phuong phap giai bai toan

<span class='text_page_counter'>(1)</span>PhÇn I Đặt vấn đề .. 1. Lí do chọn đề tài. NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÖt lµ phÇn kiÕn thøc c¨n b¶n,träng t©m trong ch¬ng tr×nh ho¸ häc líp 8 , 9 cña ch¬ng tr×nh thi tèt nghiÖp THCS, thi häc sinh giái vµ thi vµo c¸c trêng chuyªn líp chän THPT . Do kiến thức khó, nội dung rộng, bài tập vận dụng lại đa dạng đặc biệt ch¬ng tr×nh thi häc sinh giái cÊp huyÖn ,cÊp thµnh phè vµ thi vµo c¸c trêng chuyên lớp chọn đã vợt quá xa so với nội dung kiến thức đợc học trong chơng trình THCS .làm cho hoá học vốn đã khó lại càng khó hơn trong việc giảng dạy, häc tËp vµ «n luyÖn . Lµm cho häc sinh hoang mang kh«ng hiÓu s©u kiÕn thøc, kĩ năng vận dụng lý thuyết vào giải bài tập yếu và đặc biệt kĩ năng trình bày gặp nhiÒu khã kh¨n . Tõ thùc tr¹ng trªn víi kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ cña b¶n th©n tôi mạnh dạn nêu nên một vấn đề nhỏ xung quanh dạng toán " Nhận biết các chất vô cơ trờng hợp các chất đựng trong các lọ riêng biệt " . Với nội dung nêu ra sÏ gióp häc sinh biÕt vµ cã c¬ së gi¶i c¸c bµi to¸n phøc t¹p h¬n , lµm cho kh¶ năng khám phá hoá học ngày càng đợc nâng cao, xoá bỏ nỗi lo khi dạy cũng nh khi häc m«n ho¸ häc . 2. Mục đích nghiên cứu. §Ò xuÊt ph¬ng ph¸p tæ chøc gi¶ng d¹y d¹ng to¸n: “ NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biệt “ để áp dụng vào giảng dạy và bồi dỡng học sinh giỏi có hiệu quả cao hơn. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu. - Xác định cơ sở khoa học của phơng pháp giải bài toán “ Nhận biết các chÊt riªng biÖt”. - §Ò xuÊt ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y d¹ng to¸n: “ NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÕt “ 4. §èi tîng - Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y d¹ng to¸n: “ NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÕt “ - Häc sinh khèi 9, trêng THCS VÜnh Long, VÜnh B¶o, H¶i Phßng 5. Thêi gian nghiªn cøu Từ tháng 9 năm 2008 đến tháng 1 năm 2009 6. Ph¬ng ph¸p. 6.1. Nhãm c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn. - Nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o, tµi liÖu häc tËp ho¸ häc - T×m hiÕu c¬ së lÝ luËn, ph¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n “ NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÖt”. 6.2. Nhãm c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn: - Quan s¸t, ®iÒu tra, thèng kª b¶ng biÓu..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Trao đổi, nghiên cứu lí luận và thực tiễn. PhÇn II Néi dung 1. C¬ së lý luËn. - Mét sè kh¸i niÖm vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc: Ph¬ng ph¸p d¹y häc phæ thông phải phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trng môn học , bồi dỡng cho học sinh phơng pháp tự học, khả năng hợp tác rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động vào tình cảm đem l¹i niÒm vui høng thó vµ tr¸ch nhiÖm häc tËp cña häc sinh . Nh vËy ph¬ng ph¸p dạy học là tổ hợp các hình thức hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học dới sự chỉ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học. - Quan điểm về đổi mới dạy học : Đổi mới dạy học nói chung và phơng pháp dạy học nói riêng là quy luật phát triển của thời đại và mỗi quốc gia trên con đờng phát triển xã hội ,của giáo dục và của chính bản thân con ngời lµm