BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN TUẤN ANH

TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY ĐẾN
LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT
TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN TUẤN ANH

TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY ĐẾN
LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT
TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 8.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ HỒNG VINH

Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020


i

LỜI CAM ĐOAN
-------------------------Tôi tên: TRẦN TUẤN ANH, là học viên cao học khóa XX của Trường Đại
học Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh, chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng (mã số: 8
34 02 01), với đề tài luận văn “Tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh
nghiệp niêm yết tại Việt Nam”
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Hồng Vinh
Tơi cam đoan: Luận văn nói trên là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, có
sự hỗ trợ từ Thầy hướng dẫn là TS. Lê Hoàng Vinh. Các nội dung nghiên cứu và
kết quả trong đề tài này là trung thực, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa
được cơng bố tồn bộ nội dung này bất kỳ đâu; các số liệu, thông tin tham khảo
đều được ghi rõ nguồn gốc, minh bạch và có trích dẫn theo quy định.
Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm
trước Hội đồng, cũng như kết quả luận văn của mình.
TP.HCM, ngày 28 tháng 05 năm 2020
Học viên cao học

TRẦN TUẤN ANH


ii


LỜI CẢM ƠN
-------------------Trước hết, tơi xin được tỏ lịng biết ơn và gửi lời cám ơn chân thành đến
Thầy TS. Lê Hoàng Vinh, người trực tiếp hướng dẫn luận văn, đã tận tình chỉ bảo
và hướng dẫn tơi tìm ra hướng nghiên cứu, tiếp cận thực tế, tìm kiếm tài liệu, xử
lý và phân tích số liệu, giải quyết vấn đề,… nhờ đó tơi mới có thể hồn thành luận
văn cao học của mình.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM đã tổ chức
và tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho tôi được tham gia lớp cao học, chuyên ngành
Tài chính – Ngân hàng của Trường, đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân
thành đến Quý Thầy Cô của Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM, những người
đã tận tình giảng dạy và truyền đạt kiến thức cho tôi trong hai năm học cao học
vừa qua.
Cảm ơn các Anh Chị Em học viên chung lớp đã giúp đỡ, chia sẻ thơng tin
hữu ích với tơi trong q trình nghiên cứu.
Tơi trân trọng gửi lời cảm ơn đến Gia đình tơi, những người thân ln bên
cạnh động viên, hỗ trợ tơi trong suốt q trình học tập và hoàn thành luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Học viên cao học
TRẦN TUẤN ANH


iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN
------------------------------Đề tài nghiên cứu tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp
niêm yết tại Việt Nam. Mẫu nghiên cứu là 542 doanh nghiệp phi tài chính niêm
yết trên thị trường chứng khốn Việt Nam; dữ liệu thứ cấp được tiếp cận từ báo
cáo tài chính đã kiểm tốn của các doanh nghiệp trong giai đoạn 2014 – 2018.
Dựa vào cơ sở lý thuyết có liên quan cùng với tổng quan về kết quả nghiên cứu
thực nghiệm liên quan trước đó, luận văn đã xây dựng nên giả thuyết nghiên cứu

và đề xuất mơ hình nghiên cứu nhằm giải quyết mục tiêu nghiên cứu và trả lời câu
hỏi nghiên cứu đã đưa ra.
Phân tích hồi quy theo GLS cho thấy địn bẩy hoạt động có tác động tích cực
trong khi địn bẩy tài chính có tác động tiêu cực đến lợi nhuận, bên cạnh đó sự
tương tác giữa hai địn bẩy này có mối quan hệ bổ sung và tác động cùng chiều
đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Ngoài ra, nghiên cứu cũng phát hiện ra một bằng
chứng mới về sự tác động của đòn bẩy hoạt động ở dạng phi tuyến đến lợi nhuận
của doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam.
Từ khóa: địn bẩy hoạt động, địn bẩy tài chính, lợi nhuận, doanh nghiệp phi
tài chính.


iv

ABSTRACT
-------------------------------

This thesis studies the impact of leverage on profitability of listed firms in
Vietnam. The sample is 542 non-financial firms listed on Vietnamese stock
market; Secondary data is accessed from audited financial statements of firms in
the period of 2014 - 2018. Based on the relevant theoretical basis with an
overview of the previous relevant empirical research results, the thesis has built a
research hypothesis and proposed a research model to address the research
objectives and answer the research questions.
Regression analysis according to GLS shows that operating leverage has a
positive effect while financial leverage has a negative impact on profitability,
while the interaction among leverages has an additional relationship, and
positively impact on the profitability. In addition, the study also finds out the
evidence of the impact of non-linear operating leverage on the profitability of
listed firms in Vietnam.


