SK Ren HS giai toan co noi dung hinh hoc cho lop 3

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Kinh nghiÖm. RÌn kû n¨ng gi¶i c¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc cho häc sinh líp 3. I. Đặt vấn đề:. Víi ph¬ng ch©m “Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu” th× tiÓu häc lµ bËc häc ®Çu tiªn lµm nÒn mãng cho gi¸o giôc. BËc häc nµy, cung cÊp cho häc sinh nhiÒu kiÕn thøc, kĩ năng, tạo tiền đề cho các em học lên và đi vào cuộc sống. Trong c¸c m«n häc ë tiÓu häc cïng víi m«nTiÕng viÖt, m«n To¸n cã vÞ trÝ rÊt quan träng. To¸n häc cã mét hÖ thèng kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p nhËn thøc c¬ b¶n rÊt cÇn thiết cho đời sống, sinh hoạt. Đó cũng là những công cụ rất cần thiết để học các môn học khác, để nhận thức thế giới xung quanh, để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn. Häc to¸n sÏ gióp häc sinh rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p t duy, ph¬ng ph¸p suy luËn, ph¬ng pháp giải quyết vấn đề. Ngoài ra nó còn có tác dụng trong việc phát triễn trí thông minh, tính linh hoạt, sáng tạo, góp phần giáo dục ý chí và những đức tính cần thiết kh¸c nh: cÇn cï, nhÉn n¹i, ý thøc vît khã … Dạy toán cho học sinh tiểu học không chỉ đơn thuần giúp học sinh thực hiện các phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia mµ cßn gióp häc sinh gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n gi¶i. Nhng không phải em nào cũng giải đợc tất cả các bài toán trong chơng trình. Đặc biệt lµ c¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc. Loại toán này tơng đối đa dạng, phong phú đối với các em. Hơn nữa ở các dạng bài tập của loại toán này lại có sự khác biệt ít nhiều. Do đó học sinh thờng thấy phức tạp, khã hÖ thèng. Nªn trong qu¸ tr×nh häc, gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. §Æc biÖt lµ häc sinh líp 3, lo¹i to¸n nµy hoµn toµn míi l¹, míi bíc ®Çu lµm quen, nªn trong qu¸ tr×nh gi¶i thờng gặp phải lúng túng. Tỷ lệ học sinh giải đợc các bài toán, vận dụng trực tiếp công thức để tính còn hạn chế, chứ cha nói gì tới việc giải các bài toán phức tạp đòi hái t duy. Qua theo dâi vµ gi¶ng d¹y t¹i líp 3, t«i thÊy kû n¨ng gi¶i bµi to¸n cã néi dung h×nh học của học sinh còn yếu. Là một giáo viên tiểu học ngày đêm tôi suy nghỉ mình phải dạy thế nào để học sinh giải loại toán này có hiệu quả hơn. Những băn khoăn suy nghĩ của tôi không ngoài mục đích “rèn luyện kỷ năng giải các bài toán có nội dung hình häc cho häc sinh líp 3” mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. II Gi¶i QuyÕt VÊn §Ò. Giải toán nói chung và giải toán có nội dung hình học nói riêng, vừa đòi hỏi ở ngời học sinh tính tỉch cực, độc lập và sáng tạo trong suy nghĩ, vừa đòi hỏi một khả năng thực hành. Giải toán chính là giúp con ngời kết hợp đợc cái cụ thể với cái trừu tợng, Đặc biệt là đối với các bài toán có nội dung hình học. Tuy vậy không phải bất cứ một häc sinh nµo còng cã thÓ gi¶i tèt c¸c bµi to¸n d¹ng nµy. Cô thÓ ®Çu n¨m chÊt lîng ë líp 3B, nh sau: Sè HS 21. Giái SL 3. Kh¸ % 14,3. SL 2. % 9,5. Trung b×nh SL % 11 52,4. YÕu SL 5. % 23,8. Sau đó tôi tìm đến 5 em bị điểm yếu. Qua tìm