HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

PHẠM THỊ NGA

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH

Ngành:

Quản lý kinh tế

Mã số:

8340410

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Phượng Lê

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo
vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thơng tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày… tháng… năm 2018
Tác giả luận văn

Phạm Thị Nga

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn, tơi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cơ giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn
bè, đồng nghiệp và gia đình.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo,
Bộ môn kinh tế nơng nghiệp và chính sách, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học
viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và thực
hiện luận văn này.
Đặc biệt, tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Phượng Lê là người
trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tơi hồn thành luận văn
này.
Tơi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí cán bộ thuộc các sở ban ngành tỉnh Bắc
Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và cung cấp đầy đủ các thông tin, số liệu, tư liệu
bản đồ trong q trình nghiên cứu luận văn này.
Cuối cùng, tơi xin trân trọng cám ơn các bạn học viên cùng lớp, những người
thân trong gia đình và bạn bè đã giúp đỡ và động viên tơi trong q trình học tập,
nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, ngày… tháng… năm 2018
Tác giả luận văn

Phạm Thị Nga

ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................ii
MỤC LỤC........................................................................................................................iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................................vi
DANH MỤC BẢNG.......................................................................................................vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HỘP VÀ SƠ ĐỒ......................................................................ix
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN................................................................................................ x
THESIS ABSTRACT......................................................................................................xii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU..............................................................................................................1
1.1.

TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI........................................................................1

1.2.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU................................................................................ 3

1.2.1.

Mục tiêu chung.................................................................................................... 3

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể.....................................................................................................3

1.3.

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.....................................................3

1.3.1.


Đối tượng nghiên cứu.......................................................................................... 3

1.3.2.

Phạm vi nghiên cứu............................................................................................. 4

1.4.

NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN..................................................4

PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU...................................5
2.1.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU.................................................................5

2.1.1.

Một số khái niệm liên quan..................................................................................5

2.1.2.

Đặc điểm của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu.........10

2.1.3.

Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu..............11


2.1.4.

Nội dung nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
xăng dầu.............................................................................................................13

2.1.5.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh
doanh xăng dầu..................................................................................................21

2.2.

CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU...............................................................24

2.2.1.

Kinh nghiệm quản lý xăng dầu ở một số nước trên thế giới..............................24

iii


2.2.2.

Thực tiễn quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại
Việt Nam............................................................................................................29

2.2.3.

Bài học kinh nghiệm rút ra cho thành phố Bắc Ninh.........................................31


PHẦN 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................................33
3.1.

ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU............................................................................... 33

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên thành phố Bắc Ninh.............................................................33

3.1.2.

Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................................35

3.2.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................37

3.2.1.

Chọn điểm nghiên cứu.......................................................................................37

3.2.2.

Phương pháp thu thập số liệu.............................................................................38

3.2.3.

Phương pháp phân tích và xử lý số liệu.............................................................41


3.2.4.

Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................41

PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.............................................43
4.1.

Thực trạng kinh doanh xăng dầu trên địa bàn Thành phố Bắc Ninh.................43

4.1.1.

Số lượng doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu....................................................43

4.1.2.

Tình hình tiêu thụ xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh..........................43

4.2.

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HOẠT ĐỘNG KINH
DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BẮC NINH..............44

4.2.1.

Công tác cụ thể hóa văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước về kinh
doanh xăng dầu..................................................................................................44

4.2.2.

Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng

dầu..................................................................................................................... 48

4.2.3.

Quản lý quy hoạch về hoạt động kinh doanh xăng dầu.....................................52

4.2.4.

Quản lý nguồn cung xăng dầu........................................................................... 55

4.2.5.

Quản lý điều kiện kinh doanh xăng dầu.............................................................57

4.2.6.

Công tác tập huấn tuyên truyền kiến thức về kinh doanh xăng dầu..................73

4.2.7.

Hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính..............................74

4.3.

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ BẮC NINH...............................................................................................77

4.3.1.


Hệ thống văn bản pháp luật có liên quan đến kinh doanh xăng dầu..................77

4.3.2.

Năng lực và trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý.............................................. 79

4.3.3.

Trang thiết bị phục vụ công tác quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu.........81

4.3.4.

Sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan chức năng.........................................82

iv


4.3.5.

Nhận thức của người kinh doanh và sử dụng xăng dầu.....................................83

4.4.

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ BẮC NINH...............................................................................................86

4.4.1.

Giải pháp cơ chế chính sách của Nhà nước về kinh doanh xăng dầu................86


4.4.2.

Giải pháp điều hành quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
xăng dầu.............................................................................................................87

4.4.3.

Giải pháp quy hoạch về hoạt động kinh doanh xăng dầu.................................. 88

4.4.4.

Giải pháp về trang thiết bị cơ sở vật chất kỹ thuật.............................................89

4.4.5.

Tăng cường quản lý đo lường, chất lượng xăng dầu......................................... 90

4.4.6.

Tăng cường quản lý công tác PCCC và bảo vệ môi trường trong KDXD........92

4.4.7.

Tăng cường kiểm tra, giám sát...........................................................................95

4.4.8.

Đẩy mạnh công tác tập huấn tuyên truyền kiến thức về kinh doanh xăng
dầu..................................................................................................................... 96


PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................98
5.1.

KẾT LUẬN........................................................................................................98

5.2.

KIẾN NGHỊ.......................................................................................................99

5.2.1.

Đối với Chính phủ..............................................................................................99

5.2.2.

