BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM

-------  -------

NGUYỄN CÔNG KHANH

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN LÂM – TỈNH HƯNG YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
MÃ SỐ
: 60 62 01 15

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN ĐÌNH THAO

HÀ NỘI - 2013


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều
đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả

Nguyễn Công Khanh

i


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong qúa trình học tập và nghiên cứu ở lớp cao học Kinh tế K19
Trường Đại Học Lâm Nghiệp, được sự giảng dạy nhiệt tình của các thầy giáo,
cơ giáo trong nhà trường. Đến nay, tơi đã hồn thành khóa học. Nhân dịp này,
tơi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với các thầy giáo, cơ giáo.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới TS Trần Đình Thao,
người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tơi hồn thành đề tài nghiên cứu này.
Xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, những người thân và bạn bè đã động
viên giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu
Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy giáo, cô giáo
đối với đề tài nghiên cứu tôi đã thực hiện.
Xin trân trọng cảm ơn !

Tác giả

Nguyễn Công Khanh

ii


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................I

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. II
MỤC LỤC ..................................................................................................... III
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẲT ........................................................ VII
DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................... VII
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 3
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 3
CHƯƠNG 1...................................................................................................... 5
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP VỀ PHÁT TRIỂN
KINH TẾ TRANG TRẠI CHĂN NUÔI ....................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại, giải pháp phát triển
kinh tế trang trại ............................................................................................. 5
1.1.1 . Cơ sở lý luận ....................................................................................... 5
1.1.1.1. Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại ................................. 5
1.1.1.2. Vị trí, vai trị của kinh tế trang trại ................................................ 7
1.1.1.3. Các điều kiện, nhân tố hình thành và giải pháp phát triển kinh tế
trang trại ..................................................................................................... 8
1.1.1.3.1. Điều kiện, nhân tố hình thành kinh tế trang trại ...................... 8
1.1.1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến kinh tế trang trại ........................... 9
1.1.2. Khái niệm và các quan điểm cơ bản đánh giá về phát triển kinh tế
trang trại ....................................................................................................... 13
1.1.2.1. Khái niệm .................................................................................... 13
1.1.2.2.Các quan điểm cơ bản đánh giá của việc phát triển kinh tế trang trại
...................................................................................................................... 14

iii


iv


1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 17
1.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở một số nước trên thế giới
và khu vực .................................................................................................... 17
1.2.1.1. Kinh tế trang trại ở một số nước Châu Âu, Mỹ .......................... 17
1.2.1.2. Kinh tế trang trại ở các nước Châu Á và khu vực Đông Nam Á 19
1.2.1.3. Bài học kinh nghiệm đối vơi sự phát triển kinh tế trang trại ở
nước ta hiện nay ....................................................................................... 21
1.2.2. Tình hình phát triển và hiệu quả của phát triển kinh tế trang trại ở
Việt Nam ...................................................................................................... 22
1.2.2.1. Tiêu chí để xác định trang trại..................................................... 22
1.2.2.2.Tình hình phát triển trang trại ở Việt Nam. ................................. 25
1.2.2.3. Quan điểm và chính sách phát triển kinh tế trang trại của Đảng và
Nhà nước ta .............................................................................................. 29
1.2.2.4. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở Hưng Yên .................. 34
CHƯƠNG 2.................................................................................................... 37
ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................. 37
2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Văn Lâm ..................... 37
2.1.1.Điều kiện tự nhiên............................................................................... 37
2.1.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................. 37
2.1.1.2. Đặc điểm khí hậu thời tiết ........................................................... 38
2.1.1.3. Điều kiện đất đai ......................................................................... 38
2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ..................................................................... 41
2.1.2.1. Dân số, lao động .......................................................................... 41
2.1.3. Những kết quả cơ bản về phát triển kinh tế- xã hội của huyện ......... 43
2.2.Phương pháp nghiên cứu........................................................................ 50
2.2.1.Chọn điểm nghiên cứu ........................................................................ 50
2.2.2. Thu thập số liệu ................................................................................. 50

iv



v

2.2.2.1.Thu thập tài liệu thứ cấp ( đã công bố) ........................................ 50
2.2.2.2. Thu thập tài liệu chưa được cung cấp ( chưa công bố) ............... 51
2.2.3. Công cụ xử lý số liệu ......................................................................... 52
2.2.4. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................... 52
2.2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................... 52
CHƯƠNG 3.................................................................................................... 54
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI HUYỆN VĂN LÂM
......................................................................................................................... 54
3.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại của huyện Văn Lâm ............ 54
3.2. Hiệu quả kinh tế các trang trại điều tra .............................................. 61
3.2.1. Kết quả sản xuất kinh doanh của các trang trại ................................ 61
3.3. Các yếu tố sản xuất ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang traị ..... 68
3.3.1. Ảnh hưởng của đất đai ....................................................................... 69
3.3.2. Điều kiện về vốn ................................................................................ 72
3.3.2. Ảnh hưởng của vốn............................................................................ 73
3.3.3. Ảnh hưởng của lao động và trình độ của lao động ............................ 76
3.3.4. Thị trường tiêu thụ ............................................................................. 78
3.3.5. Cân đối nhu cầu một số yếu tố sản xuất nâng cao phát triển kinh tế
trang trại ....................................................................................................... 81
3.4. Đánh giá chung về những thuận lợi và khó khăn vướng mắc trong
việc phát triển kinh tế trang trại.................................................................. 83
3.4.1. Thuận lợi ............................................................................................ 83
3.4.2. Một số khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang
trại và nguyên nhân ...................................................................................... 85
3.5. Định hướng và giải pháp phát triển trang trại.................................... 87
3.5.1. Định hướng phát triển trang trại ........................................................ 87

