<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn: 03/02/2012.
Ngày giảng:

Giáo viên HD: Cô Nguyễn Minh Huệ.
Tiết: 95 <b>ẨN DỤ</b>
<b>A, Mục tiêu cần đạt.</b>

Giúp học sinh.
1. Về kiến thức.

- Nắm vững và hiểu rõ khái niệm và các kiểu ẩn dụ.
- Tích hợp được với phần tập làm văn.

2. Về kĩ năng.

- Phát hiện và phân tích được giá trị biểu cảm của ẩn dụ.
- Biết vận dụng ẩn dụ trong giao tiếp và làm văn.

3. Về thái độ.

- Thêm yêu mến và gìn giữ sự phong phú của tiếng Việt.
<b>B, Phương pháp và hình thức dạy học.</b>

1. Phương pháp.

- Phân tích, gợi tìm, nêu ví dụ.
- Bảng phụ.

- Nhận xét.
2. Hình thức.

- Hoạt động cá nhân.
- Hoạt động nhóm.
* Chuẩn bị.

 Giáo viên.

- Đọc SGK, SGV.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

- Soạn giáo án, viết bảng phụ.
 Học sinh.

- Đọc SGK,soạn bài theo SGK.
- Học bài cũ.

- Tìm thêm một số ví dụ có liên quan tới bài học.

<b>C, Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học.</b>
1. Ổn định tổ chức.

- Kiểm tra sĩ số.
- Kiểm tra bài cũ.

Câu hỏi.

Hãy cho biết nhân hóa là gì?
Các kiểu nhân hóa?

Đáp án.

Nhân hóa là gọi hoặc tả sự vật, con vật, cây cối,… bằng những từ ngữ

vốn được dung để kể, tả con người là cho những thứ đó trở nên gần gũi
với con người, biểu thị được những tình cảm suy nghĩ của con người.

 Các kiểu nhân hóa.

- Dùng từ ngữ vốn gọi người để gọi vật.

- Dùng những từ ngữ vốn chỉ hoạt động tính chất của con người để
chỉ hoạt động tính chất của con vật.

- Trị chuyện xưng hơ với vật như với người.
2. Dẫn vào bài mới.

Thuyền về có nhớ bến chăng

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Câu ca dao thấm đượm tình cảm và bên trong đó là những hình ảnh
“thuyền-bến”thể hiện tình cảm của những người có tình cảm, tình

thương với nhau. Hình ảnh “ thuyền- bến”chính là hình ảnh ẩn dụ. Vậy
ẩn dụ là gì? Hơm nay cơ cùng các em sẽ tìm hiểu rõ hơn về ẩn dụ và các
kiểu ẩn dụ thường gặp.

 Tiến trình tổ chức dạy học.

Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt
<b>HĐ 1: HD học sinh tìm hiểu </b>

<b>Ẩn dụ là gì?</b>

<b>1. Bài tập SGK</b>

GV: Gọi HS đọc mục 1 và
VD1.

HS: Đọc bài.

GV: Ghi ví dụ 1 lên bảng.
H: Cụm từ “ Người Cha”trong
khổ thơ dung để chỉ ai? Vì sao
lại ví như vậy?

HS: Nghiên cứu trả lời.

H: Dựa vào đâu mà em biết
được điều đó?

HS: Trả lời.
GV: Bổ sung.

Ngữ cảnh của khổ thơ lấy từ
cuộc chiến tranh của dân tộc
ta năm 1949 khi đó chiến dịch
biên giới thu đơng sắp diễn ra.

<b>I, Ẩn dụ là gì?</b>
<b>1. Bài tập SGK.</b>

Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm
<b>2. Nhận xét.</b>

 Cụm từ “ Người Cha” dung
để chỉ Bác Hồ.

Có thể ví như vậy vì:

Bác Hồ với “ Người Cha” có những
phẩm chất giống nhau.

+ Tuổi tác.

+ Tình yêu thương.

