Tu nhieu nghia va hien tuong chuyen nghia xua tu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: 15/9/2012 Ngµy gi¶ng: 18/9/2012. Bµi 4 - TiÕt 18. Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. A. Môc tiªu 1. Mục tiêu chung - Hiểu được thế nào là từ nhiều nghĩa - Nhận biết nghĩa gốc và nghĩa chuyển trong từ nhiều nghĩa - Biết đặt câu có từ được dùng với nghĩa gốc, từ được dùng với nghĩa chuyển - Có ý thức sử dụng từ nhiều nghĩa sao cho phù hợp trong các hoạt động nói viết 2. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng a. KiÕn thøc: - HiÓu vµ nhËn biÕt tõ nhiÒu nghÜa. - HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. - Trình bày đợc nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ b. KÜ n¨ng: - Nhận biết từ nhiều nghĩa, phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm, giải thích hiện tîng chuyÓn nghÜa cña tõ - Bớc đầu biết sử dụng từ nhiều nghĩa trong hoạt động giao tiếp. B.Các KNS cơ bản được giáo dục trong bài Tự nhận thức, ra quyết định, giao tiếp, đảm nhiệm trách nhiệm, hợp tác, tư duy sáng tạo, tìm kiếm hỗ trợ, quản lí thời gian, giải quyết vấn đề.... C. §å dïng d¹y häc GV: B¶ng phô HS : Soạn theo yêu cầu D. Ph¬ng ph¸p/ KTDH: 1.Phương pháp thông báo giải thích 2. Phương pháp phân tích ngôn ngữ ( KT đặt câu hỏi, KT động não, KT khăn trải bàn ) 3.Phương pháp thảo luận nhóm ( Ktchia nhóm, giao nhiệm vụ) 4. Phương pháp rèn luyện theo mẫu E. Các bước lên lớp 1. O§TC: 2. KiÓm tra ®Çu giê (kh«ng kt) 3. Tiến trình tổ chức các hoạt động Hoạt động 1: Khởi động (3’) GV: §a VD (b¶ng phô), HS ph©n tÝch - Gi¶i nghÜa tõ “ xu©n” trong c¸c c©u sau ®©y? a, Mïa xu©n lµ tÕt trång c©y 1 Làm cho đất nớc càng ngày càng xuân 2 (Hå ChÝ Minh) b, ¤ng Êy n¨m nay h¬n s¸u m¬i xu©n..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 3 xuân 1: Mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ xuân 2: Tơi đẹp xu©n 3: Tuæi cña mét con ngêi. GV KÕt luËn Cïng mét tõ xu©n nhng cã nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. §Ó hiÓu râ tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ chóng ta vµo bµi häc h«m nay. Hoạt động của GV-HS TG Néi dung chÝnh H§ 2: H×nh thµnh kiÕn thøc míi - Môc tiªu: + Ph©n tÝch bµi tËp chØ ra tõ nhiÒu nghÜa + Tr×nh bµy hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ (nghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn) - §å dïng d¹y häc: I. Tõ nhiÒu nghÜa - C¸ch tiÕn hµnh: 1. Bµi tËp (sgk-55) Tìm hiểu Bµi th¬ GV: Treo bảng phụ, y/c hs đọc bt “ Nh÷ng c¸i ch©n” HS: §äc bµi th¬ “Nh÷ng c¸i ch©n” cña Vò QuÇn Ph¬ng trªn b¶ng phô H: Bµi th¬ nµy cã néi dung g×? Theo em bài thơ thuộc phơng thức biểu đạt 12 nµo? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Giíi thiÖu vÒ nh÷ng c¸i ch©n - PTB§: Tù sù H: Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi giíi thiÖu trong bµi th¬? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - th¬ cã yÕu tè tù sù - Lêi th¬, v¨n tù sù thêng cã tõ “ cã” tõ “lµ” T×m hiÓu nghÜa cña tõ “ch©n”  häc trong c¸c tiÕt sau H: Em hiÓu nghÜa cña tõ ch©n lµ g×? (theo tõ ®iÓn) HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung, chèt H: Trong bµi th¬ cã mÊy sù vËt cã ch©n và có thể nhìn thấy, sờ thấy đợc không? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Cã 4 sù vËt cã ch©n: bµn, gËy, com pa, kiÒng - Cã thÓ sê thÊy vµ nh×n thÊy. H: H·y gi¶i thÝch c¸c tõ “ch©n” vµ so s¸nh sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a chóng? HS: H§CN, tr¶ lêi - Chân (1): Bộ phận tiếp xúc với đất GV: NX, bổ sung, ghi bảng động của cơ thể ngời hoặc động vật, dùng - Gièng: ch©n lµ bé phËn díi cïng cña để đi, đứng..