3.5.2. Mục tiêu phát triển trang trại 2015 .................................................... 88

v


vi

3.5.3. Giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở Văn Lâm............................. 89
3.5.3.1. Giải pháp về đất đai..................................................................... 89
3.5.3.3. Giải pháp thị trường .................................................................... 92
3.5.3.4. Giải pháp nâng cao trình độ cho chủ trang trại và lao động trang
trại ............................................................................................................. 94
3.5.3.5. Hình thành và phát triển các hình thức liên kết , hợp tác trong sản
xuất kinh doanh giữa các trang trại .......................................................... 95
3.5.3.6. Giải pháp tăng cường cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất chế biến
cho các trang trại. ..................................................................................... 96
3.5.3.7. Các giải pháp phát triển từng loại mơ hình trang trại ................. 97
3.5.3.8 Một số giải pháp nâng cao phát triển kinh tế trang trại Văn Lâm.
................................................................................................................ 102
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 104
1. Kết luận .................................................................................................... 104
2. Kiến nghị .................................................................................................. 105
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 107

vi


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẲT

Viết tắt

Viết đầy đủ

BQ

Bình quân

BNN

Bộ nơng nghiệp

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CN-TTCN

Cơng nghiệp-tiểu thủ cơng nghiệp

CC

Cơ cấu

CSX

Cụm sản xuất

DV-TM


Dịch vụ thương mại

GTSPHH

Gía trị sản phẩm hàng hóa

GTSX

Giá trị sản xuất

HQKT

Hiệu quả kinh tế

HTX

Hợp tác xã

HTXNN

Hợp tác xã nông nghiệp

KTTT

Kinh tế trang trại

LD

Lao động


NN

Nông nghiệp

NHNN$ PTNT Ngân hàng nông nghiệp và PTNT
SX

Sản xuất

SL

Số lượng

TTLT

Thông tư liên tịch

TDTT

Thể dục thể thao

TT

Trang trại

Tr. Đ

Triệu đồng

UBND


Ủy ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản

vii


viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Tình hình đất đai huyện Văn Lâm qua các năm ........................ 40
Bảng 2.2. Tình hình dân số và lao động huyện Văn Lâm qua các năm ...... 42
Bảng 2.3. Kết quả sản xuất kinh doanh của huyện qua các năm................. 44
Bảng 3.1. Số lượng trang trại biến động qua các năm................................. 55
Bảng 3.2. Các loại hình trang trại điều tra ................................................... 57
Bảng 3.3 Quy mơ trang trại chăn nuôi......................................................... 58
Bảng 3.4 . Quy mô trang trại chăn nuôi + thuỷ sản ..................................... 59
Bảng 3.5 . Quy mô trang trại chăn nuôi + khác ( tổng hợp ) ....................... 60
Bảng 3.6. Kết quả sản xuất kinh doanh BQ một trang trại điều tra năm
2012. ............................................................................................................ 62
Bảng 3.7. Thực trạng sử dụng đất bình quân một trang trại điều tra........... 69
Bảng 3.8. Nguồn đất sử dụng của các loại hình trang trại (năm 2012) ....... 71
Bảng 3.9 : Ý kiến của các trang trại về đất đai ............................................ 72
Bảng 3.10. Đánh giá của các hộ về tiếp cận nguồn vốn .............................. 73
Bảng 3.11. Vốn bình quân của một trang trại điều tra ................................ 74
Bảng 3.12. Lao động và trình độ văn hóa của các trang trại điều tra .......... 76
Bảng 3.13 : Nhu cầu đào tạo nghề của các trang trại điều tra .................... 78

Bảng 3.14. Tình hình tiêu thụ sản phẩm của các trang trại điều tra ............ 79
Bảng 3.16: Kế hoạch phát triển trang trại huyện Văn Lâm đến năm 2015 . 88

viii


ix

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1: Cây Vấn đề ................................................................................. 68

ix


1

MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền nơng nghiệp thế giới, trang trại là một hình thức sản xuất có
vai trị hết sức quan trọng trong hệ thống nông nghiệp của mỗi nước. Ở các
nước phát triển, trang trại có vai trị to lớn và có ý nghĩa quyết định trong sản
xuất nông nghiệp, sản xuất ra đại bộ phận nông sản phẩm cho xã hội.
Ở Việt Nam, kinh tế trang trại mới phát triển trong những năm gần đây,
từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước,
mục tiêu là cơng nghiệp hóa –hiện đại hóa ( CNH - HĐH ) đất nước, song lấy
nông nghiệp là khâu đột phá. Đặc biệt là sau Nghị quyết 10 của Bộ Chính Trị
(tháng 4/1988) về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp, quan hệ sản xuất
trong nông nghiệp nước ta được điều chỉnh một bước. Nghị quyết VI của Ban
Chấp hành Trung ương (khóa VI- tháng 3/1989 ) về sự phát huy vai trị tự chủ
của kinh tế hộ nơng dân đã đặt nền móng cho sự ra đời của kinh tế trang trại.

