Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ



TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC


VẤN ĐỀ KẾT HỢP BIỆN CHỨNG
CÁC MẶT ĐỐI LẬP VÀ SỰ VẬN
DỤNG NĨ VÀO HOẠT ĐỘNG
CHUN MƠN

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Nguyên Ký

Học viên thực hiện:

Đinh Mai Hằng

Mã số học viên:

202107052

TP. Hồ Chí Minh – năm 2021


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

MỤC LỤC

CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT KẾT HỢP BIỆN CHỨNG GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP..1
1.1 Mặt đối lập là gì?....................................................................................................1
1.2 Lý luận về các mặt đối lập .....................................................................................1
1.2.1 Sự thống nhất giữa các mặt đối lập..................................................................1
1.2.2 Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập....................................................................2
1.2.3 Sự kết hợp giữa các mặt đối lập.......................................................................2
1.2.4 Sự chuyển hóa của các mặt đối lập ..................................................................3
1.3 Ý nghĩa phương pháp luận của lý thuyết kết hợp biện chứng các mặt đối lập ......4
CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG KẾT HỢP BIỆN CHỨNG GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP ...6
2.1 Vận dụng của Lênin trong thực tiễn cách mạng Nga .............................................6
2.2 Vận dụng của Hồ Chí Minh thể hiện trong thực tiễn cách mạng Việt Nam ..........8
2.3 Vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam thể hiện trong công cuộc đổi mới đất
nước ............................................................................................................................ 12
2.3.1 Kết hợp các mặt đối lập trong xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa........................................................................................... 12
2.3.2 Kết hợp các mặt đối lập trong hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực .............15


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Nguyên Ký (2008), Sự kết hợp các mặt đối lập trong thời kỳ quá độ lên
CNXH ở Việt Nam hiện nay, NXB Kinh Tế TP.HCM.
2. Bùi Văn Mưa và các cộng sự (2014), Triết học, tr.121-124.
3. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo (2008), Giáo trình Triết học, NXB Chính Trị Hành
Chính.
4. Nguyễn Hữu An (2012), Phân tích nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập và vận dụng quy luật đó vào trong nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, Luận Văn.



Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT KẾT HỢP BIỆN CHỨNG GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP
1.1 Mặt đối lập là gì?
Mặt đối lập là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt, những đặc điểm, những
thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một
cách khách quan và phổ biến trong mỗi sự vật, hiện tượng.
Sự tồn tại các mặt đối lập là khách quan và là phổ biến trong thế giới. Theo triết
học duy vật biện chứng của Engels thì tất cả các sự vật, hiện tượng trên thế giới đều
chứa đựng những mặt trái ngược nhau. Ví dụ như: Trong ngun tử có điện tử và hạt
nhân hay trong sinh vật thì có sự đồng hố và dị hố, trong kinh tế thị trường có cung
và cầu, hàng và tiền. Những mặt trái ngược nhau đó trong phép biện chứng duy vật gọi
là mặt đối lập.
1.2 Lý luận về các mặt đối lập
1.2.1 Sự thống nhất giữa các mặt đối lập
Hai mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn biện chứng tồn tại trong sự thống nhất với
nhau. Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa lẫn nhau, tồn tại không tách rời
nhau giữa các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền
đề. Các mặt đối lập tồn tại không tách rời nhau nên giữa chúng bao giờ cũng có những
nhân tố giống nhau. Những nhân tố giống nhau đó gọi là sự "đồng nhất" của các mặt đối
lập. Với ý nghĩa đó," sự thống nhất của các mặt đối lập" cịn bao hàm cả sự " đồng nhất"
của các mặt đó. Engels đã đưa ra ví dụ:

“Giai cấp vơ sản và sự giàu có là hai mặt đối lập, với tính cách như vậy chúng
hợp thành một chỉnh thể hoàn chỉnh, thống nhất, chế độ tư hữu với tư cách là sự giàu có
buộc phải duy trì vĩnh viễn ngay cả sự tồn tại của mặt đối lập của nó là giai cấp vơ
sản”— Engels.
Do có sự "đồng nhất" của các mặt đối lập mà trong sự triển khai của mâu thuẫn
đến một lúc nào đó, các mặt đối lập có thể chuyển hoá lẫn nhau. Sự thống nhất của các
mặt đối lập còn biểu hiện ở sự tác động ngang nhau của chúng. Song đó chỉ là trạng thái
vận động của mâu thuẫn ở một giai đoạn phát triển khi diễn ra sự cân bằng của các mặt
đối lập.
1
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

1.2.2 Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập
Các mặt đối lập không chỉ thống nhất, mà cịn ln "đấu tranh" với nhau. Đấu
tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn
nhau giữa các mặt đó. Hình thức đấu tranh của các mặt đối lập hết sức phong phú, đa
dạng, tuỳ thuộc vào tính chất, vào mối liên hệ qua lại giữa các mặt đối lập và tuỳ điều
kiện cụ thể diễn ra cuộc đấu tranh giữa chúng.
Trong tư tưởng biện chứng của C. Mác, Ph. Angghen, Lenin về mâu thuẫn bên
trong, các ông luôn chú trọng giải quyết các vấn đề liên quan đến mâu thuẫn, đó là vấn
đề thống nhất, vấn đề đấu tranh và vấn đề kết hợp các mặt đối lập. Trong đó, vấn đề kết
hợp các mặt đối lập là một biểu hiện của chủ thể con người trong việc giải quyết một số
mâu thuẫn xã hội nhất định. Các mặt đối lập luôn đấu tranh với nhau vì bắt nguồn từ
bản chất của các mặt đối lập. Chính sự đối lập, trái ngược căn bản giữa các mặt, những
yếu tố, những khuynh hướng vận động trong một sự vật, hiện tượng.
Chính cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập thường biểu hiện là một mặt đại diện
cho cái lạc hậu, tiêu cực. Vì vậy, phải làm sao để các mặt đối lập đại diện cho sự tiến

bộ, tích cực chiến thắng mặt đối lập cho cái lạc hậu tiêu cực.
1.2.3 Sự kết hợp giữa các mặt đối lập
Đây là biểu hiện hoạt động tích cực chủ động của chủ thể trên cơ sở nhận thức
mâu thuẫn khách quan, nhận thức sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
Khi đề cập tới vấn đề thống nhất giữa các mặt đối lập trong mâu thuẫn biện
chứng ta có thể xem xét đến ba góc độ như sau
Thứ nhất: Xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ bản thể luận,
tức là sự thống nhất khách quan vốn có của chúng. Ở góc độ này mâu thuẫn của sự vật
được biểu hiện ra với tư cách một thể thống nhất hoàn chỉnh. Đương nhiên, đó khơng
phải sự thống nhất tuyệt đối mà lại là sự thống nhất tương đối, thống nhất trong sự khác
biệt, kể cả sự đối lập.
Thứ hai: Xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ nhận thức luận.
Ở góc độ này, sự thống nhất giữa các mặt đối lập được xem như đối tượng nhận thức
của con người.
2
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