Đối với các Bộ................................................................................................... 99

5.2.3.

Đối với UBND tỉnh Bắc Ninh..........................................................................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................101
PHỤ LỤC...................................................................................................................... 104
Phụ lục 1........................................................................................................................104

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

BLXD

Bán lẻ xăng dầu

BQ

Bình qn

CHXD

Cửa hàng xăng dầu

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CS

Cơ sở

DN

Doanh nghiệp

ĐVT


Đơn vị tính

KCN

Khu cơng nghiệp

KDXD

Kinh doanh xăng dầu

KH&CN

Khoa học và cơng nghệ

MTV

Một thành viên

PCCC

Phịng cháy chữa cháy

PL/QT-QLTM

Phụ lục/Quy trình-Quản lý thương mại

QLNN

Quản lý nhà nước


QLTT

Quản lý thị trường

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TTCN

Tiểu thủ công nghiệp

Tr.đ

Triệu đồng

UBND

Ủy ban nhân dân

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Căn cứ tính giá cơ sở xăng dầu......................................................................6
Bảng 3.1. Tình hình dân số và lao động thành phố Bắc Ninh năm 2017.....................36
Bảng 3.2. Hiện trạng đô thị thành phố Bắc Ninh năm 2017........................................36
Bảng 3.3. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp......................................................39
Bảng 3.4. Phân bổ mẫu điều tra................................................................................... 40
Bảng 4.1. Số lượng doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn

thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2015 – 2017 43
Bảng 4.2. Lượng xăng dầu tiêu thụ trên địa bàn thành phố Bắc Ninh giai
đoạn 2015 – 2017........................................................................................44
Bảng 4.3. Tổng hợp một số chính sách về Quản lý kinh doanh xăng dầu trên
địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2017 45
Bảng 4.4. Tình hình quy hoạch cửa hàng xăng dầu trên địa bàn thành phố
Bắc Ninh giai đoạn 2015 – 2017

52

Bảng 4.5. Đánh giá của cán bộ quản lý, cơ sở kinh doanh và người sử dụng
về công tác quy hoạch 55
Bảng 4.6. Trang thiết bị của cửa hàng kinh doanh xăng dầu.......................................58
Bảng 4.7. Danh mục các loại giấy xác nhận do Sở Cơng Thương cấp........................59
Bảng 4.8. Quy trình cấp Giấy xác nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu................60
Bảng 4.9. Kết quả cấp Giấy chứng nhận cửa hàng đủ điều kiện bán lẻ xăng
dầu giai đoạn 2015-2017

61

Bảng 4.10. Danh sách các doanh nghiệp được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện
làm Tổng đại lý

62

Bảng 4.11. Số lần điều chỉnh giá xăng dầu giai đoạn 2015-2017.................................. 63
Bảng 4.12. Kết quả điều tra thực trạng niêm yết giá bán và bán đúng giá niêm
yết của các cửa hàng kinh doanh xăng dầu

64


Bảng 4.13. Kết quả xử lý vi phạm về đo lường chất lượng trong kinh doanh
xăng dầu năm 2017

67

Bảng 4.14. Kết quả điều tra mức độ gian lận trong việc bán xăng, dầu tại các
cửa hàng kinh doanh xăng dầu

vii

68


Bảng 4.15. Đánh giá của cán bộ quản lý và cơ sở kinh doanh về công tác
PCCC và bảo vệ môi trường hoạt động kinh doanh xăng dầu ....................
Bảng 4.16. Tình hình đào tạo, tập huấn kiến thức liên quan đến hoạt động
kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh giai đoạn
2015-2017 ....................................................................................................
Bảng 4.17. Tình hình tổ chức đoàn thanh tra, kiểm tra hoạt động kinh doanh
xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2015 -2017 ..............
Bảng 4.18. Tình hình vi phạm của các cơ sở kinh doanh xăng dầu trên địa bàn
thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2015 -2017 ..................................................
Bảng 4.19. Đánh giá của các đối tượng khảo sát về công tác kiểm tra, xử lý vi
phạm về kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh ................
Bảng 4.20. Ý kiến của cán bộ quản lý và cơ sở kinh doanh về các quy định,
chính sách của nhà nước về kinh doanh xăng dầu ......................................
Bảng 4.21. Nguyên nhân không phù hợp của các quy định, chính sách của nhà
nước về kinh doanh xăng dầu ......................................................................
Bảng 4.22. Số lượng và trình độ cán bộ tại các cơ quan quản lý Nhà nước về

kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh giai đoạn
2015 -2017 ...................................................................................................
Bảng 4.23. Đánh giá của cán bộ quản lý và cơ sở kinh doanh về nguồn nhân
lực trong công tác quản lý Nhà nước trong hoạt động kinh doanh
xăng dầu ......................................................................................................
Bảng 4.24. Đánh giá của cán bộ QLNN và các cơ sở kinh doanh về trang thiết
bị phục vụ công tác quản lý kinh doanh xăng dầu ......................................
Bảng 4.25. Đánh giá của cán bộ quản lý và cơ sở kinh doanh về sự phối hợp
giữa các cơ quan trong quản lý kinh doanh xăng dầu .................................
Bảng 4.26. Hiểu biết của người sử dụng xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc
Ninh .............................................................................................................

viii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HỘP VÀ SƠ ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Bản đồ hành chính vị trí địa lý thành phố Bắc Ninh.................................. 34
Biểu đồ 4.1. Nguồn cung ứng xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.....................56
Hộp 4.1.