Nhất là sau khi có Luật đất đai ra đời (năm 1993 ) quy định 5 quyền sử dụng
đất thì kinh tế trang trại thực sự phát triển nhanh và đa dạng.
Mặc dù mơ hình kinh tế trang trại nước ta mới phát triển nhưng có một
vị trí quan trọng và đã thể hiện vai trị tích cực cả về mặt kinh tế ,xã hội và
môi trường.
Trên nhiều vùng các trang trại đã góp phần tích cực phát triển các loại
cây trồng vật ni có giá trị kinh tế cao, khắc phục dần tình trạng sản xuất
phân tán, manh mún. Phát triển kinh tế trang trại gắn liền với việc khai thác
và sử dụng một cách đầy đủ và hiệu quả các nguồn lực trong nông nghiệp
nông thôn, đặc biệt là đất đai và tiền vốn. Do vậy phát triển kinh tế trang trại
ở nước ta bước đầu góp phần tich cực thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển
của nông nghiệp và kinh tế nông thôn.

1


2

Khơng những vậy phát triển kinh tế trang trại góp phần tạo thêm việc làm,
tăng thêm thu nhập, xóa đói giảm nghèo, góp phần thúc đẩy phát triển kết cấu
hạ tầng trong nông thôn, làm gương cho các hộ nông dân về cách thức tổ chức
quản lý sản xuất…qua đó góp phần thúc đẩy sự thay đổi của bộ măt nông
thôn trên nhiều vùng.
Cùng với sự phát triển chung của cả nước, Hưng yên hiện nay với tốc độ
đô thị hóa cao, đất nơng nghiệp bình qn hằng năm giảm, nền nông nghiệp
Hưng Yên đã và đang chuyển theo hướng: phát triển nơng sản thực phẩm có
chất lượng cao, phát triển hoa quả và cải thiện môi trường cảnh quan. Do đó
xu hướng phát triển kinh tế trang trại Hưng Yên là phát triển theo hướng thâm
canh, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, tập trung sản xuất các loại sản phẩm nơng
nghiệp có chất lượng cao, an tồn thực phẩm có ưu thế. Phát triển kinh tế

trang trại theo hướng tổng hợp, gắn sản xuất nông nghiệp với chế biến và du
lịch sinh thái .
Qua kết quả khảo sát của Sở Nơng nghiệp và PTNT Hưng n (theo
tiêu chí mới quy định tại Thơng tư liên tích số 62/TTLT/BNN-TCTK, ngày
20/05/2003) số lượng trang trại hiện nay của Hưng Yên là 609 trang trại.
Bước đầu khẳng định kinh tế trang trại của Hưng Yên đã đạt được những
thành quả nhất định, khai thác được những tiềm năng thế mạnh của Hưng
Yên, cải thiện thu nhập và giải quyết được một phần việc làm cho lao động.
Cùng với các huyện khác, huyện Văn Lâm trong những năm gần đây mơ
hình kinh tế trang trại trên địa bàn huyện có sự ổn định về số lượng, quy mơ
đã có tác dụng nhất định đến tình hình kinh tế xã hội của huyện. Tuy nhiên
trong quá trình hình thành và phát triển kinh tế trang trại của huyện còn bộc lộ
một số hạn chế đó là phần lớn các trang trại cịn đang lúng túng trong việc lựa
chọn phương hướng sản xuất kinh doanh, quản lý sản xuất, đặt biệt là hiệu

2


3

quả kinh tế ở trang trại còn thấy chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh
nông nghiệp của huyện.
Vấn đề đặt ra trong thời gian tới là làm thế nào để khai thác và sử dụng tốt
các lợi thế so sánh (đất đai, vốn, lao động….) nâng cao phát triển kinh tế
trang trại của huyện Văn Lâm. Để góp phần nhỏ bé của mình vào phát triển
kinh tế trang trại của huyện, tôi đã thực hiện đề tài:
“Giải pháp phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện
Văn Lâm-tinh Hưng Yên”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu.
* Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở nghiên cứu hiện trạng, phân tích tình hình phát triển và kết
quả sản xuất kinh doanh của các trang trại chăn nuôi, đề xuất một số giải
pháp chủ yếu nhằm góp phần phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi trên địa
bàn huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
* Muc tiêu cụ thể.

.