+ Sự chở che, chăm sóc với con.
 <b>Sự tương đồng về phẩm chất.</b>
<b>Đây được gọi là so sánh ngầm, </b>

<b>và cũng là một dạng của ẩn dụ.</b>
 Dựa vào ngữ cảnh của khổ

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Bác Hồ với vai trò là người
chỉ đạo đã cùng chiến sĩ tham
gia chiến dịch này.

HS: Lắng nghe.

H: Việc gọi Bác là “ Người
Cha” có tác dụng gì?

HS: Nghiên cứu – trả lời.

H: Cách nói bằng ẩn dụ có gì
giống và khác phép so sánh:
“Bác Hồ như Người Cha”?

HS: Thảo luận nhóm.

H: Qua tìm hiểu ví dụ trên, em
hãy nêu tác dụng của ẩn dụ?
HS: Trả lời.

 Tác dụng.

- Thể hiện tình cảm của Bác đối với
các chiến sĩ, đó chính là sự gần
gũi, chở che, chăm sóc cho những
đúa con của mình.

- Làm cho câu thơ hay hơn, có ý
nghĩa hơn.

*Giống nhau:

- Đều ví Bác Hồ như Người Cha.
- Đều tạo cho câu nói có tính hình
tượng, tính biểu cảm cao hơn so với
cách nói bình thường

(Bác Hồ mái tóc bạc)
* Khác nhau:

- So sánh: Bác Hồ như Người Cha
Vế A Vế B
- Ẩn dụ: Người Cha mái tóc bạc
Vế B

->Ẩn đi vế A-> so sánh ngầm-> câu
thơ có thêm tính hàm súc.

 Tác dụng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

?Qua phân tích ví dụ, em hiểu
thế nào là ẩn dụ? Ẩn dụ có tác
dụng gì?

<b>HĐ 2: HD học sinh tìm hiểu </b>
<b>các kiểu ẩn dụ:</b>

<b>1. Bài tập SGK:</b>

GV: Câu hỏi thảo luận theo
tổ.

Tổ 1+2:

H: Các từ in đậm dưới đây
được dùng để chỉ những

hiện tượng sự vật nào? Vì sao
có thể ví như vậy?

“Về thăm nhà Bác làng
Sen,

Có hàng râm bụt thắp lên lửa
<b>hồng”.</b>

(Nguyễn Đức Mậu)

Tổ 3+4:

H: Cách dùng từ trong cụm từ
in đậm dưới đây có gì đặc
biệt so với cách nói thơng
thường?

“ Chao ôi, trông con

<b> 3. Ghi nhớ: ( SGK/68)</b>

<b> Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng </b>
<b>này </b>

<b>bằng tên sự vật, hiện tượng khác có </b>
<b>nét tương đồng với nó nhằm tăng sức </b>
<b>gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.</b>

<b>II.Các kiểu ẩn dụ:</b>
<b> 1. Bài tập SGK:</b>

- “Lửa hồng”: chỉ màu đỏ của hoa râm
bụt.

=> vì hai sự vật ấy có hình thức tương
đồng.

- “Thắp”: Chỉ sự nở hoa.

=> vì chúng giống nhau ở cách thức
thực hiện.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

sông, vui như thấy nắng<b> </b>
<b>giịn tan sau kì mưa dầm, vui</b>
như nối lại chiêm bao đứt
quãng”.

(Nguyễn Tuân)

HS: Thảo luận nhóm.

H: Từ những ví dụ đã phân
tích, hãy nêu lên một số kiểu
tương đồng giữa các sự vật,
hiện tượng thường được sử
dụng để tạo phép ẩn dụ?
HS: Trả lời.

H: Dựa vào các kiểu tương
đồng, ta có mấy kiểu ẩn dụ
thường gặp?