Keywords: operational leverage, financial leverage, profitability,
non-financial firms.


v

MỤC LỤC
----------------------------LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... ii
TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................ iii
MỤC LỤC .............................................................................................................. v
DANH MỤC VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ............................................................... ix
DANH MỤC KÝ HIỆU BIẾN ............................................................................... x
DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................... xi
DANH MỤC HÌNH ............................................................................................. xii

Chương 1: GIỚI THIỆU ...................................................................................... 1
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..................................................... 1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................ 4
1.2.1. Mục tiêu tổng quát .................................................................................... 4
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................... 4
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU........................................................................... 4
1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................ 5
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 5
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 5
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 6
1.5.1. Nguồn dữ liệu ........................................................................................... 6
1.5.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 6
1.6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI .......................... 6

1.7. KẾT CẤU KHÁI QUÁT CỦA ĐỀ TÀI ..................................................... 7
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 9
Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ
LIÊN QUAN ........................................................................................................ 10


vi

2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP .......... 10
2.1.1. Bản chất và ý nghĩa của lợi nhuận .......................................................... 10
2.1.2. Chỉ tiêu đo lường lợi nhuận của doanh nghiệp ...................................... 11
2.1.3. Mơ hình phân tích Dupont cho suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu ......... 12
2.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐÒN BẨY VÀ TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY
ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP .................................................. 13
2.2.1. Đòn bẩy hoạt động và tác động của đòn bẩy hoạt động đến lợi nhuận
doanh nghiệp..................................................................................................... 14
2.2.2. Đòn bẩy tài chính và tác động của địn bẩy tài chính đến lợi nhuận của
doanh nghiệp..................................................................................................... 18
2.2.3. Sự tương tác của đòn bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính tác động đến
lợi nhuận của doanh nghiệp .............................................................................. 22
2.3. CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN QUAN ...................... 23
2.4. THẢO LUẬN CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VÀ XÁC ĐỊNH
KHE HỞ NGHIÊN CỨU ................................................................................. 33
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................... 35
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 36
3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................... 36
3.2. MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU ........................................................................ 38
3.2.1. Khái qt mơ hình nghiên cứu ............................................................... 38
3.2.2. Giải thích các biến trong mơ hình nghiên cứu ....................................... 39
3.2.3. Giả thuyết nghiên cứu............................................................................. 41

3.3. MẪU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................ 45
3.3.1. Mẫu nghiên cứu ...................................................................................... 45
3.3.2. Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................. 45
3.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................. 47
3.4.1. Phương pháp nghiên cứu định tính ......................................................... 47
3.4.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ..................................................... 47
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ................................................................................... 52


vii

Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 53
4.1. THỐNG KÊ MƠ TẢ ................................................................................. 53
4.2. PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN .................................................................. 56
4.3. PHÂN TÍCH HỒI QUY ............................................................................ 59
4.3.1. Kết quả hồi quy ...................................................................................... 59
4.3.2. Lựa chọn kết quả hồi quy ....................................................................... 62
4.3.3. Kiểm định các khuyết tật cơ bản của mơ hình ....................................... 64
4.3.4. Kết quả hồi quy khắc phục phương sai sai số thay đổi .......................... 65
4.4. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................... 66
4.4.1. Tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp niêm yết tại Việt
Nam .................................................................................................................. 66
4.4.2. Các yếu tố khác tác động đến lợi nhuận của doanh nghiệp niêm yết tại
Việt Nam........................................................................................................... 70
TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ................................................................................... 72

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ.................................... 73
5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................... 73
5.2. GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ .......................................................................... 74
5.2.1. Gợi ý, khuyến nghị về đòn bẩy hoạt động.............................................. 75

5.2.2. Gợi ý, khuyến nghị về địn bẩy tài chính................................................ 76
5.2.3. Gợi ý, khuyến nghị về mối quan hệ bổ sung cho nhau của đòn bẩy hoạt
động và địn bẩy tài chính đến lợi nhuận .......................................................... 77
5.2.4. Gợi ý, khuyến nghị các yếu tố khác ngoài đòn bẩy................................ 78
5.3. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI .... 79
5.3.1. Hạn chế của đề tài................................................................................... 79
5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................... 79
TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ................................................................................... 81