­ Góp phần hệ thống hoá được những kiến thức lý luận cơ bản về kinh tế
trang trại.
­ Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện
­ Phân tích thuận lợi, khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
kinh tế trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
­ Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại
chăn nuôi trên trên địa bàn huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu : các trang trại chăn nuôi, chăn nuôi + thủy sản,
chăn nuôi + khác trên địa bàn huyện Văn Lâm.
* Phạm vi nghiên cứu

3


4

- Phạm vi nội dung nghiên cứu : nghiên cứu phát triển kinh tế trang trại
trên địa bàn huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
- Phạm vi thời gian : từ năm 2010 – 2012
- Phạm vi không gian : gồm 10 xã trên địa bàn huyện Văn Lâm, tỉnh
Hưng Yên.


4


5

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP VỀ PHÁT
TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại, giải pháp phát triển
kinh tế trang trại
1.1.1 . Cơ sở lý luận
1.1.1.1. Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại
Trong những năm gần đây, kinh tế trang trại ở nước ta có xu hướng
phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng trên nhiều địa phương.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu các khái niệm của trang trại và kinh tế
trang trại là cần thiết để có được những nhận thức đúng đắn trong việc đánh
giá đúng thực trạng phát triển của nó.
Trong từ điển tiếng Việt, trang trại được hiểu khái quát là : “Trại lớn
sản xuất nông nghiệp”. Trên thế giới đều dùng phổ biến từ fram (tiếng anh) và
ferme (tiếng pháp) mà các từ điển Anh –Việt và Pháp – Việt của ta đều dịch
là trang trại và trong các văn kiện của đảng đều dùng thuật ngữ ‘trang trại’’ .
Trong các tài liệu nghiên cứu về kinh tế trang trại, phát triển kinh tế trang trại
thường gắn với ngành sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp nên thường gọi là
“nông trại’’, “lâm trại’’ ‘ngư trại’’ để phân biệt chuyên ngành sản xuất.
Hiện nay trong các tài liệu nghiên cứu khoa học kinh tế, trang trại và
kinh tế trang trại được nhìn nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau, thể hiện rõ
qua các khái niệm.
- Trang trại là chủ lực của các tổ chức làm nông nghiệp ở các nước tư
bản cũng như các nước đang phát triển.

- Trang trại là một đơn vị kinh tế, được nhà nước giao quyền sử dụng
một số diện tích đất đai, rừng , biển hợp lý để tổ chức lại quá trình sản xuất

5


6

nơng, lâm nghiệp theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa , tích cực áp dụng
các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới nhằm cung ứng ngày càng nhiều sản
phẩm hàng hóa có chất lượng cao hơn cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu,
nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội.
- Trang trại là một loại hình tổ chức sản xuất cơ sở trong nơng, lâm,
ngư nghiệp, có mục đích sản xuất hàng hóa, có tư liệu sản xuất thuộc sở hưũ
hoặc quyền sử dụng của một chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy
mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt
động tự chủ và ln gắn với thị trường.
Mặc dù ,nhiều tác giả đưa ra những khái niệm khác nhau nhưng chúng
đều có những điểm chung sau
- Trang trại là một cơ sở sản xuất kinh doanh hàng hóa trong nơng,
lâm , ngư nghiệp.
- Có nguồn gốc hình thành và phát triển từ khi kinh tế hộ nhưng vào
giai đoạn có trình độ tổ chức quản lý hàng hóa cao hơn
- Khai thác và sử dụng các nguồn lực kinh tế địa phương ( đất đai ,vốn
,lao động , ứng dụng khoa học công nghệ)
- Hoạt động sản xuất kinh doanh luôn gắn với nền kinh tế thị trường.
- Nguồn gốc sở hữu của trang trại là thành phần kinh tế tư nhân là chủ
yếu , song do tác động của kinh tế thị trường và xu thế hội nhập quốc tế nên
nó ngày càng mở rộng ra nhiều hình thức sở hữu, từ một thành phần kinh tế
đến nhiều thành phần kinh tế.

Ngoài ra, qua thực tiễn hoạt động sản xuất kinh doanh ở các trang trại
chúng tôi nhận thấy lĩnh vực hoạt động của nó khơng chỉ bó hẹp trong sản
xuất nơng, lâm, ngư nghiệp còn kết hợp thêm một số hoạt động dịch vụ kinh
doanh hỗ trợ các yếu tố đầu vào, đầu ra và các hoạt động chế biến nông lâm,
thủy sản nhằm mục đích tăng thêm thu nhập của trang trại.

