BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA ĐỊA LÍ
---------HỌC PHẦN

NGHIỆP VỤ HƯỚNG DẪN DU LỊCH
BÀI THI KẾT THÚC HỌC PHẦN

THUYẾT MINH VỀ ĐIỂM DU LỊCH

CHÙA BÀ THIÊN HẬU ( MIẾU BÀ THIÊN HẬU ) Ở
QUẬN 5

Giảng viên: ThS. VŨ THỊ THU HƯƠNG
Sinh viên thực hiện: Trần Khánh Thiện – 44.01.613.085

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6/2021


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU...........................................................................................................Trang 1
Chương 1. THỰC TRẠNG CÁC CƠNG TRÌNH KIẾN TRÚC, DI TÍCH VĂN HÓA
– LỊCH SỬ PHỤC VỤ DU LỊCH TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH....................
........................................................................................................................... Trang 2
1.1.

Tổng quan cơng trình kiến trúc, di tích văn hóa – lịch sử phục vụ du lịch

........................................................................................................................... Trang 2
1.2.

Thực trạng cơng trình kiến trúc, di tích văn hóa – lịch sử phục vụ du lịch

........................................................................................................................... Trang 4
Những thuận lơi...................................................................................................Trang 4
Những khó khăn...................................................................................................Trang 6
Thực trạng hiện nay.............................................................................................Trang 8
Chương 2. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN TẠI CƠNG TRÌNH KIẾN TRÚC, DI TÍCH
VĂN HĨA – LỊCH SỬ PHỤC VỤ DU LỊCH XUỐNG CẤP......................Trang 13
 Giải pháp về nguồn thu cho hoạt động trùng tu, tôn tạo..............................Trang 14
 Giải pháp về bảo vệ các cơng trình, di tích..................................................Trang 16
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................Trang 17
TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Chữ cái viết tắt

Viết thay cho

01

TP.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

02


KT – XH

Kinh tế - Xã hội

03

VH-LS

Văn hóa – Lịch sử

04

VH-TT

Văn hóa – Thơng tin

05

UBND

Ủy Ban Nhân Dân

06

CSHT

Cơ sở hạ tầng

07


CSVC – KT

Cơ sở vật chất – kỹ thuật

08

TNDL

Tài nguyên du lịch



MỞ ĐẦU
Với hơn 320 năm hình thành và phát triển, vùng đất Gia Định - Sài Gòn – Thành
phố Hồ Chí Minh đang lưu giữ nhiều tinh hoa di sản văn hóa đơ thị và nhiều cơng trình
kiến trúc đậm nét từ thời khẩn hoang đến thời thuộc địa, phần lớn các địa điểm này có sức
hấp dẫn rất lớn đối với khách du lịch trong và ngoài nước. Đây chính là lợi thế, tiềm năng
để xây dựng và phát triển các di sản, cơng trình này thành những sản phẩm du lịch đặc
trưng, đồng thời góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy những giá
trị, bản sắc văn hóa riêng của Thành phố qua nguồn lợi từ hoạt động du lịch. Thế nhưng,
Trong "cơn lốc" đơ thị hóa diễn ra nhanh như hiện nay thì việc bảo tồn, gìn giữ và phát
huy các giá trị văn hóa từ các cơng trình kiến trúc, di tích VH-LS đặt ra cho chính quyền
thành phố nhiều vấn đề cần giải quyết. Hơn thế nữa, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành
Quyết định “Phê duyệt Chương trình mục tiêu Phát triển văn hóa giai đoạn 2016 - 2020”,
đặt ra mục tiêu tổng quát là: “Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa đặc sắc của
dân tộc; phát triển các cơng trình văn hóa hiện đại, có ý nghĩa biểu tượng quốc gia, ý
nghĩa chính trị, lịch sử, truyền thống đặc sắc hướng tới mục tiêu chiến lược xây dựng nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Theo UBND Thành phố. Từ năm 2009, Chính quyền đã bố trí kinh phí hồn thành
theo kế hoạch về việc tu bổ, tơn tạo 32 di tích, cơng trình với tổng mức đầu tư hơn 500 tỷ

đồng. Nguồn vận động xã hội hóa trong tu bổ di tích, cơng trình từ năm 2009 đến nay đạt
khoảng 400 tỷ đồng với hơn 20 di tích, cơng trình được đầu tư tu bổ. Trong đó, chủ yếu là
các cơ sở tín ngưỡng, tơn giáo. Mặc dù đạt được một số kết quả trong việc bảo tồn di tích,
cơng trình có giá trị được cơng nhận, song UBND TP.HCM cho rằng vẫn cịn nhiều bất
cập nên cơng tác này chưa được hoàn thiện.
Sở Quy hoạch - Kiến trúc TP HCM cho hay, năm 2013, Thành phố có quyết định
bảo tồn di sản, cảnh quan kiến trúc đô thị. Tuy nhiên, hơn 6 năm qua, kết quả triển khai
còn khiêm tốn. Do chưa được quan tâm đúng mức nên một số cơng trình di sản bị xuống
cấp, lấn chiếm, tranh chấp, thậm chí nhiều cơng trình biến mất. Kiểm tra thực tế cho thấy,
có 560/1.400 biệt thự biến mất, khơng cịn giữ ngun hiện trạng, thay vào đó là nhà phố.
1


Thống kê từ Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh, du khách đến Thành phố Hồ Chí
Minh ngày càng tăng theo thời gian. Khách du lịch đến đây mặc dù chủ yếu là khách nội
địa nhưng số khách du lịch quốc tế cũng không hề nhỏ. Trong giai đoạn từ năm 2015 đến
2018, theo Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện, tình hình
phát triển du lịch có nhiều kết quả tích cực. Cụ thể, lượng khách quốc tế tăng gần hai lần
từ 8 triệu lên 15,5 triệu và tốc độ tăng trưởng là 25% /năm. Việt Nam là một trong 10
quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới và khách nội địa tăng 1,4 lần từ 57 triệu
lên 80 triệu vào năm 2018, đóng góp 8,4% GDP. Năm 2019 ngành du lịch đón được trên
18 triệu lượt khách quốc tế, tăng 16,2% so với năm 2018, phục vụ 85 triệu lượt khách nội
địa, tăng 6% và tổng thu từ du lịch đạt 726 ngàn tỷ đồng, tăng 17,1%. Hiện tại, Việt Nam
liên tục nằm trong nhóm những quốc gia có tốc độ tăng trưởng khách du lịch nhanh nhất
thế giới.
Như vậy, các kế hoạch trùng tu, tôn tạo, bảo vệ và nâng cấp các cơng trình kiến
trúc, các di tích VH-LS có giá trị từ các cơ quan chức năng luôn được thực hiện hàng
năm. Thế nhưng, thực trạng xuống cấp trong quá trình phục vụ du lịch của các địa điểm
này là điều đáng lo ngại với nhiều nguyên nhân khác nhau. Những nguyên nhân liệt kê
bên trên đến từ tuổi đời của các cơng trình, di tích; hoạt động trùng tu, tơn tạo gặp nhiều

