ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ
ҤI HӐ&6Ѭ3+
ҤM

LÊ KIM QUANG
NGHIÊN CӬU Ҧ1++Ѭ
ӢNG CӪA CÁC NHÂN TӔ
6,1+7+È,Ĉ
ӂN KHҦ1Ă1*6,1+75Ѭ
ӢNG CӪA
CÂY BA KÍCH (MORINDA OFFICINALIS HOW)
NI CҨY MƠ TRӖNG TҤI MӜT SӔ HUYӊN
MIӄN NÚI CӪA Tӌ
NH QUҦNG NAM

LUҰ19Ă17+
Ҥ&6Ƭ


ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ
ҤI HӐ&6Ѭ3+
ҤM

LÊ KIM QUANG
NGHIÊN CӬU Ҧ1++Ѭ

ӢNG CӪA CÁC NHÂN TӔ
6,1+7+È,Ĉ
ӂN KHҦ1Ă1*6,1+75Ѭ
ӢNG CӪA
CÂY BA KÍCH (MORINDA OFFICINALIS HOW)
NI CҨY MƠ TRӖNG TҤI MӜT SӔ HUYӊN
MIӄN NÚI CӪA Tӌ
NH QUҦNG NAM
Chuyên ngành
Mã sӕ

: Sinh thái hӑc
: 84.20.120

LUҰ19Ă17+
Ҥ&6Ƭ

1*Ѭ
Ӡ,+Ѭ
ӞNG DҮN KHOA HӐC
TS. VÕ CHÂU TUҨN


MӨC LӨC

MӢĈҪU
1.Tính cҩ
p thiӃ
t cӫDÿ
Ӆtài........................................................................................

1
0ͭFWLrXQJKLrQFͱXFͯDÿ͉WjL
..........................................
2
2
0өFWLrXFKXQJ
...............

2
0өFWLrXFөWKӇ
.........................

éQJKƭDNKRDK͕FYjêQJKƭDWK͹FWL͍
..............
2
2
éQJKƭDNKRDKӑF
..............

3
3.éQJKƭDWKӵFWLӉQ
..............
&KѭѫQJ7Ә1*48$17¬,/,ӊ8

.KiLTXiWY͉
̫QKK˱ͧQJFͯD
FiFQKkQW͙VLQKWKiLÿ͇Q
WK͹FY̵W
..............................................................................................
4


̪QKK˱ͧQJFͯDP͡WV͙QKkQW͙VLQ
..........
4
1.1.2. Các chҩ
WGLQKGѭ
ӥng.....................................................................................
5
 1KӳQJ QJKLrQ FӭX YӅ ҧQK KѭӣQJ FӫD
8
WUѭӣQJFӫDFk\WKXӕF«««««««««««««««««««
«««.

*LͣLWKL͏XY͉Fk\EDNtFK«««««««««
«««««« 11
13.1. Nguӗn gӕ
c phân bӕ
«««««««««««««««««««««
11
0{WҧÿһFÿLӇPVLQKKӑF
................. 11

Ĉ
һ
FÿL
Ӈ
m sinh thái......................................................................................... 13
1.3.*LiWUӏFӫDFk\EDNtFK
................ 13


0ӝWVӕQJKLrQFӭXYӅEDNtFK
.................. 15

6˯O˱ͫFY͉ÿL͉XNL͏QW͹QKLrQ
NKtK̵XFͯD[m/ăQJKX\͏
0j&RRLKKX\͏QĈ{QJ*LDQJW͑QK4X̫QJ
..............................
17
;m/ăQJKX\
Ӌ
n Tây Giang........................................................................... 17
1.4.2. Xã Mà Cooih, huy
Q{QJ*LDQJ
ôôôôôôôôôôô
...................
20
CKQJ
 , 71* 3+0 9, 1, '81* 9ơ
1*+,ầ1&8

2.1. LWQJQJKLrQFX
ôôôôôôôôôôôôôôôôôô
ôôôôôô
22
3KPYLQJKLrQFX
................................................... 22
1͡LGXQJQJKLrQFͱX
............. 24
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu.................................................................................. 24

2.4.1. &iFSKѭѫQJSKiSѭѫPWU
ӗng cây ba kích tím ni cҩ
y mơ WURQJJLDLÿR
ҥ
n
Yѭ
ӡQѭѫP
..................... 24
&iFSKѭѫQJS
háp trӗng cây ba kích ngồi tӵnhiên««««««
««« 25
&iFSKѭѫQJSKiS
[iFÿ
ӏ
nh các chӍtiêu cӫ
Dÿ
ҩ
t««««««««««« 26
&iFSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKFiFFK
ӍWLrXVLQKWUѭ
ӣng cӫ
DFk\EDNtFK«
« 26


2.4.53KQJSKiS[iFQKFiF\XWNKt
ôôôô
27

2.4.63KQJSKiS[

lý sli
Xôôôôôôôôôôôôôôôôôô
27
&KQJ.7481*+,ầ1&89ơ7+2/8

3.1. Kh
o sỏt
QKK
ng ca cỏc y
u tVLQKWKiL

QVLQKWU
ng ca cây ba kích
ni cҩ
\P{WURQJJLDLÿR
ҥ
QYѭ
ӡQѭѫP««««««
...................... 28

3.1.1. Khҧ
o sát mӝt sӕÿL
Ӆ
u kiӋ
n sinh thái tҥ
i các khu vӵc nghiên cӭXÿ
Ӈchӑn
vùng xây dӵQJYѭ
ӡQѭѫPFk\JL
ӕ

QJEDNtFK««««««««««««
..... 28
3.1.2. Khҧ
o sát ҧ
QKKѭ
ӣng cӫa mӝt sӕnhân tӕVLQKWKiLÿ
Ӄ
QVLQKWUѭ
ӣng cӫa cây
ba kích tím ni cҩ
y mơ trӗ
QJWURQJYѭ
ӡQѭѫP
««««««««««««« 29
3.2. Khҧ
o sát ҧ
QKKѭ
ӣng cӫ
a mӝ
t sӕnhân tӕVLQKWKiLÿ
Ӄ
n khҧQăQJVLQKWUѭ
ӣng
cӫ
a cây ba kích trӗng ngồi tӵnhiên ӣmӝt sӕhuyӋ
n miӅ
n núi cӫa tӍ
nh Quҧ
ng 36
1DP««««««««««««««««««««««««««««««

3.2.1. Khҧ
RViWÿL
Ӆ
u kiӋ
n sinh thái tҥ
i các khu vӵc nghiên cӭXÿ
Ӈchӑ
n vùng sinh 36
thái trӗ
ng cây ba kích ngồi tӵQKLrQ«««««««««««««««««
3.2.2. Khҧ
o sát ҧ
QKӣng
Kѭ
cӫa mӝt sӕnhân tӕVLQKӃ
nWKiL
khҧQăQJ
ÿ
VLQK
WUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ
y mơ trӗng trRQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n tӵQKLrQ««
«« 39

3.3. ҦQK
ӣng

Kѭ
cӫa kiӇ
X
ӏ
D
ÿ KuQK
Ӄ
n khҧQăQJ
ÿ
VLQK
ӣng cӫa câyWUѭ
ba kích
trӗ
QJ WURQJ
Ӆ
u kiӋ
QÿL
VLQK
ӣng tҥ
L
WUѭ
[m /ăQJ
Ӌ
n Tây Giang,
KX\
tӍ
nh Quҧ
ng
1DP««««
«««««««««««««««««««««««««« 43

3.4. So sánh khҧQăQJVLQKWUѭ
ӣng và tҥ
o rӉFNJF
ӫ
a giӕng cây ba kích tím ni
cҩ
y mơ vӟi giӕ
ng giâm hom trӗ
QJ WURQJ
Ӆ
u kiӋ
n sinh
ÿL
thái thích hӧp tҥ
i xã
/ăQJKX\
Ӌ
n Tây Giang, tӍ
nh Quҧ
ng Nam«
44
3.4.1. So sánh khҧQăQJ VLQK
ӣng cӫ
a giӕ
WUѭ
ng cây ba kích (ni cҩ
y mơ) và
giӕng cây (giâm hom) trong thӡi gian 9 tháng trӗ
QJ«««««««««««
45

3.4.2. So sánh khҧQăQJW
ҥ
o rӉcӫcӫa cây ba kích trӗng trong tӵnhiên tӯgiӕng
ni cҩ
y mơ và giӕng giâm hom««««««««««««««««««« 46
3.5. Xây dӵng quy trình sҧ
n xuҩ
t cây giӕng và trӗng cây ba kích ni cҩ
y mơ tҥ
i
[m/ăQJKX\
Ӌ
n Tây Giang, tӍ
nh Quҧ
QJ1DP«««««««««««««
47
3.5.1. Quy trình sҧ
n xuҩ
t cây giӕQJEDNtFKWtPWURQJYѭ
ӡQѭѫPW
ӯcây ni cҩ
y
m{«««««««««««««««««««««««««««««« 47
3.5.2. Quy trình trӗng cây ba kích trong tӵnhiên t
L[m/QJKX\

n Tõy Giang,
t
nh Qu
ng Namôôôôôôôôôô ôôôôôôôôôôôôôôô49

KT LU19ơ
NGH
1. K
t lu
nôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôô
52
2. ngh
ôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôôô
..ô 52
TÀI L,ӊ87+$0.+Ҧ2
««««««««««««««««««««« 53
QUYӂ7Ĉ
ӎ
1+*,$2Ĉ
ӄTÀI LUҰ19Ă1
PHӨLӨC


