1

PHẦN I.
I.

PHẦN MỞ ĐẦU

ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) nói chung

và PPDH mơn giáo dục quốc phịng (GDQP - AN) nói riêng đang được bàn
luận và thực hiện như là một vấn đề cấp bách để nâng cao chất lượng giáo
dục và đào tạo.
Khác với các môn học khác, GDQP – AN là một môn học trực tiếp
trang bị cho học sinh một cách có hệ thống những tri thức về Quốc phịng
tồn dân, an ninh nhân dân, về truyền thống đánh giặc giữ nước của tổ tiên,
truyền thống lịch sử của quân đội và công an nhân dân…rèn luyện cho học
sinh những kỹ năng tối thiểu về điều lệnh đội ngũ, kỹ thuật - chiến thuật bộ
binh, biết sử dụng một số loại súng, đạn thơng thường, có kỹ năng tự bảo
vệ mình. Qua đó xây dựng niềm tự hào và sự trân trọng đối với các truyền
thống của dân tộc, của các lực lượng vũ trang nhân dân; xác định nghĩa vụ
trách nhiệm của người công dân đối với các hoạt động về quốc phòng - an
ninh, xây dựng và bảo vệ tổ quốc…nhằm góp phần quan trọng vào việc
giáo dục đào tạo thế hệ trẻ trở thành con người mới XHCN sẵn sàng đóng
góp năng lực và trí tuệ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Do đó,
việc đổi mới PPDH mơn GDQP - AN được Đảng và Nhà nước đặc biệt
quan tâm bởi “con người là động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới
đồng thời là mục tiêu của CNXH”1, và bởi “Điều đặc biệt đáng lo ngại là
một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thối đạo đức, mờ nhạt về
lý tưởng, có lối sống thực dụng, thiếu hồi bão về lập thân vì tương lai của
bản thân, đất nước”.2 Vì vậy Đảng đã chủ trương “đổi mới mạnh mẽ

Đảng cộng sản việt nam – Văn kiện hội nghị lần thứ IV BCHTW khoá VII, Hà Nội, NXB
CTQG, 1993.
1

Đảng cộng sản việt nam – Văn kiện hội nghị lần thứ II BCHTW khoá VIII, Hà Nội, NXB
CTQG, 1997.
2


2

phương pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn
luyện tư duy sáng tạo của người học, nâng cao năng lực tự học của học
sinh”.
Phải nói rằng phương pháp chủ đạo để rèn luyện nhân cách cho học
sinh tronh giảng dạy môn GDQP là phải thông qua việc thực hành của các
em. Hơn bất cứ một môn học nào, GDQP là môn không chỉ đo bằng điểm
số mà còn bằng chứng thực, kiểm tra bằng hành vi, điều đó thể hiện rõ
trong q trình tích cực, tự giác học tập của học sinh. Nếu rèn luyện cho
học sinh có được phương pháp, tinh thần tự học, tự rèn luyện thì sẽ tạo cho
học sinh lịng say mê, ham học, khơi dậy nội lực vốn có của học sinh qua
đó góp phần hình thành lối sống có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần sẵn
sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Để đạt được kết quả đó,
điều cơ bản và quan trọng là người giáo viên phải sử dụng PPDH, cách
thức tổ chức dạy học như thế nào để phát huy tính tích cực, tự giác học tập
của học sinh.
Vì vậy để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo môn
GDQP - AN, tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu lựa chọn một
số biện pháp nhằm phát huy tính tự giác tích cực của học sinh THPT
trong học tập bộ mơn Giáo dục quốc phịng - An ninh”.



3

II.

MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.

1. Mục đích nghiên cứu.
- Nghiên cứu một số phương pháp nhằm phát huy tính tích cực, tự
giác của học sinh trong học tập bộ mơn Giáo dục quốc phịng.
- Thơng qua kết quả nghiên cứu của đề tài này mong được đóng góp
vào sự nghiệp khoa học, giúp cho q trình giảng dạy của giáo viên và học
tập của học sinh đạt kết quả cao.
2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
2.1. Nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân của những bất
cập trong việc dạy và học môn GDQP ở trường trung học phổ thông
(THPT).
2.2. Nghiên cứu một số biện pháp nhằm phát huy tính tự giác, tích
cực học tập của học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Là các em học sinh ở một số trường THPT như: Minh Khai, Phan
Đình Phùng – Hà Tĩnh, Diễn Châu III, Diễn Châu II, Quỳnh Lưu I, Thạch
Thành I, II – Thanh Hoá.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài này chúng tôi đã sử dụng các
phương pháp nghiên cứu sau:
4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu:
Khi xác định hướng nghiên cứu mảng đề tài này chúng tôi đã tìm
hiểu, thu thập các tài liệu có liên quan. Qua đó, chúng tơi chắt lọc, ghi