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> vật tiếp xúc với đất. - Kh¸c: + Chân của cái gậy dùng để đỡ bà + Chân của cái com pa để giúp cái com pa quay đợc. + Chân của cái kiềng dùng để đỡ thân kiềng và xoong nồi đặt lên trên cái kiềng + Chân của cái bàn đờ chân bàn, mặt bµn. H: Cã mÊy sù vËt kh«ng cã ch©n? T¹i sao sự vật ấy vẫn đợc đa vào trong bài th¬? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Có 1 sự vật không có chân đó là cái võng. Nó đợc đa vào để ngợi ca anh bộ đội hành quân - Chân của cái võng để chỉ chân của ngời ( ẩn dụ). Lấy cái võng để chỉ ngời (ho¸n dô) H: Trong v¨n b¶n “Sä Dõa” cã c©u: “Một hôm, cô út mang cơm đến chân đồi th× thÊy.....” - Em hiÓu nghÜa cña tõ ch©n trong trêng hîp nµy nh thÕ nµo? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung, chèt -> GV ®a VD: - B¹n Ly líp 6C cã ch©n trong ban chØ huy liên đội. H: Em hiÓu tõ ch©n trong c©u v¨n nµy nh thÕ nµo? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Ch©n: biÓu trng c¬ng vÞ, vÞ trÝ cña con ngêi trong tËp thÓ, tæ chøc. H: Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - lµ tõ cã tõ 2 nghÜa trë nªn H: Tõ com-pa, kiÒng cã ph¶i lµ tõ nhiÒu nghÜa kh«ng? v× sao? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung H: T×m mét sè tõ chØ cã mét nghÜa? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Xe đạp: chỉ có một loại xe có đạp mới. - Ch©n (2): (gËy, kiÒng, com pa, kiÒng) bộ phận dới cùng tiếp xúc với đất của vật dùng để nâng đỡ bộ phận khác. - Chân (3): (chân đồi, chân núi , chân mây…): bộ phận gắt liền với đất hoặc sù vËt kh¸c. - Chân 4: biểu trưng cương vị, vị trí của con người trong tập thể, tổ chức.  Tõ “ ch©n” lµ tõ nhiÒu nghÜa. - Tõ : “kiÒng”, “com-pa” lµ tõ cã mét nghÜa.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> đi đợc. - To¸n häc: chØ mét m«n to¸n cô thÓ. - Hoa nhµi: chØ mét lo¹i hoa cô thÓ H: Sau khi t×m hiÓu c¸c tõ: ch©n, compa, hoa nhµi... em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña tõ? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, chèt - Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa HS: §äc, kh¸i qu¸t ghi nhí H: H·y t×m 1 sè tõ nhiÒu nghÜa? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung Mòi: - Bé phËn c¬ thÓ cña ngõ¬i hoÆc ®v, cã ®iÓm nhän - Bé phËn tríc cña ph¬ng tiÖn giao th«ng đờng thuỷ: mũi thuyền - Bé phËn nhän s¾c cña vò khÝ: mòi sóng. - Bé phËn l·nh thæ: Mòi cµ mau GV: Y/c hs theo dâi vµo bµi th¬ “Nh÷ng c¸i ch©n” H: T×m mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nghÜa cña tõ ch©n? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, chèt H: Khi nãi tíi tõ ch©n em hiÓu theo nghÜa nµo? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, chèt - nghÜa 1 ( nghÜa gèc): Bé phËn tiÕp xóc với đất của cơ thể ngời hoặc đv dùng để đi, đúng là nghĩa đầu tiên, nghĩa chính, nghĩa gốc từ đó phát sinh ra nghĩa khác dựa trên cơ sở nghĩa chung đó. - các nghĩa trên của từ chân có đợc là do sù chuyÓn nghÜa theo mèi quan hÖ kh¸c nhau: VD: Sù chuyÓn nghÜa cña tõ ch©n thµnh ch©n kiÒng, com-pa, bµn: dùa vµo mèi quan hệ tơng đồng (giống về vị trí và chøc n¨ng) hoÆc dùa trªn quan hÖ t¬ng cận (ngời và chân luôn đi đôi với nhaucó chân trong đội tuyển bóng đá) GV: Treo b¶ng phô ghi bµi tËp khëi động H: Hai tõ xu©n trong hai c©u trªn cã. 2. Ghi nhí 1( SGK-T56). II. HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ 1. Bµi tËp ( SGK-T56) T×m hiÓu sù chuyÓn nghÜa cña tõ “ch©n”. + C¬ së chung cña tõ ch©n: lµ bé phËn dới cùng của cơ thể ngời , động vật, sự vật, có tác dụng nâng đỡ bộ phận trên.. + NghÜa 1: lµ nghÜa gèc + NghÜa 2, 3: nghÜa ph¸t sinh tõ nghÜa gèc (nghÜa chuyÓn).  §ã lµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña. tõ..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> mấy nghĩa , đó là những nghĩa nào? 13 HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Xu©n 1: chØ mïa xu©n (cã 1 nghÜa) - Xuân 2: chỉ màu xuân, chỉ sự tơi đẹp trÎ trung (2 nghÜa) H: Trong mét c©u cô thÓ mét tõ thêng đợc dùng với mấy nghĩa? Dựa vào đâu mà em biết đợc điều đó? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - Trong một câu cụ thể một từ thờng đợc dïng víi mét nghÜa, dùa vµo v¨n c¶nh cô thÓ. H: Trong th¬ “Nh÷ng c¸i ch©n” tõ “chân” đợc dùng với nghĩa nào? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung - NghÜa chuyÓn H: Em hiÓu hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ lµ g×? ThÕ nµo lµ nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn? HS: H§CN, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung. 2. Ghi nhí 2( SGK-T56) HS:. §äc ghi nhí, kh¸i qu¸t ghi nhí - Cho vÝ dô vÒ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ GV: NX, ®a VD - Xác định nghĩa của từ in đậm trong các trêng hîp sau: Kiến bò đĩa thịt bò H: Tõ bß trong trêng hîp nµy chuyÓn nghÜa dùa trªn hiÖn tîng g×? HS: đồng âm GV: Trong v¨n, th¬ hoÆc trong giao tiếp hàng ngày, việc dùng và hiểu từ đồng thêi c¶ nghÜa gèc lÉn nghÜa chuyÓn t¹o ra nhiều tầng lớp nghĩa, khiến cho ngời đọc, ngêi nghe cã liªn tëng phong phó vµ høng thó. VD: Trong th¬ Hå Xu©n H¬ng. II. Luyªn tËp.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu:Xác định đợc yêu cầu và giảI đợc bt theo y/c. - C¸ch tiÕn hµnh: HS: Đọc và xác định yêu cầu bài 1 H: T×m 3 tõ chØ bé phËn c¬ thÓ ngêi cã sù chuyÓn nghÜa HS: TL (2p), 1 nhóm / 1tu, tr¶ lêi GV: NX, bæ sung, ch÷a. Bµi tËp 1 (SGK-T56) Y/c: T×m 3 tõ chØ bé phËn c¬ thÓ ngêi cã sù chuyÓn nghÜa: - §Çu: Bé phËn cña c¬ thÓ chøa bé n·o ë trªn cïng: ®au ®Çu, c¸i ®Çu + Bé phËn trªn cïng, ®Çu tiªn: ®Çu danh s¸ch, ®Çu lµng, ®Çu b¶ng. + Bộ phận quan trong nhất: đầu đàn - Tay: + Bộ phận hoạt động: Nám tay, vung tay + N¬i tiÕp xóc víi sù vËt: tay ghÕ, tay vÞn cÇu thang - Bộ phận tác động, hành động: tay sóng, tay vît - Cæ: + Bé phËn gi÷a ®Çu hoÆc th©n, th¾t l¹i: cæ cß, cæ kiªu 3 ngÊn. + Bé phËn cña sù vËt: cæ chai, cæ lä + ChØ sù sî h·i: so vai rôt cæ Bµi tËp 2 (SGK-T 57) Y/c: T×m tõ chØ bé phËn c©y cèi cã sù chuyÓn nghÜa thµnh c¬ thÓ ngêi: - L¸: L¸ phæi, l¸ l¸ch - Qu¶: Qu¶ tim, qu¶ thËn Bµi tËp 4 (SGK-T57). H: T×m tõ chØ bé phËn c©y cèi cã sù chuyÓn nghÜa thµnh c¬ thÓ ngêi? HS: H§CN, tr×nh bµy GV: NX, ch÷a GV: Nªu y/c bt 4. Y/c: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ “bông” a, Cã 3 nghÜa - Bộ phận cơ thể ngời, động vật, chứa ruét, d¹ dµy - BiÓu tîng cña ý nghÜa s©u kÝn kh«ng bäc lé ra bªn ngoµi - PhÇn ph×nh to ë gi÷a mét sè sinh vËt: bông ch©n b, bông ( Êm bông)- nghÜa gèc: tèt bông ( 2); bông ch©n ( 3) Bµi tËp 5 (SGK-T57) ChÝnh t¶ ( nghe-viÕt) Sä Dõa. - Sö dông KTDH: “ Kh¨n tr¶i bµn” HS: H§N (2’). B¸o c¸o GV: NX, uèn n¾n, ch÷a. GV: đọc cho HS viết tại lớp , lu ý viết đúng phụ âm đầu: r/d/gi - Thu bµi mét sè em chÊm. 13.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>

<span class='text_page_counter'>(8)</span> 4. Tæng kÕt( 2p) - Nêu nội dung cơ bản cần nắm đựơc qua bài học? - Từ nhiều nghĩa với từ đồng âm khác ở điểm nào? - Gv s¬ kÕt bµi häc 5.HDHB: (1p) - Häc bµi trong vë ghi+SGK, lµm bµi tËp 3 SGK; §Æt c©u cã sö dông tõ nhiÒu nghÜa. - §äc hiÓu vµ so¹n bµi: Lêi v¨n, ®o¹n v¨n tù sù + Viết một đọan văn kể TG cỡi ngựa sắt ra xông trận.

<span class='text_page_counter'>(9)</span>