BGIO D&9ơơ27
O
I H&ơ1
NG

2ơ17+
.,0ơ2

1*+,ầ1&8&+,77ẩ&+;
7+ơ1+3+1+ẽ$+&7521*
'&+&+,7&$7+ặ1&ặ<
&$2%1*

LU1917+
&6.+2$+
C

j1
ng - 1P


BGIO D&9ơơ2
TO
I H&ơ1
NG

2ơ17+
.,0ơ2

1*+,ầ1&8&+,77ẩ&+;
7+ơ1+3+1+ẽ$+&7521*

'&+&+,7&$7+ặ1&ặ<
&$2%1*
Chuyờn ngnh: Húa hXF
Mó s: 60 44 01 14

LUҰ19Ă17+
Ҥ&6Ƭ.+2$+
ӐC

1Jѭ
ӡLKѭ
ӟng dүn khoa hӑc: TS. TRҪN MҤNH LӨC

Ĉj1ҹ
ng - 1ăP


/Ӡ,&$0Ĉ2$1

7{LFDPÿRDQÿk\OjF{QJWUuQKQJK
ͱu cͯ
a riêng tôi.
Các s͙li͏
u, k͇
t qu̫nêu trong lu̵
QYăQOjWUXQJWK
͹FYjFK˱DW
ͳQJÿ˱
ͫc
ai công b͙trong b̭t kǤcơng trình nào khác.

Tác giҧluұQYăQ

ĈRjQ
Thӏ.LPĈjR


MӨ&/Ө
C
MӢĈҪU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chӑ
Qÿ
Ӆtài ................................................................................... 1
2. Mөc tiêu nghiên cӭu ............................................................................. 2
Ĉ
ӕLWѭ
ӧng và phҥ
m vi nghiên cӭu......................................................... 2
4. Nӝi dung nghiên cӭu ............................................................................. 2
éQJKƭDNKRDK
ӑc và thӵc tiӉ
n cӫDÿ
Ӆtài .............................................. 2
6. Bӕcөc OXұQYăQ
..................................................................................... 3
&+ѬѪ1*7
ӘNG QUAN ........................................................................... 4
1.1. GIӞI THIӊU VӄCHI MAHONIA .................................................... 4
1.2. GIӞI THIӊU VӄCÂY MҰT GҨU ................................................... 4
1.2.1. Tên gӑ
i ............................................................................................ 4

1.2.2. Phân bӕ............................................................................................ 5
Ĉ
һ
FÿL
Ӈ
m thӵc vұ
t ........................................................................... 5
1.2.4. Tình hình nghiên cӭXWURQJYjQJRjLQѭ
ӟc vӅcây mұ
t gҩ
u............ 6
1.2.5. Giá trӏsӱdө
ng cӫa cây mұ
t gҩ
u ӣViӋ
t Nam .................................. 8
1.3. CÁC HӦP CHҨT ANKALOID ........................................................ 9
1.3.1. Khái niӋ
PYjÿ
ӏ
QKQJKƭD
................................................................. 9
1.3.2. Trҥ
ng thỏi thiờn nhiờn ................................................................... 11
1.3.3. Phõn lo
i Alkaloid ......................................................................... 12
&+1*1*8<ầ1/,
89ơ3+1*3+ẩ31*+
IấN CӬU .... 36


1*8<Ç1/,ӊ8'Ө1*&Ө+Ï$&+Ҩ7
..................................... 36
1JX\rQOLӋX
................................................................................... 36

7KLӃWEӏGөQJFөKyDFKҩW
............................................................ 37
3+ѬѪ1*3+È31*+,Ç1&
ӬU .................................................... 38
&iFVѫÿ
ӗnghiên cӭu .................................................................... 38


Ĉ
һ
c tính hóa lý .............................................................................. 40
3KѭѫQJSKiSFKL
Ӄ
t soxhlet ............................................................ 43
3KѭѫQJSKiSSKkQO
ұ
SSKkQÿR
ҥ
n tӯtә
ng cao ethanol ................. 46


ӏ
nh thành
;iFÿ

phҫ
n hóa hӑc bҵ
QJ SKѭѫQJSKiSTX
әhҩ
p
thөphân tӱUV ±9,6YjSKѭѫQJSKiS*&06
............................................. 62
&+ѬѪ1*.ӂ748Ҧ
9¬7+Ҧ2/8Ұ1
............................................... 67
3.1. KӂT QUҦ;È&Ĉ
ӎ
NH MӜT SӔCHӌTIÊU HĨA LÝ .................... 67
3.1.1Ĉ
ӝҭ
m ............................................................................................ 67
+jPOѭ
ӧng tro ............................................................................... 67
+jPOѭ
ӧng kim loҥ
i ...................................................................... 68
3.2. KӂT QUҦ ;È&
ӎ
NH
Ĉ THÀNH PHҪN HÓA HӐC TRONG CÁC
Dӎ
CH CHIӂT SOXHLET ...................................................................... 69
3.2.1. KӃ
t quҧ[iFÿ
ӏ