4

chép, đánh dấu những nội dung cần thiết để đưa ra các giả định, hay kết
luận quan trọng giúp chúng tơi tìm hiểu hồn thành đề tài. Trong q trình
nghiên cứu đề tài chúng tôi đã sử dụng các tài liệu sau đây để tham khảo:
- Sách lý luận và phương pháp dạy học Giáo dục quốc phòng – An
ninh.
- Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục.
- Sách Giáo dục quốc phịng tập IV.
- Một số tạp chí giáo dục.
- Văn kiện đại hội Đảng khóa VII Và VIII.
4.2. Phương pháp quan sát sư phạm:
Trong quá trình đi thực tập và thực hiện đề tài, tại các trường chúng
tôi đã sử dụng quan sát sư phạm, dự giờ của các thầy cơ giáo trong mơn
GDQP - AN. Qua đó, chúng tôi rút ra những kinh nghiệm thực tiễn kết hợp
với lý luận để có thể tìm hiểu thực trạng dạy và học bộ môn GDQP ở các
trường THPT để có thể đưa ra một số biện pháp nhằm phát huy tính tự giác
tích cực của học sinh trong học tập môn GDQP - AN.
- Khi quan sát chúng tôi ln đề ra mục đích và nhiệm vụ rõ ràng, xây
dựng kế hoạch quan sát trong quá trình nghiên cứu theo từng buổi và quan
sát có chọn lọc.
- Khi quan sát chúng tôi ghi chép lại những kết quả thu được thơng qua
đó chúng tơi đánh giá được chính xác vấn đề.
Để thực hiện tốt phương pháp này chúng tôi sử dụng các hình thức:
+ Quan sát trực tiếp giờ dạy thể dục và có nhận định, đánh giá khách
quan.
+ Quan sát công khai.
+ Quan sát liên tục

4.3 Phương pháp điều tra phỏng vấn
Trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi đã phỏng vấn một số giáo
viên và các em học sinh, cùng các bạn sinh viên trong lớp đi thực tập tại
các trường về thực trạng việc dạy và học ở các trường THPT. Tham khảo


5

các ý kiến của một số sĩ quan Quân đội và giáo viên dạy GDQP - AN về
các biện pháp để phát huy tính tự giác học tập của các em.
PHẦN II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
I.

THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG BẤT CẬP

TRONG VIỆC DẠY VÀ HỌC MÔN GDQP - AN Ở CÁC TRƯỜNG THPT.
1.

THỰC TRẠNG.

1.1. Đối với công tác giảng dạy của giáo viên.
Đổi mới PPDH, từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực,
người giáo viên không đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà trở
thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh tri thức cịn
học sinh khơng cịn là người thụ động ngồi nghe, ghi chép mà trở thành
người chủ động, tích cực, sáng tạo trong q trình lĩnh hội tri thức.
Đối với mơ hình dạy học mới thì “Học” là q trình kiến tạo, học
sinh tìm tịi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lý thơng tin…
tự hình thành những hiểu biết, năng lực và phẩm chất. Điều đó địi hỏi
người giáo viên phải biết tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học

sinh. Giáo viên là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài…
trong các hoạt động tranh luận, thảo luận của học sinh. Do vậy, người giáo
viên phải có trình độ chun mơn sâu rộng, có kinh nghiệm, vốn hiểu biết
và cả sự nhiệt tình tâm huyết với nghề.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại

hiện nay là nhiều giáo viên đã quen với cách dạy cũ với sự “thăng hoa”
của phương pháp thuyết trình: Thầy đọc – trị chép, học sinh thụ động tiếp
thu bài giảng gây ức chế trong quá trình lĩnh hội tri thức mới, học sinh dễ
mệt mỏi, nhàm chán và tất nhiên khó có thể phát huy được tính tích cực,
sáng tạo của các em. Đa số giáo viên khi được hỏi đều trả lời phương pháp
thuyết trình là phương pháp thơng dụng nhất, được sử dụng nhiều nhất. Các
phương pháp được xem là hiện đại như: Thảo luận nhóm, phương pháp nêu