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 82


viii

PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH 542 DOANH NGHIỆP TRONG MẪU NGHIÊN
CỨU ..................................................................................................................... 87
PHỤ LỤC 2: DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................... 100


ix

DANH MỤC VIẾT TẮT


Diễn giải đầy đủ
Từ viết tắt
Tiếng Anh
HOSE

Ho


Chi

Minh

Tiếng Việt
Stock Sở giao dịch chứng khốn Hồ Chí

Exchange

Minh

HNX

Ha Noi Stock Exchange

Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội

FEM

Fixed Effect Model

REM

Random Effect Model

Pooled OLS

Pooled


ordinary

Mơ hình hồi quy các yếu tố tác động
cố định

least

squares

Mơ hình hồi quy các yếu tố tác động
ngẫu nhiên
Mơ hình hồi quy gộp
Hệ số phóng đại phương sai

VIF

Variance-inflating factor

R2

R-Squared

H0

Null hypothesis

Giả thuyết H0 (giả thuyết không)

H1


Alternative hypothesis

Giả thuyết H1 (giả thuyết nghịch)

WACC

EBIT

R bình phương, hoặc là hệ số xác định
bội

Weight Average Cost Of Chi phí sử dụng vốn bình qn gia
Capital
Earnings Before Interest
and Tax

quyền
Lợi nhuận trước lãi vay và thuế

EPS

Earning Per Share

Lợi nhuận (thu nhập) trên 1 cổ phiếu

ROA

Return on total assets

Tỷ số lợi nhuận ròng trên tổng tài sản


ROE

Return On Equity

Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu


x

DANH MỤC KÝ HIỆU BIẾN
--------------

Ký hiệu

Tên đầy đủ của biến

PROF

Lợi nhuận

OL

Địn bẩy hoạt động

FL

Địn bẩy tài chính

GROWTH


Khả năng tăng trưởng của doanh nghiệp

LIQ

Khả năng thanh khoản của doanh nghiệp

SIZE

Quy mô của doanh nghiệp

TANG

Tài sản cố định hữu hình của doanh nghiệp


xi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Lược khảo các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan .......................... 25
Bảng 3.1: Tóm tắt đo lường của các biến ............................................................. 40
Bảng 3.2: Tổng hợp tóm tắt kỳ vọng dấu tác động của địn bẩy đến lợi nhuận của
các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam ......................................... 44
Bảng 3.3: Bảng phân phối các lĩnh vực (ngành) trong mẫu nghiên cứu .............. 46
Bảng 4.1: Thống kê mơ tả các biến trong mơ hình nghiên cứu ............................ 53
Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến .............................................. 57
Bảng 4.3: Kết quả hệ số phóng đại phương sai .................................................... 59
Bảng 4.4. Kết quả hồi quy theo Pooled OLS, FEM và REM ............................... 60
Bảng 4.5. Kiểm định Redundant Fixed Effects .................................................... 62

Bảng 4.6: Kiểm định Lagrange multiplier (LM) .................................................. 63
Bảng 4.7: Kiểm định Hausman ............................................................................. 63
Bảng 4.8: Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi ..................................... 64
Bảng 4.9: Kết quả hồi quy theo phương pháp GLS .............................................. 65
Bảng 5.1: Tóm tắt kết quả nghiên cứu ................................................................. 74


xii

DANH MỤC HÌNH


Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 36
Hình 3.2. Khung thiết kế nghiên cứu .................................................................... 38
Hình 4.1. Quan hệ phi tuyến giữa đòn bẩy hoạt động với lợi nhuận .................... 63


1

Chương 1:
GIỚI THIỆU
Chương này sẽ trình bày lý do chọn đề tài nghiên cứu, qua đó xác định mục
tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu, phạm vi và đối tượng nghiên cứu; ngồi
ra, chương này cũng trình bày khái quát dữ liệu nghiên cứu và phương pháp
nghiên cứu, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài, và cuối chương này sẽ trình
bày cấu trúc tổng quát của đề tài
1.1. LÝ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Dưới góc độ tài chính, mục tiêu hoạt động của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi
nhuận và tiến đến tối đa hóa giá trị doanh nghiệp (James C. Van Horne và John
M. Wachowicz, Jr., 2008; Ngơ Kim Phượng, Lê Hồng Vinh và các cộng sự,