khó khăn về thủ tục, thời gian, kinh phí; q trình đơ thị hóa diễn ra nhanh và mạnh tại
TP.HCM cần quỹ đất lớn cho phát triển KT-XH, cũng như tranh chấp, chiếm dụng của
người dân xung quanh các cơng trình, di tích; phát triển du lịch quá mức, nhất là du lịch
tham quan tại các địa điểm có giá trị được cơng nhận. Tệ hơn, nhiều địa điểm mang giá trị
lâu đời còn chưa được đưa vào danh mục phục vụ phát triển du lịch thì đã bị xóa sổ hồn
tồn vì nằm trong khu vực quy hoạch.
Chương 1. THỰC TRẠNG CÁC CƠNG TRÌNH KIẾN TRÚC, DI TÍCH VĂN HĨA
– LỊCH SỬ PHỤC VỤ DU LỊCH TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
1.1.

Tổng quan cơng trình kiến trúc, di tích văn hóa – lịch sử phục vụ du lịch
Hiện nay, các cơng trình kiến trúc, các di tích VH-LS phục vụ du lịch được xác

định là các loại tài nguyên du lịch. Các loại TNDL của TP.HCM rất đa dạng và phong
phú và cũng có nhiều cơ quan thống kê với các con số khác nhau.
2


Theo thống kê của Sở Du lịch TP.HCM năm 2017 cho thấy, hiện Thành phố có
trên 386 tài nguyên du lịch, trong đó có tới 97,9% được xếp vào tài nguyên du lịch văn
hóa. Như vậy, Thành phố đang sở hữu đa dạng hơn 200 tài nguyên văn hóa vật thể và hơn
100 tài nguyên nhân tạo, hệ thống bảo tàng, di tích cách mạng... với nhiều điểm đến hấp
dẫn khách du lịch.
Theo “DANH MỤC KIỂM KÊ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA, DANH LAM
THẮNG CẢNH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 20162020” của UBND TP.HCM thì tồn Thành phố phân loại và thống kê như sau: loại hình
khảo cổ: 01 cơng trình, địa điểm; loại hình kiến trúc nghệ thuật: 71 cơng trình, địa điểm;
loại hình lịch sử: 28 cơng trình, địa điểm.
Theo Sở Văn hóa – Thể thao TP.HCM, hiện tại TP.HCM có 177 di tích đã quyết
định xếp hạng: 02 di tích quốc gia đặc biệt (di tích lịch sử), 56 di tích quốc gia (02 di tích
khảo cổ học, 30 di tích kiến trúc nghệ thuật, 24 di tích lịch sử), 114 di tích cấp thành phố

(66 di tích kiến trúc nghệ thuật, 48 di tích - lịch sử). Ngày 31/12/2019, UBND Thành phố
Hồ Chí Minh đã tổ chức Lễ cơng bố và trao bằng xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp
Thành phố cho 5 cơng trình kiến trúc nghệ thuật (di tích kiến trúc nghệ thuật Trường
THPT chuyên Trần Đại Nghĩa và Trường THCS Võ Trường Toản (quận 1), di tích kiến trúc
nghệ thuật nhà thờ Thủ Thiêm và tu viện Hội dòng Mến Thánh giá Thủ Thiêm (quận 2), di
tích kiến trúc nghệ thuật Lăng Võ Tánh tại quận Phú Nhuận).
Nhìn chung, các cơ quan chức năng tùy theo quyền hạn và nhiệm vụ mà có nhiều
cách phân loại, thống kê các loại cơng trình, di tích khác nhau và trong những thời điểm, giai
đoạn khác nhau. Việc thống kê và phân loại từ nhiều tổ chức gây khó khăn trong q trình
quản lí, đánh giá chính xác và cụ thể về nguồn tài nguyên du lịch cho phát triển du lịch, tạo
rắc rối trong quá trình liên hệ của các nhà đầu tư, quy hoạch và đặc biệt là việc bảo vệ các
cơng trình, địa điểm nêu trên. Cụ thể, trong quá trình khảo sát cho nghiên cứu khoa học của
khoa Địa lí. Nhóm tác giả nhận được phản ánh của tổ chức và cá nhân quản lí các cơng trình
kiến trúc, di tích VH-LS thì địa điểm nào được UBND TP.HCM cơng nhận sẽ được bảo vệ
chặt chẽ, chu đáo bởi chính quyền quận huyện; những địa điểm được công nhận bởi Sở VHTT mà khơng có trong danh mục của UBND TP.HCM sẽ tự quản lí bởi tổ chức và cá nhân
3


của điểm đó, từ đó dẫn đến hiện trạng xâm chiếm trái phép của người dân, sự xuống cấp
nghiêm trọng mà khơng có biện pháp bảo vệ hợp lí của cơ quan có thẩm quyền cao hơn. Bên
cạnh đó, các địa điểm đã được cơng nhận khi có vấn đề xuống cấp muốn sửa chữa thì tổ
chức và cá nhân quản lí địa điểm đó phải trình đơn xin phép sửa chữa với thủ tục nhiều
bước, kèm theo thời gian chờ phê duyệt khá là lâu. Một điểm đáng chú ý nữa là có tình trạng
địa điểm chỉ mới được đề xuất làm thủ tục cơng nhận di tích, cơng trình nhưng đã được
thống kê vào danh mục như chùa Linh Sơn Hải Hội quận Gò Vấp (Sở VH-TT TP.HCM) và
địa điểm khơng cịn tồn tại là Hầm bí mật, số 132/870A Nguyễn Kiệm, Phường 3, quận Gò
Vấp (UBND TP.HCM.
1.2.

