung l^m c h i t dSt. eau
do dunq \hm nguydn li|u cho m6t 36 nqhnh cdnq nghidp
di chi b'\ir\ ra nhi^'u loai san phim kh^c phuc vu cho
db'ieinq.

Ngtrdi san xua't hang hoa ludn tim moi each lam cho hang hoa ciia
minh ed cha't Itrdng eao va ed nhilu cdng dung de dap iing nhu elu ciia
ngtrdi tieu dtmg, do do cd the' ban dudc tren thi trudng.
Trong n i n kinh te' hang hoa, mud'n tieu diing gia tri str dung ciia
hang hda phai mua dude hang hoa dd.
- Gia tri cua hang hoa
Gia trj cCia hang hoa la gi ? Bang c^ch nao c6 the xac dmh
duoc gia trj cua hang hoa ?

Gia tri eiia hang hoa dude bie'u hifn thdng qua gia tri trao ddi eua
nd. Gia tri trao ddi la mdt quan hi vS sd'lUdng, hay ti li trao ddi giUa
cac hang hoa cd giatri sti dung khae nhau.
Vi du :
1 m vii = 5 kg thoc. VJi v^ thoc \'k hai h^ng ho^ cb q\k tri
sir dung kh^c nhau cb the trao doi dugc v6\ nhau la vi
chung co ca ed chung gi^ng nhau -diu \h sin pham cua
lao d6ng. G\a djnh di \km ra 1 m vai, ngucri the d^t m i t
2 gicr lao ddng ; de san x u i t ra 5 kg thoc ngucfi n6ng din
cung m i t 2 gicr lao dSng. Trao doi 1 m vai lly 5 kg thoc
chang c^ua la trao d^i 2 gicf lao dSng l^m ra vai vofi 2 gio
lao dSng l^m ra thoc.


Nhu vay, tren thi trudng, ngudi ta trao ddi cac hang hoa vdi nhau
theo nhiing ti If nha't dinh, v l thue cha't la trao dd'i nhiing Itrdng lao ddng
15


hao phi b i n g nhau an chiia trong cac hang hoa dd. Lao ddng hao phi
de' tao ra hang hoa lam cd scr cho gia tri trao ddi dtfdc goi la gia tri
hang hoa.
Gia tri hang hoa la lao ddng xa hdi cua ngudi san xuit hang hoa kdt
tinh trong hang hoa. Gia tri hang hoa la ndi dung, la cd scr ciia gia tri
trao ddi.
Luong gia trj hang hoa duoc xac dmh nhu thd n^o ?

Ludng gia tri hang hoa dtfdc do b i n g sd' Itfdng thdi gian lao ddng
hao phi de' san xua't ra hang hoa nhif : giay, phiit, gid, ngay, thang,
quy, nam...
Trong xa hdi cd nhilu ngtrdi etmg san xua't mdt loai hang hoa,
nhtrng do dilu kifn san xua't, trinh dd kT thuat - cdng nghf, trinh dd
quan li, trrnh dd tay nghi, ctrdng dd lao ddng... khae nhau, nen hao phi
lao ddng ciia ttoig ngifdi san xuft khdng gid'ng nhau.
Thdi gian lao ddng hao phi de' san xua't ra hang hoa ciia ttfng ngudi
dtfdc goi la thdi gian lao ddng ca biit. Thdi gian lao ddng ca bift tao ra
gia tri ea biit cua. hang hoa.
Phai chang ngudi ta trao ddi hang hoa tren thj trudng can ciif
vao thdi gian lao ddng ca biet ?

Ludng gia tri hang hoa khdng phai dxtcic tinh bing thdi gian lao
ddng ca bift, ma tinh bing thdi gian lao ddng xa hdi cin thift d^ san
xua't ra hang hoa do.
Thdi gian lao ddng xa hdi cin thiii ddsan xudt hang hoa la thdi gian

cin thiii cho bdt culao ddng nao tiin hanh vdi mdt trinh dd thanh thao
trung binh va mdt cudng dd trung binh, trong nhirng diSu kiin trung
binh so vdi hoan canh xa hdi nhii dinh.
Thdi gian lao ddng xa hdi cin thift tao ra gia tri xa hdi cua. hang hoa.
Thdng thtrdng, thdi gian lao ddng xa hdi cin thie't de' san xua't ra
hang hoa g i n sat vdi thdi gian lao ddng ca bift cua ngifdi san xua't eung
ling dai bd phan hang hoa dd tren thi trifdng.
16