LӠ,&$0Ĉ2$1

7{LFDPÿRDQÿk\OjF{QJWUuQKQJKLrQ
ӭu cӫ
a riêng tôi. Nhӳng sӕliӋ
Xÿѭ
ӧc sӱ
dө
ng trong luұ
QYăQOjWUXQJWK
ӵc.
Các kӃ

t quҧnghiên cӭu trong luұ
n YăQ
do tơi tӵtìm hiӇ
u, phân tích mӝ
t cách
trung thӵc, khách quan và FKѭDW
ӯQJÿѭ
ӧc công bӕtrong bҩ
t kǤnghiên cӭu nào khác.
Tơi xin hồn tồn chӏ
u trách nhiӋ
m vӅÿӅtài nghiên cӭu cӫa mình./.

TÁC GIҦ

Lê Kim Quang


LӠI CҦ0Ѫ1
Ĉҫ
u tiên, tôi xin gӱi lӡi cҧ
PѫQÿ
Ӄ
n quý Thҫ
y, &{ÿm
giҧ
ng dҥ
y và truyӅ
Qÿ
ҥ

t
nhӳng kiӃ
n thӭc khoa hӑc chuyên ngành bәích qua các mơn hӑc, giúp tơi trau dӗ
i kiӃ
n
thӭc trong suӕ
t quá trình hӑc tұ
p và nghiên cӭX
һ
c biӋ
Ĉ t, tôi gӱi lӡi cҧ
P ѫQ
chân
WKjQKÿ
Ӄ
n TS. Võ Châu Tuҩ
QQJѭ
ӡi thҫ
\ÿmOX{QWKHRViWKѭ
ӟng dү
n và chӍbҧ
o tơi
tұ
n tình trong suӕ
t q trình tơi thӵc hiӋ
n cơng trình nghiên cӭu này.
Tơi cҧ
PѫQQKj
anh NguyӉ
n Bá HiӇ

n ÿmJL~SW{LU
ҩ
t nhiӅ
u trong q trình tơi
thӵc hiӋ
Qÿ
Ӆtài này.
Tơi xin gӱi lӡi cҧ
PѫQÿ
Ӄ
QJLDÿuQKYjE
ҥ
QEqÿmÿ
ӝng viên, cҧ
PѫQFiFÿ
ӗ
ng

nghiӋ
p tҥ
LWUѭ
ӡng THPT Phan Thành Tài QѫLW{LF{QJWiFÿmOX{
ӥ
tơi trong q trình tơi hӑ
c tұ
p và thӵc hiӋ
n nghiên cӭu.
Trân trӑng cҧ
PѫQ
Ĉj1

̽ng, tháng 11 Qă
m 2018
HӐC VIÊN

Lê Kim Quang




DANH MӨC CÁC TӮ VIӂT TҲT
BA
: 6-benzyl adenine
CHDCND : cӝng hòa Dân chӫNhân dân
cs

: cӝng sӵ

Ĉ+ÿ
ҥ
i hӑc
+Ĉ1'

: hӝLÿ
ӗng nhân dân

KTST

NtFKWKtFKVLQKWUѭ
ӣng


MT

P{LWUѭ
ӡng

Ĉ+67
: ÿiӅ
XKzDVLQKWUѭ
ӣng
MS

: Murashige và Skoog (1962)

NAA

Į
-naphthalen acetic acid

NXB

: nhà xuҩ
t bҧ
n

TCVN

: tiêu chuҭ
n ViӋ
t Nam


UBND

: ӫy ban nhân dân


DANH MӨC CÁC BҦNG
Bҧng
3.1

Tên bҧ
ng
Trang
Các yӃ
u tӕkhí hұ
u tҥ
i các khu vӵc khҧ
o sát ӣ[m/ăQJKX\
Ӌ
n
Tây Giang và xã Mà Cooih, huyӋ
Q Ĉ{QJӍ
nh
*LDQJ
Quҧ
ng
28 W
Nam

3.2


ҦQKKѭ
ӣng cӫ
a giá thӇÿ
Ӄ
n tӍlӋsӕ
ng sót và sӵVLQKWUѭ
ӣng cӫa
29
cây Ba kích tím ni cҩ
y in vitro WURQJYѭ
ӡQѭѫP

3.3

ҦQKӣng
Kѭ
cӫa chӃÿӝFKH ViQJ
Ӄ
n tӍlӋsӕng
ÿ sót và sinh
WUѭ
ӣng cӫa cây Ba kích tím ni cҩ
y mơ VDX  WKiQJ
31
ѭѫP
trӗQJWURQJYѭ
ӡQѭѫP

3.4


ҦQKKѭ
ӣng cӫ
a chӃÿ
ӝWѭ
ӟLQѭ
ӟFÿ
Ӄ
n tӍlӋsӕng sót và sӵsinh
WUѭ
ӣng cӫa cây Ba kích tím ni cҩ
y in vitro WURQJYѭ
ӡQѭѫP 32

3.6

ҦQK
ӣng
Kѭ
cӫ
a chӃÿӝ
SKkQӃ
EyQ
n tӍlӋsӕng
ÿ sót, khҧQăQJ
VLQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ
\P{WURQJJLDQÿ
ҥ
n

34
Yѭ
ӡQѭѫP
Ĉһ
FÿL
Ӈ
Pÿ
ӏ
a hình, loҥ
Lÿ
ҩ
t ӣ
FiFNKXY
ӵc nghiên cӭu
36

3.7

Mӝt sӕtính chҩ
t lý hóa cӫ
Dÿ
ҩ
t tҥ
i các khu vӵc nghiên cӭu

3.8

KӃ
t quҧkhҧ
RViWÿL

Ӆ
u kiӋ
n khí hұ
u tҥ
i khu vӵF[m/ăQJKX\
Ӌ
Q
7k\*LDQJYj[m0j&RRLK[m%DYj
Ӌ
QĈ{QJ
39
Giang, tӍ
nh Quҧ
ng Nam

3.9

ҦQKKѭ
ӣng cӫ
a các kiӇ
u trӗ
QJNKiFQKDXÿ
Ӄ
n tӍlӋsӕng sót và
VLQK
ӣng cӫ
WUѭ
a cây ba kích tím ni cҩ
y mơ trӗQJ WURQJ
Ӆ

u
40 ÿL
kiӋ
n tӵnhiên tҥ
L[m/ăQJKX\
Ӌ
n Tây Giang

3.5

3.10

3.11

3.12

3.13

38

ҦQKKѭ
ӣng cӫ
a các kiӇ
u trӗ
QJNKiFQKDXÿ
Ӄ
n tӍlӋsӕng sót và
sӵVLQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ

\P{WURQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n
42
tӵnhiên tҥ
i xã Mà Cooih, huyӋ
QĈ{QJ*LDQJ
ҦQKKѭ
ӣng cӫa kiӇ
Xÿ
ӏ
DKuQKÿ
Ӄ
n tӍlӋsӕ
QJVyWYjVLQKWUѭ
ӣng
cӫa cây ba kích tím ni cҩ
y mô trong tӵnhiên sau 9 tháng
43
trӗng
SӕliӋ
u vӅtӕF
ӝÿ
VLQK
ӣng cӫ
WUѭ
a giӕng cây ba kích ni cҩ
y
mơ và giӕ

ng cây ba kích giâm hom trӗ
ng tҥ
i khu vӵc nghiên
45
cӭu
KhҧQăQJ
ҥ
o rӉcӫ
W cӫa cây ba kích tím ni cҩ
y mơ và giâm
hom sau 9 tháng trӗQJ WURQJ
Ӆ
u kiӋ
n tӵÿL
nhiên tҥ
L [m /ăQJ
46
huyӋ
n Tây Giang


DANH MӨC CÁC HÌNH ҦNH
Hình
2.1

Tên hình
Cây ba kích ni cҩ
\P{ÿѭ
ӧc trӗQJÿ
Ӈnghiên cӭu


Trang
22

2.2

6ѫÿ
ӗkhu vӵc nghiên cӭu

23

3.1

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây Ba kích tím nuôi cҩ
y mô trên các loҥ
i giá
thӇkhác nhau sau 1,5 tháng trӗQJWURQJYѭ
ӡQѭѫP