Thứ ba: Xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ thực tiễn. Ở góc
độ này, trên cơ sở nhận thức sự thống nhất giữa các mặt đối lập của một mâu thuẫn nhất
định, chủ thể có thể thực hiện việc kết hợp các mặt đối lập để từ đó tạo điều kiện giải
quyết những mâu thuẫn được tốt.
1.2.4 Sự chuyển hóa của các mặt đối lập
Ngồi quan hệ thống nhất và đấu tranh, sự chuyển hóa của các mặt đối lập cũng
là một trong những nét đặc trưng của mâu thuẫn. Sự chuyển hóa của các mặt đối lập bao
gồm sự chuyển hóa từ mặt này sang mặt khác và chuyển hóa về địa vị của các mặt đối
lập. Về vấn đề này trong tác phẩm bút ký triết học
V.I. Lênin viết: “Phép biện chứng là học thuyết vạch ra rằng những mặt đối lập

làm thế nào mà có thể và thường là (trở thành) đồng nhất, - trong những điều kiện nào
chúng đồng nhất, bằng cách chuyển hóa lẫn nhau, - tại sao lý trí con người không nên
xem những mặt đối lập ấy là chết, cứng đờ mà là sinh động, có điều kiện, sinh động,
chuyển hóa lẫn nhau”
Sự chuyển hóa từ mặt này sang mặt khác của các mặt đối lập trong mỗi trường
hợp cụ thể cần được hiểu một cách khác nhau, không được đồng nhất khái niệm trừu
tượng này với sự trực tiếp biến đổi từ mặt này sang mặt kia. Chẳng hạn sự chuyển hóa
giữa nguyên nhân và kết quả là, nguyên nhân sinh ra kết quả, kết quả được sinh ra lại
tác động với sự vật, hiện tượng khác trở thành nguyên nhân của một kết quả khác.
Trong quá trình nhận thức, sự chuyển hóa giữa bản chất và hiện tượng có nghĩa
là bản chất được biểu hiện ra ở các hiện tượng và từ chỗ phân tích các hiện tượng con
người dần dần tiếp cận và tìm ra bản chất của sự vật.
Sự chuyển hóa về địa của các mặt đối lập cũng tùy từng trường hợp mà có cách
hiểu khác nhau và được áp dụng trong những mâu thuẫn cụ thể. Quan hệ địa vị các mặt
đối lập cũng có sự thay đổi trong những giai đoạn khác nhau của mâu thuẫn đó; nếu ở
giai đoạn này, mặt này giữ vai trò chủ đạo, quyết định xu thế, chiều hướng vận động,
phát triển của sự vật, thì trong giai đoạn khác, vai trị đó lại chuyển sang mặt đối lập
khác.

3
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

1.3 Ý nghĩa phương pháp luận của lý thuyết kết hợp biện chứng các mặt đối lập
Muốn phát hiện bản chất của mọi sự vận động và phát triển thì cần phải phân
tích được mâu thuẫn vốn có của sự vật. Muốn vậy, cần phải xác định được những xu
hướng vận động đối lập của mỗi sự vật mà ta phân tích, đồng thời phân tích xu hướng
đối lập ấy trong tính thống nhất biện chứng của nó.

Giải quyết mâu thuẫn chính là giải quyết vấn đề động lực của sự phát triển. Về
ngun tắc, chỉ có thể giải quyết mâu thuẫn thơng qua sự đấu tranh của các mặt đối lập.
Tuy nhiên, biện pháp giải quyết rất đa dạng. điều đó phụ thuộc vào bản chất của sự vật
và điều kiện để giải quyết mâu thuẫn. Như vậy, nguyên tắc tổng quát là: Phát hiện và
giải quyết mâu thuẫn nhằm thúc đẩy sự vận động phát triển.
Trong hoạt động nhận thức, để hiểu đúng sự vật phải thấy được nguồn gốc vận
động, phát triển của nó, bao gồm: Phân đơi sự vật thành các cặp mặt đối lập, khảo sát sự
thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập để phát hiện ra mâu thuẫn biện chứng đang
chi phối sự vật đó; Phân loại và xác định đúng vai trị, giai đoạn tồn tại của từng mâu
thuẫn biện chứng (đặc biệt là mâu thuẫn cơ bản, mâu thuẫn chủ yếu, mâu thuẫn bên
trong…) đang chi phối sự vận động, phát triển của bản thân sự vât; Phân tích kết cấu và
điều kiện tồn tại của sự vật để xác định đúng quy mô và phương thức giải quyết của từng
mâu thuẫn biện chứng, dự đoán cái mới ra đời sẽ vận động dưới sự tác động của những
mâu thuẫn biện chứng nào.
Trong thực tiễn, để đạt được hiệu quả phải:
Thứ nhất, hiễu rõ nguồn gốc, động lực thúc đẩy sự vận động, phát triển của bản
thân sự vật là những mâu thuẫn biện chứng; xác định đúng những mâu thuẫn biện chứng
đang chi phối sự vật để từ đó xây dựng các đối sách thích hợp.

Thứ hai, tìm kiếm và sử dụng nhiều cơng cụ, phương tiện, biện pháp thích hợp
(mà trước hết là những công cụ, phương tiện, biện pháp vật chất) để can thiệp đúng lúc,
đúng chỗ , đúng mức độ vào tiến trình vận động, phát triển của bản thân sự vật để lèo
lái nó theo đúng quy luật và hợp lợi ích của chúng ta: Muốn sự vật thay đổi nhanh phải
đẩy mạnh sự tác động (đấu tranh) của các mặt đối lập và tạo điều kiện thuận lợi để chúng
4
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2


nhanh chóng chuyển hóa lẫn nhau, để mâu thuẫn biện chứng sớm được giải quyết ;
ngược lại muốn duy trì sự ổn định của sự vật phải dung hòa sự xung đột của các mặt đối
lập trong phạm vi cho phép; Khi điều kiện đã hội tụ và mâu thuẫn biện chứng đã chin
mùi phải kiên quyết giải quyết nó mà khơng nên chần chừ, do dự hay thỏa hiệp; tức phải
giải quyết mâu thuẫn đúng lúc, đúng chỗ và đúng mức độ.