2016); như vậy, lợi nhuận có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn tại và phát triển
của doanh nghiệp, nếu khơng có lợi nhuận thì chẳng ai chấp nhận bỏ vốn đầu tư
và thành lập doanh nghiệp.
Để đạt được mục tiêu lợi nhuận, doanh nghiệp phải giải quyết hợp lý đối với
các quyết định tài chính chủ yếu là quyết định tài trợ, quyết định đầu tư và quản
trị tài sản. Theo đó, quyết định tài trợ là quyết định liên quan đến lựa chọn nguồn
vốn hay hình thức huy động vốn tài trợ cho tài sản (nguồn hình thành tài sản –
nguồn vốn). Các hình thức huy động vốn phổ biến hiện nay đối với các doanh
nghiệp sẽ là vay nợ thông qua việc phát hành các loại chứng khoán nợ, vay vốn từ
các định chế tài chính hoặc huy động vốn chủ sở hữu thơng qua phát hành chứng
khốn vốn. Việc đưa ra quyết định huy động vốn từ nợ (sử dụng đòn bẩy tài
chính) hay chủ sở hữu sẽ hình thành nên cấu trúc vốn của doanh nghiệp, qua đó sẽ
hình thành rủi ro tài chính cho các chủ sở hữu/cổ đơng doanh nghiệp. Địn bẩy tài
chính là việc mà doanh nghiệp huy động nguồn vốn có chi phí tài chính cố định
(nợ và cổ phiếu ưu đãi), việc sử dụng đòn bẩy tài chính ln là con dao “hai lưỡi”,
doanh nghiệp có thể tăng trưởng rất nhanh nếu lợi nhuận do địn bẩy tạo ra lớn
hơn chi phí nó bỏ ra thì thu nhập của nhà đầu tư sẽ nhiều hơn, không những thế,


2

doanh nghiệp còn được ưu đãi về thuế, giảm chi phí lãi phải trả. Nhưng nếu ngược
lại, doanh nghiệp sử dụng nợ càng nhiều, địn bẩy tài chính càng cao thì lãi phải
trả càng cao, dẫn đến có khả năng doanh nghiệp không trả lãi và nợ được, dẫn đến
rủi ro là thu nhập của cổ đông sẽ bị giảm đi. Chính vì thế, một doanh nghiệp nên
giữ cơ cấu vốn tối ưu sao cho việc gia tăng nợ và cổ phiếu ưu đãi sẽ làm tăng giá
trị của doanh nghiệp mình.
Có thể thấy rằng, đối với quyết định tài trợ mà doanh nghiệp sẽ tự chủ động
được trong việc huy động nguồn vốn, thì doanh nghiệp cịn phải đối mặt với quyết
định đầu tư là những quyết định liên quan đến hình thành tổng giá trị tài sản, giá

trị từng yếu tố tài sản cần có (tài sản lưu động và tài sản cố định) và mối quan hệ
giữa các bộ phận tài sản (Nguyễn Minh Kiều, 2010), và từ đó sẽ hình thành cơ cấu
chi phí hoạt động, bao gồm chi phí cố định (sử dụng địn bẩy hoạt động) và chi
phí biến đổi mà doanh nghiệp lựa chọn cho hoạt động kinh doanh của mình, điều
này sẽ chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố sau: đặc điểm ngành nghề kinh doanh, quy
mô doanh nghiệp, yếu tố công nghệ và cả quy định của Pháp luật,...
Như vậy, việc sử dụng đòn bẩy hoạt động và đòn bẩy tài chính sẽ tác động
đến lợi nhuận của doanh nghiệp như thế nào? Có một điều khác biệt giữa địn bẩy
hoạt động và địn bẩy tài chính là doanh nghiệp có thể lựa chọn địn bẩy tài chính
trong khi khó có thể lựa chọn địn bẩy hoạt động vì đặc thù đòn bẩy hoạt động chủ
yếu do đặc điểm ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp quyết định. Việc sử
dụng đòn bẩy tài chính sẽ hình thành nên cấu trúc tài chính và đây là một trong
những vấn đề quan trọng đối với bất kì doanh nghiệp nào. Tầm quan trọng của
cấu trúc tài chính bắt nguồn từ hiệu quả của nó đối với lợi nhuận, thanh khoản, rủi
ro tài chính và đặc biệt là giá trị của doanh nghiệp. Do đó, các cổ đơng, các nhà
đầu tư tiềm năng hoặc các chủ nợ đều rất quan tâm đến cấu trúc tài chính của một
doanh nghiệp, tuy nhiên khơng thể bỏ qua đặc điểm ngành nghề, quy mô kinh
doanh,… của doanh nghiệp đó, vì điều này có liên quan đến việc hình thành hình
nên cấu trúc chi phí hoạt động của doanh nghiệp như đã nói, hay nói cách khác là
mức độ đòn bẩy hoạt động mà doanh nghiệp sử dụng, từ đó sẽ phát sinh rủi ro
hoạt động kinh doanh mà doanh nghiệp phải đối mặt bên cạnh rủi ro tài chính.