Gian lận về phương tiện đo xăng dầu........................................................66

Hộp 4.2.

Gian lận về chất lượng xăng dầu...............................................................69

Hộp 4.3.

Thiếu sự phối hợp chặt chẽ và thường xuyên giữa các lực lượng
chức năng đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu 82


Sơ đồ 4.1.

Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
xăng dầu thành phố Bắc Ninh 51

ix


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Phạm Thị Nga
Tên đề tài: Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành
phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.
Chuyên ngành: Quản Lý Kinh Tế

Mã số: 8340410

Cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
Mục tiêu nghiên cứu: Trên cơ sở đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh
hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu, từ đó đề xuất các
giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa
bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ
cấp để thu thập thông tin về thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Kết hợp phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
thông qua điều tra các đối tượng liên quan như lãnh đạo của Chi cục quản lý thị trường,
đội quản lý thị trường, Chi cục tiêu chuẩn đo lường và chất lượng, người tiêu dùng ...
nhằm thu thập các thông tin phục vụ cho nghiên cứu. Để đảm bảo tính đại diện của mẫu,
tơi tiến hành chọn mẫu điều tra là 105 mẫu điều tra trong đó có 10 mẫu cán bộ và nhân
viên tại các cửa hàng kinh doanh xăng dầu (15 người) và người sử dụng xăng dầu (80

người). Nghiên cứu sử dụng một số phương pháp phân tích số liệu truyền thống như
phương pháp thống kê mô tả, thống kê so sánh nhằm làm rõ nội dung nghiên cứu về
thực trạng quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.
Kết quả nghiên cứu và kết luận:
Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu
trên địa bàn thành phố Bắc Ninh cho thấy: Các văn bản pháp luật triển khai cịn mang
tính chất lý thuyết, ít hiệu quả. Cơng tác quy hoạch mạng lưới kinh doanh xăng dầu
chưa phù hơp tập trung ở khu đô thị phát triển, các tuyến quốc lộ. Các trang thiết bị
chưa đảm bảo về phịng cháy, chữa cháy, thốt nước và xử lý nước thải. Việc quản lý
nhà nước đối với giá xăng chỉ dừng lại ở việc có/ khơng bảng niêm yết giá cịn việc bán
đúng giá niêm yết hay khơng chưa kiểm sốt được. Cơng tác kiểm tra mới chỉ dừng lại
ở kiểm tra nguồn gốc xăng dầu, chưa đi sâu vào kiểm tra chất lượng xăng dầu do mất

nhiều thời gian và khơng có chi phí cho cơng tác kiểm định. Số cơ sở được kiểm tra bị
vi phạm và số tiền phạt do vi phạm lại giảm qua các năm.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng
dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh gồm: (1) Hệ thống văn bản pháp

x


luật có liên quan đến kinh doanh xăng dầu; (2) Số lượng cán bộ quản lý cịn mỏng,
khơng có cán bộ chuyên trách riêng về lĩnh vực xăng dầu; (3) Trang thiết bị phục vụ
công tác quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu còn chưa đáp ứng được nhu cầu để
phục vụ công tác chuyên môn; (4) Sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan chức năng
còn chưa đồng bộ, chồng chéo về cả chức năng, nhiệm vụ; (5) Nhận thức của người
kinh doanh và sử dụng xăng dầu.
Để tăng cường QLNN đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành
phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh thì cần thực hiện một số giải pháp sau: Xây dựng và ban
hành các quy định phù hợp về kinh doanh xăng dầu trên địa bàn; Quy hoạch mạng lưới

xăng dầu đảm bảo theo quy định của pháp luật hiện hành; Tăng cường đầu tư trang thiết
bị cơ sở vật chất kỹ thuật cho cơ quan quản lý; Tăng cường quản lý đo lường, chất
lượng xăng dầu; Tăng cường quản lý công tác PCCC và bảo vệ môi trường; Tăng cường
công tác kiểm tra, giám sát và xử lý liên quan đến hoạt động kinh doanh xăng dầu; Thực
hiện tuyên truyền, bồi dưỡng kiến thức cho cơ sở kinh doanh và cán bộ quản lý.

xi


THESIS ABSTRACT
Author: Pham Thi Nga
Thesis title: State management of petroleum business activities in Bac Ninh city, Bac
Ninh province.
Major: Economic Management
Academic Institution: Vietnam National University of Agriculture
Objectives of the study: Based on the current status and analysis of factors
affecting the state management of petroleum business activities, this thesis suggests
solutions to strengthen the state management of petroleum business activities in Bac
Ninh city, Bac Ninh province.
Research methodology: The study uses the secondary data collection method to
collect information on state management of petroleum business in Bac Ninh city. The
primary data was collected by surveys of relevant stakeholders such as leaders of
Market Management Sub-Departments, Market Management Teams, Sub-Departments
of Standardization, Metrology and Quality, consumers. …105 samples including 10
samples of staff and employees at petrol dealers (15 persons) and petrol users (80
people) were selected. The research uses a number of traditional data analysis methods
such as descriptive statistics to clarify the contents of the study on the current state of
petroleum business management in Bac Ninh city.
Results and conclusions:
The research showed that most of the state policies are not pratical enough, thus