c«ng t¸c gi¸o dôc, cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong ®iÒu kiÖn míi. - §æi míi kh«ng ph¶i thay c¸i cò b»ng c¸i míi, nã lµ sù kÕ thõa mét c¸ch cã chän läc , s¸ng t¹o hÖ thèng ph¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng hiÖncßn có giá trị tích cực với đời sống, chiếm lĩnh các giá trị xã hội - §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ ph¶i kiªn quyÕt lo¹i bá nh÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc l¹c hËu, truyÒn thô mét chiÒu, biÕn häc sinh thµnh ngêi thô động trong học tập, làm mất dần khả năng sáng tạo vốn có của ngời học.Đồng thêi kh¾c phôc nh÷ng chíng ng¹i vÒ t©m lÝ, nh÷ng thãi quen cña ngêi d¹y vµ ngêi häc. - Ph¶i quyÕt t©m m¹nh mÏ chiÕm lÜnh thµnh tÞu míi cña khoa häc kÜ thuËt, c«ng nghÖ tin häc cã kh¶ n¨ng øng dông trong qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m gãp phÇn n¨ng cao chÊt lîng d¹y häc. - Những định hớng đổi mới phơng pháp dạy học. + Hớng hoạt động của thầy và của trò vào việc đáp ứng mục đích, nhu cÇu lîi Ých ngêi häc. + Thùc hiÖn mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a : Môc tiªu - Néi dung - ph¬ng ph¸p. Môc tiªu. Néi dung. Ph¬ng ph¸p. -Phải băt đầu từ đặc điểm đối tợng học tập theo tinh thần + Phát huy triệt để tính tích cực , chủ động sáng tạo của học sinh trong häc tËp + Phân hoá vừa sức cố gắng của từng đối tợng.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> + T¨ng cêng d¹y c¸ch tù häc.Tù hoµn thiÖn cho häc sinh - Đầu t tối u các điều kiện cốt yếu phục vụ hoạt động dạy và học + Tiềm lực của đội ngũ giáo viên + C¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ kÜ thuËt + M«i trêng gi¸o dôc - §æi míi c¸ch tæ chøc qu¶n lÝ tèi u ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc - D¹y häc “tËp trung vµo ngêi häc” Lµ mét xu thÕ t tëng d¹y däc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së triÕt häc vµ cã nguån gèc tõ nhiÒu hÖ thèng quan ®iÓm. Víi t rëng này coi học sinh làm “Trung tâm” của quá trình dạy học: đề cao kinh nghiệm, nhu cầu, hứng thú , vai trò hoạt động… của cá nhân học sinh - Theo ®iÒu 28/ 2005 cña luËt gi¸o dôc: “ph¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng phải phát huy tính tích cực ,tự giác, chủ động , sáng tạo của học sinh , phù hợp với đặc điểm của trờng lớp học, môn học, bồi dỡng phơng pháp phát triển tự học rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến t×nh c¶m ®em l¹i, niÒm vui, høng thó häc tËp cña häc sinh - Trong híng dÉn thùc hiÖn n¨m häc 2005-2006, cã nªu râ c¸c cÊp quản lí giáo dục phải tăng cờng chỉ đạo đổi, mới phơng pháp dạy học theo hớng phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động hạo tập của học sinh tạo điều kiện cÇn thiÕt vµ yªu cÇu gi¸o viªn "VËn dông s¸ng t¹o c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc việc đổi mới cần gắn với các khai thác, sử dụng thiết bị giáo dục trên cơ sở b¸m s¸t néi dung s¸ch gi¸o khoa, yªu cÇu cña bé m«n , kiÕn thøc s¸ch gi¸o khoa" - §Ó nhËn biÕt c¸c chÊt ho¸ häc cÇn n¾m v÷ng tÝnh chÊt vËt lý ,tÝnh chÊt hoá học cơ bản của chất đó nh : Trạng thái tồn tại , nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy ,màu sắc ,mùi vị,các phản ứng đặc trng có kèm theo kết tủa ,hoà tan, sủi bọt khí,thay đổi mầu sắc ....kể cả các chất do chúng tạo nên trong quá trình nhËn biÕt . - Phản ứng hoá học đợc chọn để nhận biết các chất phải đơn giản và có dÊu hiÖu râ rµng .. - §Ó gi¶i tèt d¹ng to¸n " NhËn biÕt c¸c chÊt " häc sinh cÇn n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc sau : B¶ng nhËn biÕt : Muèi , a xÝt , baz¬ ,kim lo¹i . Ho¸ chÊt Thuèc thö C¸c muèi : Sun fat Dung dÞch BaCl2 Sunfit (Hi®r«sunfit ) Dung dÞch a xit HCl. DÊu hiÖu nhËn biÕt (Ph¬ng tr×nh) T¹o  tr¾ng BaSO4  T¹o ra SO2 lµm mÊt mµu dung dÞch níc br«m ..