30

3.2

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ
y mơ sau khi trӗng 1,5
WKiQJWURQJYѭ

ӡQѭѫP
ӣFiFÿL
Ӆ
u kiӋ
n che sáng khác nhau

31

3.3

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây Ba kích tím ni cҩ
y in vitro sau khi trӗng
WKiQJWURQJYѭ
ӡQѭѫP
ӣcác chӃÿӝWѭ
ӟLQѭ
ӟc khác nhau

33

3.4

6LQK
ӣng WUѭ
cӫ
a cây Ba kích tím ni cҩ
y mơ sau 1,5 tháng
trӗ

QJWURQJYѭ
ӡQѭѫP
ӣcác chӃÿӝphân bón khác nhau

35

3.5

Các khu vӵFÿѭ
ӧc khҧ
o sát tҥ
L[m/ăQJKX\
Ӌ
n Tây Giang và xã
Mà Cooih, huyӋ
QĈ{QJ*LDQJW
Ӎ
nh Quҧ
ng Nam

37

3.6

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ
y mơ ӣcác kiӇ
u trӗng
khác nhau sau 9 tháng


41

3.7

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây Ba kích tím ni cҩ
y mơ trӗ
ng trong các
kiӇ
u trӗ
QJNKiFQKDXWURQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n tӵnhiên sau 3 tháng

42

3.8

6LQK
ӣng WUѭ
cӫa cây ba kích tím ni cҩ
y mơ 9 tháng trӗng
trong tӵnhiên ӣ3 kiӇ
Xÿ
ӏ
a hình khác nhau


44

3.9

6LQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây ba kích tím ni cҩ
y mơ và giâm hom sau
9 tháng trӗQJWURQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n tӵnhiên

46

3.10

KhҧQăQJW
ҥ
o rӉcӫcӫa cây ba kích sau 9 tháng trӗng

47

3.11

Giӕng cây Ba kích ni cҩ
y mơ ÿѭ
ӧc cung cҩ
p bӣi phịng thí
nghiӋ

m cơng nghӋsinh hӑFNKRD6LQKP{LWUѭ
ӡQJĈ
ҥ
i hӑF6ѭ
48
phҥ
m - Ĉҥ
i hӑ
FĈj1
ҹ
ng

3.12

Giӕng cây Ba kích ni cҩ
\ P{
ӧF
ÿѭ
ѭѫP
trӗQJ WURQJ
Ӆ
u
ÿL
kiӋ
n VLQKӡ
WKiL
Q ѭѫP
tҥ
L
Yѭ

[m /ăQJ
Ӌ
n Tây Giang,
KX\
tӍ
nh
49
Quҧ
ng Nam

3.13

Cây Ba kích ni cҩ
\P{ÿ
ӫtiêu chuҭ
n xuҩ
WYѭ
ӡn

49

3.14

Cây Ba kích ni cҩ
\P{ÿ
ӫtiêu chuҭ
n xuҩ
WYѭ
ӡn


50

3.15

6ѫÿ
ӗtrӗng cây ba kích ngồi tӵnhiên

50

3.16

Cây Ba kích tím ni cҩ
\P{ÿѭ
ӧFFKăPVyFVDXWKiQJ
ӗng
WURQJ
Ӆ
u kiӋ
nÿL
tӵnhiên tҥ
L [m /ăQJ
Ӌ
n Tây Giang,
KX\
tӍ
nh
51
Quҧ
ng Nam



1

0ӢĈҪ8
1. 7tQKFҩSWKLӃWFӫDÿӅWjL
HiӋ
n nay, cùng vӟi sӵphát triӇ
n cӫa xã hӝi thì nhu cҫ
u sӱdө
ng cây thuӕc trong
FKăPVyFV
ӭc khӓ
HYjÿL
Ӆ
u trӏbӋ
nh là rҩ
t lӟn. Nguӗ
n cung cҩ
p cây thuӕc hiӋ
n nay trên

thӃgiӟLFNJQJQKѭ
ӣViӋ
t Nam chӫyӃ
u tӯkhai thác trong tӵQKLrQQrQNK{QJ
ҧ
m bҧ
o
ÿѭ
ӧc nguӗ

n cung cҩ
p, ÿ
ӗng thӡi do quá trình khai thác trong tӵnhiên qúa mӭc làm
dү
Q
Ӄ
Q
ÿ QJX\
tuyӋ
t chӫ
Fѫ
ng mӝt sӕloài cây thuӕc, ÿH
ӑD
GӃ
nÿnguӗn gen vӅcây
thuӕ
c. Trong thӡi gian qua, vӟi sӵquan tâm cӫa các nhà khoa hӑ
c FNJQJQKѭ
cӫa chính
quyӅ
n các cҩ
p ÿӇtìm ra giҧ
i pháp phát triӇ
n nguӗn giӕ
ng cây thuӕc và trӗng cây thuӕ
c
FNJQJFK
ӍÿiS
ӭng mӝ
t phҫ

n nhӓnhu cҫ
u vӅcây thuӕc hiӋ
n nay.
Ba kích là mӝt loҥ
LGѭ
ӧc liӋ
XTXêÿѭ
ӧc biӃ
Wÿ
Ӄ
n vӟi các công dөng trong chӳa

bӋ
nh vӅgan và thұ
n, ngoài ra, các nghiên cӭu gҫ
Q ÿk\ FNJQJ
ҩ
y ba ÿm
kích cóFKR W
hiӋ
u quҧtrong viӋ
FÿL
Ӆ
u trӏcác bӋ
nh vӅthҫ
n kinh và sinh lý [15]. Các nhà nghiên cӭu
FNJQJ
Ӎra rҵ
FK
ng, ba kích là mӝt loҥ

i thuӕc an tồn, khơng gây tác dөng phөnӃ
u sӱ
dө
ng lâu dài ӣliӅ
XWK{QJWKѭ
ӡng. Chính vì nhӳng công dөng và giá trӏsӱdөng này mà
nhu cҫ
u sӱdө
ng ba kích ngày càng cao. Thӵc trҥ
ng nhu cҫ
u sӱdөng cây ba kích làm
Gѭ
ӧc liӋ
XQJj\FjQJFDRÿmG
ү
Qÿ
Ӄ
n tình trҥ
ng khai thác cây ba kích trong tӵnhiên mӝ
t
cách ӗҥ
W'RÿyYQJSKkQE
ӕcӫa ba kích bӏtàn phá nghiêm trӑ
ng khiӃ
n loài cây này
UѫLYjRWuQKWU
ҥ
ng gҫ
Q QKѭWX\
Ӌ

t chӫQJYjÿѭ
ӧFÿѭDYjRViFKÿ
ӓViӋ
t Nam cҫ
n phҧ
i
ÿѭ
ӧc bҧ
o vӋ(Nghӏÿӏ
nh sӕ1Ĉ
- CP)[21].

Quҧ
ng Nam có nhiӅ
u huyӋ
n miӅ
n núi vӟi diӋ
n tích rӝng lӟn, FѭGkQVLQK
các huyӋ
n miӅ
n núi chӫyӃ
u là QJѭ
ӡL
ӗ
ng
ÿbào dân tӝc Cѫ
tu. 'RtӍ
ÿy
nh [iF
ӏ

nh ÿ
song song vӟLÿ
ҫ
XWѭ
phát triӇ
n kinh tӃ
, thu hút du lӏ
ch, tӍ
QKFzQÿ
ҫ
XWѭ
ÿҭ
y mҥ
nh trӗ
ng
Fk\
ӧc Gѭ
liӋ
u quý hiӃ
m tҥ
i các huyӋ
n miӅ
n núi QKѭ 6kP
ӑc linh, Sa
1J
nhân, Thҧ
o
quҧ
7iRPqRĈ
ҧ

QJVkP%DNtFKÿ
ӇQKkQGkQFyÿL
Ӆ
u kiӋ
n sҧ
n xuҩ
t, làm giàu chính

ÿiQJ
bӅ
n vӳng tӯrӯng. Tây Giang và Ĉ{QJ*L
ang FNJQJOj
các ÿӏ
DSKѭѫQJFK~
ӑ
ng
bҧ
o tӗ
n và phát triӇ
QFk\Gѭ
ӧc liӋ
Xÿ
һ
c hӳu bҧ
Qÿ
ӏ
a. TӯKѫQFK
өFQăPY
ӅWUѭ
ӟc, huyӋ

n
Tây Giang ÿmFK
ӫÿӝng phӕi hӧp vӟi ngành chӭFQăQJQKjNKRDK
ӑc, doanh nghiӋ
p di

thӵc thành công cây sâm Ngӑ
F/LQKOrQ&K¶ѪP*D5\
7KHRÿiQKJLiF
ӫ
D&{QJW\
SKҫQ'ѭ
ӧc sâm Ngӑc Linh, cây sâm di thӵFÿmV
ӕQJWUrQÿ
ҩ
t Tây Giang, mӣUDFѫK
ӝ
i
giҧ
m nghèo cho vùng cao này. HuyӋ
n còn di thӵc thành công cây thҧ
o quҧvà táo mèo

vùng Tây Bҳ
c vӟi diӋ
n tích 20 ha tҥ
L[m$;DQ&K¶ѪP1ăPQă
qua (2011 - 2015),



2
NghӏquyӃ
t 23 cӫ
a Hӝi ÿӗ
ng Nhân dân huyӋ
n Tây Giang vӅÿӅán phát triӇ
n cây bҧ
n
ÿӏ
DEDNtFKÿ
ҷ
QJVkP
ÿmW
ҥ
o nhӳQJEѭ
ӟFÿLWtFKF
ӵc. Có thӇthҩ
\Fk\Gѭ
ӧc liӋ
u nói
FKXQJ Yj Fk\ ED
ұ
Q
NtFK
ӧ
ÿѭ
c sӵquan
QyL
tâm cӫ
ULrQJ