their effectiveness is not achieved. The planning of petroleum station network is not
suitbale to a developing urban area like Bac Ninh city. Almost all petroleum stations are
in lack of neccesary facilities such as sewage works, fire-hydrant and firefighting
equipments. The state management of petroleum business activities have just paid
attention to whether or not the stations post up price, not to how much they sell to
customers. The state line deparments merely check origins of petroleum, not quality
because of time and budget limitations. Even though, the numbers of petroleum stations
who complied with state regulations increased.
Factors affecting the state management of petroleum business in Bac Ninh city,
Bac Ninh province are including: (1) System of legal documents related to petroleum
business; (2) The number of managers is still low, there are no specialized officers in the
field of petroleum management; (3) Equipment for the management of petroleum
business has not yet met the demand for major work; (4) The inter-agency coordination

xii


between functional agencies is not synchronous, overlapping in terms of both
regulations and tasks; (5) Perceptions of traders and petrol users are not high.
In order to enhance the state management of petroleum business in Bac Ninh
city, Bac Ninh province, it is necessary to implement the following solutions: Develop
and promulgate appropriate regulations on petroleum trading in this city; Planning of the
petrol and oil network is in accordance with the current law provisions; To increase
investment in equipment and facilities for management agencies; Strengthening the
management of measurement and quality of petrol and oil; Strengthening the
management of fire prevention and fighting and environmental protection; To intensify
the inspection, supervision and handling related to petrol and oil trading activities; To
propagate and improve knowledge for business establishments and officials.

xiii



PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đất nước phát triển kéo theo những nhu cầu thiết yếu của con người ngày
càng gia tăng. Sự ra đời của những phương tiện đi lại sử dụng nguyên liệu mới
như xăng, dầu là một bước nhảy quan trọng trong sự phát triển. Xăng dầu đã trở
thành mặt hàng không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt cũng như sản xuất, có
tác động rất lớn đến phát triển kinh tế- xã hội. Xăng dầu là yếu tố đầu vào quan
trọng của quá trình sản xuất, đồng thời là loại năng lượng có hạn, khơng thể tái
sinh và chưa thể thay thế được. Bên cạnh các hoạt động kinh doanh phục vụ phát
triển kinh tế - xã hội, xăng dầu còn là mặt hàng dự trữ chiến lược quốc gia. Điều
này càng cho thấy tầm quan trọng của xăng dầu đối với xã hội.
Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động kinh doanh xăng dầu, không
một quốc gia nào trên thế giới thả nổi hoạt động kinh doanh xăng dầu, mà ln
có sự can thiệp của nhà nước ở các mức độ khác nhau với những công cụ khác
nhau.
Tại Việt Nam, kinh doanh xăng dầu là hoạt động kinh doanh có điều kiện
và chỉ những thương nhân có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật mới
được phép hoạt động. Nhà nước chịu trách nhiệm quản lý hoạt động kinh doanh
xăng dầu. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh xăng dầu vẫn còn nhiều phức tạp,
những “chiêu trò” trong gian lận kinh doanh xăng dầu ngày càng phổ biến với
các hình thức gian lận tinh vi.
Quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu trong giai đoạn phát triển kinh tế
đa dạng như hiện nay là lĩnh vực tương đối phức tạp. Thực tế cho thấy, trong cơ
chế cạnh tranh hiện nay việc kinh doanh xăng dầu khơng cịn độc quyền trong
khối doanh nghiệp nhà nước mà có sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân đã
tăng thêm tính tiện ích, sự cạnh tranh lành mạnh và tạo cho khách hàng có nhiều
sự lựa chọn khi dùng sản phẩm này.
Tỉnh Bắc Ninh nói chung và thành phố Bắc Ninh nói riêng là một vùng kinh tế

mới, trọng điểm phía Bắc trong những năm gần đây thu hút được rất nhiều nhà đầu
tư trong và ngồi nước. Q trình CNH - HĐH và chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế
trên địa bàn thành phố, đặc biệt sự hình thành nhiều khu công nghiệp,

1


cụm công nghiệp, khu dân cư và khu đô thị mới, đã và sẽ dẫn đến những thay đổi
về sự phân bố của các ngành sản xuất, sự gia tăng của các phương tiện, máy móc
thiết bị cần sử dụng nhiều nhiên liệu là xăng dầu.
Thời gian qua, hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố đã
dần đi vào nề nếp góp phần ổn định thị trường, đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu
dùng của nhân dân. Tuy nhiên, thực trạng quản lý kinh doanh xăng dầu trên đại
bàn thành phố Bắc Ninh vẫn còn nhiều bất cập, cụ thể là: mạng lưới cửa hàng
phân bổ chưa hợp lý, tình trạng mua, bán xăng dầu với các đối tượng ngoài hệ
thống phân phối; một số tổ chức cá nhân nhất là các cửa hàng, trạm bán lẻ xăng
dầu đã sử dụng nhiều hình thức gian lận tinh vi hơn để gian lận về đo lường, chất
lượng trong kinh doanh xăng dầu gây thiệt hại đến lợi ích người tiêu dùng, gây
tâm lý thiếu tin tưởng trong người dân.
Trong những năm qua, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh
doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh đã có nhiều bước tiến đáng kế.
Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào về vấn đề quản lý của các cơ quan nhà nước
đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Vì thế
sai phạm trong kinh doanh xăng dầu vẫn diễn ra. Qua cơng tác kiểm tra, kiểm
sốt thị trường năm 2015, đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh đã kiểm tra, phát hiện xử
lý 12 vụ việc vi phạm quy định về quản lý và kinh doanh xăng dầu. Trong đó: Vi
phạm về niêm yết giá 3 vụ, không niêm yết thời gian bán hàng 4 vụ, vi phạm về
biển hiệu 3 vụ và sử dụng phương tiện đo sai số của phương tiện đo vượt quá giới
hạn sai số cho phép 4 vụ. Do đó, tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động
kinh doanh xăng dầu góp phần ổn định thị trường, hạn chế sai phạm trong kinh