5
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG KẾT HỢP BIỆN CHỨNG GIỮA CÁC MẶT ĐỐI
LẬP
2.1 Vận dụng của Lênin trong thực tiễn cách mạng Nga
Cách mạng Tháng Mười Nga (1917) thành công, V.I.Lênin tuy bận rộn với cơng
việc quản lý đất nước, đối phó với thù trong giặc ngoài, nhưng Người cũng dành thời
gian để nghiên cứu, phát triển một số vấn đề lý luận, trong đó có phép biện chứng và
lơgíc học. Trong lý luận biện chứng về mâu thuẫn, V.I.Lênin đưa ra tư tưởng về “sự kết
hợp các mặt đối lập”. V.I.Lênin viết: “Nhưng dù sao chúng ta cũng đã học được ít nhiều
chủ nghĩa Mác, đã học được rằng làm thế nào và khi nào có thể và cần phải kết hợp các
mặt đối lập, và điều chủ yếu là trong thời gian ba năm rưỡi của cuộc cách mạng của
chúng ta, trong thực tiễn chúng ta đã nhiều lần kết hợp các mặt đối lập”.
Lý luận về sự kết hợp các mặt đối lập được V.I.Lênin vận dụng để giải quyết
các mâu thuẫn xã hội, nhất là trong thực hiện “Chính sách kinh tế mới”. Sự kết hợp các
mặt đối lập không phải là xóa bỏ mâu thuẫn,cũng khơng phải là điều hịa mâu thuẫn một
cách vơ ngun tắc, mà đó là sự mềm dẻo trong chính sách của Nhà nước Xơ-viết trong
việc tìm bạn đồng minh để đấu tranh chống kẻ thù chung, trong việc sử dụng một loạt
những nhân tố tích cực của cái cũ phục vụ cho sự nghiệp xây dựng xã hội mới, trong
việc giải quyết những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình xây dựng CNXH, như kết

hợp chính sách dàn đều với chính sách có trọng điểm, nhiệt tình cộng sản với hạch tốn
kinh tế, dân chủ với tập trung, thuyết phục với cưỡng bức, động viên tư tưởng với khuyến
khích vật chất... bằng cách khơng phải thủ tiêu một trong hai mặt đối lập, mà kết hợp
chúng lại trong một thể thống nhất biện chứng, vừa đấu tranh với nhau, vừa thúc đẩy lẫn
nhau cùng phát triển.
Giải quyết mâu thuẫn không phải lúc nào cũng đồng nhất với việc xóa bỏ mâu
thuẫn, lại càng khơng phải là xóa bỏ một mặtđể mặt kia trở thành cái tuyệt đối. C. Mác
đã từng phê phán sai lầm của Pruđông trong cách tiếp cận đối với các mâu thuẫn kinh
tế. Pruđơng lúc nào cũng thấy có một mặt tốt và một mặt xấu, từ đó ơng chủ trương xóa
bỏ mặt xấu để lại mặt tốt. Trong tác phẩm Sự khốn cùng của triết học, trả lời cuốn Triết
học về sự khốn cùng của Pruđông, C. Mác viết: “Cái cấu thành bản chất của sự vận động
biện chứng, chính là sự cùng nhau tồn tại của hai mặt mâu thuẫn, sự đấu tranh giữa hai
6
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

mặt ấy và sự dung hợp của hai mặt ấy thành một phạm trù mới. Chỉ với việc tự đề ra
cho mình vấn đề loại bỏ mặt xấu, người ta cũng đã chặn đứng sự vận động biện chứng
rồi”.
Thật ra, mâu thuẫn biện chứng khơng phải lúc nào cũng có thể quy về sự tồn tại
của hai mặt tốt - xấu, tích cực - tiêu cực, mà trong đa số trường hợp, cả hai mặt đều có
lý do tồn tại và tính tất yếu như nhau. Do đó, nếu loại bỏ một mặt thì mặt cịn lại sẽ biến
dạng và trở thành tồi tệ hơn. Chẳng hạn, trong mâu thuẫn giữa vô sản và tư sản, nếu coi
tư sản và chế độ tư hữu là mặt xấu và loại bỏ nó thì sự nghèo đói của vơ sản chẳng những
khơng mất đi mà cịn trầm trọng hơn. Đấy chính là lý do mà C. Mác đã dùng cụm từ “Sự
khốn cùng của triết học” để mỉa mai “sự nghèo nàn” trong tư tưởng triết học của Pruđơng
khi Pruđơng chủ trương xóa bỏ tư hữu để xóa bỏ sự khốn cùng của giai cấp vô sản.
Kết hợp các mặt đối lập là một phương pháp giải quyết mâu thuẫn, xuất phát từ

thực tế là các mặt đối lập đang tồn tại một cách tất yếu khách quan, mâu thuẫn chưa phát
triển đến đỉnh điểm để có thể bị xóa bỏ. Khi mâu thuẫn phát triển đến độ chín muồi và
được giải quyết một cách hợp quy luật thì cả hai mặt đều mất đi hoặc chuyển sang một
hình thức mâu thuẫn mới. Ví dụ, trong CNXH, giai cấp tư sản và giai cấp vô sản đều
mất đi vì họ đã trở thành những người lao động chân chính và khơng cịn “bị tha hóa”
nữa. Mâu thuẫn giữa họ khơng cịn là mâu thuẫn giữa bóc lột và bị bóc lột, mà chỉ là
mối quan hệ giữa người quản lý và người chịu sự quản lý. Trong điều kiện mâu thuẫn
vẫn còn tồn tại một cách khách quan thì việc giải quyết mâu thuẫn khơng phải là xóa bỏ
mâu thuẫn mà là tạo ra sự thống nhất, hài hòa của các mặt đối lập, bảo đảm cho sự đấu
tranh của các mặt đối lập diễn ra một cách hợp quy luật, làm cho mâu thuẫn trở thành
động lực cho sự phát triển xã hội.
Ta có thể lấy một ví dụ khác sau đây: tự do cá nhân và sự quản lý của nhà nước
là hai mặt đối lập, bởi vì chúng cùng tồn tại trong một thể thống nhất làm tiền đề, điều
kiện cho nhau, nhưng chúng có sự vận động trái chiều nhau, có khuynh hướng phủ định
lẫn nhau. Càng tự do cá nhân bao nhiêu thì sự quản lý của nhà nước càng khó khăn và
ngược lại nếu sự quản lý của nhà nước càng chặt chẽ thì tự do cá nhân càng giảm đi.
Nhưng nếu ta loại bỏ một mặt, chẳng hạn, tự do cá nhân, thì mục đích của CNXH sẽ cịn
là gì? (vì tự do, hạnh phúc là mục đích cao nhất của CNXH); còn nếu loại bỏ sự quản lý
7
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