6

vấn đề, phát triển câu hỏi…hầu như ít được sử dụng bởi giáo viên sẽ tốn
nhiều thời gian công sức cho việc thiết kế hướng dẫn, đầu tư…
Rõ ràng việc phát huy tính tự giác, tích cực học tập của học sinh đến
mức độ nào phụ thuộc khá nhiều vào phương pháp giảng dạy của giáo viên,
cụ thể là thông qua khâu thiết kế, tổ chức và hướng dẫn của giáo viên. Trên
thực tế, bên cạnh những giáo viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học
thì vẫn cịn nhiều giáo viên không muốn đổi mới hoặc cũng dạy theo hướng
đổi mới nhưng vẫn cịn mang nặng tính hình thức, đối phó, giảng dạy khơ
khan, cứng nhắc, máy móc làm cho người học chán nản, coi thường mơn
học…Thậm chí nhiều giáo viên cho rằng: Việc phát huy tính tích cực tự
giác của học sinh ở mơn học GDQP cịn nhiều hạn chế do vị trí của mơn
học ở trường THPT bị xem nhẹ, không phải là môn thi tốt nghiệp, do vậy

học sinh không chịu học…
Một thực tế đặt ra nữa là số lượng giáo viên GDQP ở các trường
THPT đang còn thiếu và chất lượng cũng chưa cao. Chỉ thị 08/ 2002/ CT –
BGD&ĐT ngày 20 tháng 03 năm 2002 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào
tạo về việc đào tạo giáo viên GDQP cho các trường trung học phổ thông và
trung học chuyên nghiệp đã xác định “Từ nay đến năm 2005 mỗi trường
trung học phổ thông và trung học chun nghiệp phải có ít nhất một giáo
viên GDQP làm nòng cốt giảng dạy và đến năm 2010 có đủ giáo viên
GDQP…”.
Nhưng thực tế hiện nay, rất nhiều trường còn thiếu giáo viên và mới
chỉ cử giáo viên thể dục đi học ngắn hạn GDQP để về giảng dạy. Các giáo
viên này được học và huấn luyện qua chỉ có 6 tháng với thời gian cịn ngắn
nên kiến thức và kỹ năng cũng còn nhiều hạn chế. Cụ thể qua q trình
chúng tơi đi thực tập và thực hiện nghiên cứu đề tài ở một số trường THPT,
chúng tôi đã thu được một số kết quả sau:


7

- Trường THPT Minh Khai – Hà Tĩnh có trên 40 lớp nhưng chỉ mới
có 2 giáo viên thể dục học ngắn hạn về giảng dạy và có một số giáo viên
lịch sử dạy kiêm nhiệm. Môn GDQP - AN ở đây được phân cho 2 tổ là tổ
Thể dục phụ trách dạy thực hành và tổ Lịch sử dạy lý thuyết nên rất bất
cập, khó khăn trong một số nội dung giảng dạy. Chương trình và lịch học
chưa phù hợp và đúng quy định: Môn GDQP - AN được xếp học theo từng
kỳ, kỳ một thì dạy khối 10 và 12, kỳ hai dạy khối 11. Các giáo viên cịn dạy
theo hình thức tập trung từ 2 - 3 lớp trong một buổi.
- Các trường Thạch Thành I, II – Thanh Hố, Diễn Châu III, Phan
Đình Phùng – Hà Tĩnh và rất nhiều các trường khác chưa có giáo viên
GDQP được đào tạo chính quy ra, các trường mới chỉ cử 2 – 3 giáo viên thể

dục đi học lớp ngắn hạn GDQP về giảng dạy, kiêm nhiệm. Do vậy năng lực
chun mơn của các giáo viên cịn nhiều hạn chế, thậm chí một số giáo
viên thực hiện sai các động tác cơ bản trong quân đội như: động tác chào,
động tác ngắm súng, bắn súng, các động tác chiến thuật ( Lăn, lê, bị,
trườn...), tập hợp đội hình...
- Trang thiết bị dạy học còn thiếu, chưa đầy đủ ở nhiều trường. Chủ
yếu là súng bắn tập, súng Trường CKC, súng Tiểu liên AK thật để dạy bắn
và tháo lắp ở chương trình học lớp 11. Do đó các trường vẫn chủ yếu là
mượn của Huyện đội.
- Một số trường đã mua sắm trang bị thiết bị đầy đủ, có bia bắn, súng
mơ hình, tranh ảnh, có súng điện tử tập bắn.. nhưng rất ít giáo viên sử dụng
các phương tiện dạy học ấy vào thực tế giảng dạy. Một số giáo viên còn
chưa biết sử dụng và bảo quản súng điện tử tập bắn.
1.2.