D OmQK
ҥ
o huyӋ
ÿm
nÿ
TâyQK

Giang YjQJѭ
ӡLGkQÿ
Ӈbҧ
o tӗ
n và nhân rӝQJQKѭOjP{KuQK[yD
ҧ
m nghèo cho
ÿӗ
QJEjRQJѭ
ӡL&ѫWX
HiӋ
n nay diӋ
QWtFKÿ
ҩ
t ÿӇtrӗng Ba kí tím ӣhuyӋ
n Tây giang,
Ĉ{QJ*LDQJYjP
ӝ
t sӕhuyӋ
n miӅ
n núi ӣtӍ
nh Quҧ
ng Nam còn khá rӝ

ng. Mһ
c dù tӍ
nh
ÿmFy
chӫWUѭѫQJÿ
Ӈphát triӇ
n cây thuӕc cho các huyӋ
n miӅ
n núi cӫa tӍ
nh. Tuy nhiên

trong thӡi gian qua, WUrQÿ
ӏ
a bàn tӍ
nh viӋ
c trӗng và sҧ
n xuҩ
t giӕ
ng cây thuӕ
FFNJQJQK
cây ba kích chӫyӃ
XWKHRSKѭѫQJSKiSWUX\
Ӆ
n thӕng, quy mơ nhӓnên khó có thӇÿiS
ӭQJÿѭ
ӧc nhu cҫ
u vӅcây giӕng, sҧ
n xuҩ
t trên quy mô lӟn, sҧ
n phҭ

m ba kích trên thӏ
WUѭ
ӡng. Xuҩ
t phát tӯnhӳng Fѫ
sӣWUrQ
, chúng
ÿk\
tơi thӵc hiӋ
n ÿӅtài ³Nghiên cͱu
̫QKK˱
ͧng cͯa các nhân t͙VLQK͇
n
WKiL
kh̫QăQJVLQKWU˱
ÿ
ͧng cͯa cây Ba kích
(Morinda officinalis How) ni c̭
y mơ tr͛ng t̩i m͡
t s͙huy͏
n mi͉
n núi cͯa t͑
nh
Qu̫
ng Nam´
0өFWLrX
QJKLrQFӭX
FӫDÿӅWjL
0ͭFWLrXFKXQJ
;iFÿ
ӏ

nh các nhân tӕsinh thái thích hӧSFKRVLQKWUѭ
ӣng cӫa cây ba kích tím
ni cҩ
y mơ WURQJJLDLÿR
ҥ
QYѭ
ӡQѭѫPYjWU
ӗng ngồi tӵnhiên tҥ
i mӝt sӕhuyӋ
n miӅ
n
núi cӫ
a tӍ
nh Quҧ
ng Nam.
0ͭFWLrXFͭWK͋
- ;iFÿ
ӏ
nh ÿѭ
ӧc ҧ
QKKѭ
ӣng cӫa các yӃ
u tӕsinh thái ÿӃ
QVLQKWUѭ
ӣng cӫa cây ba
kích tӯgiӕ
ng ni cҩ
\P{WURQJJLDLÿR
ҥ
QYѭ

ӡQѭѫPW
ҥ
i mӝ
t sӕhuyӋ
n miӅ
n núi cӫ
a
tӍ
nh Quҧ
ng Nam;
- ;iFÿ
ӏ
nKÿѭ
ӧc ҧ
QKKѭ
ӣng cӫ
a mӝ
t sӕnhân tӕVLQKWKiLÿ
Ӄ
QVLQKWUѭ
ӣng cӫ
a

cây ba kích tím ni cҩ
y mơ trӗQJWURQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n tӵnhiên tҥ
i huyӋ
QĈ{QJ*LDQJ

Tây Giang.

éQJKƭDNKRDKӑFYjêQJKƭDWKӵFWLӉQ
éQJKƭDNKRDK͕F
- KӃ
t quҧnghiên cӭu sӁcung cҩ
p dү
n liӋ
u khoa hӑc mӟi vӅviӋ
c sҧ
n xuҩ
t cây
giӕ
ng và trӗ
ng sҧ
n xuҩ
t giӕ
ng ba kích tím ni cҩ
y mơ WURQJÿL
Ӆ
u kiӋ
n sinh thái tҥ
i mӝ
t
sӕhuyӋ
n miӅ
n núi cӫa tӍ
nh Quҧ
ng Nam.



3
- Là nguӗ
n tài liӋ
u phө
c vөcho viӋ
c tham khҧ
o, giҧ
ng dҥ
y, nghiên cӭu vӅcác
OƭQKY
ӵc trӗ
ng trӑ
t, sinh hӑ
c, công nghӋsinh hӑFWURQJFiFWUѭ
ӡQJÿ
ҥ
i hӑc, viӋ
n nghiên
cӭu, các trung tâm khuyӃ
n nông...
éQJKƭDWK͹FWL͍Q
- KӃ
t quҧnghiên cӭXOjFѫV
ӣÿ
Ӈxây dӵng quy trình sҧ
n xuҩ
t giӕng, và trӗ
ng
sҧ

n xuҩ
WWKѭѫQJP
ҥ
i cây ba kích, cung cҩ
p nguyên liӋ
u lӟn, ә
Qÿ
ӏ
nh cho sҧ
n xuҩ
t Gѭ
ӧc
liӋ
u dùng WURQJFKăPVyFV
ӭc khӓ
e cӝQJÿ
ӗng.
- KӃ
t quҧnghiên cӭX Oj
ӣÿ
Ӈ
FѫV
các nhà quҧ
n lý hoҥ
FK
ӏ
nhÿ
các chính sách,
chiӃ
QOѭ

ӧc phát triӇ
n cây thuӕ
c bӅ
n vӳng trên quy mô lӟn tҥ
i các huyӋ
n miӅ
n núi cӫ
a
tӍ
nh Quҧ
ng Nam, tҥ
o sinh kӃFKR
ӡiQJѭ
dân trong phát triӇ
n kinh tӃ- xã hӝL
ӏ
aÿ
SKѭѫQJ
.
4. &ҩXWU~FOXұQYăQ

/XұQYăQJӗPFyWUDQJJӗPSKҫQFK

WiFGDQKPөFEҧQJVӕOLӋXGDQKPөFKuQ

CҩXWU~FOXұQYăQÿѭӧFFKLDUDFiFSKҫQ
- 3KҫQP
ӣÿkX
+ Lý do chӑQÿ
Ӆtài

+ MөFÿtFKQJKLrQF
ӭu
êQJKƭDNKRDK
ӑ
c và thӵc tiӇ
n cӫDÿ
Ӆtài
- &KѭѫQJ7әQJTXDQWjLOLӋX
- &KѭѫQJĈ
ӕLWѭ
ӧQJYjSKѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu
- &KѭѫQJ
3NӃWTXҧQJKLrQFӭ
XYjWKҧROXұQ
- KӃ
t luұ
QYjÿ
Ӆnghӏ
- Tài liӋ
u tham khҧ
o
- Phөlө
c
- QuyӃ
Wÿ
ӏ
QKJLDRÿ
Ӆtài