nh khӕ
LOѭ
ӧng cao chiӃ
t ......................................... 69
3.2.2. KӃ
t quҧÿ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑc trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet
bҵ
ng dung môi hexane .................................................................................... 70
3.2.3. KӃ
t quҧÿ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑc trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet
bҵ
ng dung mơi dichloromethane ..................................................................... 72
3.2.4. KӃ
t quҧÿ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑc trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet
bҵ

ng dung môi chloroform .............................................................................. 75
3.2.5. KӃ
t quҧÿӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑc trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet
bҵ
ng dung mơi methanol ................................................................................. 78
3.2.6. Tәng kӃ
t thành phҫ
n hóa hӑc trong các dӏ
ch chiӃ
t soxhlet ........... 81
3.3. KӂT QUҦ CHIӂ7 7È&+ӎ
NH
;È&
THÀNH
Ĉ PHҪN HÓA HӐC
TӮ TӘNG CAO ETHANOL BҴ1*3+ѬѪ1*3+È3&+,
ӂT PHÂN BӔ
.............................................................................................................. 83
3.3.1. KӃ
t quҧ[iF
ӏ
nh thành
ÿ phҫ
n hóa hӑ
c trong cao chiӃ
t hexane tӯ

tә
ng cao ethanol .............................................................................................. 84


3.3.2. KӃ
t quҧ [iF
ӏ
nh ÿ
thành phҫ
n hóa hӑc trong cao chiӃ
t
dichloromethane tӯtәng cao ethanol .............................................................. 88
3.3.3. KӃ
t quҧ[iFÿ
ӏ
nh thành phҫ
n hóa hӑc trong cao chiӃ
t chloroform
tӯtә
ng cao ethanol .......................................................................................... 93
3.3.4. Tәng kӃ
t thành phҫ
n hóa hӑc trong các dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓng tӯ
tә
ng cao ethanol .............................................................................................. 98
.ӂ748Ҧ3+Ỉ1/Ұ33+Ỉ1Ĉ2
ҤN CAO DICHLOROMETHANE TӮ

TӘNG CAO ETHANOL ....................................................................... 101
6ѫÿ
ӗphân lұ
SSKkQÿR
ҥ
n cao dichloromethane tӯtә
ng cao ethanol
....................................................................................................................... 101
Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑFWURQJSKkQÿR
ҥ
n DA13.21......... 102

Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑ
FWURQJSKkQÿRҥQ'D
................. 104

3.4Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑ
FWURQJSKkQÿRҥQGD
............... 105
KӂT LUҰN VÀ KIӂN NGHӎ.................................................................... 108
DANH MӨC TÀI LIӊU THAM KHҦO

QUYӂ7Ĉ
ӎ
1+*,$2Ĉ
ӄTÀI (B̪N S̪O)


'$1+0Ө&&È&&+Ӳ9,ӂ77Ҳ7
AAS

: Phәhҩ
p thu nguyên tӱ(Atomic Absorption Spectrophotometric)

GC

: Sҳ
c ký khí (Gas Chromatography)

MS

: Phәkhӕi (Mass Spectrometry)

UV/VIS : Phәhҩ
p thөphân tӱ(Ultraviolet-Visible Spectroscopy)


'$1+0Ө&&È&%Ҧ1*
SӕhiӋ
u
bҧng


Tên bҧng

Trang

2.1.

Hóa chҩ
Wÿѭ
ӧc sӱdө
ng trong q trình làm thí nghiӋ
m

37

2.2.

0ӝWVӕWӍOӋGXQJP{LFKҥ\VҳF
55

3.1.

KӃ
t quҧ[iFÿ
ӏ
QKÿ
ӝҭ
m cӫa mү
u thân cây mұ
t gҩ
u


67

3.2.

KӃ
t quҧ[iFÿ
ӏ
QKKjPOѭ
ӧng tro cӫa thân cây mұ
t gҩ
u

67

3.3.

+jPOѭ
ӧng kim loҥ
i trong thân cây mұ
t gҩ
u

68

3.4.

3.5.

3.6.


3.7.

3.8.

3.9.

3.10.

3.11.

3.12.