Vi du :
Ba ngucfi A, B. C cung san x u i t vii cb chit \ugnq nhu
nhau, do d\iu k\$r\ s i n x u i t khic nhau n^n thcri gian
lao d3ng ci b\$t cua tufng ngUcri la khdng gi^ng nhau.
Chang han. di s i n x u i t ra 1 m vii. thcfi gian lao ddng
c l bi^t ci!ia ngucri A l l 2 gio, ngucfi B I I 5 gicf. ngUcri C
I I 4 gicr. N^u ngUcri B I I ngUcri sin x u i t v l cung (^ng dai
bd phin e6 v i i tr^n thj trudng th) th(^i gian lao ddng
xa hdi cl'n thi^t d l s i n x u i t 1 m vii gin s i t vd\ thcri
gian lao ddng cii bidt ciHa ngUcri B. Tuong t i ; nhu viy,
niu ngUcri A ho|c ngucri C sin x u i t v l cung t/ng dai bd
phin ei v l l trdn thj trudnq thi thcri gian lao ddng xS
hdi cin thiit se gl^n s i t v6\ thcri gian lao ddng ci bidt
cija ngUcri A hoac ngUcri C.

Nhu vay, de' san xua't ed lai va gianh dude tru the' trong eanh tranh,
ngtrdi san xuit phai tim moi each giam gia tri ea bift hang hoa cua
minh xud'ng it nha't la bing va cang tha'p hdn gia tri xa hdi cua hang hoa
cang td't.
Xet v l cd ca'u, gia tri xa hdi cua hang hoa gdm ba bd phan : gia tri tu

lifu san xuit da hao p h i ; gia tri siie lao ddng cua ngtrdi san xua't hang
hoa ; gia tri tang them. Bd phan thii nha't gdp vdi bd phan thii hai goi la
chi phi san xuii, edn bd phan thii ba goi la 7^/(hay ldi nhuan).
Gia tri xa hdi cua hang hoa = chi phi san xua't + ldi nhuan.
Tdm lai, hang hoa la su thdng nhii cila hai thudc tinh : gia tri sii
dung va gia tri. Dd la sU thdng nhdt cila hai mit ddi lip ma thiiu mdt
trong hai thude tinh thi san phim khdng thd tid thanh hang hoa.
N i m dtrde ban cha't va thudc tinh ciia hang hoa ddi hdi mdi ngudi
phai ed trach nhif m tha«i gia san xua't ra nhilu hang hoa vdi gia tri su
dung eao hc?n, gia ca ngay cang tha'p hdn, de dap iing nhu elu ngay
cang cao eiia ban than, gia dinh va xa hdi.
2 GDCD11(C) -A

17


2. Tien te
a) HquSn gdc v l bin c h i t cua ti^n ti
Tien te xuat hien khi nao ?

Tiln tf xua't hifn la ke't qua cua qua trinh phat tri^n lau dai ciia san
xua't, trao dd'i hang hoa va ciia cac hinh thai gia tri. Cd bdn hinh thai gia
tri phat trien ttf tha'p len cao d i n deh siX ra ddi cua tiln tf.
- Hinh thai gia tii gian ddn hay ngiu

nhiin

Hinh thai gia tri gian ddn xua't hifn khi xa hdi Cdng xa nguyen
thuy tan ra, liic nay san p h i m dtrde dem ra trao ddi cdn rat it, ti If
trao ddi chtra ed' dinh va mang tinh n g i u nhien.

Vidu :
1 con g l = 10 kg thoc. 0 d i y g i i trj cua g l dugc biiu
hidn 6 thoc. cbn thoc I I phuong tidn di biiu hidn g l l
trj cua g l .

- Hinh thai gia tii diy du hay md rdng
Khi san xuft hang hoa phat trie'n hdn niia, sd Itfdng hang hoa difdc
dem ra trao dd'i nhilu hdn thi mdt hang hoa cd the' trao ddi dtfdc vdi
nhilu hang hoa khae.
Vidu:
1 con g l = 10 kg thdc. hoac = 5 kg ch^. ho|c = 2 c i i riu,
hoac = 0.2 gam vIng... d diy, g i i trj ci3a mdt hing hoi
dugc biiu hidn d nhid'u hing hoi khic nhau.

Nhifng vifc trao ddi true tie'p hang la'y hang gap n h i l u khd khSn.
Chang han, ngudi cd ga mud'n ddi la'y thdc, nhimg ngifdi cd thdc
khdng mudn dd'i la'y ga, ma c i n che... Do do, c i n phai cd mdt hang
hoa tach ra ddng vai trd vat ngang gia chung, lam mdi gidi cho vifc
trao dd'i.
18