Đối với công tác học tập của học sinh
Trên thực tế ở nhiều trường trung học hiện nay, những môn học gắn

liền với việc thi tốt nghiệp, tuyển sinh vào các trường chuyên nghiệp thì
được học sinh và phụ huynh quan tâm đầu tư mọi công sức, tập trung mọi


8

khả năng để giành được hiệu quả cao; còn những mơn học khơng thi, trong
đó có mơn GDQP – AN thường khơng được chú ý đúng mức. Với cách
nhìn nhận khơng đúng vị trí vai trị của mơn học như thế sẽ dẫn đến cách
học không đúng, bên cạnh những học sinh tích cực tự giác học tập vẫn có
nhiều học sinh còn quen với cách học cũ: thụ động ghi chép và học thuộc
sách vở, vẫn còn nhiều em học sinh học lệch, học tủ thậm chí là khơng học.

Với nhận thức sai lệch, học tủ, học đối phó như vậy sẽ ảnh hưởng
đến kết quả học tập, đến kiến thức, đạo đức nhân cách và lối sống của các
em bởi vì “ GDQP – AN là một trong những nội dung giáo dục toàn diện
của nhà trường THPT, góp phần rèn luyện hình thành nhân cách; là một
nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược trong đào tạo con người mới”.
2.

NGUYÊN NHÂN CỦA THỰC TRẠNG TRÊN

Thực tế thì việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác
của học sinh ở bộ môn GDQP chưa phát huy được hiệu quả cao là do nhiều
nguyên nhân, có cả khách quan lẫn chủ quan.
2.1.

Nguyên nhân khách quan
Do điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện, trang thiết bị dạy học ở

một số trường trung học còn chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ.
Do môn GDQP – AN mới được đưa vào giảng dạy chính khố như
các mơn học khác nên trong công tác chuẩn bị đội ngũ giáo viên, trang thiết
bị còn chưa đáp kịp yêu cầu.
Do một số trường chưa quan tâm đầu tư đúng mức cho bộ môn
GDQP - AN, chương trình học, lịch học sắp xếp chưa hợp lý và đúng quy
định.
2.2.

Nguyên nhân chủ quan


9


Do ý thức tự giác học tập ở nhiều học sinh chưa cao. Nhiều học sinh
còn quá quen với cách học cũ: thụ động ngồi nghe, ghi chép, học thuộc
lòng, học tủ để thi…
Do thái độ, nhận thức chưa đầy đủ của học sinh, phụ huynh và cả
giáo viên về vị trí, vai trị của bộ mơn.
Do năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của người giáo viên
không được đào tạo đúng chuyên ngành. Đa số các trường trung học phổ
thơng hiện nay đang cịn thiếu giáo viên giảng dạy môn GDQP, các trường
chủ yếu đang sử dụng một số giáo viên học tại chức GDQP về để giảng
dạy.
Do quá quen với cách dạy cũ, thiếu sự đầu tư, ngại đổi mới của giáo
viên…
II.

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM PHÁT HUY TÍNH TỰ GIÁC, TÍCH

CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH.

Chức năng quan trọng bậc nhất của dạy học hiện nay là hình thành
cho học sinh năng lực tự phát hiện vấn đề, tìm kiếm và xử lý thơng tin, biết
đưa ra các giải pháp giải quyết vấn đề; mục đích cơ bản của học tập là “học
để hiểu”, để “ vận dụng”, để”sáng tạo”. Do vậy không thể giữ mãi lối mịn
mà cần phải đổi mới, đa dạng hố, linh hoạt lựa chọn cách dạy phù hợp với
mục đích, nội dung, thời gian, trình độ người học trên tinh thần lấy người
học làm trung tâm. Như Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói “Cái quan
trọng nhất trong giảng dạy nói chung là rèn luyện bộ óc, rèn luỵện phương
pháp suy nghĩ, phương pháp tìm tịi, phương pháp vận dụng kiến thức của
người học”.
1.