Thực trạng cơng trình kiến trúc, di tích văn hóa – lịch sử phục vụ du lịch

Những thuận lợi
Trong 10 năm từ 2009 đến 2019, TP.HCM đã tổ chức, đưa ra nhiều chính sách bảo

quản di sản đạt nhiều kết quả tốt như bố trí kinh phí hơn 500 tỉ đồng để tu bổ, tơn tạo 32
di tích. Đặc biệt, từ năm 2016 đến nay, TP đã tập trung nguồn vốn hơn 200 tỉ đồng hồn
thành tu bổ, tơn tạo nhiều cơng trình, kiến trúc có giá trị, là đơn vị tiên phong trong công
tác bảo tồn cảnh quan kiến trúc đô thị. Riêng tháng 12/2019, Thành phố đã thực hiện
chương trình “Lắng nghe và trao đổi” với chủ đề “Bảo tồn di sản văn hóa – Thực trạng và
giải pháp” do HĐND TP.HCM phối hợp Đài Truyền hình TP.HCM tổ chức và cũng nhận
được nhiều ý kiến và giải pháp từ Thành ủy viên, Phó Chủ tịch HĐND Thành phố Phạm
Đức Hải.
Đầu tháng 10-2019, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đã giao Sở Xây dựng quản lý
chặt chẽ, kịp thời ngăn chặn chủ đầu tư các biệt thự cũ có giá trị về lịch sử, kiến trúc, văn
hóa được xây dựng trước năm 1975 trên địa bàn thành phố tự ý phá dỡ, chia cắt biệt thự
trái pháp luật. UBND Thành phố giao UBND các quận, huyện có trách nhiệm tiếp tục rà
soát, phân loại tất cả biệt thự cũ được xây dựng trước năm 1975, hạn chế đến mức thấp
nhất tình trạng bỏ sót các biệt thự cũ có giá trị về lịch sử, kiến trúc, văn hóa trên địa bàn.
Ðồng thời, các đơn vị thực hiện phân loại bước đầu theo quy định về tiêu chí đánh giá và
phân loại biệt thự cũ trên địa bàn thành phố. Hiện thành phố có khoảng 1.300 căn biệt thự
được xây dựng trước năm 1975 có giá trị về kiến trúc, nghệ thuật, cảnh quan, lịch sử, văn
4


hóa cao nhưng đang dần xuống cấp, phần lớn tập trung ở các quận: 1, 3, 5, 6, Bình Thạnh,
Phú Nhuận và Gị Vấp.
Theo Sở Văn hóa-Thể thao, TP.HCM là một trong hai địa phương có nhiều bảo
tàng nhất nước. Sau hơn 40 năm xây dựng và phát triển, đến nay Thành phố có 13 bảo
tàng trong tổng số 134 bảo tàng khắp Việt Nam, trong đó có 11 bảo tàng cơng lập và 2
bảo tàng ngồi cơng lập. Theo phân loại, có 7 bảo tàng cấp thành phố trực thuộc Sở VHTT (3 bảo tàng Hạng I: Bảo tàng Thành phố, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố, Bảo tàng
Lịch sử Thành phố; và 4 bảo tàng Hạng II: Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh, Bảo tàng

Phụ nữ Nam bộ, Bảo tàng Hồ Chí Minh và Bảo tàng Tơn Đức Thắng), 4 bảo tàng trực
thuộc bộ, ngành trung ương quản lý (Bảo tàng Lực lượng vũ trang miền Đông Nam bộ,
Bảo tàng chiến dịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng Khơng quân phía Nam và Bảo tàng Địa chất
TP.HCM), 2 bảo tàng ngồi cơng lập (Bảo tàng Áo dài, Bảo tàng nghệ thuật Wada). Hằng
năm, các bảo tàng đón tiếp trên 3.000.000 lượt khách tham quan. Riêng năm 2018, các
bảo tàng đón tiếp được gần 4 triệu lượt khách.
Khi đề cập đến việc nghiên cứu các cơng trình, di tích kiến trúc nghệ thuật tại
TP.HCM, có thể kể đến một số cơng trình, bài viết như Bước đầu tìm hiểu nghệ thuật
chạm khắc gỗ Thành phố Hồ Chí Minh của Huỳnh Ngọc Trảng đăng trên Tạp chí Mỹ
thuật, Số 2, 1987,  Nghệ thuật chạm khắc gỗ Thành phố Hồ Chí Minh của Huỳnh Ngọc
Trảng và Đỗ Duy Ngọc trong sách Địa chí Thành phố Hồ Chí Minh (Tập 3, Nxb.
TP.HCM, 1990, Đình ở Thành phố Hồ Chí Minh của Hồ Tường, Nguyễn Hữu Thế (Nxb.
Trẻ.TP.HCM, 2005), Đình miếu và lễ hội dân gian của Sơn Nam (Nxb.TP.HCM,
TP.HCM, 1992)...Ngoài ra, trong quá trình lập hồ sơ xếp hạng di tích, Trung tâm Bảo tồn
di tích của Sở Văn hóa-Thể thao TP. HCM đã đo đạc diện tích, xác định các khu vực của
di tích, chụp một số hình ảnh mang tính chất minh họa. Các bộ hồ sơ tuy khó có thể sử
dụng để quảng bá hay trùng tu phục chế di tích, song đó cũng là những tư liệu đáng q
cho công tác bảo tồn. Trung tâm cũng đã xuất bản vựng tập Hành trình di sản thành phố
Hồ Chí Minh (năm 2011) để lưu giữ các hình ảnh của những di tích văn hóa nghệ thuật
của thành phố. Có thể nói, các cơng trình kiến trúc nghệ thuật ở TP.HCM cùng với hệ
thống các đồ án hoa văn trang trí rất phong phú và có giá trị vẫn cần được nghiên cứu
5


nhiều hơn, sâu hơn phục vụ cho công tác bảo tồn, kéo dài tuổi thọ của các di tích và phát
huy giá trị.
Những biện pháp trên tuy có phần chậm trễ nhưng đã thể hiện sự quan tâm đúng
mức của các cơ quan chức năng trong việc nhìn nhận giá tri đang bị xâm hại, xuống cấp
trầm trọng của các cơng trình, di tích trong giai đoạn hiện nay, nhất là cơ quan đầu tàu
UBND TP.HCM trong cuộc chiến bảo vệ các địa điểm có giá trị VH-LS lâu đời cũng như

nguồn TNDL văn hóa này.
Những khó khăn
Theo nhận định của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Trình, Phó viện trưởng Viện
nghiên cứu phát triển TP.HCM: “Di sản văn hóa và đơ thị TP.HCM rất phong phú, đa
dạng, có giá trị về mặt l.ịch sử, Thành phố đã và đang đối mặt với các vấn đề nan giải
trong quá trình phát triển đơ thị của một thành phố cực lớn. Trong đó, có vấn đề về bảo
tồn di sản. Các di sản văn hóa, khơng gian kiến trúc đã bị biến dạng, biến mất hoặc đang
bị đe dọa trước áp lực của q trình đơ thị hóa, trước sức ép về tăng dân số, áp lực về quỹ
đất để đầu tư xây dựng các cơng trình phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Sự lựa chọn giữa
bảo tồn và phát triển đặt ra cho chính quyền và nhân dân thành phố cân nhắc trong định
hướng quy hoạch, phương thức bảo tồn và khai thác các giá trị di sản văn hóa”. Quan
điểm trên đã đề cập đến sự xuống cấp của các cơng trình, di tích qua nhiều nguyên nhân
khác nhau. Đây cũng là nguyên nhân mà nhiều địa phương đang phải đối mặt trên toàn
đất nước. Bên cạnh đó, việc xây dựng các quy định về bảo tồn di sản cịn chậm so với q
trình phát triển kinh tế - xã hội; công tác vận động các tổ chức, cá nhân trực tiếp quản lý
các cơng trình, địa điểm trong danh mục lập hồ sơ xếp hạng di tích cịn gặp nhiều khó
khăn, đặc biệt là các cơ sở tơn giáo, cơ sở tín
ngưỡng. Theo ơng Võ Trọng Nam, Phó Giám
đốc Sở VHTT TP.HCM, có tới 18 di tích, cơng
trình kiến trúc lâu đời đã bị xố sổ hồn tồn.
Ngun nhân do trong q trình quy hoạch giao
thơng đơ thị Thành phố đã bỏ sót khu vực bảo vệ

6


di tích; q trình phân loại di tích, di sản chậm, dẫn đến việc nhiều di tích lại nằm trong
khu vực quy hoạch”.