4
&+ѬѪ1*

7Ә1*48$17¬,/,ӊ8

1.1. .KiL TXiW
ҧQK YӅ
KѭӣQJ
FiF
FӫD
QKkQ Wӕ VLQK WKiL ÿӃ
WKӵFYұW

1.1.1. ҦQKKѭӣQJFӫDPӝWVӕQKkQWӕ
sinh thái ÿӃ
QVLQKWUѭӣQJFӫDF
Trong quá trình sӕng, thӵc vұ
t chӏ
uҧ
QKKѭ
ӣng cӫa rҩ
t nhiӅ
u nhân tӕsinh thái
PjWURQJÿySK
ҧ
i kӇÿ
Ӄ
n mӝ
t sӕnhân tӕchính sau:

a) Nhi͏
Wÿ
͡
1KLӋW
ÿӝ
là \ӃX
Wӕ
ҧQK
hѭӣng UҩW
lӟn ÿӃQ
sinh trѭӣng FӫD
cây. Cây có thӇ
sinh trѭӣng trong mӝ
t kKRҧ
ng QKLӋW
khá Uӝ
ng, vì vұ\
các ORҥL
cây WUӗQJ
khác nhau
thì WӗQ
WҥL
nhӳQJÿL
Ӈ
m QKLӋW
ÿӝ
WӕL
WKҩS
và WӕL
cao FNJQJ

khác nhau. Trong giӟi KҥQ
QKLӋW
ÿӝ
sinh trѭӣng FӫD
cây thì có nhiӋ
t ÿӝ
tӕi thích cho Vӵ
sinh trѭӣng, ӣQKLӋW
ÿӝ
ÿy
Vӵ
sinh trѭӣQJFӫD
cây [ҧ\
ra WKXұQ
lӧi nhҩ
t, trên dѭӟi QKLӋW
ÿӝ
WӕL
ѭu thì WӕF
ÿӝ
sinh trѭӣng FӫD
cây VӁ
giҧ
m. 1KLӋW
ÿӝ
WӕL
WKҩS
và QKLӋW
ÿӝ
WӕL

cao cho Vӵ
sinh
trѭӣng FӫD
cây ÿó là ÿL
Ӈ
m QKLӋW
ÿӝ
mà cây ngӯng sinh trѭӣng. Giӟi KҥQ
QKLӋW
ÿӝ
sinh trѭӣng thay ÿәL
theo Vӵ
thích nghi FӫD
cây WUӗQJ
ӣnhӳng vùng sinh thái khác
nhau [34].
b) Ánh sáng
Ánh sáng là \ӃX
Wӕ
vơ cùng quan WUӑ
ng cho Vӵ
sinh trѭӣQJFӫD
cây vì nó cҫ
n
cho quá trình quang hӧp. 1Kӡ
quá trình quang hӧp mà cây Wә
ng hӧp các FKҩW
hӳu Fѫ
làm nguyên OLӋX
ÿӇ

xây dӵng nên cѫWKӇ
và tích ONJ\
QăQJ
lѭӧQJӣ
trong cây ÿӇ
tiӃ
n
hành sinh trѭӣng. Tùy theo nhu FҫX
ánh sáng ÿӕL
vӟi Vӵ
sinh trѭӣQJ FӫD
cây mà
ngѭӡi ta chia thӵc vұW
thành hai nhóm là cây ѭa sáng và cây ѭa bóng. Cây ѭa sáng
sinh trѭӣng mҥQK
trong ÿLӅX
kLӋQ
ánh sáng ÿҫ
y ÿӫ
, còn cây ѭa bóng sinh trѭӣng tӕt

WURQJÿLӅX
kLӋQ
bóng râm thích hӧp. Ánh sáng tác ÿӝ
ng lên cây WUӗQJQKѭ
QJXӗQQăQJ

lѭӧng ÿӕL
vӟi các SKҧQ
ӭng quang hóa. Ánh sáng FNJ

ng là nhân Wӕ
kích WKtFK ÿL
khiӇ
n q trình sinh trѭӣng phát triӇQ
và QăQJ
VXҩW
cho cây trӗQ
g. Ngồi ra ánh sáng
FNJ
ng tác ÿӝ
ng ÿӃQ
Vӵ
Qҧ\
mҫ
m FӫD
KҥW
[34].
c) 1˱
ͣc
1ѭ
ӟc là thành phҫ
n không thӇthiӃ
u cӫ
a tҩ
t cҧcác tӃbào sӕng, chiӃ
m tӟi 80 95% khӕLOѭ
ӧng cӫ
DP{VLQKWUѭ
ӣQJ1ѭ
ӟc tham gia vào hҫ

u hӃ
t các hoҥ
Wÿ
ӝ
ng sӕng

cӫ
a sinh vұ
t: là môi WUѭ
ӡng sӕ
ng cӫa sinh vұ
t thӫ\ VLQK Oj GXQJ
ӧc
P{


5
nhiӅ
u chҩ
t trong tӃEjRYjOjP{LWUѭ
ӡng cho các phҧ
n ӭng sinh hóa hӑc diӉ
n ra trong
FѫWK
ӇsӕQJ1ѭ
ӟc là nguyên liӋ
u cho quá trình tә
ng hӧp và q trình sinh lí cӫDFѫWK
Ӈ
sinh vұ

t, là thành phҫ
n bҧ
o vӋcҩ
u trúc sӕng cӫa tӃbào thông qua sӵhidrat hóa [42].
1.1.2. Các chҩ
WGLQKGѭ
ӥng

Cùng vӟi các nhân tӕsinh thái ҧ
QK
ӣng
Kѭ
trӵc tiӃ
S
Ӄ
nÿquҧWUuQK
ӣng
VLQK W
cӫ
a cây phҧ
i kӇÿӃ
n các chҩ
W GLQK
ӥng. CácGѭ
nguyên Wӕ
khống ÿy
ng vai trị UҩW
quan trӑQ
g trong ÿӡi VӕQJ
FӫD

thӵc vұW
&KҩW
khống là thành SKҫQ
xây dӵng nên các
FKҩW
hӳu Fѫ
Fѫ
EҧQ
QKҩW
FӫD
cKҩW
guyênQsinh, FҩX
trúc nên WӃ
bào và Fѫquan.
Ngồi các ngun Wӕ
ÿҥL
lѭӧng là nhӳng ngun Wӕ
có vai trị chӫ\ӃX
trong viӋF
WҥR
nên FKҩW
sӕng, có WKӇ
nói mӑLFKҩW
khống ÿӅX
ít QKLӅX
có ӣGҥQJ
liên kӃW
trong
các hӧp FKҩW
hӳu Fѫ

bӣi các liên kӃW
hóa hӑF
hay hóa lý vjFyÿӝ
EӅQ
khác nhau [42].
Nguyên Wӕ
khoáng tham gia vào quá WUuQKÿL
Ӆ
u FKӍQK
các hoҥ
t ÿӝQJ
trao ÿ
әi
FKҩW
các KRҥW
ÿӝQJ
sinh lý FӫD
cây. CKҩW
khống có tác Gө
nJÿLӅX
WLӃW
mӝW
cách
mҥQK
mӁq trình Vӕ
ng thơng qua tác ÿӝ
ng ÿӃ
n các chӍWLrX
hóa lý hóa keo FӫD
FKҩW

ngun VLQK
ÿLӋQ
Kѭ
tícKEӅQ
ÿӝkKҧ
nă
ng ngұ
m nѭӟc, ÿӝphân tán, ÿӝnhӟt
v.v...FӫD
KӋ
keo ngun sinh&KҩW
khống cịn có kKҧ
Qă
ng ÿLӅX
WLӃW
các KRҥW
ÿӝ
ng
sinh lý thơng qua tác ÿӝ
ng ÿӃQ
các KӋ
enzim và KӋ
WKӕ
ng các hӧp FKҩW
khác có vai
trị quan WUӑ
ng trong trao ÿәL
FKҩW
và trao ÿәL
năQJ

lѭӧng. Các nguyên Wӕ
khoáng có
kKҧ
Qă
ng làm Wă
ng tính FKӕ
ng FKӏX
FӫD
thӵc vұW
ÿӕL
vӟi các ÿLӅX
kiӋQ
EҩW
lӧi nhѭ
mӝW
Vӕ
ngun Wӕ
ÿҥL
lѭӧng, vi lѭӧng làm Wă
ng tính FKӕ
ng chӏ
u KҥQ
FKӏX
rét, FKӏX
EӋQK
- 1LW˯
7URQJÿ
ҩ
W1LWѫW
ӗ

n tҥ
i dѭӟi 2 dҥ
ng: Dҥ
ng các hӧp chҩ
t ni tѫhӳu cѫvà
vơ cѫ.

