SÂU BỆNH HẠI TRÊN CHANH LEO
Nguyễn Thị Bích Ngọc, Nguyễn Nam Dương
Viện Bảo vệ thực vật – Viện KHNN Việt Nam


Passifloraceae (Passiflora)
• Nguồn gốc:
– Từ miền nam Brazil tới miền bắc
Argentina
• 5 lồi passiflora trồng thương mại:
– Passiflora edulis
– P. edulis forma flavicarpa
– P. ligularis
– P. lauriofolia
– P. quadrangularis
(Lee WL, Wang DN, Fengshan Tropical Horticultural
Experiment Station)
2

3


Passifloraceae (Passiflora)
– Passiflora edulis

– P. lauriofolia

– P. edulis forma flavicarpa

– P. quadrangularis

– P. ligularis

Wikipedia, the free encyclopedia

3

4


Nguồn cung ứng chanh leo trên thế giới

Source: />4


Chanh leo tại Việt nam
• Đài Nơng 1, là giống lai của Passiflora edulis
sims X P. edulis f. flavicarpa)

North (Son La)

(Chang, C. A 1992. and Chang, C. A et al)

• Trồng tại Sơn La, Nghệ An và Tây Nguyên.

North (Que Phong)

• Tổng diện tích : 8000 Hecta in 2018
South Central area

5


7


Bệnh hại chính trên chanh leo

• Bệnh vi khuẩn
• Bệnh nấm
• Tuyến trùng
Passion fruit phytophthora blight

• Bệnh virus
• Bệnh do Phytoplasma
• Bệnh sau thu hoạch

Passion fruit collar rot

Passion fruit collar rot 6

8


Bệnh virus
Hiện nay đã phát hiện được 5 loài virus gây hại trên cây chanh leo tại Việt Nam:
- Cucumber mosaic virus (CMV): Do rệp muội (rầy mềm) truyền virus gây bệnh, phổ biến
là các loài: Myzus persicae, Aphis fabae, Aphis craccivora…(truyền khơng bền vững, có thể
truyền qua hạt giống). Cây ký chủ gồm ớt, dưa chuột, cà rốt, thuốc lá, đậu tương, cà chua,
khoai tây, chanh leo, …
- East Asian Passiflora virus (EAPV): Do rệp muội truyền virus gây bệnh phổ biến là các
loài: Aphis gossypii, Hyperomyzus lactucae, Myzus persicae truyền bệnh (truyền không bền

vững). Cây ký chủ là chanh leo. EAPV-AO (Iwai, 2006), và IB strains ( Hang et al, 2018)

- Euphorbia leaf curl virus (EuLCV): Do bọ phấn (rầy phấn trắng) Bemisia tabaci truyền
virus gây bệnh (truyền bền vững). Cây ký chủ gồm đu đủ, trạng nguyên, thuốc lá, chanh leo.
- Papaya leaf curl Guangdong virus (PaLCuGDV): Do bọ phấn Bemisia tabaci truyền virus
gây bệnh (truyền bền vững). Cây ký chủ gồm đu đủ, thuốc lá, chanh leo.
-

Virus mới PVNV (ghi nhận năm 2018)

7


• Triệu chứng bệnh

• Virus CMV: lá bị khảm vàng, gây vết đốm trên lá và trên quả.
• Virus EAPV: lá bị khảm vàng, quăn queo biến dạng, quả cũng bị méo mó biến
dạng. Virus EAPV có 2 chủng:
+ Chủng IB gây triệu chứng quả biến dạng nhưng khơng hóa gỗ;
+ Chủng AO gây triệu chứng quả biến dạng, hóa gỗ.
• Chủng AO cũng gây triệu chứng hóa gỗ nên dễ nhầm lẫn với bệnh virus gây
hóa gỗ Passion fruit Woodiness virus (PWV) do rệp muội Myzus persicae,
Aphisgossypii, Aphis fabae truyền virus gây bệnh (truyền không bền vững)
chưa phát hiện ở Việt Nam.
• Virus EuLCV: lá vàng, lốm đốm, các lá non hơi cong.
• Virus PaLCuGDV: lá vàng, lốm đốm, các lá non hơi cong.
8


Bệnh cứng trái

• Ghi nhận đầu tiên tại Úc năm 1964 do Passion fruit woodiness virus (PWV)
(Taylor and Kimble,1964)

• 1992 tại Đài Loan với tên gọi PWV (Chang, 1992)
• 2006 tại Nhật, với tên East Asia passiflora virus (EAPV) (Iwai and Nakamura, 2006)
• 2018 tại Đài Loan, Passionfruit woodiness disease được đặt tên EAPV (Hang et
al, 2018)

9


Triệu chứng

Tomohiro Fukumoto 2012

Japan EAPV AO strain

Healthy

Dr A. A. Seif - icipe

PWV Australia

Woodiness

Taiwan’s isolate (Hang et al, 2018)