hiểu các em thì thấy rằng các em cha nắm đợc các công thức và quy tắc hay cha nắm đợc trình tự các bớc của một bài gi¶i. V× vËy c¸c em rÊt lóng tóng vµ gi¶i kÐm hiÖu qu¶ c¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Tôi đã vạch ra cho mình biện pháp để rèn kỷ năng giải toán có nội dung hình học cho häc sinh nh sau: 1. N¾m quy t¾c vµ c«ng thøc. Sau mmét sè vÝ dô, t«i híng häc sinh t×m ra quy t¾c vµ c«ng thøc chung. VÝ dô: Khi d¹y bµi: ”Chu vi h×nh ch÷ nhËt” Th«ng qua c¸c vÝ dô cô thÓ t«i cho häc sinh t×m ra c«ng thøc chung lµ:. P = (a + b) x 2 Trong đó: a là số đo chiều dài. b lµ sè ®o chiÒu réng. P lµ chu vi. Tõ c«ng thøc t«i cho häc sinh ph¸t biÓu thµnh quy t¾c nh sau: “Muèn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt ta lÊy sè ®o chiÒu dµi céng sè ®o chiÒu réng (cùng một đơn vị đo) rồi nhân với 2”. Khi có đợc công thức và quy tắc thì tiến hành cho học sinh đọc thuộc lòng, ghi nhớ công thức và quy tắc đó. Đây là một việc làm hết sức cần thiết. Bởi nếu không nhớ quy tắc và công thức thì học sinh không biết dựa vào đâu để mà giải toán. 2. Đọc và nghiên cứu kỷ đề bài toán. Khi đa ra bất cứ một bài toán nào tôi đêù yêu cầu học sinh đọc cẩn thận đề bài, suy nghỉ xem giữ kiện bài toán đã cho? Yêu cầu của bài toán là gì? Ví dụ: Khi hớng dẫn học sinh giải bài toán “Tính chu vi mảnh đất hình chữ nhật dài 40 m, réng 25m”. Tôi gọi một học sinh đọc to đề bài toán, cả lớp đọc thầm và suy nghĩ để trả lời câu hái cña gi¸o viªn: - Bµi to¸n cho biÕt g× ? (bµi to¸n cho biÕt h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 40m, chiÒu réng 25m). - Bài toán yêu cầu ta làm gì? (bài toán yêu cầu tính chu vi mảnh đất hình chữ nhật đó.). Việc làm này cũng rất quan trọng. Bởi nếu các em không đọc và nghiên cứu kỹ đề thì rất dễ dẫn tới tóm tắt bài toán sai và cuối cùng là giải sai. Bớc này đã khẳng định phÇn nµo thµnh c«ng trong khi gi¶i to¸n. 3.Tãm t¾t bµi to¸n ViÖc x¸c lËp c¸ch gi¶i bµi to¸n ph¶i dùa trªn néi dung bµi to¸n. V× vËy muèn häc sinh giải tốt các bài toán.Sau khi học sinh đọc và tìm hiểu kĩ đề bài, yêu cầu học sinh tãm t¾t bµi to¸n. V× ®©y lµ häc sinh líp 3 nªn chØ yªu cÇu häc sinh tãm t¾t b»ng lêi. VÝ dô: Khi híng dÉn häc sinh gi¶i bµi: TÝnh diÖn tÝch h×nh vu«ng, cã c¹nh dµi 4cm. Häc sinh tãm t¾t bµi to¸n nh sau: C¹nh HV: 4cm DiÖn tÝch HV: = ? cm2 Tóm tắt bài toán giúp học sinh tìm mối quan hệ giữa cái đẵ biết và cái cha biết đó là cÇu nèi gi¶i quyÕt mét c¸ch hîp lý. 4. T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n: Đễ có đợc cách giải hay và đúng, cần hớng dẫn học sinh nhìn vào tóm tắt của bài toán thông qua việc thiết lập mối quan hệ giữa các dữ kiện của bài toán (đại lợng đã biết) với yêu cầc của bài toán (đại lọng cần tìm) đễ tìm ra phép tính tơng ứng. Không phải tất cả các bài toán có nội dung hình học, đều có cách giải giống nhau. Mà cần phải dựa vào những điều bài toán đã cho và điều bài toán cần tìm để tìm ra cách giải cho từng bài toán. Chẳng hạn có những bài toán mới đọc qua, học sinh chỉ cÇn ¸p dông ngay c«ng thøc lµ cã thÓ t×m ra kÕt qu¶ cña bµi to¸n. VÝ dô: TÝnh chu vi mét h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 8 cm, chiÒu réng5 cm..