Vai trò của người thầy trong PPDH mới


10

Khi áp dụng phương pháp dạy học mới, sẽ diễn ra sự chuyển đổi tự
nhiên mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh. Bảng so sánh dưới đây sẽ
cho chúg ta thấy điều đó:

Phương pháp giáo dục truyền

Phương pháp giáo dục mới: Lấy học

thống: Lấy thầy làm trung tâm

sinh làm trung tâm

- Thầy truyền đạt kiến thức.

- Trò tự mình tìm ra kiến thức bằng
chính hoạt động của mình.

- Thầy thuyết giảng – phát vấn.

- Trao đổi thầy – trị; trị – trị.

- Thầy cung cấp kiến thức có sẵn - Thầy – trò hợp tác, khẳng định
cho trò.


kiến thức mới.

- Trò học thuộc kiến thức.

- Trò học cách học, cách giải quyết
vấn đề, cách vận dụng vào cuộc
sống.

- Thầy độc quyền cho điểm cố - Trò tự đánh giá, tự điều chỉnh làm
định.

cơ sở để thầy cho điểm.
Như vậy, nếu nhìn chưa đầy đủ mối quan hệ giữa thầy và trị trong

phương pháp dạy học mới có người sẽ cho rằng vai trị của người thầy bị
xố mờ. Nhưng không phải thế, thực ra khi áp dụng PPDH mới này có thể
thấy rõ bên cạnh một hoạt động tích cực của học sinh là một hoạt động
tương ứng của người thầy:


11

- Học sinh tự khám phá, tự nghiên cứu – Giáo viên hướng dẫn cung
cấp thông tin.
- Học sinh trao đổi, thảo luận – Giáo viên là người trọng tài điều
khiển.
- Học sinh hoạt động, tự kiểm tra đánh giá, tự điều chỉnh – Giáo viên
là người cố vấn…
Chính trong phương pháp mới vai trò của giáo viên được đáng giá
cao hơn bao giờ hết với sự đòi hỏi về vốn kiến thức, khả năng tư duy, năng

lực tổ chức, điều khiển hoạt động trí tuệ cho học sinh. Điều đó địi hỏi
người giáo viên khơng ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tự
học, tự nghiên cứu để đáp ứng việc dạy học trong thời đại mới.
2.

Áp dụng phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp là con đường, là cách thức hành động để đạt được mục

đích nhất định. Phương pháp dạy học GDQP – AN là một q trình sư
phạm phức tạp, bao gồm tồn bộ các biện pháp và phương thức để thực
hiện việc truyền thụ và tiếp thu những kiến thức quân sự phổ thông, tư duy
quốc phịng, an ninh và hình thành kỹ năng, kỹ xảo cho người học.
Để giáo dục tri thức khoa học, kỹ năng thực hành động tác, môn
GDQP – AN cũng sử dụng các phương pháp dạy học chung giống các bộ
môn khoa học khác trong nhà trường phổ thông như: thuyết trình, đàm
thoại, trực quan…Nhưng bên cạnh đó cịn sử dụng thêm một số phương
pháp của các trường quân đội, gọi là phương pháp huấn luyện (PPHL) quân
sự như: phương pháp trình bày mẫu, tập bài, luyện tập, diễn tập, hội thao,
phương pháp kiểm tra đánh giá…tuỳ theo đối tượng huấn luyện, khoa mục
huấn luyện, mục đích, phương tiện…mà áp dụng PPHL cho phù hợp.
Đổi mới PPDH, thực hiện dạy và học tích cực cần phát triển các
phương pháp nghiêng về thực hành, trực quan theo kiểu tìm tịi, phát hiện


12

sáng tạo…Điều đó địi hỏi người giáo viên phải biết kế thừa, phát hiện
những mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống đồng thời tiếp
thu và vận dụng một số phương pháp dạy học mới phù hợp với điều kiện,
hồn cảnh và đối tượng học sinh.