6


7

1.1.1.2. Vị trí, vai trị của kinh tế trang trại
Trên thế giới, trải qua hàng thế kỷ đến nay trang trại đã xuất hiện, tồn tại,
phát triển ở các nước công nghiệp phát triển và đang được mở rộng, khuyến khích
phát triển trên tồn thế giới. Trang trại đã có được vị trí và vai trị quan trọng trong
nền kinh tế ở mỗi đất nước. Trước hết, trang trại đã và đang là lực lượng chủ yếu
sản xuất ra các loại nông sản, đáp ứng nhu cầu đa dạng của con người,đối với các
nước đang phát triển, kinh tế trang trại cịn góp phần thu hút lao động, xóa đói
giảm nghèo, nâng cao thu nhập của nơng dân.
Trong q trình phát triển, kinh tế trang trại có thể đáp ứng các yêu
cầu của các hình thức sở hữu khác nhau, với quy mơ khác nhau, các trình độ
khoa học - cơng nghệ khác nhau, thúc đẩy q trình hiện đại hóa nơng nghiệp
cùng với xu hướng chun mơn hóa, tập trung hóa trong sản xuất.
Ở nước ta, kinh tế trang trại mới phát triển trong những năm gần đây,
song các nghiên cưú đã cho thấy vai trị tích cực của nó thể hiện rõ nét cả về
các mặt kinh tế, xã hội và môi trường.
a. Về mặt kinh tế
Kinh tế trang trại có ý nghĩa quan trọng nhất đối với nền kinh tế đất
nước nói chung và trong nơng nghiệp, nơng thơn nói riêng. Các trang trại góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế , tạo ra những sản phẩm có giá trị hàng hóa

cao, khắc phục dần tình trạng sản xuất phân tán, góp phần từng bước tạo nên
những vùng chun mơn hóa thâm canh cao góp phần thúc đẩy tăng trưởng và
phát triển công nghiệp và kinh tế nơng thơn . Từ đó góp phần thúc đẩy phát
triển công nghiệp chế biến và dịch vụ sản xuất ở nông thôn.
b. Về mặt xã hội
Kinh tế trang trại phát triển làm tăng số hộ giàu trong nông thôn, tạo
thêm việc làm, tăng thu nhập cho lao động, điều này có ý nghĩa rất quan trọng
về mặt xã hội trong nông thôn. Hơn nữa kinh tế trang trại phát triển sẽ góp

7


8

phần thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng nông thôn, tạo tấm gương cho các hộ
nông dân về mặt tổ chức và quản lý sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên , phát triển kinh tế trang trại sẽ kéo theo sự tập trung ruộng
đất - tư liệu sản xuất chủ yếu trong nông nghiệp, dẫn đến ở một vài nơi sẽ có
một bộ phận lao động nơng nghiệp thiếu ruộng đất và có thể trở thành người
làm thuê. Nếu nhà nước khơng có chính sách cụ thể, sát thực để giải quyết
vấn đề này thì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến vấn đề đói nghèo ở nơng thơn.
Đây là vấn đề phải lựa chọn.
c. Về mặt môi trường
Do sản xuất kinh doanh tự chủ vì lợi ích thiết thực lâu dài của mình
mà các chủ trang trại ln có ý thức khai thác hợp lý và quan tâm bảo vệ môi
trường trước hết là trong phạm vi trang trại. các trang trại vùng núi, gị đồi đã
góp phần tích cực vào việc trồng và bảo vệ rừng , phủ xanh đất trống đồi
trọc, cải tạo và bảo vệ môi trường sinh thái.
1.1.1.3. Các điều kiện, nhân tố hình thành và giải pháp phát triển kinh tế
trang trại

1.1.1.3.1. Điều kiện, nhân tố hình thành kinh tế trang trại
a. Điều kiện môi trường pháp lý
Trang trại là một bộ phận cấu thành hệ thống nơng nghiệp của các
nước theo mơ hình kinh tế thị trường. Tuy nhiên nó chỉ hình thành và phát
triển khi có mơi trường pháp lý hợp lý phù hợp và thuận lợi. Kinh tế trang trại
phải đủ điều kiện Nhà nước công nhận về mặt pháp lý. Sự công nhận địa vị
pháp lý của kinh tế trang trại sẽ tạo cơ sở pháp lý cho những người có nguồn
lực yên tâm đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh theo mơ hình trang trại,
đồng thời Nhà nước sẽ tạo điều kiện cần thiết cho kinh tế trang trại ra đời và
phát triển.
- Có quỹ ruộng đất cần thiết và chính sách để tập trung ruộng đất

8


9

- Có sự hỗ trợ của cơng nghiệp chế biến
- Có sự phát triển nhất định của kết cấu hạ tầng , trước hết là giao
thơng thủy lợi.
- Có quy hoạch tổng thể về phát triển kinh ttế xã hội
- Có sự phát triển nhất định của các hình thức liên kết kinh tế trong
b. Các điều kiện đối với trang trại và chủ trang trại
- Chủ trang trại phải là người có ý chí quyết tâm làm giàu từ nghề
nơng, lâm ngư nghiệp.
- Chủ trang trại phải có tích lũy nhất định về kinh nghiệm sản xuất, về
trí thức và năng lực tổ chức sản xuất kinh doanh.
- Có sự tập trung nhất định về quy mô các yếu tố sản xuất trước hết là
ruộng đất và tiền vốn.
- Quản lý sản xuất kinh doanh của trang trại phải dựa trên cơ sở hạch