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Có những bài toán khi mới đọc qua học sinh tởng chừng nh chỉ cần áp dụng công thức để tìm ra kết quả ngay, nhng các đơn vị đo trong các dữ kiện của bài toán cha cùng nhau. Vì vậy học sinh cần phải đa chúng về cùng đôn vị đo. VÝ dô: TÝnh chu vi vên trêng h×nh ch÷ nhËt dµi 15 m. Réng 90 dm. Còng cã nh÷ng bài toán học sinh không thể áp dụng ngay công thức để tìm đáp án mà các em cần ph¶i th«ng qua nhiÒu bíc gi¶i. VÝ dô: TÝnh diÖn tÝch h×nh vu«ng biÕt chu vi h×nh vu«ng lµ 24 cm . Với bài này, để tính đợc diện tích thì trớc hết học sinh phải dựa vào chu vi để tìm độ dài của cạnh hình vuông. Vì vậy cần xác định rõ cách giải trớc khi giải một bài toán nào đó. 5.Tr×nh bµy bµi gi¶i. Khi trình bày bài giải tôi luôn giúp học sinh hiểu rõ quy trình phải làm đó là: Viết đợc câu lời giải và phép tính tơng ứng. ở bớc này lúc đầu tôi cho học sinh diễn đạt bằng lời trớc khi viết câu lời giải để các em tự sửa chửa cho nhau sau đó mới cho học sinh giải vào vở. Trong khi hớng dẫn học sinh trình bày bài giải luôn động viên các em tìm hiểu nhiều cách giải, với nhiều lời giải sau đó chọn lời giải, cách giải hay nhất gọn nhÊt. VÝ dô: Khi gi¶i bµi to¸n: S©n trêng em h×nh vu«ng cã c¹nh dµi 60 dm, mçi bíc ch©n cña em dµi 6 dm. Hái em ®i mét vßng quanh s©n hÕt bao nhiªu bíc ch©n. Víi bµi to¸n nµy häc sinh sÏ ®a ra hai c¸ch gi¶i. C¸ch 1: §æi 60m = 600 dm Sè bíc ch©n ®i trªn 1 c¹nh cña h×nh vu«ng lµ: 600 : 6 = 100 (bíc). Sè bíc ch©n em ®i mét vßng quanh trêng lµ: 100 4 = 400 (bíc). §¸p sè : 400 bíc C¸ch 2: Chu vi h×nh v¬ng lµ. 60 40 = 240 (m) =2400 (dm) sè bíc ch©n em ®i mét vßng quanh s©n trêng lµ: 2400 : 6 = 400 (bíc) §¸p sè: 400 bíc. Cho học sinh so sánh hai cách giải, từ đó các em chọn cách giải gọn và hay nhất. Đây là loại toán tơng đối đa dạng, tuy ở chơng trình lớp 3 loại này còn ở mức độ đơn giản, song tôi vẫn hớng dẫn học sinh phân ra từng loại cụ thể để có hớng giải quyết. 5.1: Các bài toán có số đo và đơn vị đo thích hợp với công thức. Đây là những bài toán đơn giãn mà các đơn vị đo đã tơng ứng thích hợp vì vậy các em dựa vào công thức đã học để giải luôn bài toán. VÝ dô 1:TÝnh chu vi mét mÆt bµn h×nh vu«ng, c¹nh 8 cm. Gi¶i: Chu vi mÆt bµn lµ: 8 4 = 32(dm). §¸p sè: 32 dm VÝ dô 2: TÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt biÕt: chiÒu dµi 15 cm, chiÒu réng 8 cm. Gi¶i: DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ: 15 8 = 120 (cm2). §¸p sè: 120 cm2. Bên cạnh đó cũng có những bài toán các số đo và đơn vị đo đã thích hợp với công thøc, song nã kh«ng ph¶i theo chiÒu thuËn. VÝ dô Víi bµi to¸n: BiÕt diÖn tÝch cña mét h×nh ch÷ nhËt lµ 24 cm 2. ChiÒu dµi lµ 8cm. Hãy tính chiều rộng của hình chữ nhật đó?.