Ĉӕ
i vӟi thӵc vұ
t nói chung và cây trӗQJQyLULrQJ1LWѫFy
һ
c

biӋ
t quan trӑ
QJ
ӕ
i vӟ
ÿi sinh trѭӣng, phát triӇ
Q Yj KuQKҩ
WKjQK
W 1LWѫFy
һ
t QăQJ
trong rҩ
t nhiӅ
u hӧp chҩ
t hӳu cѫquan trӑng có vai trị quyӃ
Wÿ
ӏ

nh trong q trình trao

ÿә
i chҩ
t và QăQJO
ѭӧQJÿ
Ӄ
n hoҥ
Wÿ
ӝng sinh lý cӫ
DFk\1LWѫOjQJX\r
ӕÿһ
c thù cӫ
a
protein mà protein lҥ
i có vai trò cӵc kǤquan trӑ
QJÿ
ӕ
i vӟi cây. Protein là thành phҫ
n
chӫyӃ
u tham gia cҩ
u trúc nên hӋthӕng chҩ
t nguyên sinh trong tӃbào, cҩ
u tҥ
o nên hӋ
thӕ
ng màng sinh hӑc, các bào quan trong tӃbào [25].
Dinh dѭӥng khoáng và nitѫÿyQJYDLWUzÿ
һ

c biӋ
t quan trӑQJWURQJÿ
ӡi sӕng cӫ
a
thӵc vұ
WĈL
Ӆ
u kiӋ
n dinh dѭӥng khoáng và nitѫlà mӝ
t trong nhӳng nhân tӕchi phӕ
i có


6
hiӋ
u quҧnhҩ
t quá trình sinh trѭӣng và phát triӇ
n cӫ
a thӵc vұ
W1LWѫQ
ҵ
m trong nhiӅ
u

hӧp chҩ
t cҫ
n thiӃ
t cho sӵphát triӇ
n cӫDFk\QKѭGL
Ӌ

p lөFYjFiFHQ]LP1

thành phҫ
QFѫE
ҧ
n cӫDD[LWQXFOHLFWURQJÿy$'1$
ӫa nhân tӃEjRQѫLNK

các thông tin di truyӅ
Q ÿyQJ YDL
ӑng trong
WUz
viӋ
c tә
TXDQ
ng hӧS SURWHLQ
WU
1
yӃ
u tӕFѫE
ҧ
n cӫDTXiWUuQKÿ
ӗ
ng hóa cacbon, kích thích sӵphát triӇ
n cӫ
a bӝrӉvà viӋ
c
thu hút các yӃ
u tӕGLQKGѭ
ӥng khác [29].

- Photpho: CѫthӇthӵc vұ
t sӱdө
ng P dѭӟi dҥ
ng muӕi cӫa acid phosphoric và
tҥ
o thành các chҩ
t chӭa P (bҵ
QJFRQÿѭ
ӡng phosphoryl hoá) cҫ
n thiӃ
t cho sӵsӕ
ng. Các
hӧp chҩ
t P gһ
p trong cѫthӇthӵc vұ
t khác nhau vӅbҧ
n chҩ
t hoá hӑ
FFNJQJQK
ѭvӅchӭc
QăQJVLQKOt&yWK
Ӈnêu mӝ
t sӕchӭFQăQVDX
ĈyQJYDLWUzU
ҩ
t quan trӑng trong các quá trình cӕÿӏ
nh, dӵtrӳvà chuyӇ
n hoá
QăQJO
ѭӧng, ÿӗ

ng thӡi chúng tham gia vào tҩ
t cҧquá trình biӃ
Qÿ
әi và sinh tәng hӧp

FiFFDUERK\GUDWHOLSLGSURWHLQFNJQJQ
ѭTXiWUuQKWUDRÿ
ә
i acid nucleic trong cѫthӇ
thӵc vұ
WĈyQJYDLWUzÿ
һ
c biӋ
t quan trӑ
ng trong các phҧ
n ӭng oxi hóa khӱtrong cây,
ÿһ
c biӋ
t là q trình quang hӧp, hơ hҩ
S TXi
ӗng
WUuQK
hóa nitѫ. Photpho
ÿ
tham gia
trong thành phҫ
n cӫa AND, ARN có vai trị trong q trình di truyӅ
n cӫa cây, liên
TXDQÿ
Ӄ

n quá trình tә
ng hӧp protein, các quá trình sinh trѭӣng và phát triӇ
n cӫ
a thӵc
vұ
t.
Ĉӕ
i vӟi quang hӧp Photpho ҧ
nh hѭӣQJ
Ӄ
nÿ
khâu tәng hӧp sҳ
c tӕ
, q trình
quang phosphoryl hóa, q trình tҥ
o chҩ
t hӳu cѫtrong pha tӕi cӫa quang hӧp.
Photpho có ҧ
nh hѭӣng sâu sҳ
Fÿ
Ӄ
QTXiWUuQKWUDRÿ
әi nѭӟc và khҧQăQJFK
ӕ
ng
chӏ
u cӫa cây. NhiӅ
u tài liӋ
u cho rҵ
ng photpho là dҥ

ng phân có tác dөng rút ngҳ
n thӡi
gian sinh trѭӣng, làm cây ra hoa, kӃ
t quҧsӟm hѫn. [25].
Nhѭvұ
y, vai trò cӫa photpho quan trӑng nhѭvұ
y nên khi thiӃ
u photpho cây có
nhӳng biӇ
u hiӋ
n rõ rӋ
t vӅKuQKWKiLErQQJRjLFNJQ
g nhѭvӅQăQJVX
ҩ
t thu hoҥ
ch. Trong

cây, photpho chӫyӃ
u nҵ
m ӣdҥ
ng hӳXFѫSK
ҫ
n rҩ
t nhӓnҵ
m ӣSKkQY{FѫFy
ө
ng

tӕ
t trong quá trình phân bào, tәng hӧp chҩ

WEpRYjSURWHLQWK~F
ҭ
y ra hoa hình thành
quҧ
, quyӃ
Wÿ
ӏ
QKQăQJVX
ҩ
t và phҭ
m chҩ
t thu hoҥ
ch; hҥ
n chӃtác hҥ
i cӫa viӋ
c bón thӯa
ÿҥ
PWK~Fÿ
ҭ
y viӋ
c ra rӉ
ÿ
һ
c biӋ
t là rӉErQOjPWăQJÿ
ӝvӳng chҳ
c cӫa thân, chӕng lӕ
p
ÿә[29].
- Kali: 7URQJÿ

ҩ
t Kali tӗ
n tҥ
i dѭӟi dҥ
ng các muӕi tan trong nѭӟc. Cây sӱdө
ng
.Gѭ
ӟi dҥ
QJWUDRÿ
әL.DOLWUDRÿ
әi rҩ
t quan trӑng và thích hӧSÿ
ӕ
i vӟi thӵc vұ
t. So vӟi


7
các nguyên tӕkhác, Kali có mӝ
t hàm lѭӧng lӟQWURQJÿ
ҩ
t (65 - 75 T/ha trong lӟSÿ
ҩ
t

cày). Kali có nhiӅ
XWURQJÿ
ҩ
WÿHQ[iPQkXYjFytWWUR
ҩ

Wÿ
ӓ
, than bùn. Trong cѫ
thӇthӵc vұ
t, Kali tӗn tҥ
i dѭӟi dҥ
ng muӕi nhѭKCl, KHCO3, K2 HPO4 hoһ
c các dҥ
ng
muӕ
i cӫa acid pyruvic, citric, oxalic... Vai trị sinh lí cӫa Kali rҩ
t dӉxâm nhұ
p vào tӃ

EjROjPWăQJWtQKWK
ҩ
m cӫa thành tӃEjRÿ
ӕi vӟi các chҩ
WNKiF'Rÿy.DO
ҧ
nh hѭӣng
nhiӅ
Xÿ
Ӄ
QTXiWUuQKWUDRÿ
ә
i chҩ
t theo các chiӅ
u hѭӟng khác nhau. Có thӇtóm tҳ
t vai

trị sinh lí cӫa Kali nhѭsau: Kali ҧ
nh hѭӣQJÿ
Ӄ
QTXiWUuQKWUDRÿ
әi carbonhydrate, thӇ
hiӋ
Q .DOL OjP
ѭӡQJ
ӝWăQJ
quang
ÿ
hӧS
F WăQJұ
TXi
n chuyӇ
n WUuQK
các hӧp chҩ
t Y
carbonhydrate trong cây. Kali ҧ
nh hѭӣng theo hѭӟng tích cӵFÿ
Ӄ
n q trình sinh tә
ng
hӧp các sҳ
c tӕtrong lá. Kali ҧ
nh hѭӣng tӕWÿ
Ӄ
QTXiWUuQKÿ
ҿnhánh, hình thành bông và
chҩ

t lѭӧng hҥ
t ӣFiFFk\QJNJF
ӕc. Kali ҧ
nh hѭӣng mҥ
QKÿ
Ӄ
n hô hҩ
p (ҧ
nh hѭӣng tӕ
t hay

xҩ
u nhiӅ
u ý kiӃ
n mâu thuү
n nhau). Phҫ
n lӟn các tác giҧcho rҵ
QJ NDOL OjP W

trình hơ hҩ
p. Kali tham gia vào q trình hoҥ
t hoá nhiӅ
u enzyme. .DOLOLrQTX
Ӄ
n

WUDRÿ
ә
i chҩ
WSURWHLQYjDFLGDPLQH.DOLOjP

әng hӧp protein và
acid amine. Khi thiӃ
u kali thì sӵtích tөDPRQLDFWăQJÿ
Ӄ
n mӭFÿ
ӝÿӝFÿ
ӕi vӟi cây [25].
TӍlӋ.DOLWURQJWKkQOiWKѭ
ӡQJFDRKѫQ.DOLWURQJK
ҥ
t, rӉvà trong cӫ
. Ӣcác bӝ
phұ
n hoҥ
Wÿ
ӝ
ng mҥ
nh tӍlӋ.DOLFDRKѫQFiFE
ӝphұ
n già. Kali xâm nhұ
p vào các phiӃ
n
lө
c lҥ
p, lôi cuӕ
n các sҧ
n phҭ
m phөcӫ
a quá trình quang hӧp làm cho quá trình quang