tốn và phân tích kinh doanh
1.1.1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến kinh tế trang trại
a. Nhân tố tổ chức quản lý kinh tế trang trại
Quản lý trang trại là quá trình chủ trang trại tác động vào các đối
tượng bị quản lý từ khi đầu tư đến khi đưa sản phẩm ra tiêu thụ trên thị trường
nhằm mục đích sinh lời.
Mục tiêu , mục đích của hoạt động sản xuất ở trang trại là sản xuất
hàng hóa. Vì vậy, bản chất của vấn đề tổ chức quản lý trang trại có những đặc
thù riêng, khác biệt so với quản lý doanh nghiệp.
- Xác định chiến lược kinh doanh : đòi hỏi chủ trang trại phải xác định
phương hướng, Mục tiêu kinh doanh của trang trại. Sản xuất kinh doanh trong
điều kiện của nền kinh tế thị trường chủ trang trại giải quyết các vấn đề sau:
Sản xuất và dịch vụ cái gì ? Sản xuất dịch vụ như thế nào? Sản xuất và dịch
vụ cho ai? Lợi nhuận thu được bao nhiêu? Muốn giải quyết tốt các vấn đề

9


10

trên, chủ trang trại phải là người có đủ khả năng nắm bắt và xử lý kịp thời
những thông tin thị trường, trên cơ sở đó đưa ra những quyết định chính xác
đáp ứng được các nhu cầu thị trường. Việc xác định chiến lược kinh doanh
của trang trại đúng hướng nó sẽ góp phần vào sự thành cơng của trang trại,
nâng cao hiệu quả kinh tế trang trại.
Lập kế hoạch sản xuất kinh doanh : trên cơ sở mục tiêu và những định
hướng của chiến lược kinh doanh, phân tích đánh giá tình hình diễn biến thực
tế của hoạt động sản xuất kinh doanh qua các năm, chủ trang trại xây dựng kế
hoạch sản xuất kinh doanh hằng năm. Trong kế hoạch cần phải xây dựng
nhiều phương án tối ưu để thực hiện. Kế hoạch phải được lập cụ thể cho từng

khâu chức năng của sản xuất : Kế hoạch tài chính, kế hoạch về bố trí sử dụng
đất, kế hoạch lao động và các chính sách maketting. Có như vậy , hoạt động
sản xuất của trang trại mới thích ứng được với các biến động của thị trường.
Tổ chức quản lý thực hiện : Từ kế hoạch, chủ trang trại cụ thể hóa
phương án sản xuất kinh doanh, sắp xếp bố trí các nguồn lực, yếu tố sản xuất
sao cho việc sử dụng chúng nâng cao hiệu quả kinh tế cao nhất. Mỗi một yếu
tố có biện pháp và cách thức tác động riêng.
Công tác kiểm tra và điều phối : Đây là một chức năng quan trọng của
quản lý trang trại, vì trong quá trình hoạt động ln có những diễn biến xảy
ra, có những thong tin phản hồi từ các đối tượng bị quản lý, chủ trang trại
phải thường xuyên kiểm tra nắm bắt, giám sát thông tin và xử lý kịp thời
những sai phạm cũng như ắch tắc trong từng khâu công việc hằng ngày: tài
chính, kỹ thuật , lao động và thị trường. Trên cơ sở đó điều chỉnh các chiến
lược kinh doanh sát với tình hình thực tế, nếu bỏ qua khâu này sẽ khó có được
một kết quả sản xuất như mục tiêu đã đặt ra.
Tóm lại, cơng tác tổ chức quản lý trang trại là việc làm hàng ngày của
chủ trang trại chứ khơng ai khác, nên địi hỏi phải có kiến thức về khoa học

10


11

quản lý nhất định. Để có được kiến thức chủ trang trại phải trải qua quá trình
đào tạo hoặc tự đào tạo thông qua học hỏi các chủ trang trại làm ăn giỏi khác.
b. Các nhân tố về điều kiện tự nhiên
Hoạt động sản xuất nông nghiệp diễn ra trên một khơng gian rộng lớn
có điều kiện về tự nhiên, kinh tế giữa các vùng rất khác nhau. Chỉ có thể có
hoạt động sản xuất nơng nghiệp khi ở đó có đất và các điiều kiện tự nhiên
thuận lợi. Đây là đặc điểm riêng có của sản xuất nơng nghiệp. Do vậy, nhân tố