doanh. Mặt khác việc quản lý tốt thị trường xăng dầu đảm bảo quyền lợi của
người tiêu dùng.
Trước những vấn đề nêu trên và yêu cầu phải thực hiện đúng chính sách về
kinh doanh xăng dầu của nhà nước ban hành nhằm quản lý hiệu quả hoạt động
thương mại đối với mặt hàng kinh doanh có điều kiện, tạo điều kiện cho các
doanh nghiệp xăng dầu kinh doanh có hiệu quả, tơi tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành
phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh”.
Kết quả của luận văn trả lời các câu hỏi: i) Tại sao nhà nước phải quản lý
kinh doanh xăng dầu? ii) Thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh

2


doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh diễn ra như thế
nào? iii) Đâu là các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện quản lý nhà nước đối với
hoạt động kinh doanh xăng dầu địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh thời
gian qua? iv)Giải pháp nào cần thiết cho việc hồn thiện cơng tác quản lý kinh
doanh xăng dầu trong thời gian tới?
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản
lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu, từ đó đề xuất các giải pháp
tăng cường quản lý nhà nước đối với lĩnh vực này trên địa bàn nghiên cứu trong
thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hố cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối

với hoạt động kinh doanh xăng dầu.
- Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà


nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh,
tỉnh Bắc Ninh.
- Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động

kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh trong thời
gian tới.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý
kinh doanh xăng dầu và các giải pháp quản lý trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Do
vậy, các chủ thể liên quan tới quá trình thu thập số liệu thực hiện đề tài gồm:
- Các cơ quan Nhà nước tham gia vào công tác quản lý kinh doanh xăng

dầu: lực lượng Quản lý thị trường, thanh tra chuyên ngành, lực lượng cảnh sát
phòng cháy chữa cháy, chi cục tiêu chuẩn và đo lường chất lượng ….
- Các đơn vị kinh doanh xăng dầu.
- Người tiêu dùng mặt hàng xăng dầu.
- Các văn bản, chính sách có liên quan đến việc kinh doanh xăng dầu.

3


1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài nghiên cứu những vấn đề liên quan đến quản lý nhà

nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.
- Về thời gian: Số liệu thông tin thứ cấp được thu thập từ năm 2015 đến

năm 2017 và số liệu sơ cấp được thu thập năm 2017 và 2018 các đối tượng liên

quan.
Thời gian thực hiện đề tài từ tháng 5/2017 đến tháng 5/2018.
- Về không gian: Đề tài được thực hiện trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.

1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động kinh doanh

xăng dầu; đặc điểm và vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
xăng dầu; nội dung nghiên cứu và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước
đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu; kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với
hoạt động kinh doanh xăng dầu ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm rút
ra cho thành phố Bắc Ninh.
- Đánh giá một cách toàn diện thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt

động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh trong thời gian qua;
phân tích và xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với
hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Trên cơ sở đó
đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động
kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh trong thời gian tới. Các
thông tin từ kết quả nghiên cứu sẽ là đầu vào quan trọng cho các nhà quản lý thị
trường và các cơ quan liên quan quản lý tốt hoạt động kinh doanh xăng dầu trong
thời gian tới.

4


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH
DOANH XĂNG DẦU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH XĂNG DẦU
2.1.1. Một số khái niệm liên quan
2.1.1.1. Xăng dầu
Theo Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 9 năm 2014 của Chính
phủ về kinh doanh xăng dầu (gọi tắt là Nghị định số 83/2014/NĐ-CP) và một số
quy định khác thì một số khái niệm liên quan đến xăng dầu như sau:
Xăng dầu: là tên chung để chỉ các sản phẩm của q trình lọc dầu thơ, dùng
làm nhiên liệu, bao gồm: Xăng động cơ, dầu điêzen, dầu hỏa, dầu madút, nhiên
liệu bay; nhiên liệu sinh học và các sản phẩm khác dùng làm nhiên liệu động cơ,
khơng bao gồm các loại khí hóa lỏng và khí nén thiên nhiên (Chính phủ, 2014).
Xăng dầu là một loại sản phẩm rất dễ bị hao hụt trong quá trình vận
chuyển, lưu kho và kinh doanh. Do đó, trong hoạt động sản xuất kinh doanh cần
phải tính tốn đường vận động của xăng dầu và có biện pháp hợp lý nhằm hạn
chế tối đa mức hao hụt.
Xăng dầu là mặt hàng rất dễ bị giảm hoặc mất phẩm chất. Xăng dầu kém
phẩm chất sẽ ảnh hưởng đến q trình kích nổ và phá huỷ động cơ. Việc kinh
doanh xăng dầu kém phẩm chất sẽ gây ra tác hại lan truyền và trực tiếp phá huỷ
năng lực sản xuất, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống xã hội.
Vì vậy, địi hỏi quy trình nhập, xuất, phương tiện tồn chứa, loại hình và phương
tiện vận tải, kỹ thuật bảo quản xăng dầu phải được nghiên cứu, tính tốn kỹ
lưỡng và có những giải pháp về kỹ thuật, tổ chức quản lý trong quá trình kinh
doanh xăng dầu.
2.1.1.2. Sản xuất, kinh doanh xăng dầu
Sản xuất xăng dầu: là quá trình lọc, chuyển hóa dầu thơ, sản phẩm xăng
dầu, bán thành phẩm xăng dầu, phụ gia và các chế phẩm khác thành các sản
phẩm xăng dầu.
Pha chế xăng dầu: là quá trình trộn sản phẩm, bán thành phẩm xăng dầu,
phụ gia và các chế phẩm khác để chuyển hóa thành sản phẩm xăng dầu.