Có thể chọn lọc ra một số phương pháp được xem như là hiện đại có
thể phát huy tính tích cực của học sinh đồng thời phù hợp với đặc trưng của
môn học và điều kiện hoàn cảnh của các trường THPT hiện nay như: vấn
đáp, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp phát triển hệ thống câu hỏi,
phương pháp học tập theo nhóm, cemina, bài giảng điện tử, liên hệ thực tế,
phương pháp tập bài, hội thao, diễn tập…Tuy nhiên trong quá trình thực
hiện các PPDH này, hiệu quả đạt được như thế nào còn phụ thuộc nhiều
yếu tố: Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, khả năng, trình độ của học
sinh cũng như năng lực, kinh nghiệm và cả sự nhiệt tình tâm huyết của
người giáo viên.
3.

Tích cực hố hoạt động nhận thức của học sinh
Q trình tích cực hố hoạt động nhận thức của học sinh sẽ góp phần

làm cho mối quan hệ giữa dạy và học, giữa thầy và trị ngày càng gắn bó và
hiệu quả hơn. Tích cực hố vừa là biện pháp thực hiện nhiệm vụ dạy học,
đồng thời nó góp phần rèn luyện cho học sinh những phẩm chất của con
người mới XHCN có tác phong công nghiệp : tự chủ, năng động, sáng tạo.
Đó là một trong những mục tiêu mà nhà trường phải hướng tới.
Tích cực hố hoạt động nhận thức của học sinh có liên quan đến
nhiều vấn đề, trong đó có các yếu tố như: động cơ, hứngthú học tập, năng
lực, ý chí của cá nhân, khơng khí dạy học...đóng vai trò rất quan trọng. Các
yếu tố liên quan chặt chẽ với nhau và có ảnh hưởng tới việc tích cực hoá
hoạt động nhận thức của học sinh trong học tập. Trong đó có nhiều yếu tố
là kết quả của một quá trình hình thành lâu dài và thườg xuyên, không phải


13


là kết quả của một giờ học mà là kết quả của một giai đoạn, là kết quả của
sự phối hợp nhiều lĩnh vực và cả xã hội.
Để có thể tích cực hố hoạt động nhận thức của học sinh trong quá
trình học tập chúng ta cần phải chú ý tới một số biện pháp như: Tạo ra và
duy trì khơng khí dạy học sơi nổi vui vẻ trong lớp; xây dựng động cơ hứng
thú học tập cho học sinh; giải phóng sự lo sợ của học sinh...Bởi chúng ta
khơng thể tích cực hố trong khi học sinh vẫn mang tâm lý lo sợ, khi các
em khơng có động cơ và hứng thú học tập. Do đó, với vai trị của mình thầy
giáo phải là người tổ chức và tạo ra những điều kiện tốt nhất để học sinh
học tập, rèn luyện, phát triển. Sau đây chúng ta đi vào một số biện pháp cụ
thể:
- Tạo ra và duy trì khơng khí dạy học trong lớp nhằm tạo ra mơi
trường thuận lợi cho việc học tập và phát triển của học sinh.
Trong mơi trường đó học sinh dễ dàng bộc lộ những hiểu biết của
mình và sẵn sàng tham gia tích cực vào q trình dạy học, vì khi đó tâm lý
các em rất thoải mái.
- Khơi dậy tính tư duy gây hứng thú học tập cho học sinh.
Trước mỗi tiết học, tư duy của học sinh ở trạng thái nghỉ ngơi. Vì
vậy, trước hết thầy giáo phải tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh
ngay từ khâu đề xuất vấn đề học tập, nhằm vạch ra trước mắt học sinh lý do
của việc học và giúp các em xác định được nhiệm vụ học tập. Đây là bước
khởi động tư duy nhằm đưa học sinh vào trạng thái sẵn sàng học tập, lôi
kéo học sinh vào không khí dạy học. Khởi động tư duy chỉ là bước mở đầu,
điều quan trọng là phải tạo ra và duy trì khơng khí dạy học trong suốt giờ
học. Học sinh càng hứng thú học tập bao nhiêu thì việc thu nhận kiến thức
của các em càng chủ động tích cực bấy nhiêu. Muốn vậy cần chú ý đến
việc tạo ra các tình huống có vấn đề nhằm gây sự xung đột tâm lý của học
sinh. Điều này rất cần thiết và cũng rất khó khăn, nó địi hỏi sự cố gắng, nỗ