ảnh hưởng đầu tiên đến sự hình thành và phát triển kinh tế trang trại là điều
kiện tự nhiên, bao gồm vị trí địa lý, đất đai, khí hậu, nguồn nước và các điều
kiện tự nhiên khác.
Vị trí địa lý là nhân tố quyết định đến điều kiện tự nhiên do vận động kiến
tạo của trái đất và vũ trụ. Mỗi vị trí địa lý có những điều kiện tự nhiên nhất định ,
gắn với chất lượng đất đai, khí hậu, nguồn nước và các điều kiện tự nhiên khác, vì
vậy khi nghiên cứu kinh tế trang trại cần nghiên cứu điều kiện tự nhiên, vì điều
kiện tự nhiên có ảnh hưởng đến việc quy hoạch sản xuất, bố trí cây trồng, vật ni.
Đối với mỗi loại đất, kiểu khí hậu chỉ có thể thích ứng với một số loại cây trồng,
vật nuôi nhất định. Ruộng đất có hạn nên quy trình sử dụng ruộng đất cần theo
con đường thâm canh , cải tạo bồi dưỡng đất.
Điều kiện tự nhiên cịn ảnh hưởng đến chính sách phát triển trang trại
mỗi vùng khác nhau cần có những chính sách phù hợp với điều kiện tự nhiên
từng vùng.
c. Các nhân tố về kinh tế ,xã hội
Điều kiện kinh tế, xã hội thuận lợi là yếu tố quan trọng trong việc hình
thành và phát triển kinh tế trang trại. Các điều kiện kinh tế, xã hội bao gồm
vấn đề thị trường, cơ sở hình thành các vùng chun mơn hóa sản xuất, sự

11


12

phát triển của công nghiệp chế biến và các nhân tố kinh tế, xã hội khác tạo
điều kiện cho sự phát triển của kinh tế trang trại
d. Thị trường
Đặc trưng cơ bản của trang trại là sản xuất hàng hóa nơng sản, vì vậy
sản xuất phải gắn với thị trường. Thị trường là nơi thực hiện giá trị và giá trị
thặng dư nằm trong hàng hóa. Thị trường ảnh hưởng trực tiếp đến phương

hướng và quy mô sản xuất nông nghiệp nói chung và các trang trại nói riêng,
trong đó thị trường đầu ra đóng vai trị hết sức quan trọng. Thị trường đầu ra
có thể phân thành hai loại là thị trường tiêu dùng trực tiếp và thị trường
nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
Thị trường tiêu thụ trực tiếp có đặc điểm : Số lượng tác nhân tiêu thụ
lớn, độ co giãn theo giá lớn, địa bàn tiêu thụ rộng và yêu cầu sản phẩm phải
tươi ngon đến tay người tiêu dùng. Do đó nắm được thị trường người tiêu
dùng, có hệ thống phân phối thích hợp, cần lưu ý cơng nghệ bao gói, bảo quản
để đảm bảo yêu cầu về chất lượng của người tiêu dùng.
Thị trường ngun liệu cho cơng nghiệp chế biến có đặc điểm : Số
lượng khách hàng ít, người bán nhiều, nhưng số lương mua của khách hàng
thường khá lớn, độ co giãn về cầu sản phẩm rất nhỏ. Do vậy cần bố trí sản
xuất phù hợp với cầu về số lượng, thời gian thu hoạch. Có thể hợp đồng về sơ
chế và bao gói sản phẩm tại trang trại để đảm bảo chất lượng sản phẩm
e. Sự hình thành các vùng sản xuất chun mơn hóa
Sự hình thành các vùng sản xuất chun mơn hóa sẽ tạo điều kiện phát
triển cơng nghiệp chế biến, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế cùng nói chung
và kinh tế trang trại nói riêng. Trình độ chun mơn hóa càng cao, u cầu
liên kết kinh tế càng lớn. Đó là điều kiện của phân cơng lao động và hợp tác
lao động trong sản xuất và là hai mặt của quá trình tổ chức sản xuất.

12


13

f. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật
Cơ sở hạ tầng kỹ thuật có vai trị hết sức quan trọng đối với phát triển
kinh tế nói chung và kinh tế trang trại nói riêng. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật bao
gồm hệ thống giao thông thủy lợi, nguồn năng lượng….kinh tế trang trại chỉ

có thể phát triển cao khi có đủ các điều kiện về cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ
sản xuất.
G. Quản lý và sử dụng vốn
Vốn là điều kiện tiên quyết để các chủ trang trại thực hiện chiến lược
sản xuất kinh doanh của mình, vốn trang trại biểu hiện bằng tiền của tài sản
cố dịnh bao gồm tồn bộ máy móc thiết bị, nhà cửa, vật kiến trúc, vật nuôi
sinh sản, lấy sữa, cây lâu năm cho sản phẩm. vốn lưu động biểu hiện bằng tiền
của tài sản lưu động như vốn bằng tiền, phân bón, thức ăn gia súc, gia cầm,
thuốc thú y… và sản phẩm đang chờ tiêu thụ. Tùy theo từng loại vốn mà chủ
trang trại có các biện pháp quản khác nhau. mỗi loại vốn chủ trang trại có
biện pháp quản lý riêng, đặc biệt vốn lưu động cần phải quan tâm đén tốc độ
luân chuyển, vốn lưu động có tốc độ luân chuyển nhanh thì khả năng thu hồi
vốn sớm để có điều kiện tái đầu tư sản xuất trang trại
1.1.2. Khái niệm và các quan điểm cơ bản đánh giá về phát triển kinh tế
trang trại
1.1.2.1. Khái niệm
Trong sản xuất nơng nghiệp nói chung và kinh tế trang trại nói riêng khi
đánh giá về phát triển kinh tế trang trại thì việc phát triển kinh tế trang trại bị chi
phối bởi nhiều yếu tố, những yếu tố đó là lợi thế so sánh của từng vùng như điều
kiện tư nhiên, xã hội,tập quán canh tác, đặc điểm của từng mô hình trang trại, thị
trường yếu tố đầu vào như giá cả tư liệu sản xuất, vốn ,thuê lao động, thị trường đầu
ra sản phẩm hàng hóa của trang trại như các kênh tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, thời
gian bảo quản chế biến, quan hệ cung cầu thị trường.