Công trường Quách Thị Trang, quận 1


Biệt thự 237 Nơ Trang Long, quận Bình Thạnh

Chia sẻ với những khó khăn về nguồn kinh phí để bảo tồn và phát huy di sản, cũng
như cơng trình kiến trúc, di tích VH-LS, ơng Nguyễn Văn Đạt - Phó ban Văn hóa - Xã hội
HĐND TP.HCM cho biết: “Thành phố có giao các quận - huyện rà soát và kiểm kê di tích
lịch sử. Thành phố cịn hỗ trợ ngân sách để trùng tu, bảo tồn di sản. Thế nhưng qua giám
sát thấy rõ, các sở ngành cịn khó khăn, hạn chế, bất cập trong cơng tác bảo tồn. Khơng ít
di tích xuống cấp nặng nhưng nguồn vốn trùng tu chưa đạt. Thủ tục trùng tu rườm rà nên
vốn sửa chữa ngày càng tăng cao. Hệ thống pháp luật về bảo tồn di sản chưa đồng bộ, cơ
sở pháp lý cải tạo và phục hồi chưa rõ. Bên cạnh đó, thành phố đang đối mặt với q trình
đơ thị hóa nên bảo tồn gặp áp lực về đơ thị hóa, tăng dân số…nên di tích bị lấn chiếm”.
Ngồi ra, theo ơng Lê Tơn Thanh- Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa TP.HCM cho
rằng: “Những năm gần đây có nhiều văn bản luật liên quan đến hoạt động di tích văn hóa
nhưng cần thêm sự điều chỉnh vì chưa có văn bản đủ mạnh huy động nguồn lực xã hội.
Nếu cứ dựa vào nguồn vốn ngân sách thì mỗi năm chỉ có 3 - 5 di tích được tiến hành
trùng tu. Như vậy đến khi nào hơn 100 di tích mới được trùng tu, tơn tạo chưa kể có nhiều
điểm khác cần bảo tồn?”.
Thêm vào đó, nói về khó khăn trong việc bảo tồn và phát triển di tích VH-LS trên
địa bàn TP HCM, ơng Võ Trọng Nam - Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao khẳng định,
di tích đang bị xâm lấn, việc quản lý di tích cịn mỏng. Bảo tàng hầu như dựa trên dinh
7


thự cũ nên cấu trúc không phù hợp, thiếu kho lưu trữ, cơng nghệ mới... Sở Văn hóa - Thể
thao sẽ ghi nhận những phản ánh về khó khăn mà các Ban Quản lý di tích, bảo tàng nêu,
nhằm kiến nghị với Bộ VHTTDL, mong muốn, sớm có chính sách thơng thống để kêu
gọi sự đóng góp từ xã hội, trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư xã hội hóa cho bảo tồn và
phát triển di sản văn hóa cịn thấp.
Cụ thể, một số di tích trên địa bàn Thành phố đã xuống cấp, thậm chí bị xâm hại,

điển hình là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia, chùa Giác Lâm (quận Tân Bình). Đây là
ngơi chùa cổ, có lịch sử hình thành hơn 250 năm (xây dựng từ năm 1744), đang lưu giữ
113 pho tượng cổ bằng gỗ mít (từ đầu thế kỷ XVIII) và những hiện vật q giá.
Tương tự, tình trạng xâm hại các di tích cũng xảy ra tại di tích khảo cổ học quốc
gia Lị gốm Hưng Lợi (quận 8); di tích quốc gia chùa Phụng Sơn (quận 11)… Mặt khác,
các di tích văn hóa đang hoạt động có hiệu quả, mang lại nguồn thu cho ngân sách TP
như: Địa đạo Củ Chi, Hội trường Thống Nhất, Nhà thờ Đức Bà… lại nằm ở khu vực
trung tâm thành phố, vì thế dẫn đến mất cân đối, chênh lệch trong quá trình phát huy giá
trị của từng di tích, di sản.
Thực trạng hiện nay
Căn cứ vào bài báo khoa học của tác giả Mã Thanh Cao, Làm gì để phát huy giá trị
di sản văn hóa trong đời sống hiện đại?, đăng trên tạp chí điện tử Thế giới Di sản. Các
cơng trình và di tích kiến trúc nghệ thuật tại Thành phố Hồ Chí Minh có niên đại xưa nhất
khoảng trên hai trăm năm và mới nhất khoảng gần một trăm năm. Chủ trương của Nhà
nước nói chung và của TP.HCM nói riêng về việc bảo tồn và phát huy giá trị các di tích
kiến trúc nghệ thuật đã đi vào thực tế và những cán bộ làm trong lĩnh vực này cũng đã có
nhiều cố gắng. Nếu chúng ta khảo sát một vịng thì sẽ thấy các di tích đang ở một trong
hiện trạng sau:
Loại thứ nhất là các di tích được quản lý, đầu tư để bảo tồn và còn giữ được những
yếu tố gốc. Đây thường là các cơng trình kiến trúc nghệ thuật lớn được giao cho các cơ
quan sử dụng làm trụ sở hoặc giữ nguyên công năng ban đầu như tòa nhà Ủy ban nhân
dân TP.HCM, Tòa án nhân dân TP.HCM, Nhà hát TP.HCM, Bưu điện TP.HCM, Bảo
8


tàng Lịch sử Việt Nam TP.HCM), Bảo tàng TP.HCM, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, Bảo
tàng Hồ Chí Minh… Một số đình, chùa đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật
cũng được bảo tồn khá tốt như Điện Ngọc Hồng, Miếu Thiên Hậu ở quận 1; đình Minh
Hương Gia Thạnh ở quận 5; đình Trường Thọ ở Thủ Đức, Hội quán Tuệ Thành (Chùa
Bà) quận 5; Lăng Lê Văn Duyệt; Đình Bình Hịa quận Bình Thạnh; Đình Phú Nhuận quận