5



Cơ sở kinh doanh xăng dầu bao gồm: Cảng chuyên dụng, nhà máy sản xuất,
xưởng pha chế, kho, phương tiện vận chuyển và cửa hàng bán lẻ xăng dầu.
Nguyên liệu để sản xuất và pha chế xăng dầu bao gồm: Dầu thô, sản phẩm,
bán thành phẩm xăng dầu, phụ gia và các chế phẩm khác.
Giá xăng dầu thế giới: là giá các sản phẩm xăng dầu được giao dịch trên thị
trường quốc tế do Liên Bộ Công Thương - Tài chính xác định và cơng bố.
Giá bán lẻ xăng dầu: là giá bán tại các cửa hàng bán lẻ xăng dầu.
Giá cơ sở: là căn cứ để cơ quan quản lý nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng
dầu trong nước.
Bảng 1.1. Căn cứ tính giá cơ sở xăng dầu
Các khoản mục chi phí
1. Giá CIF
2. Thuế nhập khẩu
3. Thuế tiêu thụ đặc biệt
4. Thuế giá trị gia tăng
5. Chi phí kinh doanh định mức
6. Mức trích Quỹ Bình ổn giá
7. Lợi nhuận định mức
8. Thuế bảo vệ môi trường
9. Các loại thuế, phí và các khoản

trích nộp khác
Giá cơ sở =1+2+3+4+5+6+7+8+9
Nguồn: Chính phủ (2014)

Giá cơ sở được tính bình quân của 15 ngày sát với ngày tính giá của chu kỳ
dự trữ xăng dầu bắt buộc quy định tại khoản 1 điều 31 Nghị định 83/2014/NĐCP. Trong đó:
Giá CIF là giá căng dầu thế giới + Phí bảo hiểm + Cước vận tải về đến cảng

Việt Nam.

6


Tỷ giá ngoại tệ tính thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt là tỷ giá giao
dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam cơng bố, tính bình qn của 15 ngày sát với ngày tính giá của chu kỳ
dự trữ xăng dầu bắt buộc quy định tại Khoản 1 Điều 31 Nghị định này.
Thương nhân kinh doanh xăng dầu bao gồm: Thương nhân kinh doanh xuất
khẩu, nhập khẩu xăng dầu; thương nhân sản xuất xăng dầu; thương nhân phân
phối xăng dầu; thương nhân làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu; thương nhân
làm đại lý bán lẻ xăng dầu; thương nhân nhận quyền bán lẻ xăng dầu; thương
nhân kinh doanh dịch vụ xăng dầu.
Đại lý bán lẻ xăng dầu là thương nhân làm đại lý để thực hiện việc bán lẻ
xăng dầu tại các cửa hàng bán lẻ xăng dầu của mình cho bên giao đại lý là
thương nhân đầu mối hoặc thương nhân phân phối xăng dầu hoặc tổng đại lý
kinh doanh xăng dầu để hưởng thù lao.
Kinh doanh xăng dầu bao gồm các hoạt động: Xuất khẩu (xăng dầu, nguyên
liệu sản xuất trong nước và xăng dầu, nguyên liệu có nguồn gốc nhập khẩu),
nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, gia công xuất khẩu xăng dầu, nguyên
liệu; sản xuất và pha chế xăng dầu; phân phối xăng dầu tại thị trường trong nước;
dịch vụ cho thuê kho, cảng, tiếp nhận, bảo quản và vận chuyển xăng dầu (Chính
phủ, 2014).
2.1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu
Quản lý Nhà nước
QLNN là sự chỉ huy, điều hành xã hội của các cơ quan nhà nước (lập pháp,
hành pháp và tư pháp) để thực thi quyền lực Nhà nước, thông qua các văn bản
quy phạm pháp luật. là một hình thức hoạt động của nhà nước được thực hiện
trước hết và chủ yếu bởi các cơ quan hành chính nhà nước, có nội dung là bảo

đảm sự chấp hành luật, pháp lệnh và các nghị quyết của cơ quan quyền lực nhà
nước, nhằm tổ chức và chỉ đạo thực hiện một cách trực tiếp và thường xuyên
công cuộc xây dựng kinh tế, văn hố, xã hội và hành chính – chính trị của nước
ta. Hay nói một cách khác, quản lý hành chính nhà nước là hoạt động chấp hành,
điều hành của nhà nước.
QLNN là một dạng quản lý xã hội đặc biệt mang tính quyền lực nhà nước
sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên
tất cả các mặt của đời sống xã hội; do các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực

7


hiện nhằm phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. Đó
chính là hoạt động quản lý gắn liền với hệ thống các cơ quan thực thi quyền lực
nhà nước, là bộ phận quan trọng của quyền lực chính trị trong xã hội, có tính chất
cưỡng chế đơn phương đối với xã hội. QLNN được hiểu trước hết là hoạt động
của các cơ quan nhà nước.
QLNN chính là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan
QLNN tiến hành đối với tất cả mọi cá nhân và tổ chức trong xã hội, trên tất cả
các mặt của đời sống xã hội bằng cách sử dụng quyền lực nhà nước có tính
cưỡng chế đơn phương nhằm mục tiêu phục vụ lợi ích chung của cả cộng đồng,
duy trì ổn định, an ninh trật tự và thúc đẩy xã hội phát triển theo một định hướng
thống nhất của nhà nước (Đỗ Hoàng Toàn, 2010).
Quản lý nhà nước về kinh tế: Là sự tác động có tổ chức và bằng pháp
quyền của Nhà nước lên nền kinh tế quốc dân nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các
nguồn lực kinh tế trong và ngoài nước, các cơ hội có thể có, để đạt được các mục
tiêu phát triển kinh tế đất nước đã đặt ra, trong điều kiện hội nhập và giao lưu
quốc tế (Đỗ Hoàng Toàn, 2010).
Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu
Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu là sự tác động có

chủ đích của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước đến các hoạt động kinh doanh
xăng dầu bằng quyền lực của nhà nước thông qua việc sử dụng các cơng cụ và
chính sách quản lý lên q trình hoạt động sản xuất kinh doanh, mua bán xăng
dầu nhằm đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện môi trường xác định (Nguyễn
Duyên Cường, 2013).
QLNN đối với hoạt động kinh doanh kinh doanh xăng dầu là bộ phận hình
thành QLNN về kinh tế. Nhà nước cũng phải sử dụng các công cụ, nội dung
QLNN về kinh tế để quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu nhằm đạt được mục
tiêu đặt ra trong từng thời kỳ. Do xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện,
cho nên QLNN về kinh doanh xăng dầu phải đạt được một số mục tiêu sau:
Mục tiêu đảm bảo an toàn PCCC: Xăng dầu là mặt hàng kinh doanh tiềm ẩn
nguy cơ cháy nổ cao. Nếu để xảy ra cháy nổ xăng dầu thì khả năng phá hủy rất
lớn, sẽ gây thiệt hại lớn đến tính mạng con người và tài sản. Vì vậy việc QLNN
về KDXD phải đạt mục tiêu bảo an toàn PCCC là mục tiêu quan trọng hàng đầu.

8


Mục tiêu ổn định kinh tế - xã hội: Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, là yếu
tố đầu vào của sản xuất, sự biến động về cung cầu, giá cả trong hoạt động KDXD
sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến mọi hoạt động kinh tế - xã hội. Vì vậy nhà nước phải
quản lý thị trường xăng dầu đặc biệt là quản lý nguồn cung, giá cả nhằm mục tiêu
ổn định, phát triển kinh tế và đảm bảo ổn định đời sống cho nhân dân.
Mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia: Ngồi vai trị rất quan
trọng đối với phát triển kinh tế và nhu cầu thiết yếu cho tiêu dùng xăng dầu cịn
là hàng hóa chiến lược có vai trị rất quan trọng đối với an ninh quốc phòng và là
mặt hàng chiến lược trong dữ trữ quốc gia. Vì vậy việc đảm bảo an ninh năng
lượng nói chung và việc dữ trữ xăng dầu đảm bảo cho mục tiêu an ninh quốc
phòng là nhiệm vụ rất quan trong của mọi quốc gia.
Mục tiêu bảo vệ môi trường: Xăng dầu là loại sản phẩm độc hại, khó phân

hủy và rất dễ gây ơ nhiễm mơi trường. Vì vậy việc QLNN về KDXD phải luôn
chú trọng đến mục tiêu bảo vệ môi trường. Hoạt động KDXD phải tuân thủ
nghiêm ngặt các quy định của nhà nước về bảo vệ mơi trường. Các cơng trình
xăng dầu trước khi đưa vào sử dụng đều hoàn thành bản cam kết bảo vệ môi
trường hoặc đánh giá tác động môi trường với cơ quan QLNN có thẩm quyền.
Mục tiêu cơng bằng, cạnh tranh lành mạnh: Môi trường kinh doanh và cạnh
tranh phụ thuộc rất nhiều vào cơ chế, chính sách, luật pháp của các cơ quan
QLNN. Các quy định chính sách về KDXD nếu phân biệt đối xử sẽ bóp méo
cạnh tranh, các thủ tục hành chính rườm rà, khn khổ pháp lý nếu không đầy đủ,
đồng bộ, nhất quán và minh bạch sẽ gây trở ngại cho hoạt động KDXD trên
nhiều mặt dẫn đến tổn thất về nguồn nhân lực vật lực của xã hội. Do vậy QLNN
về KDXD có vai trò rất quan trọng trong việc tạo lập, cải thiện môi trường kinh
doanh, nhất là trong điều kiện môi trường kinh doanh ln có sự biến động
khơng ngừng (Nguyễn Dun Cường, 2013).
Theo đó, Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu là quản
lý theo ngành do nhiều cơ quan thực hiện. Đó là việc xây dựng và tổ chức thực
hiện chiến lược, quy hoạch, cơ chế và chính sách phát triển lĩnh vực xăng dầu,
phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội; Quản lý nhà nước về kinh doanh xăng
dầu là hoạt động có tổ chức của nhà nước thông qua các văn bản pháp quy, các
cơng cụ, chính sách của nhà nước sẽ tác động đến tình hình kinh doanh xăng dầu
của đơn vị sản xuất, chế biến, kinh doanh và người tiêu dùng trên cả nước nhằm