hӧSÿѭ
ӧc liên tөF.DOLOjPWăQJiSVX
ҩ
t thҭ
m thҩ
u cӫa tӃEjRQrQWăQJNK
ҧQăQJK~W

Qѭ
ӟc cӫa rӉ
ÿL
Ӆ
u khiӇ
n hoҥ
Wÿ
ӝ
ng cӫa khí khәng, giҧ
m khҧQăQJWKRiWKѫLQ
ӟc cӫ
a rӉ
,
ÿL
Ӆ
u khiӇ
n hoҥ
Wÿ
ӝ
ng cӫ
a khí khә
ng, giҧ

m khҧQăQJWKRiWKѫLQѭ
ӟc lúc khơ hҥ
n. Kali
tҥ
RӅ
L
kiӋ
n thuұ
n lӧi cho viӋ
c phát triӇ
n các bó mҥ
ch nên làm cho cây vӳng chҳ
c
KѫQFK
ӕ
QJÿ
әngҧ
, chӏ
XUpWYjQăQJVX
ҩ
t cao. Làm giҧ
m tác hҥ
i cӫa viӋ
c bón q nhiӅ
u
ÿҥ
m, thiӃ
u kali quang hӧp giҧ
m, hơ hҩ
SWăQJQrQQăQJVX

ҩ
t giҧ
m, chҩ
t Oѭ
ӧng sҧ
n phҭ
m
kém [29].
- L˱u huǤ
nh (sulfur - S): Lѭu huǤ
nh nҵ
m ӣkhҳ
p nѫi trong cѫthӇthӵc vұ
t và
tham gia vào nhiӅ
u hӧp chҩ
t hӳu cѫquan trӑng. Vai trò cѫbҧ
n cӫa hӧp chҩ
t S là tham
JLDYjRFiFTXiWUuQKQăQJO
ѭӧng cӫ
a cѫthӇvà là thành phҫ
n cӫa nhiӅ
u chҩ
t có hoҥ
t
tính sinh hӑ
c. Tham gia vào thành phҫ
n cӫa mӝt sӕhӧp chҩ
t hӳu cѫcó vai trị cӵc kǤ

quan cӫa cѫthӇsinh vұ
t, có ҧ
nh hѭӣng quan trӑng lên quá trình sinh trѭӣQJWUDR
ә
i
chҩ
t và hoҥ
Wÿ
ӝng sinh lý cӫa cây. Các hӧp chҩ
t hӳu cѫcó chӭDOѭXKX
Ǥ
nh trong cây

QKѭ FiF DFLG DPLQH F\VWHLQH F\VWLQH


8
vitamine (biotine và thiamine). Trong quá trình sinh trѭӣng và phát triӇ
n cӫ
a thӵc vұ
t
các hӧp chҩ
t S biӃ
Qÿ
әi theo hѭӟQJWăQJFiFK
ӧp chҩ
t S - protein. Vì trong q trình
hố già cӫ
a thӵc vұ
t, quá trình tә

ng hӧp protein bӏkìm hãm và sӵphân giҧ
i các hӧp
chҩ
WSURWHLQÿ
ѭӧFWăQJF
ѭӡng. Các S - VXOIDWHÿ
ѭӧc thҧ
i ra ngồi dҫ
n dҫ
n theo chu trình
biӃ
Qÿ
әi S. Tóm lҥ
i, vai trò quan trӑ
ng nhҩ
t cӫa S là sӵliên quan cӫa nó vӟi q trình
WUDRÿ
ә
i chҩ
t nói chung và trѭӟc hӃ
t là sӵWUDRÿ
әi carbonhydrate và sӵtích luӻ
, biӃ
n
ÿә
i dӵtrӳQăQJO
ѭӧng. Chính vì vұ
y khi cây thiӃ
u S lá có màu lөc nhҥ
t, cây chұ

m lӟn,
QăQJVX
ҩ
t và phҭ
m chҩ
t thu hoҥ
FKÿ
Ӆ
u giҧ
m rõ rӋ
t. [25]

- 'LQKG˱
ͩng vLO˱
ͫng: Các nguyên tӕYLOѭ
ӧQJQKѭ=Q0Q&X
Fy KjP
ӧng nhӓ
Oѭ
tӯ10-4 - 10-5 trӑ
QJ
ӧng
Oѭ
chҩ
t khô cӫ
a cây. Cây yêu cҫ
u không
nhiӅ
X QKѭQJ
ӛ

i ngunPtӕÿӅ
u có vai trị quan trӑ
QJ WURQJ
ӡi sӕng cӫ

cây. Các
nguyên tӕvi lѭӧng là cѫsӣcӫ
a sӵsӕng, vì hҫ
u hӃ
t các q trình tәng hӧp và chuyӇ
n

hố các chҩ
Wÿ
ѭӧc thӵc hiӋ
n nhӡcác enzyme, mà trong thành phҫ
n cӫDFiFHQ]\PH
ÿӅ
u có các nguyên tӕvi lѭӧng. Tham gia trong viӋ
FWK~Fÿ
ҭ
y sӵvұ
n chuyӇ
n các sҧ
n
phҭ
m quang hӧp tӯlá xuӕng các cѫquan dӵtrӳ. Các nguyên tӕvi lѭӧng cịn có tác
dө
ng hҥ
n chӃviӋ

c giҧ
m cѭӡQJÿ
ӝquang hӧp khi cây gһ
p hҥ
n, ҧ
nh hѭӣng cӫa nhiӋ
Wÿ
ӝ
cao, hoһ
c trong quá trình hố già [29].
Vai trị chӫyӃ
u cӫ
DYLOѭ
ӧng là hình thành và kích thích hoҥ
t hóa các hӋthӕ
ng
men trong cây. Các nguyên tӕYLOѭ
ӧng xúc tiӃ
QÿL
Ӆ
u tiӃ
t toàn bӝcác hoҥ
Wÿ
ӝng sӕng
cӫ
a cây: quang hӧp, hơ hҩ
p, hút khống, hình thành, chuyӇ
n hóa và vұ
n chuyӇ
n các


hӧp chҩ
t hӳXFѫWURQJFk\7X\QJX\rQW
ӕYLOѭ
ӧng rҩ
t cҫ
n thiӃ
Wÿ
ӕ
i vӟLFk\QKѭQJ
Oѭ
ӧQJFDRWURQJÿ
ҩ
t sӁlàm cây ngӝÿӝc [29].
- 'LQKG˱
ͩng hͷXF˯
6DXNKLYLYjRÿ
ҩ
t, các loҥ
i chҩ
t hӳXFѫÿѭ
ӧc phân giҧ
i
và có khҧQăQJ ҩ
FXQJ
p chҩ
W GLQK
F ӥng cho Gѭ
cây. Phân hӳX Fѫ
ӗm cácJloҥ

i phân

chuӗ
ng, phân xanh, phân hӳXFѫNKiFWKDQEQSKkQUi
ҫ
P«
). Tác
dө
ng cӫa phân là cҧ
i tҥ
o hóa tính, lý tính và sinh tính cӫ
Dÿ
ҩ
t [21].

1.2. 1KӳQJ
QJKLrQFӭXYӅҧQKKѭӣQJFӫD
các QKkQWӕVLQKWKiLÿ
FӫD
các lồi cây WKXӕF
HiӋ
n nay trên ThӃgiӟLFNJQJQKѭ
ӣViӋ
W1DPÿmFyU
ҩ
t nhiӅ
u cơng trình nghiên
cӭu vӅsӵҧ
QKKѭ
ӣng cӫ

a các nhân tӕVLQKWKiLÿ
Ӄ
n quҧWUuQKVLQKWUѭ
ӣng cӫa cây thuӕ
c.
ӢViӋ
t Nam, năP1JX\
Ӊ
n ThӏThu HuyӅ
n, nghiên cӭXÿ
һ
FÿL
Ӈ
m sinh lý,
hiӋ
u quҧtҥ
o cӫkhoai tây bi in vitro và trӗng thӱnghiӋ
m tҥ
i Thái Nguyên. Cây khoai


9

tây trӗ
ng tӯcӫbi có biӇ
u hiӋ
QVLQKWUѭ
ӣng, phát triӇ
n và cho cӫEuQKWKѭ
ӡQJWURQJÿ