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Víi bµi nµy häc sinh ¸p dông c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt b»ng chiÒu dµi nh©n chiÒu réng. V× bµi to¸n cho biÕt diÖn tÝch vµ chiÒu dµi nªn muèn t×m chiÒu réng học sinh cần dựa vào công thức trên để tìm ra công thức tính chiều rộng: Chiều rộng b»ng diÖn tÝch chia chiÒu dµi. Råi gi¶i bµi to¸n nh sau: ChiÒu réng h×nh ch÷ nhËt lµ: 24 : 8 = 3(cm) §¸p sè: 3 cm. 5.2: Giải các bài toán yêu cầu học sinh phát hiện mối liên hệ giữa các đơn vị đo trong bài toán rồi đa chúng về cùng một đơn vị đo và giải bài toán. §Ó kiÓm tra tÝnh cÈn thËn, linh ho¹t, s¸ng t¹o cña häc sinh, s¸ch gi¸o khoa ®a ra một số bài toán mà trong đó các số đo không cùng một đơn vị đo. V× vËy, lo¹i nµy yªu cÇu häc sinh ph¶i ph¸t hiÖn nhanh vµ ®a chóng vÒ cïng mét đơn vị đo để giải. nếu đọc đề không cẩn thận học sinh sẻ giải sai bài toán. VÝ dô1: TÝnh chu vi vµ diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt biÕt: ChiÒu dµi 2 dm, chiÒu r«ng 9 cm. Trong ví dụ này, nếu học sinh đọc đề không kĩ, thì sẽ bị nhầm là chiều dài và chiều rộng cùng một đơn vị đo và sẽ giải. Chu vi h×nh ch÷ nhËt lµ: (2 + 9) 2 = 36 (cm) DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ: 9 2 = 18(cm2) §¸p sè: 36 cm vµ 18 cm2 HoÆc: Chu vi h×nh ch÷ nhËt lµ: (2+ 9) 2 = 36 (dm) DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ: 2 9 = 18 (dm2) §¸p sè: 36 dm vµ 18dm2 Nếu học sinh đọc kĩ đề sẽ phát hiện ra chiều dài và chiều rộng không cùng một đơn vị đo. Vì vậy học sinh cần đa về cùng một đơn vị đo rồi mới giải bài toán: Gi¶i: §æi 2dm = 20 cm. Chu vi h×nh ch÷ nhËt lµ: (20 + 9) 2 = 58(cm) DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ: 20 9 = 180(cm2) §¸p sè: 58 cm vµ 180 cm2 VÝ dô 2: TÝnh c¹nh h×nh vu«ng cã chu vi lµ 3 dm 6 cm. Trong bài toán này học sinh phải đổi 3 dm 6cm = 36cm. Rồi sau đó mới tiến hành gi¶i bµi to¸n: C¹nh cña h×nh vu«ng lµ: 36 : 4 = 9(cm) §¸p sè: 9 cm. §Ó cñng cè vµ kh¾c s©u h¬n vÒ lo¹i bµi tËp nµy, ngoµi c¸c bµi cã ë trong s¸ch gi¸o khoa tôi còn tìm và ra thêm để học sinh luyện thêm về loại này và giúp học sinh rèn luyÖn tÝnh cÈn thËn, s¸ng t¹o khi gi¶i to¸n. 5.3: Gi¶i nh÷ng bµi to¸n vËn dông c«ng thøc víi c¸c bµi to¸n trung gian hoÆc yªu cÇu kh¸c. Loại này phần lớn là những bài toán phức tạp hơn, yêu cầu cao. Nên đòi hỏi t duy của học sinh ở mức độ cao hơn. VÝ dô1:TÝnh chu vi mÆt bµn h×nh ch÷ nhËt réng 8dm, chiÒu dµi h¬n chiÒu réng 7 dm..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Víi bµi to¸n nµy cho biÕt chiÒu réng cña h×nh ch÷ nhËt vµ cho biÕt hiÖu cña chiÒu dài với chiều rộng. Vì vậy muốn tính đợc chu vi mặt bàn này, học sinh phải tiến hành t×m chiÒu dµi cña mÆt bµn: ChiÒu dµi cña mÆt bµn h×nh ch÷ nhËt lµ: 8 + 7 = 15 (dm) Chu vi mÆt bµn h×nh ch÷ nhËt lµ: ( 8 +15 ) 2= 46 (dm) §¸p sè: 46 dm. VÝ dô 2: Mét h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 8cm, chiÒu réng 2cm. TÝnh chu vi h×nh vuông có diện tích bằng diện tích hình chữ nhật đó? Bµi to¸n nµy häc sinh ph¶i tiÕn hµnh c¸c bíc gi¶i nh sau: Diện tích của hình chữ nhật đó là: 8 2 = 16 (cm2) NÕu h×nh vu«ng cã diÖn tÝch b»ng diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt th× b»ng 16 cm 2.V× chØ cã 4 4 = 16 nªn c¹nh cña h×nh vu«ng lµ: 4cm. Chu vi h×nh vu«ng lµ: 4 4 = 16( cm). §¸p sè: 16 cm 5. 