của nhà nước thì tự do cá nhân sẽ biến thành tự do của một số ít kẻ mạnh, cịn đại đa số
nhân dân sẽ mất tự do. Chỉ đến khi nào mọi cá nhân đều tự giác trong nhận thức và hành
động thì vai trị quản lý của nhà nước mới có thể giảm thiểu được. Tuy nhiên, mâu thuẫn
này khó có thể mất đi, vì con người ngồi bản chất xã hội của mình, cịn có bản tính tự
nhiên khơng thể loại bỏ được, như tham lam, cá nhân, ích kỷ, hám lợi, v.v..
Lý luận của V.I.Lênin về sự kết hợp các mặt đối lập được các nhà khoa học ở

Liên Xô trước đây và ở nước ta coi là một trong những phương pháp giải quyết mâu
thuẫn trong thời kỳ quá độ và trong công cuộc xây dựng CNXH.
2.2 Vận dụng của Hồ Chí Minh thể hiện trong thực tiễn cách mạng Việt Nam
Tư tưởng biện chứng có mối quan hệ đến việc xây dựng và phát triển lực lượng
cách mạng, tập hợp và mở rộng khối đại đoàn kết dân tộc. Trong khi mâu thuẫn dân tộc
nổi lên gay gắt, vấn đề giải phóng dân tộc được đặt lên hàng đầu, thì phương pháp luận
mà Hồ Chí Minh ln quán xuyến là phát huy những yếu tố tương đồng, khai thác cái
giống nhau để loại bỏ cái khác nhau, tìm ra điểm chung của tồn dân tộc thay vì sự loại
trừ lẫn nhau giữa các nhân tố cấu thành cộng đồng dân tộc. ở đây, vấn đề kết hợp các
mặt đối lập của phép biện chứng được Hồ Chí Minh vận dụng một cách sáng tạo trong
đường lối cũng như trong phương pháp, trong chiến lược cũng như trong sách lược cách
mạng. Lênin chỉ rõ: “Khái niệm “kết hợp” có nghĩa là có sự khác nhau mà chúng ta cần
phải kết hợp với nhau. Khái niệm “kết hợp” có nghĩa là phải biết vận dụng các biện pháp
của chính quyền nhà nước để bảo vệ những lợi ích vật chất và tinh thần của giai cấp vơ
sản đã hồn tồn hợp lại để cho nó khỏi bị chính quyền nhà nước đó xâm phạm”.
Ở đây vấn đề kết hợp các mặt đối lập được đề lên thành một nguyên tắc lý luận
về sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập, đồng thời khi vận dụng vào thực tế,
lại giúp ta nhận rõ một sự kết hợp như vậy trong chiến lược cũng như trong sách lược,
trong chính trị cũng như trong kinh tế. Chính trên ý nghĩa ấy mà Lênin đã chỉ rõ: “Dù
sao chúng ta cũng đã học được ít nhiều chủ nghĩa Mác, đã học được rằng làm thế nào
và khi nào có thể và cần phải kết hợp các mặt đối lập, và điều chủ yếu là trong thời gian
ba năm rưỡi của cuộc cách mạng của chúng ta, chúng ta thực tế đã nhiều lần kết hợp các
mặt đối lập”.

8
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2


Hồ Chí Minh chính là nhà chính trị rất thành thạo trong việc làm thế nào và khi
nào có thể và cần phải kết hợp các mặt đối lập. Khi mà thực dân Pháp rồi đến phát xít
Nhật xâm chiếm nước ta, mâu thuẫn dân tộc bao trùm lên xã hội Việt Nam; khi mà
quyền lợi dân tộc giải phóng cao hơn hết thảy, Hồ Chí Minh kêu gọi “phải đồn kết lại
đánh đổ bọn đế quốc và bọn Việt gian đặng cứu giống nịi ra khỏi nước sơi lửa bỏng”.
Đáng lẽ phải nêu cao chữ “đồng” đối với các giai cấp, các tầng lớp, các tơn giáo thì
Quốc tế cộng sản lại đề cao khẩu hiệu “Giai cấp chống giai cấp”, đặt mục tiêu đấu tranh
lật đổ giai cấp phong kiến, tư bản, phú nơng trong khi vấn đề giải phóng dân tộc nổi lên
hàng đầu. Với bản lĩnh phi thường và trí tuệ sáng suốt, trong văn kiện thành lập Đảng
tháng 2-1930, Hồ Chí Minh nêu rõ: “Đảng lơi kéo tiểu tư sản, tri thức và trung nông về
phái giai cấp vô sản, Đảng tập hợp và lôi kéo phú nông, tư sản và tư bản bậc trung”. Rõ
ràng, Hồ Chí Minh ln đặt trung tâm sự chú ý của mình vào việc phát hiện ra sự đồng
nhất, sự nhất trí, sự tương đồng giữa các tầng lớp, các giai cấp xã hội nhằm làm cho họ
ngày càng xích lại gần nhau để đấu tranh vì quyền lợi dân tộc cao hơn hết thảy. Lúc này
sự tương đồng lớn nhất của cả cộng đồng dân tộc Việt Nam là giải phóng dân tộc. Chính
sự tương đồng lớn nhất đó là cơ sở khách quan để các giai cấp, các tầng lớp khác nhau
cố kết, quy tụ lại thành khối đại đoàn kết dân tộc. Biết phát huy sự tương đồng, tạo ra
sự kết hợp các mặt đối lập là phép biện chứng cách mạng, là bản lĩnh chính trị đặc biệt,
là nghệ thuật ứng xử tuyệt vời của Hồ Chí Minh trong mỗi bước ngoặt lịch sử.
Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành cơng, trong lúc thù trong giặc ngồi đang
rình rập thơn tính nước ta, đất nước đang ở trong thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Hồ Chí
Minh và Đảng ta phải chèo chống con thuyền cách mạng lướt qua sóng to gió lớn, Người
đã thực hiện một loạt kết hợp các mặt đối lập, để đưa con thuyền đến bến bờ vinh quang.
Chiến lược sáng suốt lúc này là làm sao củng cố, giữ vững chính quyền cách mạng đang
còn trong “trứng nước”. Tư duy chiến lược của Hồ Chí Minh là quy tụ cho được lực
lượng tồn dân “không phân biệt thợ thuyền, dân cày, phú nông, địa chủ, tư bản bản xứ,
ai có lịng u nước thương nịi sẽ cùng nhau thống nhất mặt trận, thu góp toàn lực đem
tất cả ra giành quyền độc lập, tự do cho dân tộc, đánh tan giặc Pháp – Nhật xâm chiếm
nước ta. Sự liên minh tất cả lực lượng của các giai cấp, đảng phái, các nhóm cách mạng
cứu nước, các tơn giáo các dân tộc kháng Nhật, đó là công việc cốt yếu của Đảng ta”.