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Cacbonn¸t Hi®r«cacbonnat. Tạo ra CO2 làm vẩn đục nớc vôi trong Ca(OH)2. Sun fua. Dung dÞch AgNO3. T¹o  ®en : Ag2S . Amon. KiÒm. Cã khÝ NH3  mïi khai. Nitrat. H2SO4 đặc ,vụn Cu. Nitrit. H2SO4 lo·ng ,To cã kh«ng khÝ. ( ) n©u NO2 ,dung dÞch Cu2+ mµu xanh Cu +2HNO3 = Cu(NO3)2 +2NO2+ 2H2O Cã khÝ NO2 mÇu n©u Cã  Vµng : Ag3PO4. Phèt ph¸t. Dung dÞch AgNO3. Clo rat. Cô cạn ,To có Có O2  làm que đóm hồng bùng cháy MnO2 xóc t¸c Dung dÞch HCl Cã H2SiO3 Keo tr¾ng. Silicat Clo,Brom,,I«t. Dung dÞch AgNO3. Dung dÞch NaOH. Cã AgCltr¾ng , AgBrvµng nh¹t AgIvµng Fe(OH2)trắng xanh , hoá đỏ nâu trong kh«ng khÝ : 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3 Có  đỏ nâu Fe(OH)3 Cã  vµng CuOH Cã  xanh lam Cu(OH)2. Dung dÞch NaOH Từ từ đến d. Cã Cã  tr¾ng ,tan ngay khi kiÒm d. Fe (II) Fe (III) Cu (I) Cu (II) Al Zn Be (II) Pb (II) Cr (III). Cã  x¸m ,tan ngay khi kiÒm d. Ba. Dïng gèc : =SO4. Cho kÕt tña tr¾ng BaSO4  , CaSO4.. Ca Mg. Dung dÞch NaOH. Cã  tr¾ng Mg(OH)2. Kim lo¹i :Li K Na Ca. §èt trªn ngän löa §á thÉm v« s¾c TÝm hång Vµng t¬i §á da cam.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> B¶ng nhËn biÕt c¸c chÊt khÝ ChÊt khÝ Cl2 I2 SO2 H2S HCl NH3 NO NO2 CO CO2 O2 H¬i H2O H2 N2. Thuèc thö DÊu hiÖu (Ph¬ng tr×nh) Dung dÞch (KI + Hå Kh«ng mµu  ho¸ xanh tinh bét ) Cl2 + 2KI = 2KCl + I2 Hå tinh bét Kh«ng mµu  ho¸ xanh Dung dÞch Br2 MÊt mÇu dung dÞch SO2 + Br2+ 2H2O = 2HBr + H2SO4 Dung dÞch Pb(NO3)2 Cho  ®en Pb(NO3)2 + H2S = PbS  + 2HNO3 Dung dÞch Ag(NO3) AgNO3 + HCl = AgCl  + HNO3 Quú tÝm Èm Ho¸ xanh : NH3 + H2O = NH4OH HCl đậm đặc T¹o khãi tr¾ng : NH3 + HCl = NH4Cl Kh«ng khÝ Ho¸ n©u : 2NO + O2 = 2NO2 Quú tÝm Èm Hoá đỏ : Dung dÞch PbCl2 T¹o kÕt tña ®en CO + PbCl2 + H2O = Pb +2HCl + CO2 Dung dịch nớc vôi trong Tạo kết tủa vẩn đục Ca(OH)2 Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3  + H2O Cu ( đỏ) T0 Ho¸ ®en CuO : 2Cu + O2 = 2CuO CuSO4 khan Tr¾ng ho¸ xanh CuSO4 + 5H2O = CuSO4.5H2O 0 CuO ( ®en) T Hoá đỏ Cu : CuO + H2 = Cu + H2O Cßn l¹i sau cïng. 2. C¬ së thùc tiÔn. Trªn thùc tÕ phÇn lín häc sinh ë trêng THCS VÜnh Long trong nhiÒu n¨m nay đều có nhận thức rằng: “ Kiến thức hoá học khó, nội dung rộng, bài tập vận dụng lại đa dạng đặc biÖt ch¬ng tr×nh thi häc sinh giái cÊp huyÖn ,cÊp thµnh phè vµ thi vµo c¸c trêng chuyên lớp chọn đã vợt quá xa so với nội dung kiến thức đợc học trong chơng trình THCS, làm cho hoá học vốn đã khó lại càng khó hơn đối với học sinh ” Trong c¸c giê häc, c¸c bµi kiÓm tra, häc sinh trung b×nh, thËm chÝ c¶ häc sinh khá, giỏi nhiều em cũng không giải đợc các bài tập vận dụng còn các bài tËp nhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÖt th× kÕt qu¶ cßn thÊp h¬n nhiÒu . Trong sè häc sinh giải đợc thì rất nhiều em mắc nhiều lỗi trình bày làm mất điểm. 3. Thùc nghiÖm s ph¹m. 3.1 Một số vấn đề cần lu ý khi giảng dạy dạng toán: " Phân biệt các chất riªng biÖt" Ngoµi nh÷ng kiÕn thøc ë trªn häc sinh ph¶i n¾m ch¾c c¸c néi dung sau: C¸c néi dung + B¶ng tÝnh tan . + Dãy hoạt động hoá học của kim loại ( Beketop) + §Þnh luËt Bectolec . + S¬ lîc b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc ..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> + Một số tính chất đặc biệt : Ví dụ Al , Fe ,Cr bị thụ động hoá trong H2SO4 đặc nguội , tính o xi hoá của HNO3 ..vv. - Đọc kĩ đề bài xem thuộc dạng nào: - NhËn biÕt víi thuèc thö tuú chän ( Kh«ng h¹n chÕ thuèc thö ). - NhËn biÕt víi thuèc thö h¹n chÕ . - Nhận biết không đợc dùng thuốc thử bên ngoài . - Nắm đợc phơng pháp giải và trình bày bài toán cụ thể: * Ph¬ng ph¸p m« t¶ ( gåm 4 bíc ) Bíc 1 : Chia nhá mÉu thö . Bớc 2 : Chọn thuốc thử ( Chú ý đề bài : Thuốc thử tuỳ chọn , hạn chế hay không dïng thuèc thö bªn ngoµi ). Bớc 3 : Cho thuốc thử vào mẫu , trình bày hiện tợng quan sát đợc (mô tả hiện tợng ) rút ra kết luận đã nhận đợc hoá chất nào . Bíc 4 : ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra . * Ph¬ng ph¸p lËp b¶ng ( 3 bíc ) Bíc 1: Chia nhá mÉu thö . Bíc 2 : Gép bíc 2 vµ 3 ë trªn nhng thay v× m« t¶ ta gép l¹i thµnh b¶ng . VÝ dô :. ChÊt thö. A. Thuèc thö X  Y  ..... Kết luận đã (1)A nhËn ra. B. C. .......  . _   (3)C. ........ ....... ........ ......... (2)B. Lu ý : Kí hiệu ( - ) quy ớc không có dấu hiệu gì xảy ra , ( /// ) chất đã nhận biết đợc . Bíc 3 : NhËn xÐt vµ viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra . 3.2 C¸c vÝ dô minh ho¹ 3.2..1 Trêng hîp nhËn biÕt víi thuèc thö tuú chän : VÝ dô 1 . Bằng phơng pháp hoá học nhận biết các dung dịch sau đựng trong 5 lọ riªng biÖt : HCl , H2SO4 , HNO3 ,NaOH , BaCl2 . Bµi gi¶i - Trích mỗi dung dịch ra một lợng nhỏ cho vào các ống nghiệm đánh số thø tù 1,2,3,4,5 . - Dựa vào tính chất vật lí, tính chất hoá học của từng chất xác định thuốc thö thÝch hîp. - Cô thÓ tiÕn hµnh nhËn biÕt theo b¶ng sau : ChÊt thö Thuèc thö Quú tÝm dd BaCl2 dd AgNO3. HCl. H2SO4. HNO3. đỏ  Tr¾ng. đỏ  Tr¾ng ////. đỏ -. NaOH xanh ////. BaCl2 ////.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> NhËn xÐt -Ph¬ng tr×nh + Các mẫu thử làm quỳ tím hoá đỏ là 3 a xít . + mÉu thö lµm quú tÝm ho¸ xanh lµ : NaOH + mÉu thö kh«ng lµm quú tÝm chuyÓn mµu lµ BaCl2 . + MÉu cho kÕt tña tr¾ng víi d d BaCl2 lµ H2SO4 PT : H2SO4 + BaCl2 = BaSO4 + 2HCl + MÉu cho kÕt tña tr¾ng víi d d AgNO3 lµ HCl . PT : HCl + AgNO3 = AgCl + HNO3 + MÉu thö cßn l¹i lµ : HNO3 . VÝ dô 2 . Bằng phơng pháp hoá học hãy phân biệt 4 kim loại sau ở dạng bột đựng trong c¸c lä riªng biÖt : Zn ,Al ,Cu ,Fe . Bµi gi¶i : ( Sö dông ph¬ng ph¸p m« t¶ ) - Lấy mỗi kim loại ra một lợng nhỏ cho vào các ống nghiệm đánh số thứ tự : 1,2,3,4 . - Cho dung dịch H2SO4 đặc, nguội vào từng ống nghiệm : 2 kim lo¹i tan ,cã sñi bät khÝ lµ Cu vµ Zn PT : Cu + 2H2SO4 = CuSO4 + SO2 + H2O Zn + 2H2SO4 = ZnSO4 + SO2 + 2H2O * Ph©n biÖt Cu vµ Zn : - Cho dung dÞch HCl vµo 2 chÊt thö ,mÉu kh«ng tan lµ Cu ,mÉu tan lµ Zn theo ph¬ng tr×nh : Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 * Ph©n biÖt Al vµ Fe . - Cho dung dÞch NaOH vµo 2 mÉu : + MÉu kh«ng tan lµ Fe . + MÉu tan , cã khÝ bay ra ,cho kÕt tña tr¾ng keo,tan khi d kiÒm d lµ Al 2Al + 2NaOH + 2H2O = 2NaAlO2 + 3H2 . VÝ dô 3. Trình bày phơng pháp hoá học nhận biết các khí đựng trong 5 bình riêng biÖt : N2 , O2 , CO2 , H2 , CH4 . Bµi gi¶i : ( Sö dông ph¬ng ph¸p m« t¶ ). - Lấy mỗi khí ra một lợng nhỏ để tiến hành các thí nghiệm . - Sôc lÇn lît c¸c khÝ qua d d níc v«i trong . + Khí làm vẩn đục nớc vôi trong là CO2 PT : CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3 + H2O - §èt c¸c khÝ cßn l¹i vµ lµm l¹nh . + KhÝ kh«ng ch¸y lµ N2 + KhÝ ch¸y bïng s¸ng lµ O2 + KhÝ ch¸y ,lµm l¹nh cã h¬i níc xuÊt hiÖn lµ H2 Vµ CH4 . PT : 2H2 + O2 = 2H2O : CH4 + O2 = CO2 + H2O *Phân biệt H2 Và CH4 bằng cách cho sản phẩm đốt qua dd nớc vôi trong , sản phẩm nào làm vẩn đục nớc vôi trong thì chất đốt là CH4 . PT : CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3 + H2O 3.2.2 Trêng hîp Cã h¹n chÕ thuèc thö ..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Híng gi¶i . + Dïng thuèc thö nhËn biÕt ra mét trong sè c¸c mÉu thö . + Dùng mẫu thử vừa nhận biết đợc ( Hoặc sản phẩm vừa tạo ra ) để nhận biÕt c¸c chÊt tiÕp theo . VÝ dô 1. Chỉ dùng một thuốc thử duy nhất , hãy nhận biết ra 4 dung dịch đựng trong c¸c lä mÊt nh·n : HCl , Na2CO3 , Ba(NO3)2 , Na2SO4 . Bµi gi¶i - Lấy mỗi dung dịch ra một lợng nhỏ cho vào các ống nghiệm đánh số thứ tự : 1,2,3,4 . - TiÕn hµnh nhËn biÕt theo b¶ng sau : ChÊt thö Thuèc thö Bét Fe d d HCl d d Na2CO3. HCl. Na2CO3. Ba(NO3)2. Na2SO4. KhÝ  ////. KhÝ  ////. -. ////.  Tr¾ng ////. - NhËn xÐt - ph¬ng tr×nh + MÉu thö hoµ tan Fe cã khÝ bay ra lµ HCl PT : 2HCl + Fe = FeCl2 + H2 Dïng HCl lµm thuèc thö + MÉu thö ph¶n øng cã khÝ tho¸t ra lµ Na2CO3 . PT : 2HCl + Na2CO3 = 2NaCl + CO2 + H2O Dïng Na2CO3 lµm thuèc thö + MÉu thö ph¶n øng cho kÕt tña tr¾ng lµ Ba(NO3)2 PT : Na2CO3 + Ba(NO3)2 = BaCO3 + 2NaNO3 MÉu thö cßn l¹i lµ Na2SO4 . VÝ dô 2 . Kh«ng dïng thªm bÊt k× chÊt nµo kh¸c , chØ dïng dung dÞch H 2SO4 lo·ng có thể nhận biết đợc các bột kim loại sau không : Al ,Fe , Mg , Ba , Ag . Nếu đợc hãy trình bày cách làm . Bµi gi¶i LÊy mçi kim lo¹i ra mét lîng nhá lÇn lît cho vµo 5 èng nghiÖm chøa dung dÞch H2SO4. + ë èng nghiÖm nµo kh«ng thÊy hiÖn tîng g× øng víi Ag. + ở ống nghiệm nào có khí thoát ra,đồng thời xuất hiện kết tủa trắng ứng với Ba. Ba + H2SO4 = BaSO4 + H2 . + C¸c èng nghiÖm kh¸c : Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2 (1) : 2Al + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 3H2 (2) : Mg + H2SO4 = MgSO4 + H2 (3) Cho Ba d vào dung dịch H2SO4 ,lọc bỏ kết tủa ta thu đợc Ba(OH)2 PT : Ba + H2SO4 = BaSO4 + H2 Ba + 2H2O = Ba(OH)2 + H2 Dùng d d Ba(OH)2 cho vào 3 mẫu kim loại Mg ,Fe ,Al . Kim loại tan đó là Al. PT : 2Al + Ba(OH)2 + 2H2O = Ba(AlO2)2 + 3H2 Dïng d d Ba(OH)2 cho vµo s¶n phÈm muèi cña c¸c ph¬ng tr×nh (1) vµ ( 3) . + NÕu xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng : øng víi Mg.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> PT : MgSO4 + Ba(OH)2 = BaSO4 + Mg(OH)2 + Xuất hiện kết tủa trắng , một phần bị biến đổi thành đỏ nâu : ứng với Fe. PT : FeSO4 + Ba(OH)2 = BaSO4  + Fe(OH)2 : 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3 đỏ nâu. VÝ dô 3. Chän 1 ho¸ chÊt thÝch hîp ph©n biÖt c¸c chÊt sau: NH 4Cl , (NH4)2SO4 , NaNO3 , MgCl2 , Al(NO3)3 , FeCl2 , FeCl3 . Bµi gi¶i LÊy mçi dung dÞch ra mét lîng nhá tiÕn hµnh nhËn biÕt theo b¶ng sau: ChÊt thö Thuèc thö d d Ba(OH)2. NH4Cl. (NH4)2SO4. NaNO3 MgCl2.  Khai.  Khai, Tr¾ng. -. Al(NO3)3. FeCl2. FeCl3. . . .  