3

Trên thế giới, có nhiều tài liệu nghiên cứu về tác động của đòn bẩy hoạt
động và đòn bẩy tài chính đến lợi nhuận của doanh nghiệp phi tài chính, nhưng
các kết luận khá khác nhau đối với từng quốc gia và từng khu vực. Các nghiên
cứu tìm ra tác động tích cực của địn bẩy đến lợi nhuận đo bằng ROE (ROA) của
doanh nghiệp như sau: tác động tích cực từ đòn bẩy hoạt động được thực hiện bởi các

nghiên cứu Uche T. Agburuga và Emmanuel A. L. Ibanichuka (2016), Kumar, D.
M. (2014), Pandey, N. S., & Ponni, R. (2017), Patel, J. B. (2014), Saleem, Q., &
Naseem, M. K. (2011) và tác động tích cực từ địn bẩy tài chính được thực hiện bởi
các nghiên cứu D. Silambarasan và R. Azhagaiah (2015), Saeeda Habib (2014), E.
B. Khedkar (2015), Kumar, D. M. (2014), Patel, J. B. (2014), Khurram Shahzad,
Zeshan Anwar và Tariq Hussain (2016) và Tayyaba, K. (2013). Trong khi đó, lại
có những nghiên cứu tìm ra tác động tiêu cực của đòn bẩy đến lợi nhuận đo bằng
ROE (ROA) của doanh nghiệp như các nghiên cứu của D. Silambarasan và R.
Azhagaiah (2015), Saeeda Habib (2014), E. B. Khedkar (2015), Pavan Kumar S.S
(2017), Khurram Shahzad, Zeshan Anwar và Tariq Hussain (2016) cho thấy đòn
bẩy hoạt động tác động tiêu cực đến lợi nhuận; và trong các nghiên cứu của Uche
T. Agburuga và Emmanuel A. L. Ibanichuka (2016), Pavan Kumar S.S (2017),
Pandey, N. S., & Ponni, R. (2017) và Sen, G., & Ranjan, R. (2018) thì lại cho thấy
địn bẩy tài chính có tác động tiêu cực đến lợi nhuận của các doanh nghiệp. Qua
đó, các nghiên cứu cũng rút ra những kết luận khác nhau về sự tương tác của địn
bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính có tác động cùng chiều (quan hệ bổ sung) hay
ngược chiều (quan hệ thay thế) đến lợi nhuận của doanh nghiệp.
Các nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam về tác động đồng thời của các loại
đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp hiện vẫn cịn hạn chế. Các cơng trình
nghiên cứu chủ yếu xoay quanh vấn đề cơ cấu vốn (đòn bẩy tài chính) như: các
nhân tố tác động đến địn bẩy tài chính, vai trị của địn bẩy tài chính đối với hiệu
quả hoạt động của doanh nghiệp hay tác động của cơ cấu vốn đến rủi ro tài chính
doanh nghiệp,…
Những thơng tin tìm hiểu trên cho thấy đề tài nghiên cứu “Tác động của
đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam” là một trong


4

những khoảng trống cần được nghiên cứu đối với trường hợp các doanh nghiệp

phi tài chính niêm yết tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu này vẫn đảm bảo được sự
khác biệt, độc lập và ít có sự trùng lập khi đặt vấn đề nghiên cứu cũng như mục
tiêu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu so với các công trình nghiên cứu đã
thực hiện trước đây.
1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục tiêu tổng quát:
Nghiên cứu này phân tích tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của các doanh
nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam, từ đó đưa ra những gợi ý, khuyến nghị
nhằm gia tăng lợi nhuận thơng qua quyết định sử dụng địn bẩy của doanh nghiệp.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể:
Từ mục tiêu nghiên cứu tổng quát nói trên, đề tài xác định các mục tiêu
nghiên cứu cụ thể như sau:
- Nhận diện xu hướng tác động của đòn bẩy hoạt động và đòn bẩy tài chính
đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam.
- Đo lường mức độ tác động của đòn bẩy hoạt động và đòn bẩy tài chính đến
lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam.
- Phân tích tác động của sự tương tác giữa đòn bẩy hoạt động với địn bẩy tài
chính đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt
Nam.
- Đưa ra gợi ý, khuyến nghị về quyết định sử dụng đòn bẩy hoạt động và địn
bẩy tài chính nhằm mục tiêu gia tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp phi
tài chính niêm yết tại Việt Nam.
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Với mục tiêu nghiên cứu nói trên, đề tài xác định các câu hỏi nghiên cứu
tương ứng như sau:
- Đòn bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính có xu hướng tác động như thế nào
đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam?
- Mức độ tác động của đòn bẩy hoạt động và đòn bẩy tài chính đến lợi nhuận
của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam như thế nào?