Khӕ
Lӧng
Oѭ
cao cӫa các dӏ
ch chiӃ
t soxhet vӟi dung
môi hexane, dichloromethane, chloroform, methanol
Thành phҫ
n hóa hӑ
c trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi
dung mơi hexane tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑ

c trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi
dung môi dichloromethane tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑ
c trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung
mơi chloroform tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑ
c trong dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung
mơi methanol tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑc trong các dӏ
ch chiӃ
t soxhlet tӯ
thân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ

n hóa hӑc trong cao hexane tӯtәng cao
ethanol cӫ
a thân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑ
c trong cao dichloromethane tӯ
tә
ng cao ethanol cӫa thân cây mұ
t gҩ
u
Thành phҫ
n hóa hӑ
c trong cao chloroform tӯtәng
cao ethanol cӫa thân cây mұ
t gҩ
u

69

70

73

76

79

81


86

90

95


SӕhiӋ
u
bҧng
3.13.

Tên bҧng
Thành phҫ
n hóa hӑc trong các dӏ
ch chiӃ
t lӓng - lӓ
ng
tӯtә
ng cao ethanol cӫa thân cây mұ
t gҩ
u

Trang
98

3.14.

7KjQKSKҫQKyDKӑFWURQJSKkQÿ

ҥ
n DA13.21
102

3.15.

7KjQKSKҫQKyDKӑFWURQJSKkQÿ
Da2
105

3.16.

7KjQKSKҫQKyDKӑFWURQJSKkQÿ
da1.2
106


'$1+0Ө&&È&+Ỵ1+
SӕhiӋ
u

Tên hính

hình

Trang

1.1.

Hoa (a), quҧ(b), lá (c) cây mұ

t gҩ
u

6

1.2.

Cây mұ
t gҩ
u (Mahonia Nepalensis DC.)

6

1.3.

Berberin

`7

1.4.

Magnoflorin

7

1.5.

Berbamin

7


1.6.

Oxyacanthin

7

1.7.

Columbamin

8

1.8.

Colchicine

10

1.9.

hiamine

10

1.10.

Choline

10


1.11.

Hordenine

10

1.12.

Muscarine

10

1.13.

Piperine

11

1.14.

Thiamin

11

1.15.

Caffeine

11


1.16.

Theobromine

11

1.17.

Ephedrine

13

1.18.

Cathine

14

1.19.

Cathinone

14

1.20.

Mescaline

14


1.21.

Capsaicine

15

1.22.

Pyrrolidine

15

1.23.

Hygrine

15


SӕhiӋ
u

Tên hính

hình

Trang

1.24.


Cuscohygrine

16

1.25.

Nicotine

16

1.26.

Pyridine

17

1.27.

Cây hҥ
t WLrXÿHQ

17

1.28.

Tinh thӇPiperine tách tӯcây hҥ
t tiêu ÿHQ

17


1.29.

Piperine

17

1.30.

Coniine

18

1.31.

Trigonelline

18

1.32.

Atropine

19

1.33.

Cocain

19


1.34.

Ecgonine

19

1.35.

Scopolamine

20

1.36.

quinoline

20

1.37.

Quinine

21

1.38.

Quinidine

21


1.39.

Dihydroquinine

21

1.40.

Dihydroquinidine

22

1.41.

Strychnine

22

1.42.

Brucine

23

1.43.

Veratrine

23


1.44.

Isoquinoline

23

1.45.

Morphine

24

1.46.

Codeine

24

1.47.

Thebaine

25


SӕhiӋ
u

Tên hính


hình

Trang

1.48.

Papaverine

25

1.49.

Narcotine

26

1.50.

Sanguinarine

26

1.51.

Hydrastine

27

1.52.


Berberine

27

1.53.

Phenethylamine

28

1.54.

Mescaline

28

1.55.

Ephedrine

28

1.56.

Dopamine

29

1.57.


Amphetamine

29

1.58.

Tryptamine

30

1.59.

Harmine

33

1.60.

Harmaline

33

1.61.

Tetrahydroharmine

33

1.62.


Yohimbine

33

1.63.

Reserpine

33

1.64.

Purine

34

1.65.

Xanthine

34

1.66.

Caffeine

34

1.67.


Theobromine

34

1.68.

Theophylline

34

1.69.

Isopren

35

2.1.

Thân cây mұ
t gҩ
u thái lát

36

2.2.

Thân cây mұ
t gҩ
XÿmQJKL

Ӆ
n nhӓ

36


SӕhiӋ
u

Tên hính

hình
2.3.
2.4.

Trang

6ѫÿ
ӗnghiên cӭu thӵc nghiӋ
m chiӃ
t soxhlet
6ѫÿ
ӗchiӃ
WWiFK[iFÿ
ӏ
nh thành phҫ
n hóa hӑc tӯ
tә
ng cao ethanol


38
39

2.5.

Mү
u thân cây mұ
t gҩ
XÿmWURKyD

41

2.6.