2. GOOD 11(C) - B


Hinh thai gia tii chung
Vidu:
1 con g l

_


10 kg thoc

=

5 kg ch^

=

2 c i i riu

=

\

1 m vii

0,2 gam vIng =

d day, gia tri cua cac hang hoa dtfdc the hifn b mdt hang hoa ddng
vai trd vat ngang gia chung la vai. Moi ngudi mang hang hoa eiia minh
ddi lly vat ngang gia ehung, rdi dung vat ngang gia chuiig de ddi la'y
thli hang hoa minh cin. Cac dia phtrdng, cac vtmg khae nhau thi hang
hoa lam vat ngang gia ehung ciing khae nhau.
- Hinh thii tiin ti
Khi life Itrdng san xua't va phan cdng lao ddng xa hdi phat trie'n hdn
niia, san xuit hang hoa va thi trudng ngay cang md rdng thi cd nhilu
hang hoa lam vat ngemg gia ehung, lam eho trao ddi giiia cac dia phifdng
gap khd khan, ddi hdi phai cd vat ngang gia chung thd'ng nha't. Khi vat
ngang gia chung dtfdc ed' dinh or vang va bae thi hinh thai tiln tf eua
gia tri xua't hifn. Nhtrng vang cd tru the'hdn bae nen cudi etmg hinh thai

tiln tf difdc ed dinh h vang.
Vf du :
1 con g l

_

A

10 kg thoc
5 kg ch^

0,2 ^am vhnq

2 c i i riu
1 m vii

19


Tai sao vang cd dUdc vai tro tien te ?

Thli nhii, vang eiing la mdt hang hoa, cd gia tri su dung va gia tri,
ddng vai trd vat ngang gia chung. Gia tri ciia vang ciing dude do b i n g
lirdng lao ddng xa hdi cin thie't de' san xuft ra nd (tim kie'm, khai that
vang). Hdn niia, vang la thii kim loai hie'm nen vdi mdt khd'i Itrdng nhd
nhung chiia difng mdt Itrdng gia tri ldn.
Thli hai, vang ed thudc tinh ttr nhien dac bift thich hdp vdi vai trd
lam tiln tf nhu : thuin nha't, khdng hu hdng, d l chia nhd...
Khi tiln tf xuft hifn thi the' gidi hang hoa phan lam hai eife : mdt
ben la nhiing hang hoa thdng thudng, mdt ben la hang hoa (vang) ddng

vai trd tiln tf.
Nhu viy, tiin ti la hang hoa dae biit dude tach ra lam vit ngang gia
chung cho tdt ca cac hang hoa, la sU thi hiin ehung cua gia tii ; dSng
thdi, tiin ti biiu hiin mdi quan hi san xudt giUa nhiing ngUdi san xudt
Ai/7^/?oa. Dd la ban chat ciia tiln tf.
b) Ckc chdc nanq cua tidn tB
Tiln tf cd cae chiic nang sau :
- Thude do gia tii
Tiln tf thtrc hifn chiic nang thudc do gia tri khi tiln dtrde dtmg de' do
ludng va bieu hifn gia tri eiia hang hoa. Gia tri cua hang hoa dtfdc bi^u
hifn bing mdt Itrdng tiln nhit dinh goi la gia ca hang hoa. Gia ea cua
hang hoa dUdc quye't dinh bdi cac ye'u td': gia tri hang hoa, gia tri cua
tiln tf, quan hf eung - elu hang hoa. Do dd, tren thi trudng gia ca cd the'
bing gia tri, hoae tha'p hdn, cao hdn gia tri. Ne'u cac dilu kifn khae khdng
thay ddi, gia tri ciia hang hoa eao thi gia ca cua nd cao va ngUdc lai.
- PhUdng tiin luu thdng
Ydi chile nang lam phudng tifn Itru thdng, tiln lam mdi gidi trong
qua trinh trao dd'i hang hoa theo cdng thiie : H-T-H. Trong dd : H-T la
qua trinh ban, T-H la qua trinh mua ; ngudi ta ban hang hoa la'y tiln rdi
dtmg tiln di mua hang hoa minh cin.
20


Vi du :
Ngucri ndng dim bin g l lly tidn (H - T). rd'i dung tidn do
di mua (\uin ko (T - H),

- Phudng tiin edt tiii
Lam phudng tifn ca't trii, tiie la tiln riit khdi lifu thdng va difdc ca't
trii lai de' khi eIn thi dem ra mua hang. Sd di tiln tf lam dtfdc chiic

nang nay la vi tiln la dai bie'u cho ciia eai eiia xa hdi dtrdi hinh thai gia
tri, nen vifc ca't trfi tiln la hinh thiic ca't trii eua eai. Nhtrng de' lam difdc
chiie nang phtfdng tifn ca't trii thi tiln phai dii gia tri, tiic la tiln diic
bang vang, hay nhiing eiia eai bing vang.
- Phudng tiin thanh toan
Lam phudng tifn thanh toan, tiln tf dtrde dtmg de' chi tra sau khi
giao dich, mua ban nhtr: tra tiln mua chiu hang hoa, tra nd, ndp thue'...
Chiic nang nay lam eho qua trinh mua ban diln ra nhanh hdn, nhtrng
ciing lam cho nhiing ngudi san xua't va trao ddi hang hoa phu thudc
vao nhau nhilu hdn.
Vi du :
NgUcri A mua chju hing hoi cua ngUcri B, nguoi B lai mua
chju hing hoi cua nguoi C... thi ho phu thudc vao nhau.
Ndu mdt ngucri nko do trong ei hq khdng cb khii nang
thanh t o i n thi se gly kho khan cho san xuit, kinh
doanh ciia nhi/ng ngUcri kia.