5

- Tác động của sự tương tác giữa đòn bẩy hoạt động với địn bẩy tài chính
đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam
như thế nào?
- Quyết định sử dụng đòn bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính như thế nào sẽ
góp phần gia tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại
Việt Nam.
1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tác động của đòn bẩy hoạt động và địn
bẩy tài chính đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính.
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung:
Đề tài nghiên cứu tác động của đòn bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính đến
lợi nhuận của các doanh nghiệp phi tài chính Việt Nam; theo đó lợi nhuận
(Profitability) là chỉ tiêu tài chính quan trong mà tất cả các chủ thể có liên quan
đến doanh nghiệp đều rất quan tâm; và dưới góc độ tài chính, lợi nhuận cần phải
xem xét trong mối quan hệ với các nguồn lực mà doanh nghiệp đã sử dụng để tạo
ra nó như tổng vốn đầu tư, vốn chủ sở hữu,... (Ngơ Kim Phượng, Lê Hồng Vinh
và các cộng sự, 2016; Richard A. Brealey và các cộng sự, 2008). Như vậy, lợi
nhuận được tiếp cận trong luận văn là thước đo dạng số tương đối – tỷ suất lợi
nhuận, thể hiện khả năng sinh lời của doanh nghiệp.
Về thời gian:
Đề tài nghiên cứu được thực hiện với thời gian 05 năm, tính từ năm 2014
đến năm 2018.
Về khơng gian:
Đề tài nghiên cứu được thực hiện với 542 doanh nghiệp phi tài chính niêm
yết trên thị trường chứng khốn chính thức tại Việt Nam (Sở giao dịch chứng

khốn TP. Hồ Chí Minh - HOSE và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội – HNX),
không bao gồm các doanh nghiệp thuộc những lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán
và bảo hiểm.


6

1.5. NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.5.1. Nguồn số liệu
Đề tài sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm
tốn từ năm 2014 đến năm 2018 của của 542 doanh nghiệp phi tài chính niêm yết
trên Sở giao dịch chứng khốn Hồ Chí Minh (HOSE) và Sở giao dịch chứng
khốn Hà Nội (HNX) thông qua hệ thống dữ liệu FinPro được cung cấp bởi
Doanh nghiệp Cổ phần Tập đoàn FiinGroup.
1.5.2. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu cũng như thực hiện các mục tiêu nghiên
cứu liên quan đến tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận các doanh nghiệp niêm yết
trên thị trường chứng khoán tại Việt Nam, đề tài sử dụng kết hợp phương pháp
nghiên cứu định tính với phương pháp nghiên cứu định lượng, trong đó:
- Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng để (i) tiếp cận và phân
tích cơ sở lý thuyết và các bằng chứng thực nghiệm, (ii) thiết kế mô hình nghiên
cứu, và (iii) thảo luận kết quả nghiên cứu, đúc rút kết luận và đưa ra một số gợi ý,
khuyến nghị có liên quan.
- Phương pháp nghiên cứu định lượng được sử dụng để xác định kết quả
nghiên cứu, bao gồm các phương pháp kỹ thuật nghiệp vụ cụ thể như sau: (i)
thống kê mô tả (Descriptive Statistics), (ii) phân tích tương quan (Correlation
analysis), và (iii) phân tích hồi quy dữ liệu bảng (Panel Data regression).
1.6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ ĐĨNG GĨP CỦA ĐỀ TÀI
Đóng góp chính của đề tài là góp phần kiểm chứng và cung cấp bằng chứng
thực nghiệm khẳng định cơ sở lý thuyết về tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận

của doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam, ngoài các yếu tố khác trong hoạt động
kinh doanh của doanh nghiệp.
Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu thực nghiệm đã làm sáng tỏ xu hướng
và mức độ tác động của đòn bẩy hoạt động và địn bẩy tài chính đến lợi nhuận của
các doanh nghiệp phi tài chính được lựa chọn để nghiên cứu tại Việt Nam, qua đó
cung cấp thơng tin hữu ích cho các nhà quản trị tài chính doanh nghiệp trong việc
đưa ra quyết định phù hợp.