Nhiều nhân vật nổi tiếng được Hồ Chí Minh sáng lập đã thu hút một số nhà tư sản lớn,
9
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

một số chức sắc cao trong tôn giáo như Linh mục Phạm Bá Trực, Thượng tọa Thích Mật
Thế, và đại biểu quan lại cao cấp của chế độ cũ như Bảo Đại, Bùi Bằng Đoàn, v.v…
Đối với bọn thực dân Pháp, kẻ thù cụ thể trước mắt, Hồ Chí Minh cũng vận
dụng phép biện chứng kết hợp các mặt đối lập. Hiệp định sơ bộ 6/3/1946 là một trường
hợp điển hình về sự kết hợp đó. Trong tình hình mà ta và Pháp tìm thấy điểm chung là
cần hịa hỗn để chuẩn bị lực lượng, lùi một bước để rồi lại tiến công mạnh hơn, do đó
hai bên có nhu cầu phải ký Hiệp định 6-3-1946. ở đây, Hồ Chí Minh phân biệt rõ trong
những trường hợp nào cần phải kết hợp các mặt đối lập, và trong trường hợp nào không
thể kết hợp được. Đối với Người, điều đó tùy thuộc ở điều kiện khách quan, chứ không
tùy thuộc ở nguyện vọng chủ quan muốn hay không muốn kết hợp. Và ngay trong những
trường hợp không thể tránh được sự kết hợp các mặt đối lập, thì về phương diện chỉ đạo
chiến lược và sách lược, Hồ Chí Minh phân tích tỉ mỉ hoàn cảnh đặc thù cũng như những
điều kiện cụ thể của mỗi một sự kết hợp, hay của từng loại kết hợp đối với kẻ thù dân
tộc và ý thức một cách đầy đủ rằng đó chỉ là một sự kết hợp tạm thời, để rồi chọn một
lối đi khác, và bằng con đường có thể là quanh co, ngoắt ngoéo, đưa cách mạng chuyển
sang một thời kỳ phát triển mới, hoàn thành mục tiêu chiến lược cơ bản. Để thuyết phục
Quốc hội và Hội đồng Chính phủ lâm thời, Người đưa ra nhận định có ý nghĩa phương
pháp luận: “Phải biết rằng tình hình khách quan thay đổi hàng giờ, phút, một chủ trương
của ta hôm nay đúng, hôm sau đã không hợp thời, nếu ta không tỉnh táo kiểm điểm
những tư tưởng hành vi của ta để bỏ đi những cái quá thời, sai hỏng, nhất định ta sẽ
khơng theo kịp tình thế, ta sẽ bị bỏ rơi, bị các bạn tỉnh táo nhanh nhẹn hơn vượt đi trước”.
Trong nghệ thuật chỉ đạo cách mạng, Hồ Chí Minh và Đảng ta ln ln phân
biệt lúc nào thì không thể kết hợp các mặt đối lập, biết suy xét kịp thời, quyết đoán mau

lẹ những vấn đề mà trong đó biểu hiện ra sự kết hợp khơng thể dung thứ được, sự kết
hợp mà hiện thân của nó là chủ nghĩa cơ hội nguy hại. Nhưng, ngay trong những trường
hợp không tránh được sự kết hợp các mặt đối lập, thì Hồ Chí Minh bao giờ cũng trung
thành với lời dặn của Lênin rằng, phải biết xuyên qua mọi sự kết hợp ấy mà “giữ lấy
thái độ trung thành với những nguyên tắc của mình, với giai cấp của mình, với nhiệm
vụ cách mạng của mình, với sự nghiệp của mình là chuẩn bị cuộc cách mạng và giáo
dục quần chúng để đi đến cách mạng thành công”. Phép biện chứng chỉ rõ kết hợp các
mặt đối lập mà không xa rời nguyên tắc, vẫn giữ được bản lĩnh và thanh danh chính trị
10
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

của mình, đó là một sự kết hợp đúng đắn, có nguyên tắc, một sự vận dụng sáng tạo tư
tưởng Hồ Chí Minh trong chiến lược và sách lược, trong phương pháp và nghệ thuật
lãnh đạo của Đảng.
Khơng chỉ trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội... Hồ Chí Minh chủ trương
kết hợp các mặt đối lập, mà trong quan hệ xã hội giữa người và người, kể cả những kẻ
lầm đường lạc lối, Người quan tâm đến chữ “đồng” tìm ra cái chung, cái đồng nhất để
chân thành hợp tác, cố kết họ lại vì lợi ích đại cục. Đức độ và nhân cách cao cả của
Người thể hiện qua dòng tư tưởng lớn sau đây: “Năm ngón tay cũng có ngón vắn ngón
dài. Nhưng vắn dài đều họp lại nơi bàn tay. Trong mấy triệu người cũng có người thế
này thế khác, nhưng thế này hay thế khác đều dòng dõi của tổ tiên ta. Vậy nên ta phải
khoan hồng đại độ. Ta phải nhận rằng đã là con Lạc cháu Hồng thì ai cũng có ít hay
nhiều lịng ái quốc. Đối với đồng bào lạc lối lầm đường, ta phải lấy tình thân ái mà cảm
hóa họ. Có như thế mới thành đại đồn kết, có đại đồn kết thì tương lai chắc sẽ vẻ
vang”. Đây quyết khơng phải là một sách lược “khơn khéo” nói cho dễ nghe, mà chính
là tư tưởng lớn ở tầm chiến lược của Hồ Chí Minh được thể hiện suốt cả q trình cách
mạng dân tộc dân chủ nhân dân cho đến cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Trong khi vạch rõ mặt trái của học thuyết Khổng Tử, Hồ Chí Minh lưu ý chúng
ta về tính tương đồng giữa lý tưởng tơn giáo lớn, chân chính với lý tưởng cộng sản chủ
nghĩa. Tìm ra tính chung, tính đồng nhất của hai mặt đối lập ấy, Người thấy rằng cả hai
đều nhằm mục tiêu giải phóng con người, đều muốn xóa bỏ tình trạng áp bức, bóc lột,
bất cơng; mọi người được sống trong hịa bình, thịnh vượng của một thế giới đại đồng.
Những luận điểm sau đây của Người đã được phát biểu từ lâu, cho thấy Người đã vận
dụng thành thạo và uyển chuyển phép biện chứng vào việc kết hợp các mặt đối lập như
thế nào. Người nói: “Học thuyết Khổng Tử có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân.
Tơn giáo Giêsu có ưu điểm là lịng nhân ái cao cả. Chủ nghĩa Mác có ưu điểm là phương
pháp làm việc biện chứng. Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm là chính sách của nó phù
hợp với điều kiện nước ta. Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tôn Dật Tiên chẳng phải đã có những
điểm chung đó sao? Họ đều muốn “mưu hạnh phúc cho loài người, mưu phúc lợi cho
xã hội”.