ChiӃ
t bҵ
ng máy soxhlet

44

HӋthӕ
ng 4 bӝVR[KOHWGQJÿ
ӇchiӃ
t bӝ
t thân cây
2.7.

mұ
t


gҩ
u

vӟi

các

dung

môi

hexane,

45

dichloromethane, chloroform, methanol
2.8.

2.9.

2.10.

Cao chiӃ
t soxhlet vӟi dung môi dichloromethane,
hexane, methanol, chloroform
Bӝt thân cây mұ
t gҩ
u ngâm trong ethanol tuyӋ
t
ÿӕ

i (a) và cao tә
ng ethanol (b)
Cao ethanol chiӃ
t phân bӕbҵ
ng dung môi hexane,
dichloromethane, chloroform

45

46

47

2.11.

Dӏ
ch chiӃ
t hexane cӫ
a 3 lҫ
n chiӃ
t

48

2.12.

Dӏ
ch chiӃ
t chloroform cӫa 6 lҫ
n chiӃ

t

48

2.13.

Dӏ
ch chiӃ
t dichloromethane cӫa 7 lҫ
n chiӃ
t

49

2.14.

Cao hexane

49

2.15.

HӝSÿ
ӵng bҧ
n mӓQJFyNtFKWKѭӟF[
51

2.16.

Các bình triӇ

n khai cho sҳ
c ký lӟp mӓng

2.17.

Mү
u trên bҧ
n mӓQJ VRL 89 GѭӟL iQK ViQ
54
QJRҥL
EѭӟFVyQJ
nm

51


SӕhiӋ
u

Tên hính

hình

Trang

.ӃW TXҧ FKҥ\
ҧQ PӓQJ
VҳF Nê
YӟL
E KӋ GXQJ P

2.18.

KH[DQHHWK\O DFHWDWH WKHR FiF
55
6:4, 5:5 (tӯtrái qua phҧ
L
ÿѭ
ӧFVRLGѭӟLÿqQ89
WҥLEѭӟFVyQJQP

2.19.

2.20.
2.21.
2.22.
2.23.
2.24.

2.25.

2.26.

2.27.

Cӝt sҳ
c ký (d = 3.5 cm, h = 50 cm) và các lӑdung
dӏ
ch hӭng (15ml)
Các vӃ
t chҩ

t trên các bҧ
n mӓng cӫa lӑDAÿ
Ӄ
n lӑ
DA81
Các vӃ
t chҩ
t trên bҧ
n mӓQJSKkQÿR
ҥ
n DA13.21
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng cӫa lӑDB1 ÿӃ
n lӑ
DB87
Chҩ
WWKXÿѭ
ӧc tӯSKkQÿR
ҥ
n DB30.87
Cӝt sҳ
c ký (d=1.5 cm, h=45 cm) và các lӑdung
dӏ
ch hӭng (15 ml)
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng cӫa lӑ'Dÿ

Ӄ
n lӑ
Da15
Cӝt sҳ
c ký (d=1.0 cm, h=45 cm) và các lӑdung
dӏ
ch hӭng (15ml)
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng phâQÿR
ҥ
n da1.2,
da3.30, da31.37

58

58
59
59
60
60

61

62

62

2.28.


6ѫÿ
ӗthiӃ
t bӏsҳ
c ký khí ghép khӕi phә

64

3.1.

Cao chiӃ
t soxhlet vӟi dung môi methanol

69

3.2.

Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫa dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung môi
hexane tӯthân cây mұ
t gҩ
u

70


SӕhiӋ

u

Tên hính

hình
3.3.

3.4.

3.5.

Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫa dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung mơi
dichloromethane tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫa dӏ
ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung môi
chloroform tӯthân cây mұ
t gҩ
u
Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫa dӏ

ch chiӃ
t soxhlet vӟi dung môi
methanol tӯthân cây mұ
t gҩ
u

Trang

72

75

78

3.6.

Dӏ
ch chiӃ
t ethanol cӫ
a ba lҫ
n chiӃ
t

84

3.7.

PhәUV-VIS vӟi dӏ
ch chiӃ
t ethanol


84

3.8.

PhәUV - VIS cӫa dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng vӟi dung
môi hexane tӯtә
ng cao ethanol

85

Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng vӟi dung
3.9.

môi hexane tӯtә
ng cao ethanol trong thân cây

85


mұ
t gҩ
u
3.10.

PhәUV - VIS cӫa dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng vӟi dung
môi dichloromethane tӯtә
ng cao ethanol

89

Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng vӟi dung
3.11.

môi dichloromethane tӯtә
ng cao ethanol trong

89


thân cây mұ
t gҩ
u
3.12.

PhәUV - VIS cӫa dӏ
ch chiӃ
t lӓng - lӓ
ng vӟi dung
môi chloroform tӯtә
ng cao ethanol

94

Sҳ
FNêÿ
ӗGC cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng vӟi dung
3.13.

môi chloroform tӯtә
ng cao ethanol trong thân cây

94

mұ

t gҩ
u
3.14.