14

lực và năng lực sư pham của thầy giáo. Ngoài ra cũng cần chú ý đến tính
logic của bài giảng. Một bài giảng gồm các mắt xích nối với nhau chặt chẽ,
phần trước là tiền đề cho việc nghiên cứu phần sau, phần sau bổ sung cho
phần trước. Có như vậy thì nhịp độ hoạt động, hứng thú học tập và quá
trình nhận thức của học sinh mới tiến triển theo một mạch liên tục không bị
ngắt quãng.
- Việc dạy học mơn GDQP – AN phải gắn bó chặt chẽ với thực tiễn
cuộc sống như đặc trưng vốn có của nó.
Do vậy, người giáo viên khơng chỉ tăng cường sử dụng các tình
huống, các câu chuyện, sự kiện lịch sử, hiện tượng thực tế, các vấn đề bức
xúc của xã hội để phân tích đối chiếu, minh hoạ cho bài giảng mà quan
trọng hơn giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh tự liên hệ, tìm hiểu thực
tế, điều tra phân tích, tổng kết đánh giá và rút ra những kinh nghiệm cho
bản thân…Giáo viên phải đặt ra nhiệm vụ cho học sinh, giao công việc cho
các em, hướng dẫn các em tự học, tự nghiên cứu sâu sắc những vấn đề
được học trên lớp, giúp các em có tinh thần ham muốn vươn lên nắm bắt
các tri thức quốc phịng, an ninh, qn sự phổ thơng; tích cực vận dụng
kiến thức vào trong sinh hoạt, học tập hàng ngày ở nhà trường, gia đình, xã
hội đặc biệt là ý thức tổ chức kỷ luật, nề nếp, tác phong...
- Giáo viên nên hướng dẫn cho học sinh một số phương pháp tự học
hiệu quả.
Một số phương pháp như : đọc sách giáo khoa, tài liệu tham khảo,
sách báo, hay vào các trang web để phục vụ cho bài học, đọc những cuốn
sách viết về những năm tháng hào hùng, nhật ký, hồi ức của một số nhân
vật đã đi vào lịch sử như: Nhật ký Đặng Thùy Trâm, Hồi ký của Võ
Nguyên Giáp, Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội.., xem các phim tư liệu như
Cuộc chiến 10000 ngày.... Đối với bài thực hành thì tự nghiên cứu, tự tập
luyện và sau đó tập theo nhóm…Giáo viên nên giao nhiệm vụ tự học cho



15

từng học sinh hoặc nhóm học sinh. Nhiệm vụ phải cụ thể, rõ ràng, nội
dung mức độ phải phù hợp với năng lực và điều kiện của học sinh.

PHẦN III.

KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ

KẾT LUẬN
Giáo dục quốc phòng - an ninh là một nội dung cơ bản trong xây
dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân, là một bộ phận của nền
giáo dục quốc dân; là môn học chính khố trong chương trình giáo dục của
cấp THPT. Nhưng qua thời gian thực hiện đề tài chúng tôi thấy việc dạy và
học môn GDQP - AN ở các trường THPT vẫn còn nhiều vấn đề cần quan
tâm như: Số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên, trang thiết bị dụng cụ
dạy học, ý thức học tập của các em học sinh cịn chưa cao.
Cũng như các mơn học khác GDQP – AN đang ngày càng phát huy
vai trò và ý nghĩa của nó trong việc giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ. Nhưng
để nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác giảng dạy môn GDQP – AN


16

thì các nhà sư phạm trực tiếp giảng dạy bộ môn này phải biết khai thác và
phối hợp các phương pháp dạy học một cách có hiệu quả đặc biệt là các
phương pháp dạy học phát huy được tính tích cực của học sinh.
Một số biện pháp phát huy tính tích cực, tự giác học tập của học sinh

trong học tập bộ mơn GDQP - AN đã được tơi trình bày ở trên. Song khơng
chỉ có những biện pháp này mà còn nhiều phương pháp hiện đại mới nhưng
áp dụng các phương pháp ấy có hiệu quả như thế nào thì cịn phụ thuộc
nhiều yếu tố như: Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, khả năng, trình độ
của học sinh cũng như năng lực, kinh nghiệm và cả sự nhiệt tình tâm huyết
của người giáo viên...
KIẾN NGHỊ
Các trường THPT cần quan tâm hơn nữa tới việc dạy và học bộ môn
GDQP. Cần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng của đội
ngũ giáo viên, đầu tư trang thiết bị dụng cụ dạy học đầy đủ để cho việc dạy
và học mơn GDQP có hiệu quả hơn.