11
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

2.3 Vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam thể hiện trong công cuộc đổi mới đất
nước
2.3.1 Kết hợp các mặt đối lập trong xây dựng và phát triển kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa.
Việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN là làm cho nó phù
hợp với các yêu cầu và nguyên tắc của kinh tế thị trường định hướng XHCN, làm cho
nó vận hành thơng suốt và có hiệu quả là u cầu bức thiết trong giai đoạn hiện nay.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã chọn 3 đột phá chiến lược, đó là đột phá
về thể chế, đột phá về phát triển nguồn nhân lực và đột phá về phát triển hạ tầng, trong
đó đột phá về thể chế, đặc biệt là đột phá đối với thể chế kinh tế thị trường định hướng

XHCN là một nội dung vô cùng quan trọng. Để có thể phát triển nền kinh tế thị trường
hiện đại theo định hướng XHCN, cụ thể cần tập trung vào các nội dung sau:
Thứ nhất, thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN:
Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN là làm cho nó phù hợp với các
yêu cầu và nguyên tắc của kinh tế thị trường định hướng XHCN, làm cho nó vận hành
thơng suốt và có hiệu quả. Do đó, muốn hồn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng
XHCN thì trước hết phải có sự thống nhất nhận thức về kinh tế thị trường định hướng
XHCN. Một số điểm cần thống nhất là: cần thiết sử dụng kinh tế thị trường làm phương
tiện xây dựng chủ nghĩa xã hội; kinh tế thị trường là cơ sở kinh tế của sự phát triển theo
định hướng XHCN; kinh tế thị trường định hướng XHCN là nền kinh tế vừa tuân theo
quy luật của kinh tế thị trường, vừa được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản
chất của chủ nghĩa xã hội.
Thứ hai, tiếp tục nắm vững và xử lý các quan hệ lớn. Quan hệ giữa ổn định, đổi
mới và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị; giữa tuân theo các quy luật
thị trường và bảo đảm định hướng XHCN; giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây
dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ sản xuất XHCN; giữa Nhà nước, thị trường và xã
hội; giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, cơng bằng xã hội,
bảo vệ môi trường; giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN; giữa độc lập,
tự chủ và hội nhập quốc tế; giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ;
giữa thực hành dân chủ và tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội. Trong nhận
12
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

thức và giải quyết các quan hệ lớn, cần chú trọng hơn đến bảo đảm định hướng XHCN;
xây dựng, hoàn thiện quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp; phát triển văn hóa, thực hiện
tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường; bảo vệ Tổ quốc XHCN; giữ vững độc
lập, tự chủ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Thứ ba, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển. Hoàn thiện toàn diện, đồng bộ
thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, phục hồi, phát triển kinh tế
- xã hội, đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, xây dựng, hoàn
thiện đồng bộ thể chế phát triển phù hợp với nền kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại, hội
nhập; phát triển đồng bộ và tạo ra sự liên kết giữa các khu vực, các vùng, các thành phần
kinh tế, các loại hình sản xuất kinh doanh; có chính sách hỗ trợ hiệu quả doanh nghiệp
trong nông nghiệp; đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và
công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0,
thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng,
hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm phát huy mạnh
mẽ dân chủ XHCN, quyền làm chủ của nhân dân; đồng thời xây dựng Nhà nước pháp
quyền XHCN Việt Nam trong sạch, vững mạnh; cải cách tư pháp, tăng cường pháp chế,
bảo đảm kỷ cương xã hội, trước hết là sự gương mẫu tuân theo pháp luật, thực hành dân
chủ XHCN của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ
chức chính trị-xã hội các cấp, của cán bộ, đảng viên; tăng cường đại đoàn kết toàn dân
tộc.
Đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, cạnh tranh hiệu quả. Tập trung
ưu tiên hoàn thiện đồng bộ, có chất lượng và tổ chức thực hiện tốt hệ thống luật pháp,
cơ chế, chính sách, tạo lập mơi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công
bằng cho mọi thành phần kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; huy động, quản lý và sử
dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển, nhất là đất đai, tài chính, hợp tác cơng tư; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý, hiệu quả, đồng thời tăng cường kiểm tra,
giám sát, kiểm soát quyền lực bằng hệ thống pháp luật. Hoàn thiện thể chế gắn tăng
trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, cơng bằng xã hội trong từng
bước, từng chính sách phát triển và bảo vệ môi trường.
13
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2