Ӆ
u

kiӋ
n vөÿ{QJW
ҥ
i Thái Nguyên. Khoai tây trӗng vào 20/10 có khҧQăQJVLQKWUѭ
ӣng tӕ
t,
ÿӝphӫluӕ
ng cao, khӕL
ӧng
Oѭ
cӫ
/khóm và tӍlӋcӫWKѭѫQJ
ҭ
P FDR
SK ӣcác
KѫQ
thӡi
ÿL
Ӈ
m trӗ
ng muӝ
QKѫQ.KRDLWk\Y
өÿ{QJWU
ӗng tӯcӫbi ӣcác thӡLÿL
Ӈ
m trӗng muӝ
n

(tӯgiӳa tháng 11) có cӫnhӓ
, sӕcӫ/ khóm nhiӅ
XKѫQYjRÿ
ҫ
u tháng 10, thích hӧp cho
viӋ
c sҧ
n xuҩ
t cӫgiӕng cho vөsau. Cӫkhoai tây thu hoҥ
ch tӯcây trӗ
ng bҵ
ng cӫbi có
ÿһ
FÿL
Ӈ
m hình thái cӫgiӕng cӫthu hoҥ
ch tӯcây trӗng bҵ
ng cӫtruyӅ
n thӕ
ng [17].
1ăP/r9ăQ7KjQKYj1JX\
Ӊ
n ThӏHiӅ
n, nghiên cӭu nhân giӕng cây Dó

Tràm (Aquilaria crassna Plerre) bҵ
ng nuôi cҩ
y mô. Cây nuôi cҩ
\ P{
ӧF

ÿѭ
ÿѭD UD
ngồi phóng thí nghiӋ
m 5 - QJj\WUѭ
ӟc khi trӗng vào bҫ
Xÿ
ҩ
t trӝQ[ѫG
ӯa theo tӍlӋ3
: 1 cҫ
n huҩ
n luyӋ
n cây con trong bӇcát giâm khoҧ
ng 2 tuҫ
n cho phát sinh rӉmӟi, tӍlӋ
sӕ
QJÿ
ҥ
t 54,3% [34].
Trҫ
n ThӏLӋvà Trҫ
n ThӏTriӋ
u Hà (2011), nghiên cӭu quy trình nhân giӕng in
vitro mӝt sӕgiӕ
ng khoai sӑ(Colocasia antiquorum
YjÿmWU
ӗng cây con in vitro trong

Yѭ
ӡQѭѫP7URQJFiFOR

ҥ
i giá thӇnghiên cӭXNKLÿѭDFk\FRQ
in YLWURUDYѭ
ӡQѭѫPWKu
cát và trҩ
u là hai loҥ
i giá thӇcho tӍlӋsӕng cao nhҩ
t. TӍlӋsӕng ӣgiá thӇcát là 100%.
Cây con trӗng ӣgiá thӇtrҩ
u cho tӍlӋsӕQJOjÿ
ӕi vӟi khoai sӑ+j7ƭQK

ÿ
ӕi vӟi khoai sӑTây Nguyên. Sau khoҧ
ng 2 tuҫ
n trӗ
ng trên giá thӇ
Fk\ÿmE
rӉhӗ
i xanh và bҳ
Wÿ
ҫ
u xuҩ
t hiӋ
n lá mӟi [22] .
1ăP&DR7K
ӏHuyӅ
n và NguyӉ
Q9ăQ7KL
Ӌ

p, nghiên cӭu vӅkhҧQă
ng sinh
WUѭ
ӣng, phát triӇ
n cӫa cây chè con giӕng shan chҩ
t tiӅ
n (Camellia sinensis) thì cây chè

con giӕng Shan chҩ
t tiӅ
n nhân giӕng bҵ
QJSKѭѫQJSKiSQX{LFk\
in vitro VLQKWUѭ
ӣng

tӕ
WKѫQFKqFRQJLkPKRPÿѭ
ӡng kính gӕFVDXQăPÿ
ҥ
WFPFDRK
ѫQ

chè giâm hom (1,45 cm); chiӅ
u cao cây chè nuôi cҩ
\ P{ÿ
ҥ
WFPFDR
giâm hom (79,33 cm) [12].
NăP%L9ăQ7KDQKYj1LQK.K
ҳ

c Bҧ
QÿmWKtQJKL
Ӌ
m trên cây nҳ
PFѫP
(Kadsura coccinea (Lem.) A.C. Smith) cho thҩ
y rҵ
ng, nhân giӕng vӟi viӋ
c sӱdө
ng
hom chӗi dài 3cm và chҩ
t nӅ
n cát sҥ
ch, vӟi 30% che nҳ
ng vào mùa xuân cho tӹlӋsӕ
ng
cao nhҩ
t (59%). [34].
1ăP%L.L
Ӆ
X+ѭQJQJKLrQF
ӭu kӻthuұ
t trӗ
ng Sa nhân tím (Amomum
longiligulare
WUrQÿ
ҩ
WYѭ
ӡQÿ
ӗi tҥ

i khu vӵFYQJÿ
Ӌ
P9ѭ
ӡn quӕc gia Ba Vì, tác giҧ
khҷ
QJÿ
ӏ
QKÿ
ӝche sáng có ҧ
QKKѭ
ӣng rõ rӋ
t tӟLVLQKWUѭ
ӣng chiӅ
u cao vút ngӑ
n, khҧ


10

QăQJUDKRDÿ
ұ
u quҧcӫ
D6DQKkQWtPJLDLÿR
ҥ
n 15 tháng sau khi trӗQJQKѭQJFKѭ
ҧ
QKKѭ
ӣng rõ rӋ
t tӟi tӹlӋsӕng và khҧQăQJÿ
ҿnhánh. KӃ

t quҧnghiên cӭu cho thҩ
y cây
VLQKWUѭ
ӣng triӇ
n vӑng nhҩ
t ӣÿӝche sáng 30 - 30% [18].
NguyӉ
n ViӋ
W&ѭ
ӡng và cӝ
ng sӵ(2014) nghiên cӭu ҧ
QKKѭ
ӣng cӫ
a chӃÿ
ӝche

ViQJÿ
Ӄ
n sӵVLQKWUѭ
ӣng cӫ
a cây Mӓchim (Cleidion spiciflorum
WURQJJLDLÿ
ҥ
QYѭ
ӡn
ѭѫPÿmFKRU
ҵ
ng: công thӭc che sáng tӕt nhҩ
WFKRVLQKWUѭ
ӣng cӫ

a cây Mӓchim trong
JLDLÿR
ҥ
QYѭ
ӡQѭѫPW
ӯkhi cây bҳ
Wÿ
ҫ
Xÿѭ
ӧFÿ{LOiÿ
Ӄ
n 4 tháng tuәi là công thӭc che
25%. Tҥ
i cơng thӭc này tӹlӋsӕQJÿ
ҥ
WFk\ÿ
ҥ
WVLQKWUѭ
ӣng vӅchiӅ
u cao là 74,2
FPYjÿѭ
ӡng kính là 0,75 cm [7].

1ăP
14, NguyӉ
QĈuQK7KL
và cs nghiên cӭu biӋ
QSKiSWăQJNK
ҧQăQJQKkQ


giӕ
QJVkP3K~Ӄ
t quҧcӫa FjQKJLkPGjLFPYj
Ӈlҥ
i 4 lá,
phun bәVXQJGLQKGѭ
ӥng bҵ
ng phân bón lá Supermes giúp cành giâm ra rӉnhiӅ
u, khҧ
QăQJVLQKWUѭ
ӣng cӫa rӉvà chӗ
i cành tӕWKѫQÿ
ӕi chӭng và các cơng thӭc thí nghiӋ
m
khác; 2) Giá thӇvơ bҫ
u cành giâm có thành phҫ
Qÿ
ҩ
t phù sa + 1% super lân +
20% trҩ
u hun + 10% phân chuӗng hoai giúp cây giӕ
QJVLQKWUѭ
ӣng phát triӇ
n khӓe; 3)
TӯkӃ
t quҧcác thí nghiӋ
m, chúng W{Lÿm[k\G
ӵng quy trình nhân giӕng sâm Phú Yên
cҧ

i tiӃ
n, kӃ
t quҧthӱnghiӋ
m quy trình cҧ
i tiӃ
n cho thҩ
y cây giӕng sau giâm 36 ngày có

các chӍWLrXVLQKWUѭ
ӣng vӅchӗi và rӉKѫQTX\WUuQKFNJ
ӣmӭFVDLNKiFFyê
ӕ
ng

kê, cөthӇchiӅ
u dài chӗ
L WăQJ
%, sӕchӗ

L WăQJ
ӕL

ӧng
Oѭ
chӗL
NK
WăQJ
ӕ 
rӉ
FjQKJLkPWăQJFKL

Ӆ
u dài rӉWăQJYjNK
ӕ
LOѭ
ӧng rӉWăQJ>
].
Nghiên cӭu vӅcây cà gai leo (Solanum procumbens Lour Solanaceae) có nguӗn
gӕ
F WURQJ
ӟc cӫa Hoàng
Qѭ Thӏ6iX