9


định hướng, dẫn dắt các chủ thể này thực hiện tốt các vấn đề liên quan đến hoạt
động kinh doanh xăng dầu (Nguyễn Duyên Cường, 2013).
Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu bao gồm một số
các hoạt động chủ yếu: Công tác hoạch định và ban hành các văn bản, chính
sách, chiến lược, kế hoạch có liên quan đến vấn đề kinh doanh xăng dầu và công

tác tổ chức tuyên truyền, giáo dục, công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm,
công tác phối hợp liên ngành trong quản lý và nghiên cứu khoa học.
Tóm lại, quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu là sự tác
động có hướng đích, có tổ chức của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về hoạt
động kinh doanh xăng dầu của các thương nhân thông qua việc sử dụng các công
cụ và chính sách quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đặt ra trong từng thời kỳ
(Nguyễn Duyên Cường, 2013).
2.1.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu

Các quy định về kinh doanh xăng dầu và điều kiện kinh doanh xăng dầu tại
thị trường Việt Nam hiện nay được thực hiện theo nghị định số 83/2014/NĐ-CP
ngày 03/9/2014.
Lâu nay, xăng dầu vẫn được coi là một trong những loại hàng hóa đặc biệt.
Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, có tầm quan trọng đối với phát triển kinh tế
của mỗi quốc gia. Xăng dầu là yếu tố đầu vào quan trọng của sản xuất, đồng thời
là loại năng lượng có hạn, khơng thể tái sinh và chưa thể thay thể được. Thị
trường xăng dầu vì thế cũng trở thành một thị trường đặc biệt của nền kinh tế.
Khi kinh doanh xăng dầu trên thị trường địi hỏi việc đảm bảo tuyệt đối an
tồn; cơng tác phòng chống cháy nổ là hoạt động rất quan trọng, có ý nghĩa sống
cịn. Mặt hàng xăng dầu có những tính chất lý hóa riêng, trong thành phần của
xăng dầu có nhiều hố chất độc hại cho cơ thể con người như: Lưu huỳnh, chì,
Octan; mùi của xăng dầu rất độc, ảnh hưởng lớn đến môi trường, nếu như xăng
dầu bị rơi vãi có thể phá huỷ mơi trường sinh thái do đó cần đặc biệt lưu ý đến
các biện pháp bảo vệ mơi trường, phịng ngừa độc hại cho con người khi tham gia
kinh doanh xăng dầu.
Xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện vì vậy các tổ chức cá nhân
kinh doanh mặt hàng này phải thực hiện đầy đủ các quy định của Nhà nước, được
cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh. Đồng thời đây cũng là mặt hàng
chiến lược có tầm quan trọng, có tác động mạnh mẽ tới sự phát triển kinh tế và


10


ổn định xã hội của Việt Nam. Do đó, quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh
doanh xăng dầu cũng có những đặc điểm riêng đó là: Quản lý nhà nước đối với
mặt hàng kinh doanh có điều kiện, do vậy phải xây dựng và điều chỉnh các điều
kiện cho phù hợp với yêu cầu phát triển và thực tiễn. Mặt khác để quản lý hoạt
động kinh doanh xăng dầu cần sự phối kết hợp của nhiều cơ quan quản lý nhà
nước thuộc nhiều thành phần khác nhau, đòi hỏi tính chuyên nghiệp và liên tục.
Quản lý mặt hàng xăng dầu với ý nghĩa là vật tư đầu vào của nhiều ngành kinh tế
do đó cần phải thấy được tác động qua lại giữa giá xăng dầu với chi phí, giá
thành của các ngành kinh tế khác để điều chỉnh, can thiệp cho phù hợp (Nguyễn
Quang Tuấn, 2014).
2.1.3. Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu
Việt Nam đang trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế do vậy việc mở cửa
thị trường xăng dầu theo cam kết quốc tế là điều tất yếu. Khi tiến hành mở cửa
thị trường, với rất nhiều thách thức đòi hỏi sự quản lý nhà nước đối với hoạt
động này. Vai trò chung của nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu
bao gồm: Thứ nhất, nhà nước đóng vai trị quan trọng trong việc định hướng,
kiểm soát thị trường xăng dầu. Thứ hai các văn bản quy phạm pháp luật và chính
sách của nhà nước giúp tạo cơ sở pháp lý cho quá trình thanh tra, kiểm tra, xử lý
vi phạm hành chính đúng quy định, giảm thiệt hại cho nền kinh tế do những hành
vi gian lận trốn thuế gây ra.
Kinh doanh xăng dầu được vận hành theo cơ chế thị trường đã tạo ra môi
trường kinh doanh rất đa dạng, gồm nhiều thành phần kinh tế tham gia. Mặt
khác, xăng dầu là nhiên liệu của nhiều ngành kinh tế và dân sinh. Song, đây lại là
mặt hàng dễ cháy nổ nếu không đảm bảo các điều kiện an toàn. Tuy xăng dầu
mang tính chất thương mại, xăng dầu cịn là mặt hàng kinh doanh có điều kiện và
có vị trí quan trọng trong sự phát triển kinh tế của đất nước, vì vậy các hoạt động
kinh doanh xăng dầu cần chịu sự chi phối của các cơ quan quản lý nhà nước

(Nguyễn Quang Tuấn, 2014).
Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu được
thể hiện ở các nội dung sau:
- Đối với người kinh doanh: đảm bảo được sự bình đẳng. Có được một mơi

trường kinh doanh lành mạnh.
- Đối với người tiêu dùng: Sử dụng sản phẩm đảm bảo số lượng, chất
lượng, giá thành hợp lý.

11