7

Ngồi ra, kết quả nghiên cứu này cịn tạo tiền đề cho những nghiên cứu
trong tương lai bằng cách mở rộng mẫu nghiên cứu và thời gian nghiên cứu, khi
mẫu nghiên cứu lớn hơn sẽ giúp cho việc nghiên cứu trong phạm vi nhóm ngành
hiệu quả hơn.
1.7. KẾT CẤU KHÁI QUÁT CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài nghiên cứu tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp
niêm yết tại Việt Nam được thực hiện theo kết cấu 5 chương nội dung, bao gồm:
Chương 1: Giới thiệu
Chương 1 sẽ trình bày lý do chọn đề tài nghiên cứu, qua đó xác định mục
tiêu nghiên cứu chung, mục tiêu nghiên cứu cụ thể và câu hỏi nghiên cứu, xác
định phạm vi và đối tượng nghiên cứu; ngoài ra, chương này cũng trình bày ý
nghĩa đóng góp của đề tài, và cuối chương này sẽ trình bày kết cấu tổng thể của đề
tài.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết và bằng chứng thực nghiệm
Chương 2 sẽ thực hiện khảo lược cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu thực
nghiệm trước đây về tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của các doanh nghiệp, từ
đó sẽ thảo luận để xác định khoảng trống nghiên cứu và qua đó hình thành mơ
hình nghiên cứu, các giả thuyết nghiên cứu, các biến, phương pháp nghiên cứu
cho đề tài.

Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Căn cứ lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm ở chương 2 của luận văn sẽ
đưa ra thiết kế nghiên cứu về tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh
nghiệp trong qua nguồn dữ liệu là báo cáo tài chính. Các nội dung chính bao gồm:
trình bày quy trình nghiên cứu, đề xuất mơ hình nghiên cứu, mẫu nghiên cứu và
dữ liệu nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Chương 4 sẽ trình bày và phân tích kết quả nghiên cứu thực nghiệm về tác
động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam.
Các nội dung trình bày kết quả mơ hình: thống kê mơ tả mẫu nghiên cứu,
phân tích tương quan mơ hình nghiên cứu, và phân tích hồi quy dữ liệu bảng với


8

Pooled OLS, FEM và REM, sau đó tiến hành kiểm định hiện tượng đa cộng
tuyến, kiểm định hiện tượng tự tương quan, kiểm định hiện tượng phương sai thay
đổi, xác định kết quả cuối cùng của mơ hình và thảo luận kết quả nghiên cứu.
Chương 5: Kết luận và gợi ý, khuyến nghị
Chương 5 sẽ đúc rút kết luận về tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của
doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam, qua đó trả lời các câu hỏi nghiên cứu
cũng góp phần làm sáng tỏ mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. Và theo đó, chương này
sẽ đưa ra các gợi ý và khuyến nghị nhằm duy trì và gia tăng lợi nhuận của các
doanh nghiệp.
Ngồi ra, chương 5 cũng sẽ trình bày những hạn chế của đề tài nghiên cứu
và đưa ra gợi ý hướng nghiên cứu đề tài tiếp theo trong tương lai.


9


TÓM TẮT CHƯƠNG 1
-------------Với mục tiêu chung của đề tài nghiên cứu là làm rõ sự về tác động của địn
bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam, chương 1 đã luận
giải lý do lựa chọn đề tài, từ đó chỉ rõ mục tiêu cụ thể, xác định hướng nghiên cứu
thông qua các câu hỏi nghiên cứu tương ứng.
Bên cạnh đó, đề tài cũng đã chỉ ra đối tượng nghiên cứu, và giới hạn phạm
vi nghiên cứu với thời gian 5 năm (2014 – 2018) và khơng gian bao gồm 542
doanh nghiệp phi tài chính niêm yết tại Việt Nam. Sau khi khẳng định ý nghĩa,
đóng góp của đề tài cho thực tiễn quản trị tài chính nhằm đảm bảo mục tiêu lợi
nhuận của các doanh nghiệp cũng như bổ sung bằng chứng kiểm định cũng như
khẳng định các cơ sở lý thuyết có liên quan; cuối chương này đã cung cấp thông
tin khái quát 5 chương nội dung của đề tài.