Tr¾ng. Tr¾ng. Tan khi xanh , ho¸ n©u kiÒm d đỏ n©u trong k k. Tr¾ng. đỏ. C¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra : 2NH4Cl + Ba(OH)2 = BaCl2 + 2NH3  Khai + 2H2O (NH4)2SO4 + Ba(OH)2 = BaSO4 Tr¾ng + 2NH3  Khai + 2H2O MgCl2 +Ba(OH)2 = BaCl2 + Mg(OH)2Tr¾ng FeCl2 + Ba(OH)2 = BaCl2 + Fe(OH)2 Trắng xanh , hoá đỏ nâu trong không khí : 4Fe(OH)2 + O2+ 2H2O = 4 Fe(OH)3  đỏ nâu 2Al(NO3)3+ 3Ba(OH)2 = 3Ba(NO3)2 + 2Al(OH)3 Tr¾ng .. Thªm tiÕp Ba(OH)2 vµo , kÕt tña tan. 2Al(OH)3+ Ba(OH)2 = Ba(AlO2)2 + 4H2O MÉu kh«ng cã hiÖn tîng g× lµ : NaNO3 . VÝ dô 4. Chỉ có nớc và khí CO2 có thể phân biệt đợc 4 chất bột sau đựng trong 4 lọ riªng biÖt hay kh«ng ? V× sao ? BaCO3 , BaSO4 , K2SO4 , KCl . Bµigi¶i Lấy mỗi chất ra một lợng nhỏ cho vào các ống nghiệm đánh số thứ thự 1,2,3,4 . Tiến hành nhận biết : Hoà các chất bột vào nớc ta biết đợc 2 loại : + Tan trong níc : K2SO4 , KCl + Kh«ng tan trong níc : BaCO3 , BaSO4 Cho khÝ CO2 sôc vµo BaCO3 vµ BaSO4 cã mÆt níc . Muèi kh«ng tan lµ BaSO4. Muèi tan lµ BaCO3 theo PT : BaCO3 + CO2 + H2O Ba(HCO3)2 Tan. LÊy Ba(HCO3)2 cho vµo 2 muèi cßn l¹i : + ë èng nghiÖm nµo kh«ng cã kÕt tña xuÊt hiÖn : øng víi KCl + ë èng nghiÖm xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng : øng víi K2SO4 . PT : Ba(HCO3)2 + K2SO4 BaSO4 Tr¾ng + 2KHCO3 VÝ dô 5. ChØ dïng thªm mét hãa chÊt,b»ng ph¬ng ph¸p hãa häc h·y ph©n biÖt 3 mÉu hîp kim sau : Mg-Al ,Mg-K .Mg-Ag . Bµi lµm Dïng níc cho lÇn lît vµo c¸c mÉu thö :.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> MÉu cã bät khÝ tho¸t ra lµ : Mg-K PT : 2K + 2H2O 2KOH + H2 Lấy dung dịch KOH vừa thu đợc cho vào 2 mẫu còn lại : MÉu cã ph¶n øng sñy bät lµ Mg-Al PT : Al + 2KOH 2KAlO2 + H2 MÉu cßn l¹i lµ : Mg – Cu. 3.3.3 Trêng hîp kh«ng dïng thuèc thö nµo kh¸c . Híng gi¶i . + Cho tõng chÊt t¸c dông víi nhau . + LËp b¶ng tæng kÕt hiÖn tîng . + Dựa vào bảng tổng kết hiện tợng để rút ra nhận xét ,kết luận đã nhận biết đợc hoá chất nào ( Có kèm theo phơng trình ) Chú ý : + Trờng Hợp qua bảng tổng kết mà cha phân biệt đợc hết các chất , khi đó ta dùng các chất nhận biết đợc ( Hoặc sản phẩm tạo ra ) làm thuốc thử nhận biÕt c¸c chÊt cßn l¹i . + Khi nhận biết có thể dùng thêm lửa và nhiệt độ nếu cần . VÝ dô 1. Kh«ng dïng thªm chÊt kh¸c ,b»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc h·y nhËn biÕt c¸c hoá chất đựng trong các lọ mất nhãn sau : HCl , H2SO4 , Na2CO3 , BaCl2 Bµi lµm: LÊy mçi chÊt ra 1 lîng nhá tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm theo b¶ng sau : HCl. Na2CO3. BaCl2. H2SO4. HCl  CO2 Na2CO3  CO2  Tr¾ng  CO2 BaCl2  Tr¾ng  Tr¾ng H2SO4  CO2  Tr¾ng KÕt luËn 1 2 , 1 2 1,  NhËn xÐt -ph¬ng tr×nh + Mẫu thử phản ứng với các mẫu khác cho 1 khí bay ra làm vẩn đục nớc vôi trong lµ HCl . PT : 2HCl + Na2CO3 = 2NaCl + H2O + CO2 + MÉu thö ph¶n øng víi c¸c mÉu kh¸c cho 2 khÝ bay ra vµ 1 kÕt tña tr¾ng lµ Na2CO3 . PT : BaCl2 + Na2CO3 = 2NaCl + BaCO3 : H2SO4 + Na2CO3 = Na2SO4 + H2O + CO2 + MÉu thö ph¶n øng víi c¸c mÉu kh¸c cho 2 kÕt tña tr¾ng lµ : BaCl2 PT : : BaCl2 + H2 SO4 = 2HCl + BaSO4 + MÉu thö ph¶n øng víi c¸c mÉu kh¸c cho kÕt tña tr¾ng ,1 chÊt khÝ lµ : H2SO4 PT : BaCl2 + Na2CO3 = 2NaCl + BaCO3 VÝ dô 2 . Có 3 lọ không nhãn đựng 3 dung dịch riêng biệt : HCl , NaCl ,Na2CO3 Không dùng thêm bất kì hoá chất nào khác nhận biết các chất đã cho . Bµi gi¶i Lấy mỗi chất ra một lợng nhỏ cho vào các ống nghiệm đánh số thứ tự 1,2,3.để tiÕn hµnh nhËn biÕt . Nung nãng lÇn lît c¸c mÉu thö : + MÉu bay h¬i hÕt lµ HCl ..