- Tiin ti thd gidi
Khi trao ddi hang hoa vUdt ra khdi bien gidi qud'c gia thi tiln lam
chiic nang tiln tf the' gidi. Thifc hifn chiie nang nay, tiln lam nhifm vu
di chuyen eiia eai ttr ntrdc nay sang ntrdc khae nen phai la tiln vang,
hoae tiln dtfdc cdng nhan la phtrdng tifn thanh toan qude te'. Vifc trao
dd'i tiln eiia ntrdc nay vdi tiln ciia ntrdc khae d\i(3c tie'n hanh theo ti gia
hdi doai. Ti gia hd'i doai la gia ea ciia ddng tiln nudc nay dude tinh
bing ddng tiln eua nude khae.
21


Vi du :
1 dd \a Mr= \

Nam chute nang cua tiln tf cd quan hf mat thie't vdi nhau. Str phat
trie'n eae chiic nang eiia tiln tf phan anh str phat tri^n cua san xua't va
Itru thdng hang hoa. N i m dtfdc ngudn gd'c, ban chit va ehiic nang cua
tiln tf ta tha'y tiln tf la stf th^ hifn chung eua gia tri xa hdi, do dd tiln
rat quy.
c) Quy lult iLfu thdng tidn td
Tiln la hinh thiic bie'u hifn gia tri ciia hang hoa, phue vu eho str
lifu thdng hang hoa. Vi vay, luu thdng tiln tf do Itfu thdng hang hoa
quye't dinh.
Ndi dung quy luat luu thdng tiln tf la xae dinh sd' Itfdng tiln tf cin
thift eho Itfu thdng hang hoa d mdi thdi ki n h i t dinh. Quy luat nay
dtrde the hifn nhtr sau :
V
Trong do : M : la sd' Itrdng tiln tf cin thie't eho Itfu thdng.
P : la miie gia ea eiia mdt ddn vi hang hoa.
Q : la sd Itfdng hang hoa dem ra Itru thdng.
V : la sd vdng luan chuye'n trung binh cua mdt ddn vi
tiln tf.
Nhu vay, Itrdng tiln eIn thie't cho Itru thdng ti If thuan vdi tdng sd
gia ca eiia hang hoa dem ra luu thdng (P x Q) va ti If nghich vdi sd'
vdng luan chuye'n trung binh cua mdt ddn vi tiln tf (V).
Day la quy luft chung eiia Itfu thdng tiln tf. Tiln vang la tiln cd d i y
dii gia tri, cho nen ne'u sd Itrdng tiln vang nhilu hdn miic cin thie't cho
lifu thdng hang hoa thi tiln vang se rdi khdi Itfu thdng, di vao ca't trii va
ngtfdc lai. Tiln gia'y chi la ki hifu ciia gia tri, khdng ed gia tri thtrc nhtr
tiln vang.
22


Mdt phi6n giao dich tai sdn chirng khoan Hd Ndi

Anh: TTXVN

Vi vay, khi tiln gily dtra vao Itru thdng vtrdt qua sd' Itrdng eIn thie't
se d i n de'n hifn tifdng lam phat. Khi lam phat xay ra thi gia ca cua hang
hoa tang, siie mua cua tiln tf giam, ddi sd'ng eiia nhan dan lao ddng
gap khd khan, cae cdng cu quan li kinh te'ciia Nha nude kem hifu luc...
Hie'u dtfdc ndi dung ciia quy luat luu thdng tiln tf, cdng dan khdng
nen giii nhilu tiln mat, ma nen tieh ctfc d i u ttr vao san xua't, kinh
doanh hoac giii tiln tie't kif m vao ngan hang, gdp p h i n lam tang miic
Itru thdng tiln tf, han che'lam phat, viia ich nude vtra ldi nha.
3. Thi trirdng
a) Thj trt/cmg 11 gi ?

Thi trudng la linh vitc tiao ddi, mua ban ma d dd cac chu thd kinh
tdtac ddng qua lai lin nhau di xac dinh gia ca va s6ludng hang hoa,
dich vu.
Thi trtrdng xua't hifn va phat trie'n etmg vdi su ra ddi va phat trie'n
ciia san xua't va Itru thdng hang hoa. Thi trtrdng d dang gian ddn,
23