10

Chương 2:
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN QUAN
Chương 2 sẽ trình bày cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm có liên
quan về về tác động của đòn bẩy đến lợi nhuận của doanh nghiệp phi tài chính,
qua đó chương này sẽ thảo luận nhằm xác định khoảng trống nghiên cứu và định
hướng thiết kế mơ hình nghiên cứu cho đề tài.
2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP
2.1.1. Bản chất và ý nghĩa của lợi nhuận
Lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa doanh thu và chi phí, qua đó thể hiện kết
quả hoạt động của doanh nghiệp; đây là lợi nhuận là chỉ tiêu tài chính quan trọng
gắn liền với mục tiêu tài chính của các doanh nghiệp mà tất cả các chủ thể có liên
quan đến doanh nghiệp đều rất quan tâm.
Một doanh nghiệp đảm bảo được khả năng tạo ra lợi nhuận thì doanh nghiệp

mới có thể tích lũy vốn, qua đó gia tăng năng lực tài chính từ bên trong để có thể
tồn tại và phát triển trong dài hạn góp phần gia tăng giá trị doanh nghiệp trên thị
trường theo lý thuyết trật tự phân hạng về cơ cấu vốn (Pecking order theory of
capital structure); hay lợi nhuận chính là cơ sở chứng minh rằng doanh nghiệp đầu
tư có hiệu quả, có thể làm giàu có hơn cho các chủ sở hữu, gia tăng niềm tin cho
các chủ sở hữu và từ đó tạo nên sự thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc thu hút
vốn đầu tư từ các chủ sở hữu phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh. Không
những thế, lợi nhuận tạo ra từ hoạt động của doanh nghiệp khi chưa tính đến tác
động của lãi vay và thuế thu nhập doanh nghiệp chính là cơ sở để đảm bảo cho
cam kết thanh tốn chi phí lãi vay theo hợp đồng giữa doanh nghiệp với chủ nợ,
giảm thiểu rủi ro kiệt quệ tài chính khi có địn bẩy tài chính; hay lợi nhuận tạo ra
từ hoạt động của doanh nghiệp khi chưa tính đến tác động của lãi vay và thuế thu
nhập doanh nghiệp sẽ cho thấy được khả năng đóng góp của doanh nghiệp trong
việc sử dụng vốn tạo ra lợi nhuận dành cho nền kinh tế, là thước đo trình độ sử


11

dụng vốn của doanh nghiệp cũng như đo lường khả năng đóng góp của doanh
nghiệp vào thu ngân sách nhà nước.
2.1.2. Chỉ tiêu đo lường lợi nhuận của doanh nghiệp
Dưới góc độ tài chính, lợi nhuận của các doanh nghiệp cần phải được xem
xét trong mối quan hệ với các nguồn lực mà doanh nghiệp đã sử dụng để tạo ra nó
như tổng vốn đầu tư, vốn chủ sở hữu,... (Ngơ Kim Phượng, Lê Hồng Vinh và các
cộng sự, 2018; Richard A. Brealey và các cộng sự, 2008); do đó lợi nhuận được
đo lường bằng số tương đối – tỷ suất lợi nhuận, thể hiện khả năng sinh lời của các
doanh nghiệp.
Theo lý thuyết chung về phân tích tài chính doanh nghiệp, lợi nhuận của
doanh nghiệp được tiếp cận và phân tích theo suất sinh lời trên tổng vốn đầu tư
(ROI - Return on Investment), suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA - Return on

Assets) hay suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE – Return on Equity), lợi nhuận
trên một cổ phiếu (EPS – Earnings per Share),... Trong giới hạn đề tài này, nghiên
cứu tác động đồng thời của đòn bẩy hoạt động và đòn bẩy tài chính đến lợi nhuận
của doanh nghiệp; trong đó, khi doanh nghiệp sử dụng địn bẩy hoạt động thì một
thay đổi trong doanh thu sẽ được phóng đại thành một thay đổi tương đối lớn hơn
trong lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)-đây là phần lợi nhuận sẽ được phân phối
cho các chủ thể gồm chủ nợ (chi phí tài chính cố định), Chính phủ (thuế thu nhập
doanh nghiệp) và cổ đơng (lợi nhuận sau thuế), cịn khi doanh nghiệp sử dụng địn
bẩy tài chính thì một thay đổi trong EBIT sẽ được phóng đại thành một thay đổi
tương đối lớn hơn trong lợi nhuận trên một cổ phiếu (EPS)-đây là lợi nhuận sau
thuế dành cho cổ đơng. Vì vậy, khi nghiên cứu tác động đồng thời của cả đòn bẩy
hoạt động và địn bẩy tài chính, đề tài sử dụng chỉ tiêu lợi nhuận được tiếp cận
dưới góc độ quản trị tài chính doanh nghiệp, theo đó lợi nhuận của doanh nghiệp
được nhận diện và đánh giá thông qua hiệu quả sử dụng vốn tạo lợi nhuận dành
cho các chủ sở hữu (cổ đông), thường được đo lường bởi chỉ tiêu suất sinh lời trên
vốn chủ sở hữu với cách tính cụ thể như sau:
Lợi nhuận sau thuế
Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu

=
Vốn chủ sở hữu bình quân