6ѫÿ
ӗphân lұ
p SKkQÿR
ҥ
n cao dichloromethane

101


SӕhiӋ
u
hình

Tên hính

Trang

3.15.

Sҳ
FNêÿ
ӗ*&SKkQÿR
ҥ
n DA13.21

102


3.16.

Sҳ
FNêÿ
ӗ

*&SKkQÿRҥQ
Da2

104

3.17.

Sҳ
FNêÿ
ӗ

*&SKkQÿRҥQ
da1.2

106


1

0ӢĈҪ8
1. Lý do chӑQÿ
Ӆtài


1ѭ
ӟc ViӋ
t Nam nҵ
m trong vùng khí hұ
u nhiӋ
W
ӟi ÿ
ҭ
P JLy ӧ
PD
c
thiên nhiên ban tһ
ng mӝt thҧ
m thӵc vұ
WÿDG
ҥ
ng và phong phú bao gӗm nhiӅ
u
cây thuӕ
c quý vӟLÿ
ҫ
\ÿ
ӫchӫ
ng loҥ
i, sӕOѭ
ӧng và nhiӅ
u công dө
ng. Cùng vӟi
kinh nghiӋ
PGkQJLDQFRQQJѭ

ӡLÿmV
ӱdө
ng nhӳng bӝphұ
n khác nhau tӯcác
loҥ
i cây, cӓWURQJWKLrQQKLrQÿ
Ӈchӳa bӋ
nh vô cùng hiӋ
u quҧ
. NhӳQJ
ӧcGѭ
phҭ
m tӯthҧ
Rӧ
Gѭ
c khơng nhӳng an tồn mà cịn phát huy tác dө
ng cӝ
ng

Kѭ
ӣng cӫa nhiӅ
u hӧp chҩ
t trong thành phҫ
n cӫa cây thuӕFFyêQJKƭD
ҩ
t quan
trӑ
ng trong viӋ
F FKăP Ӆ
VyF

u trӏnhiӅ
Yj
u loҥ
i bӋ
ÿL
nh. Chính vì vұ
\
ӧcGѭ
phҭ
m vӟi hoҥ
t chҩ
t tӯnguӗQGѭ
ӧc liӋ
XWKLrQQKLrQÿmWU
ӣWKjQKÿ
Ӆtài nghiên
cӭXKjQJÿ
ҫ
u cӫa các nhà khoa hӑFWURQJOƭQKY
ӵc y - dѭӧc ngày nay.
Cây mұ
t gҩ
u là tên gӑi cӫa nhiӅ
u loài thuӝc chi Mahonia, hӑhoàng liên
gai (Berberidaceae). Các loài thuӝc chi Mahonia ÿѭ
ӧc phát hiӋ
n ӣnhiӅ
u vùng

Q~LQѭ

ӟFWDQKѭ&DR%
ҵ
ng, Hà GiaQJ/DL&KkX/jR&DL
ӗng. Theo

kinh nghiӋ
m dân gian, cây mұ
t gҩ
Xÿѭ
ӧFGQJÿ
Ӈchӳa các bӋ
QKWLrXKyD
kiӃ
t lӷ
, viêm ruӝt, tiêu chҧ
y, viêm gan, vàng da hoһ
c dùng ngoài chӳa viêm
da, dӏӭng, ngӭa lӣ. Nhân dân mӝt sӕÿӏ
DSKѭѫQJWKX
ӝc tӍ
nh Cao Bҵ
ng dùng

làm thuӕc bәGѭ
ӟi dҥ
QJKmPFKq³0iWJDQ´7KHR
Ӄ
t quҧnghiên cӭu cӫa các
nhà khoa hӑ
c trên thӃgiӟi cho thҩ

y loài M. aquifolium ÿһ
c biӋ
t có hiӋ
u quҧ
trong chӳa trӏcác bӋ
nh vӅGDQKѭY
ҧ
y nӃ
n, eczema, da khơ, nҩ
m ngồi da.
Tuy nhiên ӣViӋ
t Nam, các nghiên cӭu vӅthành phҫ
n hóa hӑ
c có trong
thân cây mұ
t gҩ
u vү
n còn rҩ
WtWĈ
ӇtiӃ
p tө
c nghiên cӭu sâu vӅcây mұ
t gҩ
uӣ
tӍ
nh Cao Bҵ
QJ OjP
ӣchoFѫ
viӋ
c tҥ