13


14

Các kết quả đạt được về mặt vật chất có thể lượng hóa được để so

sánh, nhưng có những yếu tố không thể so sánh được như môi trường sinh
thái, an ninh xã hội. Các yếu tố trên tác động rất mạnh vào q trình sản xuất
trong nơng nghiệp và từng tổ chức sản xuất kinh doanh như trang trại. Do
vậy, việc xác định hiệu quả kinh tế trang trại càng trở nên phức tạp. Cho nên
cần phải có phương pháp luận , quan điểm đúng đắn về hiệu quả của phát
triển kinh tế trang trại.
Từ phân tích trên về hiệu quả của việc phát triển kinh tế noí chung và
đặc thù của nông nghiệp , trang trại chúng tôi có thể đưa ra khái niệm hiệu
quả của việc phát triển kinh tế trang trại là sử dụng tối thiểu các nguồn lực
khan hiếm như lao động, tiền vốn, đất đai một cách hiệu quả nhất để sản xuất
ra một lượng sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế cao nhất, thỏa mãn nhu cầu
xã hội, góp phần vào bảo vệ môi trường sinh thái và xây dựng một nền nông
nghiệp bền vững.
1.1.2.2.Các quan điểm cơ bản đánh giá của việc phát triển kinh tế trang trại
a.Quan điểm thứ nhất
Đây là quan điểm phải bảo đảm thống nhất giữa phát triển kinh tế
trang trại với lợi ích xã hội
Khi đánh giá việc phát triển kinh tế trang trại phải dựa trên quan điểm
bảo đảm thống nhất giữa việc phát triển kinh tế trang trại với lợi ích xã hội.
Quan điểm này đòi hỏi phải xuất phát từ mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế
của Đảng và Nhà nước. Mỗi trang trại là một tế bào của nền kinh tế quốc dân,
hoạt động của trang trại có liên quan tới các cơ sở sản xuất kinh doanh khác
cũng như các nghành kinh tế của toàn bộ hệ thống. Do vậy mỗi giải pháp kinh
doanh của từng trang trại phải được đánh giá một cách tồn diện, khơng được
làm tổn hại đến nền kinh tế. Phát triển kinh tế trang trại góp phần làm tăng
các nghành nơng nghiệp, của nền kinh tế quốc dân , ngược lại một hệ thống

14



15

kinh tế quốc dân được tổ chức và có cơ chế đúng đắn sẽ làm cho việc phát
triển kinh tế trang trại được thuận lợi hơn.
Hơn nữa về mặt định tính phát triển kinh tế phải gắn chặt với chính trị , xã
hội, môi trường, hoạt động của các trang trại trong nền kinh tế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Khơng chỉ theo đuổi mục
tiêu kinh tế mà cịn phải tham gia vào nhiệm vụ chính trị , xã hội như đảm bảo an
ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội, giải quyết việc làm, thu nhập cho dân cư, tác
động cơ cấu kinh tế.... Điều này thể hiện phạm trù bản chất hiệu quả kinh tế gắn
chặt với bản chất của quan hệ sản xuất chế độ XHCN
b.Quan điểm thứ hai
Đây là quan điểm bảo đảm kết hợp giữa phát triển kinh tế trang trại với
quan hệ lợi ích và nhân cách của người lao động trong trang trại đó.
Bảo đảm kết hợp giữa việc phát triển kinh tế trang trại với quan hệ lợi ích và
nhân cách của người lao động trong trang trại gồm chủ trang trại, lao động
trong gia đình và người lao động làm thuê. Con người tham gia vào quá trình
sản xuất kinh doanh nhằm đảm bảo lợi ích kinh tế của họ và thể hiện nhân
cách của họ trong quá trình lao động ở trang trại. Quan điểm này cũng là vấn
đề mà nhiều người quan tâm, đặc biệt là người chủ trang trại khi thuê lao
động làm trong trang trại của mình.
Một số lao động là nơng dân do chuyển nhượng, chuyển đổi khơng
cịn ruộng đất dẫn đến đi làm thuê cho các chủ trang trại, có cả lao động xuất
thân không phải là nông dân cũng đi làm thuê cho chủ trang trại, thậm chí một
số người có trình độ chun mơn, trung cấp, đại học. Nói tóm lại khi người
lao động đi làm thuê thì mọi quyền lợi kinh tế cũng như ngày cơng lao động
hoặc lương bình quân tháng được thỏa thuận với người chủ trang trại. Trên
quan điểm người lao động thực sự gắn bó với trang trại , khai thác mọi tiềm

15