<span class='text_page_counter'>(11)</span> + MÉu cã chÊt r¾n kÕt tinh ë l¹i lµ NaCl ,Na2CO3 Cho dung dịch HCl vừa tìm đợc vào 2 mẫu còn lại : + mẫu phản ứng có khí bay ra làm vẩn đục nớc vôi trong là Na2CO3 PT : 2HCl + Na2CO3 = 2NaCl + CO2 + H2O CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3 + H2O + MÉu cßn l¹i lµ NaCl . 4. KÕt qu¶ thùc nghiÖm. 4.1. Tæ chøc thùc nghiÖm. Häc sinh líp 9A, 9B trêng THCS VÜnh Long, VÜnh B¶o, H¶i Phßng 4.2. Xö lÝ sè liÖu. - Sau khi gi¶ng d¹y ph¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n “ NhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÖt ”, t«i trùc tiÕp kiÓm tra kÕt qu¶ viÖc lÜnh héi kiÕn thøc vËn dông gi¶i c¸c bµi tập của học sinh thông qua đề kiểm tra một tiết. Đề bài ra gồm các bài toán nhËn biÕt c¸c chÊt riªng biÖt: §Ò bµi: C©u1 Khoanh tròn vào câu trả lời đúng. 1. Quỳ tím đợc dùng để phân biệt các cặp chất sau: A. dd NaOH vµ dd KOH B. dd NaCl vµ dd KCl C. dd HCl vµ dd H2SO4 D. dd K2SO4 vµ dd HCl 2. Phenolphtalêin có thể dùng để phân biệt: A. dd NaCl vµ dd MgCl2 B. dd Ca(OH)2 vµ dd HCl C. dd KOH vµ dd Ca(OH)2 D. Cả A,B,C đều sai 3. Hoá chất có thể dùng để phân biệt khí: CO2, SO2 là: a. dd NaOH b. dd HCl c. dd Ca (OH)2 d. dd NaCl 4. Thuốc thử dùng để phân biệt bột Fe và bột Al là: A.dd K2SO4 B. dd NaCl C. dd KOH, D. dd HCl 5. Có 3 dung dịch: Na2CO3, Ba(OH)2, KOH. Hoá chất dùng để phân biệt 3 dung dÞch nµy lµ: A. CuCl2 B. NaCl C. Fe D. HCl 6. Dùng Ba(NO3)2 có thể dùng thuốc thử để phân biệt cặp chất nào sau đây : A. NaCl vµ Na2SO4 B. Na2SO4 vµ Na2CO3 C. CuCl2 vµ NaCl D. CuCl2 vµ KOH 7. Có 4 lọ hoá chất mất nhãn đựng các dung dịch sau : NaOH, NaCl, BaCl2 NaHSO4 . ChØ dïng thªm mét thuèc thö cã thÓ nhËn ra tõng lä ho¸ chÊt. Thuèc thử đó là : A. Phenoiphtalªin B. HCl C. Al D. K2CO3 8. §Ó ph©n biÖt 2 axit HCl vµ H2SO4 lo·ng ngêi ta dïng : A. Cu B. Fe.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> C. NaOH D. dd AgNO3 C©u 2 Nèi néi dung ë cét B víi cét A cho phï hîp Cét A ( ChÊt cÇn ph©n biÖt) 1. H2 vµ O2 2. DD Ba(OH)2 vµ dd NaOH 3.DD HCl, K2SO3 vµ dd KCl 4. Bét Mg vµ bét Al. CétB (Thuèc thö) a. Quú tÝm b. dd NaOH c. dd K2SO4 d. Phenolphtalein e. Tàn đóm đỏ. C©u 3. a. Nªu ph¬ng ph¸p ho¸ häc ph©n biÖt c¸c kim lo¹i sau: Na, Fe, Al, Cu vµ Ag b.Có 5 chất bột trắng đựng trong các lọ riêng rẽ là : Na 2CO3, Na2SO4, NaCl, BaCO3 vµ BaSO4. ChØ dïng H2O vµ khÝ CO2 h·y nhËn biÕt c¸c chÊt trªn C©u4 Không dùng thuốc thử nào khác hãy nhận biết 4 lọ mất nhãn đựng các dung dÞch sau: K2SO4, K2CO3 , HCl, BaCl2 KÕt qu¶: Khi cha thùc hiÖn §· thùc hiÖn Số học sinh đợc điểm giỏi 3/43 em bµng 6,9% 9/43 em b»ng 21,3% Số học sinh đạt điểm khá 9/43 em b»ng 21,3% 15/43 em b»ng 34,8% Số học sinh đạt điểm trung bình 19/43 em băng 43,9% 17/43 em bằng 39,3% Sè em bÞ ®iÓm yÕu 10/43 em b»ng 26% 2/43 em b»ng 4,6% Sè em bÞ ®iÓm kÐm 2/43 em b»ng 4,6% kh«ng cã Nh vËy qua thùc tÕ gi¶ng d¹y d¹ng to¸n : NhËn biÕt c¸c chÊt theo néi dung đề tài tôi nhận thấy : + Học sinh đại trà có khả năng làm và trình bày tốt các bài toán dạng này trong SGK vµ SBT . + Học sinh khá giỏi có cơ sở vững chắc để vận dụng trong việc giải