V
o ra chӃphҭ
m thuӕ
c, tôi chӑQ
Ӆÿ
tài

³Nghiên cͱX FKL͇W
[iF
WiFK
ÿ͓QK
̯Q
WKjQK
KyD K͕F
SK
V͙
WURQJ
G͓FK
FKL͇W FͯDWKkQ
̵t g̭u ͧCao B̹
Fk\P
ng´làm luұ
QYăQWK
ҥ
F Vƭ
ҵ
PQK
ÿyQJ



2
góp thơng tin khoa hӑc vӅthành phҫ
n hóa hӑ
c cӫa lồi cây này.
2. Mөc tiêu nghiên cӭu
;iF
ӏ
nh ÿ
thành phҫ
n hóa hӑ
c tӯcác dӏ
ch chiӃ
t cӫa thân cây mұ
t gҩ
u
(Mahonia nepalensis DC. ). Phân lұ
SYj[iFÿ
ӏ
nh thành phҫ
n hóa hӑc tӯmӝt
sӕSKkQÿR
ҥ
n phân lұ
p.
Ĉ
ӕLWѭ
ӧng và phҥ
m vi nghiên cӭu
Dӏ
ch chiӃ

t phҫ
n thân cӫ
a cây mұ
t gҩ
u (Mahonia nepalensis DC. ) thu
mua tҥ
i Cao Bҵ
ng YjRWKiQJQăP
4. Nӝi dung nghiên cӭu
4.1. Nghiên cͱXOêWKX\͇W
+ Thu thұ
p, tәng hӧp, phân tích các tài liӋ
XӋ
Wѭ
u vӅnguӗ
OL
n nguyên
liӋ
u, thành phҫ
QKyDKӑFYjӭQJGөQJFӫD
cây mұ
t gҩ
u.

+ Tәng hӧp tài liӋ
u vӅ

SKѭѫQJSKiSOҩ\PүXFKL
ұ
SYj[iF

ÿӏ
QKWKjQKSKҫQKyDKӑFFiFFKҩ
WWӯG
ӏ
ch chiӃ
t mү
XWKӵFYұW
1JKLrQFͱXWK͹FQJKL͏P

;iFÿ
ӏ
QKÿ
ӝҭ
PKjPOѭ
ӧQJWUREҵQJSKѭѫQJSKiS
ӑ
QJOѭ
ӧng.
;iFÿ
ӏ
QKKjPOѭ
ӧng kim loҥ
i bҵ
QJSKѭѫQJSKiS$$6

+ ChiӃ
WWiFKFiFFKҩWE
ҵ
QJFiFGXQJP{LNKiFQK
chiӃ

t rҳ
n - lӓ
ng (soxhlet, ngâm dҫ
m) và chiӃ
t lӓ
ng - lӓ
ng.

'QJSKѭѫQJSKiS*&06ÿӇÿ
ӏ
QKGDQKFiFFKҩWWUR
ӏ
ch chiӃ
t.
+ Phân lұ
p bҵ
QJSKѭѫQJSKiSV
ҳ
c ký.
éQJKƭDNKRDK
ӑc và thӵc tiӉ
n cӫDÿ
Ӆtài
éQJKƭDNKRDK͕F
Cung cҩ
p thông tin khoa hӑc vӅquy trình chiӃ
t tách, thành phҫ
n hóa hӑ
c
trong mӝt sӕdӏ

ch chiӃ
t cӫa thân cây mұ
t gҩ
u Cao Bҵ
ng.
éQJKƭDWK͹FWL͍Q
Góp phҫ
n khai thác, mӣrӝng sҧ
n xuҩ
t, sӱdө
ng và bҧ
o vӋloài cây này


3
mӝt cách hiӋ
u quҧvà bӅ
n vӳng.
6. Bӕcөc OXұQYăQ
Bӕcөc luұ
QYăQJ
ӗm 3 phҫ
n
Phҫ
n 1. Mӣÿҫ
u
Phҫ
n 2. Nӝ
i dung nghiên cӭu
&KѭѫQJ7

әng quan

&KѭѫQJ1JX\rQOL
Ӌ
XYjSKѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu
&KѭѫQJ.
Ӄ
t quҧvà thҧ
o luұ
n
Phҫ
n 3. KӃ
t luұ
n và kiӃ
n nghӏ


4
&+ѬѪ1*

7Ә1*48$1
1.1. GIӞI THIӊU VӄCHI MAHONIA
Cây bөi hoһ
c gӛnhӓ, vӓcó lӟp bҫ
n dày, màu trҳ
ng xám; gӛthân và rӉcó
màu vàng; cây có thӇphân nhánh. Lá kép lơng chim lҿ
; lá chét mӛi bên tӯ3-7
cái, gҫ