<b>HĐ 3: HD học sinh Luyện </b>
<b>tập.</b>

<b> Bài tập 2 trang 70: </b>

Tìm ẩn dụ trong những ví dụ
dưới đây. Nêu lên nét tương
đồng giữa các sự vật, hiện
tượng được so sánh ngầm với
nhau?

a) Ăn quả nhớ kẻ trồng
cây.

b) Gần mực thì đen, gần
đèn thì sáng.

c) Thuyền về có nhớ bến
chăng

-> chuyển đổi cảm giác.(thị giác =>
thính giác)

*Có 4 kiểu tương đồng:
<b> -Tương đồng về hình thức.</b>

-Tương đồng về cách thức thực hiện.
-Tương đồng về phẩm chất.

-Tương đồng về cảm giác.

<b>2. Ghi nhớ: (SGK/T69) </b>
<b> Có 4 kiểu ẩn dụ:</b>
<b> - Ẩn dụ hình thức;</b>
- Ẩn dụ cách thức;
- Ẩn dụ phẩm chất;

- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.

<b>III. Luyện tập.</b>

a) “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

+ “Ăn quả” có nét tương đồng về
cách thức với sự hưởng thụ thành quả
lao động,

+ “Kẻ trồng cây” có nét tương đồng
về phẩm chất với người lao động, người
gây dựng (tạo ra thành quả).

b) “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”.
• <i>Mực - đen : có nét tương đồng về </i>

phẩm chất với “cái xấu, cái lạc
hậu”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Bến thì một dạ khăng
khăng đợi thuyền.

d) Ngày ngày Mặt Trời đi
qua trên lăng

Thấy một Mặt Trời trong
lăng rất đỏ.

<b>Bài tập 3 trang 70.</b>

phẩm chất với “cái tốt, cái tiến
bộ”.

<i> -> Câu tục ngữ này nói lên tầm quan </i>
trọng của mơi trường sống, khuyên
chúng ta phải chọn môi trường sống tốt
đẹp.

c) Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
- Thuyền: ”chỉ người đi xa”, chỉ người
con trai.

- Bến: “chỉ người ở lại”, chỉ người con
gái.

=> Đây là những tương đồng về phẩm
chất.

=> Nói về tình cảm thủy chung, gắn bó
trong tình u đôi lứa.

d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
- “Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất: là
một thiên thể nóng sáng, là nguồn chiếu
sáng chủ yếu cho Trái Đất.

- “Mặt Trời” trong câu thơ thứ hai là
hình ảnh ẩn dụ: được dùng để chỉ Bác
Hồ vì Bác Hồ soi sáng, dẫn đường chỉ
lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc sống
nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự
do, hạnh phúc.

=> “Mặt Trời” – Bác Hồ: có nét tương
đồng về phẩm

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Tìm những ẩn dụ chuyển đổi
cảm giác trong các câu văn,
câu thơ dưới đây và nêu lên
tác dụng của những ẩn dụ ấy
trong việc miêu tả sự vật, hiện
tượng?

a). Buổi sáng, mọi người đổ
ra đường. Ai cũng muốn
ngẩng lên cho thấy mùi hồi

chín chảy qua mặt.

b). “Cha lại dắt con đi trên cát
mịn

Ánh nắng chảy đầy vai”.

a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường.
Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi
hồi chín chảy qua mặt.

- Mùi – chảy: Từ khứu giác (mũi)
chuyển sang cảm nhận bằng da thịt.
=> Biểu thị sự khuếch tán lan tỏa mạnh
của hương hoa hồi.

=> Cảm nhận mới lạ, độc đáo, gợi hình
ảnh và cảm giác.

b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai”.

Ánh nắng- chảy: Thường thì nhận biết
ánh nắng qua thị giác cho nên mới thấy
ánh nắng vàng tươi, hoặc ánh nắng vàng
nhạt,…

Còn ánh nắng trong câu thơ “Ánh
nắng chảy đầy vai” lại được hình dung
thành dịng, thành giọt, nhờ vậy mà sinh

động, gợi cảm.

<b>CỦNG CỐ: </b>

1. Ẩn dụ là gì? Ẩn dụ có tác dụng như thế nào?
2. Có mấy kiểu ẩn dụ?

3.Nêu một số ẩn dụ mà em biết?
<b>DẶN DÒ</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9></div>

<!--links-->