Quản lý phát triển xã hội có hiệu quả, nghiêm minh, bảo đảm an ninh xã hội, an
ninh con người; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; xây dựng môi trường văn hóa,
đạo đức xã hội lành mạnh, văn minh; chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, chất
lượng dân số, gắn dân số với phát triển; quan tâm đến mọi người dân, bảo đảm chính
sách lao động, việc làm, thu nhập, thực hiện tốt phúc lợi xã hội, an sinh xã hội. Khơng
ngừng cải thiện tồn diện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Hoàn thiện thể chế về vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và sự
tham gia của các tổ chức quần chúng vào quá trình phát triền kinh tế - xã hội. Vai trò
lãnh đạo của Đảng thể hiện ở chỗ chỉ đạo nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn để
xác định rõ, cụ thể và đầy đủ hơn mơ hình kinh tế thị trường định hướng XHCN, đặc
biệt những nội dung định hướng XHCN để tạo ra sự đồng thuận trong xã hội.
Đổi mới và nâng cao vai trò, hiệu lực quản lý kinh tế của nhà nước. Vai trò kinh
tế của Nhà nước thể hiện rõ ở chỗ phát huy mặt tích cực và hạn chế, ngăn ngừa mặt trái
của cơ chể thị trường, tạo điều kiện thuận lợi để nền kinh tế thị trường phát triển theo
định hướng XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế có hiệu quả.
Các tổ chức dân cư, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, nghề nghiệp và
nhân dân có vai trị quan trọng trong phát triển kinh tế trị trường định hướng XHCN. Để
phát huy vai trò của họ, Nhà nước cần tiếp tục hồn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách,
tạo điều kiện để các tổ chức và nhân dân tham gia tích cực và có hiệu quả vào q trình
hoạch định, thực thi, giám sát thực hiện luật pháp, các chủ trương phát triển kinh tế-xã
hội.
Thứ tư, hoàn thiện nhân tố con người, vì con người là khởi nguồn của mọi sự
phát triển. Cần phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực
phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hóa.
Xây dựng, phát triển, tạo mơi trường và điều kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi
dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước
phồn vinh, hạnh phúc; tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm,
mục tiêu và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước.

14
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

Để có thể phát triển nhân tố con người thì giáo dục là nội dung quan trọng không
thể bỏ qua. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ, cần phải tạo đột phá trong đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao,
thu hút và trọng dụng nhân tài.
Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của Cách
mạng công nghiệp 4.0 vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chú trọng một số ngành,
lĩnh vực trọng điểm, có tiềm năng, lợi thế để làm động lực cho tăng trưởng theo tinh
thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên ở một số lĩnh vực so với khu vực và thế giới.
2.3.2 Kết hợp các mặt đối lập trong hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực
Trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta đặc biệt chú
trọng nắm vững và giải quyết tốt mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ với chủ động, tích
cực hội nhập quốc tế, giữa chủ động, tích cực hội nhập quốc tế với giữ gìn bản sắc dân
tộc. Đây là mối quan hệ biện chứng khách quan, có sự tác động qua lại lẫn nhau, nảy
sinh và ngày càng sâu sắc trong tiến trình hội nhập quốc tế, được Đảng xác định rõ trong
hệ thống cương lĩnh, văn kiện, nghị quyết. Trong đó, giữ vững độc lập, tự chủ và bản
sắc dân tộc giữ vai trò quyết định tiến trình hội nhập quốc tế; ngược lại, chủ động, tích
cực hội nhập quốc tế có sự tác động trở lại đối với việc giữ vững độc lập, tự chủ, phát
huy bản sắc dân tộc. Bản chất, nội hàm của mối quan hệ này ngày càng được Đảng, Nhà
nước, nhân dân ta nhận thức sâu sắc hơn, thực hiện tốt hơn trên thực tế, thể hiện ở những
điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, độc lập, tự chủ là cơ sở nền tảng, giữ vai trị quyết định tiến trình chủ
động, tích cực hội nhập quốc tế. Độc lập, tự chủ là vấn đề có tính ngun tắc xun suốt,
nhất qn, mang tính sống cịn đối với mọi quốc gia trên thế giới, là nhân tố đóng vai
trị quyết định trong mối quan hệ với hội nhập quốc tế. Trong giai đoạn hiện nay, tất yếu

các quốc gia, dân tộc đều tham gia quá trình hội nhập quốc tế để phát triển đất nước; hội
nhập để phát triển, muốn phát triển phải hội nhập. Nhưng nếu khơng có độc lập, tự chủ
thì khơng thể hội nhập quốc tế. Bởi để tham gia hội nhập quốc tế, trước hết mỗi quốc
gia, dân tộc phải thực sự là một chủ thể trong quan hệ quốc tế, tức là phải có độc lập, tự
chủ. Một quốc gia có độc lập, tự chủ thì mới quyết định được lộ trình, bước đi, cách

15
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

thức, nội dung, biện pháp, phát huy được những lợi thế, hạn chế những tác động tiêu
cực từ hội nhập quốc tế.
Thứ hai, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế tác động trở lại đối với việc giữ
vững độc lập, tự chủ của đất nước trên hai góc độ tích cực và tiêu cực. Dưới góc độ tích
cực, hội nhập quốc tế tạo ra tiền đề cho phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc huy
động các nguồn lực bên ngồi, tận dụng cơ hội để “đi trước, đón đầu”, ứng dụng những
thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại, mở rộng thị trường, phát huy mặt mạnh và lợi
thế so sánh. Đây là những điều kiện thuận lợi có ý nghĩa quyết định để phát triển đất
nước nhanh, bền vững. Trên cơ sở đó, nâng cao sức mạnh tổng hợp của quốc gia, góp
phần giữ vững độc lập, tự chủ của đất nước. Do đó, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế
vừa là động lực, vừa là phương thức, là giải pháp tối ưu để giữ vững mục tiêu, nguyên
tắc độc lập, tự chủ của đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, hội nhập quốc tế cũng có những tác động tiêu
cực đối với giữ vững độc lập, tự chủ của đất nước.
Một là, hội nhập quốc tế làm gia tăng sự tùy thuộc lẫn nhau giữa các nước, gây
khó khăn trong giữ vững độc lập, tự chủ, nhất là đối với các nước nhỏ có tiềm lực yếu
trước các nước lớn có tiềm lực mạnh; trước hết là phụ thuộc về kinh tế do sự chi phối,
áp đặt từ bên ngoài. Thực tiễn cho thấy, khi tham gia hội nhập quốc tế, sự tùy thuộc lẫn