quyết c¸c bµi to¸n phøc t¹p h¬n mét c¸ch ,linh ho¹t vµ s¸ng t¹o . + Học sinh thi giỏi cấp huyện đều giải tốt dạng bài toán này + Qua viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n nhËn biÕt c¸c chÊt v« c¬ häc sinh cñng cè khắc sâu kiến thức đã học ,rèn một số kĩ năng diến đạt trình bày làm các dạng to¸n kh¸c . PhÇn III kÕt luËn ,kiÕn nghÞ. 1. Kết thúc vấn đề . Víi niÒm vui cña ngêi d¹y ho¸ häc tríc tinh thÇn h¨ng say häc tËp cña häc sinh,tríc phong trµo d¹y vµ häc ho¸ häc ë huyÖn nhµ ®ang tõng bíc ph¸t triển .Tôi luôn cố gắng giành nhiều thời gian trong việc phát hiện đúc kết kinh nghiệm ,đóng góp với phong trào chung dù nhỏ nhng có ý nghĩa với mong muèn phong trµo d¹y vµ häc ho¸ häc cña trêng , huyÖn ,thµnh phè ngµy cµng ph¸t triÓn ..

<span class='text_page_counter'>(13)</span> 2. Mét sè kiÕn nghÞ: Thø nhÊt: Phải có nhận thức đúng đắn về vị trí của các môn học. Phải đầu t, đảm bảo đầy đủ cơ sở vật chất , nâng cao chất lợng của đồ dùng dạy học ở tất cả các môn đặc biệt là môn hoá học. Ngoài ra phải quan tâm đến đời sống vật chất tinh thần của mỗi giáo viên để họ yên tâm công tác. Phải có kế hoạch đào tạo bổ sung để nâng cao phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn ngời thầy. Thø hai: Ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, thêng xuyªn tæ chøc héi thảo về đổi mới phơng pháp dạy học, các chuyên đề... có sự tham gia của các gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y gióp gi¸o viªn tÝch luü thªm kiÕn thøc , kinh nghiÖm giãp phÇn n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y. Thø ba: Không ngừng quan tâm đến việc đầu t nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ s phạm cho giáo viên. đầu t thoả đáng cho việc hiện đại hoá các đồ dùng dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin vào bài giảng... tạo điều kiện cho giáo viên đạt kết quả cao nhất. Thø t: §èi víigi¸o viªn: - Phải luôn trau dồi đạo đức nghề nghiệp. - Nghiên cứu học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. - Trong c«ng viÖc ph¶i lu«n s¸ng t¹o. TËn tuþ, t©m huyÕt vµ tr¸ch nhiÖm cao đối với công việc , với học sinh. Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn cña t«i vÒ ph¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n nhËn biÕt các chất riêng biệt. Do điều kiện thời gian và trình độ lí luận nghiên cứu còn hạn chế. Tôi mong đợc sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp ,các đồng chí nghiệp vụ phòng về đề tài này để có những rút kinh nghiệm cho lần sau. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ./.. Môc lôc Néi dung. STT. Trang. PhÇn I: Më ®Çu. 1. 1.Lí do chọn đề tài 2.. Mục đích nghiên cứu 3 NhiÖm vô nghiªn cøu 4.§èi tîng nghiªn cøu 5.Giíi h¹n nghiªn cøu. 1 1 1 1 2.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> 8.Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2. 3. 4. 2. PhÇn II: néi dung. 1: C¬ së lÝ luËn 2. C¬ së thùc tiÔn 3. Thùc nghiÖm s ph¹m 4. KÕt qu¶ thùc nghiÖm. 2 6 7 13. 1.Kết thúc vấn đề 2. KiÕn nghÞ. 15 16 17. PhÇn III: kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. Môc lôc.

<span class='text_page_counter'>(15)</span>