4: Bài toán kết hợp đại lợng hình học với đại lợng khác. VÝ dô: Mét miÕng vµng l¸ ch÷ cã chiÒu dµi 3 cm, chiÒu réng 2 cm, c©n nÆng 36 gam. Hái mét miÕng vµng h×nh vu«ng kh¸c (cïng lo¹i) cã c¹nh lµ 5 cm, c©n nÆng bao nhiªu gam? Đây là bài toán phức tạp hơn và cũng là bài toán tơng đối khó với học sinh. Để tìm đợc khối lợng của miếng vàng hình vuông thì trớc hết học sinh phải tìm đợc diện tích miếng vàng hình chữ nhật. Sau đó áp dụng kiến thức rút về đơn vị để tìm khối lợng của 1 cm2. Tiếp đến tính diện tích miếng vàng hình vuông , sau đó mới tính khối lợng của miếng vàng hình vuông đó. C¸c bíc gi¶i bµi to¸n nµy cô thÓ nh sau; Gi¶i: DiÖn tÝch miÕng vµng h×nh ch÷ nhËt lµ: 2 3= 6 (cm2) 2 1 cm vµng c©n nÆng lµ: 36 : 6 = 6 (g) DiÖn tÝch miÕng vµng h×nh vu«ng lµ: 5 5 = 25 (cm2) MiÕng vµng h×nh vu«ng c©n nÆng lµ: 25 6=150(g). §¸p sè: 150 g. Dạng bài tập này có sự kết hợp giữa đại lợng hình học với các đại lợng khác. Vì vậy đòi hỏi học sinh có óc suy luận và trí thông minh nhiều hơn. Khi d¹y häc sinh líp 3 gi¶i c¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc, t«i lu«n yªu cÇu häc sinh đi theo các bớc nh đã trình bày ở trên. Bên cạnh đó với từng dạng bài tôi thờng lấy thêm ví dụ để học sinh tăng cờng luyện tập, tránh lúng túng khi gặp lại các bài to¸n t¬ng tù. ë tõng giê häc t«i cßn cho häc sinh gi¶i to¸n díi h×nh thøc trß ch¬i nh»m t¹o kh«ng khÝ tho¶i maÝ, vui t¬i, nhÑ nhµng trong giê häc. Tïy tõng bµi to¸n mµ cã c¸ch tæ chøc trß ch¬i phï hîp. Vì học sinh tiểu học có tâm lý “dễ nhớ nhng chóng quên”, nên cần chú ý đến việc «n tËp còng cè cho c¸c em. Quá trình giảng dạy, tôi đã áp dụng phơng pháp dạy nh trên. kết quả cuối năm, học sinh đã giải đợc phần lớn các bài toán có nội dunh hình học. Tỷ lệ cao hơn hẵn so với ®Çu n¨m. cô thÓ: Sè HS. Giái. Kh¸. Trung b×nh. YÕu.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> 21. SL 6. % 28,6. SL 5. % 23,8. SL 10. % 47,6. SL 0. % 0. III. Kết thúc vấn đề Rèn kỷ năng giải các bài toán có nội dung hình học, quả là một việc làm không đơn giản chút nào. Đặc biệt là đối với học sinh lớp 3. Từ kết quả đạt đợc trên tôi thấy rằng: Để giúp học sinh lớp 3 giải tốt các bài toán có néi dung h×nh häc th× gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh, n¾m v÷ng c¸c bíc sau:: + N¾m v÷ng c«ng thøc vµ quy t¾c tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch cña tõng h×nh (ch÷ nhËt, h×nh vu«ng) + Đọc và nghiên cứu kỹ đề bài toán. + Tãm t¾t bµi to¸n. + T×m c¸ch gi¶i cho bµi to¸n. + Tr×nh bµy bµi gi¶i. Ngoài ra giáo viên phải giúp học sinh luyện tập, cũng cố thờng xuyên. Bản thân ngời giáo viên phải nhiệt tình, cố gắng tìm tòi để ra thêm nhiều bài tập để học sinh luyện gi¶i. Trên đây là một số biện pháp đã đợc áp dụng vào lớp do tôi trực tiếp giảng dạy và đã đạt đợc một số kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên trong quá trình thể nghiệm một vấn đề mới mẽ chắc chắn sẽ không tránh khỏi những sai sót về chuyên môn cũng nh cách thể hiên nội dung kinh nghiệm. Vì vậy bản thân tôi rất mong đợc sự góp ý của các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để đề tài đợc hoàn thiên hơn và có thể đa vào ứng dụng đạt kết quả cao hơn trong giảng dạy nói chung và trong dạy toán nói riêng. T©n B×nh , ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2009 Ngêi ViÕt. Lª Thanh Tïng.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>