QQKѭNK{QJFX
ӕ
ng, hình bҫ
u dө
c hoһ
FKѫLWKX{QF
ӥ3.5-7 x 2.5-4 cm,
gӕ
FKѫLKuQKWLPKR
һ
c cө
Wÿ
Ӎ
nh nhӑ
n hoҳ
t thành gai; phiӃ
n lá dày, cӭng, mép
khía 3-UăQJFѭDWRQK
ӑ
n sҳ
c; 3 gân chính, gân phөnә
i rõ cҧ2 mһ
t. Cө
m hoa 15, hình bơng, phân nhánh, mӑ
c thҷ
ng ӣngӑ
n. Hoa nhiӅ
u, màu vàng; lá bҳ
c hình
bҫ

u dө
FWĈjL[
Ӄ
p thành 3 vịng. Cánh hoa 6 hình mác tù, có 2 tuyӃ
n ӣgӕ
c.
Nhӏ6, mӑ
Fÿ
ӕ
i vӟi cánh hoa, bao phҩ
n dài bҵ
ng nӱa chӍnhӏ
. Bҫ
u hình trө
, phình
ӣgiӳa. Quҧhҥ
FKPjX[DQKOѫJ
ҫ
n hình cҫ
Xÿѭ
ӡng kính 6-7 PPÿ
ҫ
u quҧcó

núm nhӓGRÿ
ҫ
u nhuӷtӗ
n tҥ
i. Hҥ
WPjXQkXÿHQGjLN

ҧ
ng 3 mm.
Mùa hoa tháng 2-4, quҧtháng 4-6. Cây ra hoa kӃ
t quҧnhiӅ
u. Nhân giӕ
ng tӵ
nhiên bҵ
ng hҥ
t, có khҧQăQJWiLVLQKVDXNKLE
ӏchһ
WSKiW&k\ѭD
ҭ
m, chӏ
u bóng
lúc nhӓ
VDXѭDViQJWKtFKQJKLY
ӟi vùng có khí hұ
X{QKRj7Kѭ
ӡng mӑ
c rҧ
i rác
ӣven rӯQJKD\Gѭ
ӟi tán rӯng kín WKѭ
ӡng xanh ҭ
m, ӣÿ
ӝcao 1700-1900 m.
Ӣ ViӋ
t Nam có các loài thuӝc chi Mahonia QKѭ
M. japonica (Thunb)
DC.; M. bealei (Fort) Carr.; M. nepalensis DC.; [10]

ViӋ
Q'ѭ
ӧc liӋ
u (BӝY tӃ

ÿmO
ҩ
\YjOѭXP
ү
u 3 loài thuӝ
c chi Mahonia [10]:
- M. bealei (Fort) Carr.: Ngày 12/11/1969 ӣ+j*LDQJÿ
Ӎ
nh núi cao 1400m.
- M. japonica (Thunb) DC.: Ngày 26/10/1973 ӣSìn Hӗ- Lai Châu.
- M. nepalensis DC.: Ngày 13/05/1980 ӣLangbiang - Lҥ
F'ѭѫQJ
- Lâm
Ĉӗng.
1.2. GIӞI THIӊU VӄCÂY MҰT GҨU
1.2.1. Tên gӑ
i
Tên khoa hӑ
c: Mahonia nepalensis DC., hӑHoàng liên gai (Berberidaceae).


5
Tên TiӃ
ng ViӋ
t: Mã hӗ

; Hồng liên ơ rơ; Hồng bá gai; Thích hồng bá;
Thұ
Sÿ
ҥ
i cơng lao.
Tên khác: Berberis nepalensis Spreng.; Mahonia japonica DC.;
Mahonia annamica Gagnep.
Theo phân loҥ
i khoa hӑ
c, cây mұ
t gҩ
u thuӝc:
Giӟi: Plantae
Ngành: Magnoliophyta
Lӟp: Magnoliopsida
Bӝ: Ranunculales
Hӑ: Berberidaceae
Chi: Mahonia
Loài: Mahonia nepalensis DC.
1.2.2. Phân bӕ
Lҫ
Qÿ
ҫ
u tiên ӣvùng núi cao huyӋ
n Bát Xát (Lào Cai), cây mұ
t gҩ
Xÿm
ÿѭ
ӧFÿRjQÿL
Ӆ

u tra dѭӧc liӋ
u cӫa tӍ
QK/jR&DLGR7Uѭ
ӡQJÿ
ҥ
i hӑF'ѭ
ӧc khҧ
o
sát và tìm thҩ
y YjRQăP
HiӋ
n nay, cây mұ
t gҩ
XWKѭ
ӡng mӑc hoang ӣvùng núi cao, lҥ
nh, trên núi
ÿi Y{L
ӣÿ
ӝcao 1000 m trӣlên [13]. Theo SiFK
ӓViӋ
ÿ
t Nam 2007, cây
WK˱
ͥng phân b͙t̩i 6 t͑
nh bao g͛m Lâm Ĉ͛ng, Lào Cai, Lai Châu, 6˯Q
La,