Phú Nhuận; Chùa Giác Lâm, Tân Bình… Các cơng trình thuộc loại này đã được Thành
phố đầu tư để bảo quản, duy tu trong thời gian qua, nhất là từ khi Luật Di sản Văn hóa ra
đời (2001) và sau đó được bổ sung sửa chữa (2009). Tuy nhiên, do nhiều lý do khách
quan và chủ quan, việc đầu tư trùng tu, sửa chữa vẫn chưa thể đáp ứng yêu cầu về thời
gian, kinh phí. Cụ thể như Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM có Dự án Cải tạo và mở rộng Bảo
tàng TP.HCM được trình năm 2002 và UBND TP.HCM duyệt từ năm 2005 với tổng vốn
đầu tư hơn 200 tỉ đồng. Nhưng cho đến nay, kinh phí Thành phố chỉ cấp được 3 tỉ đồng
cho giai đoạn I của Dự án - Sửa chữa các tòa. Số tiền trên chỉ đủ chỉnh trang tòa nhà thứ
hai đưa vào sử dụng vào năm 2011. Tòa nhà thứ 3 được tiếp nhận năm 2014 cũng chưa
được cấp kinh phí, dù đã được trưng bày vào tháng 5-2015 sau khi tu sửa bên trong với
kinh phí tiết kiệm từ nguồn thu hoạt động sự nghiệp của đơn vị. Còn tòa nhà lớn nhất
được thay thế lớp vôi đã quét từ năm 1987 khi Công ty Akzo Nobel Hà Lan tài trợ sơn lại
tồn bộ mặt ngồi vào năm 2011-2012! Theo chúng tơi, có nhiều cơng trình cũng có kế
hoạch bảo tồn nhưng cũng không khác bao nhiêu so với Bảo tàng Mỹ thuật về q trình
đầu tư. Một số cơng trình kiến trúc tôn giáo cũng được bảo tồn khá tốt, trong số đó, kinh
phí của thành phố cấp cũng có và kinh phí của cơ sở do cộng đồng đóng góp cũng có. Rất
đáng trân trọng tinh thần của những cộng đồng đã bảo quản khá tốt, giữ nghiêm ngặt các
yếu tố gốc khi trùng tu, sửa chữa và nhận các khoản tài trợ.

9


Lăng Lê Văn Duyệt (Lăng Ông Bà Chiểu), sửa chữa tháng 6/2020

Tình trạng thứ hai là các tích được quản lý nhưng đã bị xâm lấn, hư hại nghiêm
trọng hoặc mất một số yếu tố gốc do các lần tu sửa trước đây. Một thực tế, khi chưa có
chủ trương chính sách cụ thể để bảo tồn các di sản văn hóa, nhiều đền chùa, miếu mạo đã
bị làm sai lệch so với bản gốc. Tiêu biểu như chùa Giác Viên ở quận 11; chùa sắc tứ
Trường Thọ; đình Thơng Tây Hội ở quận Gị Vấp; đình Xn Hiệp ở Thủ Đức; chùa
Phước Tường, chùa Hội Sơn ở quận 9…. Còn quy trình, thủ tục để tiến hành tu sửa cũng

gây khơng ít khó khăn khiến cơng trình bị xuống cấp nghiêm trọng, tiêu biểu như chùa
Giác Viên ở quận 11; chùa Sắc Tứ Trường Thọ ở Gị Vấp. Kinh phí Thành phố giành cho
việc quản lý các di tích cịn rất khiêm tốn, nhất là hệ thống các đình đã được xếp hạng di
tích kiến trúc nghệ thuật (khoảng hơn 20 triệu đồng mỗi năm). Vậy nên đa số những
người (Ơng, Bà từ) vẫn quan tâm, chăm chút qt dọn, gìn giữ đình là do họ tự nguyện vì
tình cảm gắn bó, chứ khơng thể sống được bằng tiền được trợ cấp. Sự xuống cấp và nguy
cơ biến mất của các di tích kiến trúc nghệ thuật tại TP.HCM, trong đó có nơi đã được xếp
hạng di tích với niên đại hàng trăm năm, tình trạng các kết cấu bằng gỗ bị mối mọt ăn
ruỗng, các hoa văn bị gãy, rơi rớt mất đang diễn ra ở khơng ít các cơng trình là điều báo
động khẩn cấp. Trong đó có những cơng trình bị hư hoại hồn tồn, cháy rụi khơng còn tư
liệu phục dựng, trùng tu như vụ cháy chùa Hội Sơn ở quận 9 là một thực tế đau lòng. Sự
10


cố cháy chùa Hội Sơn có thể coi như một thảm họa khi lửa đã thiêu rụi tịa nhà chính cùng
với tồn bộ các tượng Phật, chng đồng cổ q giá nhất của cơng trình. Tình trạng đáng
báo động nữa là sự sai lệch với bản gốc về kiểu dáng, hoa văn, màu sắc khi trùng tu, sửa
chữa khiến các cơng trình mất đi sự thuần nhất và biến dạng cần được kiểm định, tu sửa.

Chùa Sắc Tứ Trường Thọ, quận Gò Vấp

Tọa lạc tại số 791 đường Phan Văn Trị (số cũ 53/524), quận Gị Vấp, Thành phố
Hồ Chí Minh, Sắc Tứ Trường Thọ Tự được ghi nhận là “Ngơi chùa cổ 300 tuổi cịn lưu
giữ nhiều Cổ vật tôn giáo và nhiều biển Sắc phong giá trị của triều đình nhà Nguyễn thế kỷ 18 -19". Năm 2000, chùa Sắc Tứ Trường Thọ đã được Nhà nước công nhận "Di
tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia”. Và đây cũng là một trong những địa điểm thu hút
khách du lịch gần xa đến hành hương và chiêm ngưỡng các cổ vật hiện lưu giữ trong
chùa. Theo Đại đức Thích Huệ Quang - Trụ trì chùa cho biết: Khn viên chùa trước đây
rất rộng, có hàng rào tre bao quanh. Khi làm đường cái, đất chùa bị cắt ngang ra thành hai
khu vực và khuôn viên chùa càng ngày càng nhỏ dần vì có các hộ dân đến xây cất nhà,
chiếm đất. Trong vườn chùa trước đây có hai ngơi Bảo tháp, bên trái là Tháp của Hịa

thượng Ấn Tơng (đời thứ 37 dịng Tế Thượng chánh tơng) và bên phải là Tháp của Hịa
thượng Tâm Thơng (đời thứ 38 dịng Tế Thượng chánh tơng). Trước đây chùa có cả Đơng
11