Vietnam’s isolate

10



Triệu chứng

• East Asian Passiflora virus (EAPV): 680-900
nm dài and 12-15 nm rộng.
•Lá bị khảm vàng, quăn queo biến dạng, quả cũng
bị méo mó biến dạng. Virus EAPV có 2 chủng:
+ Chủng IB gây triệu chứng quả biến dạng nhưng
không hóa gỗ;
+ Chủng AO gây triệu chứng quả biến dạng, hóa
gỗ
•


Passionfruit Vietnam virus (PVNV)
• Potyvirus mới

(Hang - SDY Lab)

740 nm ± 32 in length

Triệu chứng

12


Trình tự gen PVNV

13



Mẫu chanh bị nhiễm từng virus và nhiễm cả 2
60
51

Samples number

50
40
30

25

22

20

14
8

10
0

5

0

0


0

Son La

Que Phong
PVNV

EAPV

Dak Nong

Mixed-infection

14


Bệnh virus PaLCV
• Papaya leaf curl virus (PaLCV): Do bọ phấn Bemisia tabaci truyền virus gây bệnh
(truyền bền vững). Cây ký chủ gồm đu đủ, thuốc lá, chanh leo
• Virus PaLCV: lá vàng, lốm đốm, các lá non hơi cong


Quy trình giám định virus PaLCV và EuLCV (họ Begomovirus)
PCR

Tách chiết
bằng CTAB

Đọc kết quả


Pha mix


Bệnh quăn ngọn (Papaya leaf curl virus
(PaLCV), Euphorbia leaf curl virus (EuLCV)

Euphorbia Leaf Curl virus

PLCV virus (Papaya leaf curl virus)

Lá, ngọn bị quăn queo, kích thước lá giảm. Lá bị bệnh thường có

màu xanh đậm, dày hơn lá khỏe.


Bệnh khảm lá (Cucumber Mosaic Virus (CMV)
Triệu chứng bệnh trên lá là

những vết khảm vàng, sáng
màu, bắt đầu bằng những

đốm nhỏ màu vàng ở phần
thịt lá

Cucumber mosaic virus (CMV)


Phương thức lây nhiễm của bệnh

Bệnh virus hại chanh leo lây nhiễm chủ yếu qua:

- Nhân giống vơ tính (giâm, chiết, ghép cành từ các cây bị bệnh).

- Dụng cụ cắt tỉa khi nhân giống hoặc trong quá trình canh tác.
- Côn trùng môi giới truyền bệnh như rệp muội Myzus persicae,
Aphis gossypii, Aphis fabae và bọ phấn Bemisia tabacii.
- Riêng virus Cucumber mosaic virus có thể lan truyền qua hạt
giống.

19


Biện pháp phòng trừ
Giống:
- Sử dụng cây giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng.
- Khơng nhân giống (giâm, chiết, ghép) ở những cây có triệu
chứng bệnh, ở những khu vực đã nhiễm bệnh.
- Bảo vệ cây con không bị côn trùng môi giới xâm nhập truyền
bệnh virus bằng lưới chuyên dụng hoặc trồng trong nhà lưới
chống côn trùng.


Nhân giống và sản xuất giống sach bệnh trong nhà lưới

Cây mẹ được giám định bằng RT-PCR và PCR với primers xác định 5 loại virus: EAPV-AO, EAPV-IB,
CMV, EuLCV, PaLCV
21


Biện pháp phịng trừ
Biện pháp canh tác


• Nhổ bỏ triệt để cây bệnh trên vườn.
• Xử lý cây con trước khi trồng bằng các thuốc bvtv nội hấp. Cây con nên
bảo vệ trong lồng lướicho từng cây. Tránh trồng xen với cây trồng là ký chủ
ưa thích của rầy trắng như thuốc lá, cà chua hay cây thuốc họ bầu bí khác.
• Dọn sạch cỏ trên vườn, tránh tạo điều kiện cho cây ký chủ của rầy trắng
phát triển.
• Khử trùng dụng cụ (dao, kéo) khi cắt tỉa bằng Javel 1%.


23


Biện pháp phịng trừ
• Phịng trừ mơi giới truyền bệnh

- Đặt bẫy dính màu vàng để thu hút, diệt trưởng thành cơn trùng chích hút
hoặc treo giấy bạc trên ngọn cây chanh leo để tạo ánh sáng phản xạ xua đuổi
cơn trùng chích hút.
- Theo dõi chặt chẽ các đợt lộc, đặc biệt là vườn trong thời kỳ kiến thiết cơ
bản (mới trồng), phun thuốc khi lộc non mới nhú từ 0.5 - 1cm
- Tỉa bớt lá để các đợt đọt non ra tập trung, sử dụng các thuốc bảo vệ thực
vật như: Confidor 100SL, Regent 800WG, Marshal 200SC…


Bệnh do nấm
Trên thân lá