nhau giữa các nước có thể chuyển hóa thành sự lệ thuộc của một số nước nghèo, kém
phát triển vào nước lớn, có tiềm lực mạnh. Thêm vào đó, khi các nước lớn “ngầm bắt
tay”, thỏa hiệp về lợi ích sẽ tác động không nhỏ đến vấn đề độc lập, chủ quyền của các
nước nhỏ. Ngoài ra, trong hội nhập quốc tế, nếu không tỉnh táo, các nước chậm phát
triển rất dễ “sập bẫy” nhập khẩu công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường sinh thái,
ảnh hưởng đến phát triển nhanh và bền vững. Đây là tác động tiêu cực, những mâu thuẫn
cần giải quyết giữa chủ động, tích cực hội nhập quốc tế với giữ vững độc lập, tự chủ của
đất nước.
Hai là, hội nhập quốc tế tác động sâu sắc tới giữ gìn bản sắc dân tộc. Bản sắc
dân tộc bao gồm những tinh hoa, cốt cách, giá trị bền vững của cộng đồng các dân tộc
Việt Nam được vun đắp qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Tuy nhiên,
hội nhập quốc tế là thời cơ, đồng thời cũng là những thách thức to lớn đối với bảo vệ,
16
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

giữ gìn, phát huy, phát triển các giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc. Sự tác động này
rất phức tạp. Một mặt, khi hội nhập quốc tế, nhân dân ta có cơ hội tiếp cận, giao lưu với
những giá trị văn hóa tiêu biểu của nhiều quốc gia trên thế giới, tiếp thu tinh hoa, trí tuệ,
tiến bộ của nhân loại, từ đó có sự tiếp biến, kế thừa và phát huy những truyền thống cao
quý, tốt đẹp của dân tộc, thúc đẩy tiềm năng sáng tạo trong nước, làm phong phú, sâu
sắc thêm bản sắc dân tộc; mặt khác, quá trình này dễ dẫn đến tình trạng bị lai căng, đồng
hóa, chứa đựng nguy cơ băng hoại những giá trị truyền thống, làm mất cốt cách và diện
mạo tinh thần của quốc gia, xói mịn bản sắc dân tộc, tiềm ẩn những bất ổn về an ninh
chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Nhưng với tinh thần “gạn đục khơi trong”, chúng ta chủ
động tiếp thu có chọn lọc những giá trị chân - thiện - mỹ, những nhân tố phù hợp với
đời sống văn hóa - tinh thần của dân tộc; qua đó giữ gìn, bảo vệ, phát huy và làm phong
phú thêm bản sắc của dân tộc, không chấp nhận mưu đồ lợi dụng hội nhập quốc tế để áp

đặt giá trị của các nước lớn.
Trên thực tế, những năm qua Việt Nam đã chủ động, tích cực hội nhập quốc tế
đi đôi với giữ vững độc lập, tự chủ và bản sắc dân tộc, thu nhiều kết quả to lớn, có ý
nghĩa lịch sử. Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, chúng ta đã mở rộng và đưa quan hệ
của nước ta với các đối tác đi vào chiều sâu, tạo thế cân bằng chiến lược và đan xen lợi
ích, nâng cao vị thế, uy tín của đất nước trên trường quốc tế. Tính đến nay, Việt Nam
chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với 189 quốc gia trên thế giới; là nước ASEAN
duy nhất có quan hệ đối tác chiến lược, đối tác tồn diện với 5 nước Ủy viên thường
trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc; có quan hệ kinh tế thương mại với trên 230 quốc
gia và vùng lãnh thổ; là thành viên tích cực của trên 70 tổ chức quốc tế, khu vực với trên
100 cơ quan đại diện tại các quốc gia và vùng lãnh thổ ở khắp các châu lục; đã ký kết
16 hiệp định thương mại song phương, đa phương, trong đó có các hiệp định tự do
thương mại thế hệ mới; hoàn tất ký kết các hiệp định quản lý, bảo vệ biên giới trên bộ
với các nước láng giềng. Việt Nam chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế,
diễn đàn, hợp tác song phương, đa phương, nhất là tại Cộng đồng ASEAN và Liên hợp
quốc; trở thành thành viên có trách nhiệm và uy tín trong cộng đồng quốc tế; là nhân tố
tích cực, chủ động đề xuất các sáng kiến, thúc đẩy các liên kết, tích cực hội nhập sâu
rộng vào trật tự kinh tế, chính trị tồn cầu. Việc Việt Nam chính thức trở thành Ủy viên
khơng thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021 cho thấy sự
17
Đinh Mai Hằng - 202107052


Tiểu luận Triết học – Cao học K30.2

tin tưởng, tín nhiệm và đánh giá cao của cộng đồng quốc tế trước những đóng góp tích
cực, thực chất, có trách nhiệm của Việt Nam đối với tổ chức Liên hợp quốc nói chung
và Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nói riêng trong suốt thời gian qua.
Trong giai đoạn hiện nay, Đảng ta tiếp tục nhất quán triển khai mạnh mẽ định
hướng chiến lược chủ động, tích cực hội nhập quốc tế. “Bảo đảm hội nhập quốc tế là sự

nghiệp của tồn dân và cả hệ thống chính trị, đẩy mạnh hội nhập trên cơ sở phát huy tối
đa nội lực, gắn kết chặt chẽ và thúc đẩy quá trình nâng cao sức mạnh tổng hợp, năng lực
cạnh tranh của đất nước; hội nhập kinh tế là trọng tâm, hội nhập trong các lĩnh vực khác
phải tạo thuận lợi cho hội nhập kinh tế; hội nhập là quá trình vừa hợp tác, vừa đấu tranh,
chủ động dự báo, xử lý linh hoạt mọi tình huống, khơng để rơi vào thế bị động, đối đầu,
bất lợi”. Ngay trong quá trình này, Đảng ta đã từng bước hồn thiện chiến lược, lộ trình,
bước đi, xác định đồng bộ, hệ thống hóa mục tiêu, quan điểm chỉ đạo, chủ trương chiến
lược, giải pháp cụ thể để chủ động, tích cực hội nhập quốc tế.
Như vậy, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế thể hiện tầm nhìn chiến lược, tồn
diện của Đảng ta với nguyên tắc cơ bản và bao trùm là giữ vững độc lập, tự chủ, giữ gìn
bản sắc dân tộc theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là vấn đề lý luận, thực tiễn quan
trọng cần tiếp tục nghiên cứu làm rõ, thực hiện tốt trên thực tiễn, tạo sự thống nhất cao
trong nhận thức, hành động và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực
thù địch. Giữ vững độc lập, tự chủ và bản sắc dân tộc vừa là mục tiêu, vừa giữ vai trị
quyết định đến tiến trình hội nhập quốc tế.

18
Đinh Mai Hằng - 202107052