lang và Tây lang (nhà chư tăng ở phía Đơng và phía Tây) nhưng nay chỉ cịn có một dãy
nhà hai lớp làm theo lối cổ truyền với cột kèo đơn sơ. Mỗi lớp nhà gồm có ba gian hai
chái với 16 cột lớn và 8 cột nhỏ, chân cột có kê đá xanh. Lớp nhà trước là chánh điện, lớp
nhà sau là hậu tổ, bàn thờ được thiết trí đơn giản. Đây là tình trạng lấn chiếm đất di tích
xảy ra cụ thể nhất ở nơi đây, khiến cho khu mộ của các vị hòa thượng bị tách biệt ra khỏi
khuôn viên chùa bởi con hẻm nhỏ hiện đang chạy sát bờ tường chùa thông ra đường
Nguyễn Văn Nghi.
Chùa đã được trùng tu nhiều lần và lần gần đây nhất là năm 1994-1995. Diện mạo
hiện nay là do đợt trùng tu vào cuối thế kỷ 19. Tình trạng di tích xuống cấp và bị người
dân lấn chiếm, xâm hại tại di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia chùa Sắc Tứ Trường Thọ,
ở phường 7, quận Gò Vấp đã được cảnh báo từ năm 2012. Thời gian đó, Thượng tọa
Thích Tịnh Thành, trụ trì nhà chùa đề cập trên các phương tiện truyền thông đại chúng về
việc nhiều cây cột, kèo, đòn tay bị mốt mọt xâm hại nặng nề và nhiều năm qua có một số
hộ dân xây dựng lấn chiếm, sinh hoạt ăn ở đã ảnh hưởng đến mỹ quan di tích. “Tơi mong
nhà nước sớm thực hiện dự án tu sửa, tôn tạo ngôi chùa. Mái chùa cần được làm lại
nguyên trạng (lợp ngói âm dương) thay vì lợp tạm bằng tơn như hiện nay để bảo đảm
trang nghiêm và kiến trúc của chùa”. Cuối năm 2012, Đại đức trụ trì đã làm đơn xin tu bổ
di tích từ nguồn kinh phí xã hội hóa và được các cấp chính quyền địa phương hướng dẫn
hỗ trợ, được chấp thuận từ cơ quan quản lý cao nhất là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch.
Và mãi cho đến đầu tháng 3 năm 2020, sau 1 năm kể từ ngày Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch gửi văn bản số 1308/BVHTTDL-DSVH đến UBND Thành phố Hồ Chí Minh về
việc thẩm định Dự án tu bổ di tích chùa Sắc Tứ Trường Thọ, phường 7, quận Gị Vấp thì
chùa Sắc Tứ Trường Thọ mới bắt đầu làm lễ đặt đá trùng tu. Vấn đề thủ tục xin trùng tu
một cơng trình cấp quốc gia kéo dài đến 8 năm mới bắt đầu cấp phép đã ảnh hưởng khơng
nhỏ đến hoạt động tín ngưỡng và giá trị vốn có của ngơi chùa cổ, nhất là vào mùa mưa lũ

khi mà các phật tử nơi đây phải ra sức bảo vệ các hiện vật quý trong chùa có nguy cơ hư
hại do tình trạng thời tiết xấu, du khách đến tham quan, chiêm ngưỡng chùa cũng cảm
nhận một giá trị văn hóa cổ xưa đang mai một dần theo năm tháng .
Mặc dù, Đại đức Huệ Quang cho biết: “Việc tu bổ sẽ không làm ảnh hưởng đến
các di tích về kiến trúc nghệ thuật và tuân thủ theo những quy định của luật Di sản văn
12


hóa về tu bổ” nhưng nếu quan sát hiện trạng cổng chùa được xây mới, tuy khang trang,
đẹp đẽ nhưng các giá trị văn hóa truyền thống chạm trổ, kiến trúc cổ đã thay bằng những
nét kiến trúc mới mẻ, uyển chuyển và hiện đại hơn cái kiến trúc xa xưa vốn có của nó.
Chương 2. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN TẠI CƠNG TRÌNH KIẾN TRÚC, DI TÍCH
VĂN HĨA – LỊCH SỬ PHỤC VỤ DU LỊCH XUỐNG CẤP
Việc bảo tồn, phát huy giá trị tại các cơng trình, di tích VH-LS với phát triển kinh
tế - xã hội thông qua mô hình du lịch đã mang lại hiệu quả thiết thực cho Thành phố.  Du
lịch văn hóa vừa tạo ra thu nhập, việc làm vừa tạo động cơ, vừa tạo ra nguồn lực để bảo
tồn và phát huy giá trị di tích VH-LS; đồng thời hỗ trợ tích cực nâng cao chất lượng cuộc
sống, tăng cường hiểu biết, tôn trọng đa dạng và giao thoa các nền văn hóa, làm cơ sở
hình thành quy tắc ứng xử phù hợp giữa người dân với khách du lịch và với cơng trình, di
tích có giá trị. Do đó, phát huy thế mạnh về tài nguyên DLVH, lấy DLVH làm hướng
trọng tâm hướng tới mục tiêu phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, thì địi
hỏi các bên cùng hành động, có những giải pháp hữu hiệu về bảo tồn và phát huy bền
vững đối với các cơng trình, di tích VH-LS. Theo đó, cần có các giải pháp thực hiện bảo
tồn như sau:
Theo Trương Kim Quân - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích TP Hồ Chí Minh đề
xuất ba giải pháp về bảo tồn di tích. Ðầu tiên là hoàn thiện cơ bản hệ thống văn bản pháp
lý của thành phố về phân cấp quản lý di tích, quy chế quản lý đầu tư tu bổ di tích; đẩy
nhanh chương trình bảo tồn cảnh quan kiến trúc đơ thị trên địa bàn Thành phố. Thứ hai là
xây dựng quy hoạch tổng thể bảo tồn di tích của Thành phố đến năm 2030, từ đó chọn
danh mục di tích có giá trị cao về lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật, khảo cổ, truyền thống…

để có kế hoạch ưu tiên đầu tư. Một giải pháp hết sức quan trọng nữa là giải quyết hài hịa
lợi ích chung của tồn xã hội và lợi ích riêng của các cá nhân, tổ chức có quyền sử dụng
cơng trình di tích.
Và theo Phó Chủ tịch Thường trực HÐND Thành phố Phạm Ðức Hải: "Thứ nhất,
tăng cường quản lý nhà nước nhằm ngăn chặn ngay tình trạng xuống cấp, lấn chiếm di
tích di sản. Để mất rồi khơng thể tìm lại được nên bằng mọi cách phải làm cho được. Thứ
hai, nâng cao vai trò của cộng đồng để cùng nhau bảo quản di tích, di sản. Trước hết là
13