Hà Giang và Cao B̹ng. Ngồi ra, cịn có ӣnhiӅ
Xӟ
Qѭ

F FKkX È QKѭ
Quӕc, Nepal, ҨQĈ
ӝ
«
Ĉ
һFÿL
Ӈ
m thӵc vұt
Cây m̵
t g̭
u có th͋cao 4-6 m. Lá kép hình lơng chim l̓
, m͕
c so le, dài 2040 cm, mang 11-25 lá chét cͱng khơng cu͙
ng, hình trái xoan h́
p, dài 6-10 cm,
r͡
ng 2-4.5 cm, g͙c tròn, ÿ
̯u lá nh͕n QK˱
gai, mép có UăQJ
nh͕n; gân chính
3. Lá kèm nh͕
n QK˱
hai gai nh͗. Các cͭ
m hoa ͧng͕
n thân, mang nhi͉
u hoa
màu vàng nh̩
t; lá ÿjL
9, x͇
p thành 3 vịng; cánh hoa 6, có tuy͇

n ͧg͙
c; nh͓6;


6
b̯
u hình trͭ
. Qu̫th͓
t, hình trái xoan, ÿ˱
ͥng kính kho̫
ng 1 cm, ÿ
̯
u qu̫có
núm nh͕
n, khi chín màu xanh nâu, chͱa 3-5 h̩
t. Mùa hoa: tháng 2-4, qu̫
:
tháng 5-6. Cây thân g͟
, màu vàng nh̩
t, v͓ÿ
̷
ng QK˱
m̵
t g̭
u, tính mát.

(a)

(b)


(c)

Hình 1.1. Hoa (a), quҧ(b), lá (c) cây mұ
t gҩ
u [35]

Hình 1.2. Cây m̵t g̭
u (Mahonia Nepalensis DC.) [36]
1.2.4. Tình hình nghiên cӭXWURQJYjQJRjLQѭ
ӟc vӅcây mұt gҩu

NhiӅ
u nhà khoa hӑ
c trên thӃ giӟL ÿm ÿL VkX
ӭu vӅ lồi
QJKLr
M.aquifolium, cho thҩ
y nó có hiӋ
u quҧnәi bұ
W WURQJ
Ӆ
u trӏbӋ
nhÿL
vҧ
y nӃ
n
[22], [23]. Dӏ
ch chiӃ
t tӯvӓthân lồi M.aquifolium có tác dөQJQJăQFK
һ

n sӵ
phát triӇ
n cӫa nhӳng tӃbào hóa sӯng [29]. Tҥ
LĈ
ӭc, trong sӕ443 bӋ
nh nhân


7
bӏvҧ
y nӃ
Qӧ
ÿѭ
FӅ
uÿL
trӏbҵ
ng M.aquifolium 
ӡLQJѭ
ÿm
ӓi hҷ
nNK
sau 12
tuҫ
QÿL
Ӆ
u trӏhoһ
c sӟPKѫQ>
23].
Theo Muller k và Ziereis K, tác dө
ng ӭc chӃsӵphát triӇ

n các tӃbào hóa

sӯng cӫ
a alcaloid chính trong cây là Berberin, Magnoflorin chӍWѭѫQJ ÿѭѫQ
vӟi tác dө
ng cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t tӯvӓWKkQWURQJNKLÿyQK
ӳng alcaloid có khung

ELVEHQ]\OLVRTXLQROLQQKѭEHUEDPLQ
ҥ
i cho hiӋ
u quҧtӕ
WKѫQ>
29].

Hình 1.3. Berberin

Hình 1.4. Magnoflorin

Hình 1.5. Berbamin

Hình 1.6. Oxyacanthin
Bezakova L cùng mӝ
t sӕtác giҧNKiF ÿm
ӕ
: 6 F{QJ
alcaloid có khung

E
bisbenzyl isoquinoline (Oxyacanthin, berbamin, armoline, aquifolin, baluchisin,
obamegin), 2 alcaloid khung protoberberin (Oxyberberin, columbamin) và 1

alcaloid khung aporphin (Corytuberin) có hoҥ
t tính chӕ
QJR[\KyDQ
ҧ
n
sӵperoxy hóa lipid. Các tác giҧcho rҵ
ng sҧ
n phҭ
m oxy hóa trong chuyӇ
n hóa
lipid là tác nhân gây ra bӋ
nh vҧ
y nӃ
Q&ѫFK
ӃQJăQ
chһ
n q trình oxy hóa lipid
cӫ
a các alcaloid này có thӇgiҧ
i thích do sӵӭc chӃtrӵc tiӃ
p các phҧ
n ӭng