cộng đồng ở khu dân cư đó, rộng hơn là cộng đồng ở cấp phường, xã, quận, huyện để
cùng nhau bảo vệ di tích di sản đó. Thứ ba, phải đẩy nhanh việc lập hồ sơ khoa học cho di
tích, di sản, từ đó đề ra các giải pháp tổng thể để bảo vệ. TP chúng ta có 172 di tích, di
sản thì mỗi hồ sơ phải có những chi tiết được bảo quản, trùng tu như thế nào, nâng cấp ra
sao trong tổng thể, như vậy sẽ giúp cho người làm chủ di sản, di tích đó dễ dàng hơn
trong công tác bảo quản, trùng tu và phát huy di tích. Thứ tư, vừa đầu tư ngân sách nhiều
hơn nữa, không phải chỉ là 500 tỉ đồng, vừa đẩy mạnh xã hội hóa, khơng chỉ là 400 tỉ
đồng; nếu có số tiền đầu tư như thế thì hoạt động bảo tồn sẽ hiệu quả. Thứ năm, tăng
cường hợp tác trong và ngồi nước để thực hiện tốt hơn cơng tác bảo quản di tích, di sản".
Như vậy, việc đưa ra các giải pháp cho các địa điểm bị xâm hại hoặc xuống cấp
trầm trọng là vấn đề cần thiết, có thể đề xuất các giải pháp cho các đối tượng sau.
 Giải pháp về nguồn thu cho hoạt động trùng tu, tôn tạo
Nguồn thu chủ yếu tập trung vào những cơng trình, địa điểm ở khu vực trung tâm,
bao gồm những cơng trình hiện đại, những di tích VH-LS đặc biết, cấp quốc gia, cấp
thành phố, các danh lam thắng cảnh và nhiều địa điểm thu hút đặc trưng tại các quận
huyện. Vì thế nếu muốn tăng cường nguồn thu cần nhiều giải pháp thu hút khách tham
quan đến các cơng trình, di tích có giá trị, đồng thời quảng bá hình ảnh của các địa điểm
du lịch nhằm tạo điều kiện tiếp cận và thu hút du khách trong những năm sau.
Một số giải pháp để tăng nguồn thu:
- Tăng số lượng nguồn kinh phí tu bổ, hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước, gồm:

+ Đề nghị chính quyền Thành phố hỗ trợ nguồn thu hoặc sử dụng trực tiếp nguồn
thu từ các địa điểm có quy mơ, doanh thu du lịch tốt nhất Thành phố hoặc tốt nhất quận
huyện bằng cách cắt giảm thu ngân sách Nhà nước tại các điểm này. Từ đó, tăng nguồn
đầu tư cho CSHT, CSVC-KT cho các điểm quan trọng, cần thiết.
+Căn cứ vào “Báo cáo tóm tắt – Kết quả đề án: Kiểm kê, đánh giá và quản lí hệ
thống tài nguyên du lịch trên địa bàn TP.HCM” để quy hoạch chi tiết những tài ngun
du lịch văn hố có điều kiện phát triển du lịch, để xin được nguồn vốn đầu tư của Nhà
nước.
14


- Đẩy mạnh cơng tác xã hội hố trong phát triển du lịch, kêu gọi sự tham gia của
nhiều thành phần kinh tế trong và ngoài nước, cá nhân lẫn tập thể để đầu tư cho cơng tác
quảng bá hình ảnh du lịch của các cơng trình, di tích với quy mơ lớn và chun nghiệp.
Về phía các bảo tàng:
- Thường xuyên đổi mới các hoạt động bảo tàng, đặc biệt là các hoạt động trưng
bày, hướng dẫn, phục vụ, dịch vụ… tạo điều kiện cho du khách có nhu cầu sử dụng các
dịch vụ của bảo tàng nhằm tạo nguồn thu cho việc bảo tồn, tôn tạo và nâng cấp các hạng
mục cơng trình.
- Thường xun chỉnh lý, nâng cấp hệ thống trưng bày (về nội dung và hình thức)
và các thiết bị phục vụ trưng bày. Chú trọng tới việc lựa chọn, nghiên cứu, xây dựng các
trưng bày chuyên đề hay, hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu của du khách. Nâng cấp trang thiết bị,
CSHT, CSVC-KT của bảo tàng, tăng cường cảnh quan xung quanh để thu hút khách du
lịch.
- Cần sớm hồn thiện chiến lược truyền thơng và tăng cường việc gắn kết các bảo
tàng trong việc triển khai các hoạt động truyền thơng, quảng bá hình ảnh bảo tàng, các
hoạt động bảo tàng tới công chúng đa dạng, phong phú hơn. Đặc biệt là đối với những đối
tượng cơng chúng chưa có điều kiện đến bảo tàng. 
- Tăng cường sự phối hợp giữa bảo tàng với các công ty du lịch, lữ hành nhằm kịp
thời chuẩn bị nội dung, trao đổi thông tin ngay từ khâu xây dựng các tour của các công ty

du lịch, lữ hành (cung cấp thơng tin, các chương trình đặc biệt diễn ra tại bảo tàng cho các
công ty du lịch, lữ hành để xây dựng những tour du lịch di sản văn hóa độc đáo, đặc sắc tour du lịch chuyên đề bảo tàng, di sản - phù hợp với nhu cầu tham quan, thưởng ngoạn
các giá trị di sản văn hóa dân tộc của du khách đến Việt Nam); sự phối hợp giữa hướng
dẫn viên bảo tàng với hướng dẫn viên du lịch nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu hướng dẫn
của du khách khi đến với bảo tàng, di tích…;
Về phía các cơng ty du lịch, lữ hành:
- Cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa với các bảo tàng, di tích, cơng trình lân cận để
khai thác tốt nhất tiềm năng DLVH phục vụ nhu cầu DLVH của du khách hiện nay.
15


- Cần thiết kế những sản phẩm du lịch chuyên đề bảo tàng, di tích VH-LS, cơng
trình kiến trúc đương đại.
- Là cầu nối giữa khách du lịch với bảo tàng, các công ty du lịch, lữ hành cần tăng
cường đóng góp ý kiến xây dựng cho các hoạt động của bảo tàng, đặc biệt là các hoạt
động, dịch vụ phục vụ du khách nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả của các chuyến du
lịch.
 Giải pháp về bảo vệ các cơng trình, di tích
Cần phải nghiêm túc thực hiện “du lịch xanh”, gắn các hoạt động du lịch với giữ
gìn và phát huy các giá trị văn hóa và bảo vệ mơi trường.
Tài ngun du lịch văn hố rất đạng, bao gồm những tài nguyên văn hoá về lịch sử,
các cơng trình kiến trúc nghệ thuật…các giải pháp dưới đây có thể áp dụng để bảo vệ
nguồn tài nguyên này, bao gồm:
- Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc bảo vệ và tơn tạo các di tích văn hóa
- lịch sử để giảm tải việc xuống cấp.
- Tập huấn nâng cao ý thức của nhân viên trong khu du lịch, tuyên truyền kiến
thức ấy đến cộng đồng dân cư và du khách, thực hiện tốt vấn đề bảo vệ môi trường và tôn
tạo tài nguyên du lịch văn hoá.
- Thường xuyên tổ chức, phát động các phong trào, cuộc thi tìm hiểu về các giá trị
văn hố, lịch sử…cho cộng đồng địa phương. Tạo sân chơi, có sự tham gia của cộng đồng

địa phương và du khách về ẩm thực hay tham gia làm các sản phẩm truyền thống tại
khn viên các cơng trình, di tích hấp dẫn.
Về trách nhiệm của cơ quan quản lí, phải nắm bắt thơng tin, có những quyết định
tơn tạo kịp thời các khu du lịch văn hóa có nguy cơ xuống cấp. Có biện pháp bảo vệ, hỗ
trợ các địa điểm văn hố để những nơi này có thể duy trì và phát triển hơn nữa.
Về trách nhiệm của cộng đồng địa phương, Nhà nước cần tăng quyền lực cho cộng
đồng là thực hiện quyền kiểm soát, quản lý các nguồn tài nguyên văn hóa, cộng đồng
được giao trách nhiệm giám sát các vấn đề liên quan đến phát triển du lịch từ chủ trương,
triển khai các kế hoạch, từ việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình cơng cộng
16


đến vấn đề bảo vệ, bảo tồn tài nguyên du lịch văn hóa và xây dựng nguồn nhân lực cho
cộng đồng có đủ điều kiện và khả năng thực hiện, tiếp cận, cũng như đủ các yếu tố
chuyên môn trong việc giám sát các vấn đề bảo vệ, tôn tạo tài nguyên văn hóa.
Về trách nhiệm của khách du lịch, trong quá trình tham quan cần nâng cao ý thức
giữ gìn, bảo vệ các giá trị văn hố. Khơng được có những hành động phá hoại làm thay
đổi các hiện vật văn hố. Giữ gìn vệ sinh chung, lên án những hành vi vi phạm nội quy
khu vực tham quan.
Bên cạnh đó một số trường quan tâm đưa học sinh sinh viên đến các bảo tàng, các
di tích lịch sử góp phần giáo dục truyền thống, bảo tồn các khu di tích của địa phương.
Trong chương trình đào tạo của học phần Giáo dục Quốc phòng – An Ninh, sinh viên
cũng phải đến các bảo tàng để viết bài thu hoạch. Việc tăng cường các nội dung học tập
liên quan đến giá trị VH-LS, kiến trúc cơng trình cũng góp phần quan trọng trong công
tác bảo tồn và tạo nguồn thu tơn tạo các điểm di tích. Chính quyền các cấp cần quảng bá
rộng rãi các di tích của địa phương để các em học sinh đến tìm hiểu nhiều hơn.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.

Kết luận


Lịch sử hình thành và phát triển lâu đời của TP.HCM tại Nam Bộ đã để lại nhiều
giá trị văn hóa đặc sắc được lưu giữa trong các cơng trình kiến trúc, di tích VH-LS, việc
sử dụng và phát huy các giá trị này một cách khoa học sẽ giúp các giá trị văn hóa trở
thành nguồn tài nguyên du lịch văn hóa độc đáo và phong phú cho phát triển hoạt động du
lịch của TP.HCM. Khai thác là một mặt, nhưng mặt còn lại là phát triển bền vững để
không bị khai thác quá mức làm các địa điểm bị xuống cấp về giá trị và cơ sở vật chất –
kỹ thuật và dần bị xóa sổ. Một trong những bất cập hiện nay là Luật Di sản văn hóa chưa
đưa ra đầy đủ các giải pháp định lượng, trách nhiệm cụ thể của cơ quan quản lý nhà nước,
chủ sở hữu di tích, cơ sở pháp lý và quy trình thực hiện cho việc bảo tồn di sản,… Bên
cạnh đó, cơ quan quản lý còn thiếu nhân lực và điều kiện thực hiện bảo tồn di sản, việc
quy hoạch và nhận diện di sản, di tích chưa thực hiện đến nơi đến chốn dẫn đến việc
xuống cấp hoặc biến dạng nhưng không kịp thời phục dựng…

17


2.

Kiến nghị

Nhằm mục đích phát huy hiệu quả các giá trị hấp dẫn của các cơng trình, di tích
cho phát triển du lịch văn hóa TP.HCM, xin đề xuất các kiến nghị đến các cơ quan chức
năng như sau:
-

Đối với Sở Du lịch TP.HCM:

+ Sẽ là cơ quan đi đầu trong công tác bảo vệ, tôn tạo và phát triển các giá trị lâu
đời của các cơng trình, di tích văn hóa – lịch sử trên địa bàn Thành phố.

+ Đưa ra nhiều chính sách nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất – kỹ thuật
phục vụ cho các địa điểm quan trọng, có những biện pháp hỗ trợ vốn đầu tư cho xây dựng
các cơng trình phụ liên quan đến hoạt động du lịch của các cơng trình, di tích nhưng
khơng nằm khn viên của các cơng trình, di tích.
+ Phối hợp với chính quyền Thành phố đẩy mạnh công tác quảng bá, xúc tiến du
lịch tại các địa điểm, cơng trình nổi bật.
-

Đối với UBND TP.HCM:

+ Xây dựng từng bước việc định hình hoạt động du lịch tại các cơng trình, di tích
có tiềm năng phát triển du lịch, các quy hoạch tổng thể, cụ thể cho việc trùng tu, tơn tạo
các cơng trình xuống cấp tại 24 quận huyện.
+ Đưa ra nhiều biện pháp hỗ trợ tơn tạo các di tích văn hóa – lịch sử xuống cấp,
thường xuyên kiểm kê và giám sát các hệ thống di tích trên địa bàn để có chính sách bảo
vệ phù hợp.
+ Cùng người dân địa phương thực hiện công tác tuyên truyền và bảo tồn các giá
trị văn hóa lâu đời của TP.HCM. Nhất là các hoạt động sinh hoạt về nguồn cho đối tượng
học sinh – sinh viên trên toàn Thành phố.

18


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Long Hồ (2019), Nâng cao vai trò của cộng đồng dân cư cùng bảo quản, phát huy di tích,
di sản văn hóa, bài báo đăng trên trang tin điện tử của Đảng Bộ Thành phố Hồ Chí
Minh.
Nguyên Quốc (2019), Giải pháp bảo tồn di sản văn hóa ở Thành phố Hồ Chí Minh, bài
báo đăng trên trang báo điện tử của Thành phố Hồ Chí Minh.
Thùy Trang (2019), Quy hoạch đơ thị “khai tử” di tích, bài báo đăng trên trang báo điện

tử của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch.
Hoàng Trọng Tuân (2018), Khai thác tài nguyên du lịch nhân văn để phát triển du lịch ở
Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Tiến sĩ, Trường Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh.
Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh - Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh (2018),
Báo cáo tóm tắt – Kết quả đề án: Kiểm kê, đánh giá và quản lí hệ thống tài nguyên
du lịch trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.

19