L I C M ƠN
Sau m t th i gian h c t p v nghiên c u t i trư ng
Vi t Nam chương tr nh
th c.

ot

ư c s cho ph p c

kh

ng bư c v

2014-2018

Trư ng

i h c Lâm nghi p
gi i

nk t

i h c Lâm nghi p, khoa qu n l t i

nguyên r ng v môi trư ng, th y gi o PGS.TS H ng Văn Sâm tôi ti n h nh
th c hi n

t i: “

họ Lan
G

th c hi n ư c chuyên

n y, tôi

”.

nh n ư c s gi p

nhi t t nh

c a c c th y cô gi o trong khoa qu n l t i nguyên r ng v môi trư ng, trư ng
i h c Lâm nghi p, c c c n b
thu c

a phương, c n b Ki m Lâm, ngư i dân

a b n x Phong Quang - huy n V Xuyên - t nh H Giang.

Sau khi h n th nh kh

lu n, tôi xin g i l i c

ơn sâu s c

n th y tr c

ti p hư ng d n PGS.TS H ng Văn Sâm. Tôi c ng xin c m ơn Ban ch nhi m
khoa Qu n l t i nguyên r ng v môi trư ng
l i cho tôi h n th nh


gi p

v t

i u ki n thu n

t i n y.

Tôi xin chân th nh c m ơn c c c n b

phương, c n b Ki m Lâm,

ngư i dân thu c x Phong Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang
gi p

t n t nh

tôi h n th nh công vi c.
M cd

c nhi u c g ng, song do kinh nghi m c a b n thân, phương

ti n, th i gian nghiên c u c n h n ch nên không tr nh kh i nh ng thi u s t
nh t

nh. K nh mong nh n ư c s g p

c a c c th y cô


chuyên

ư c h n thi n hơn.
Tôi xin chân th nh c m ơn!

Sinh viên th c hi n

n y


M CL C

T

T

TT T

T T
T

T T
........................................................................................................................ 1

.T

...................................................... 2

. . T nh h nh nghi n c u


n tr n th gi i. .................................................................. 2

. . T nh h nh nghi n c u

n tr ng nư c...................................................................... 3

. . T nh h nh nghi n c u lan t i x

h ng

u ng, huy n

uy n, t nh

Giang......................................................................................................................................... 8
.

T

,

,

. ......................................................................................................................................... 9
. .

c ti u nghi n c u. .................................................................................................... 9

. . .


c ti u chung ........................................................................................................... 9

. . .

c ti u c th ........................................................................................................... 9

. .

i tư ng, ph

vi nghi n c u. ................................................................................ 9

. .

i dung nghi n c u. ................................................................................................... 9

. . hương ph p nghi n c u. ............................................................................................ 9
. . . hương ph p

th

. . . hương ph p x c

c ch n

c. ......................................................................... 9

nh th nh ph n

i


n t i hu v c nghi n c u. ......... 10

. . . . hương ph p ph ng v n ..................................................................................... 10
. . . . hương ph p i u tr th c
. . . . hương ph p x

. ......................................................................... 12

n i nghi p. ......................................................................... 14

. . . hương pháp xây d ng b n ồ phân b cho các loài lan t i khu v c nghiên
c u. .......................................................................................................................................... 15


. . . hương ph p

nh gi c c y u t t c

ng t i t i nguy n th c v t h Lan

t i hu v c nghi n c u. ...................................................................................................... 16
. .5. hương ph p

xu t m t s gi i pháp b o tồn và phát tri n tài nguyên

n ch x

th c v t h
.


h ng u ng, huy n

uy n, t nh

i ng. ............. 16

U KI N TỰ NHIÊN, KINH T , XÃ H I KHU VỰC NGHIÊN

C U ........................................................................................................................................ 17
. . i u ki n t nhiên ....................................................................................................... 17
3.1.1. V tr
. .

a lý ................................................................................................................. 17

i u ki n

a hình, khí h u, th y văn. ................................................................. 17

3.2. Tài nguyên. .................................................................................................................... 18
. . .

t

i ......................................................................................................................... 18

3.2.2. Tài nguyên r ng ....................................................................................................... 20
. . . T i nguy n nư c ....................................................................................................... 20
3.3. Tình hình dân sinh kinh t ......................................................................................... 20

3.3.1. Dân t c, dân s v

ng................................................................................... 20

3.3.2. Tình hình kinh t ...................................................................................................... 21
. . . ơ sở h t ng............................................................................................................. 21
3.3.4. Y t , giáo d c v văn h

x h i: ......................................................................... 22

3.4. Di n tích r ng:.............................................................................................................. 23
3.5. Hi n tr ng và tình hình s d ng tài nguyên r ng ................................................ 23
.

T

............................................................................ 25

. . Th nh ph n th c v t h Lan t i hu v c nghi n c u. ........................................ 25
4.2.

c i

ph n b c

. . . h nb c
. . .

c c


ts

i lan tr ng hu v c nghi n c u. ....................... 29

i lan ................................................................................... 29

n ồ ph n b c c

i lan t i x

h ng u ng, huy n

uy n, t nh

Giang....................................................................................................................................... 29
. . . .
. . . .

tr ph n b
tr ph n b

n c u di p

u b phy u

purpureif iu

ver . 30

n hẩu m t s c (Cleisostoma striatum (Reichb. f.)


Garay). .................................................................................................................................... 31


. . . .

tr ph n b

n th nh

. . . .

tr ph n b

n i

h i

y bidiu

. . .5.

tr ph n b

n i

gi

Cymbidium lancifolium Hook.f.). ...... 35


. . . .

tr ph n b

n i

. . . .

tr ph n

. . . .

tr ph n b

n t i d gi

. . . .

tr ph n b

n t i d n n Liparis viridiflora (Bl.) Lindl)................... 38

. . . .

r

i p

n th ch h c


tr ph n b

Coelogyne fimbriata Lindl). .............. 32

endr biu
ic ingeri

if iu

.

fi bri tu
b purpure

w . .......... 34
.

...... 36

eidenf ............... 37

ip ris b t nensis ................................... 38

n ti n h i

phi pedi u

hirsutissi u

ind .ex


Hook.) Stein.)........................................................................................................................ 40
. . . .

tr ph n b

n h i x nh

phipedi u

ip ense . . hen

Z. H. Tsi, 1984.) ................................................................................................................... 40
tr

4.2.2.12.

ph n

b

n

t c

n

u i

phư ng


Pholidota

imbricata W.J.Hook) ........................................................................................................... 42
. . . .

tr ph n b

n xương c nh n Thrixspermum centipeda Lour) .... 43

. . . .

tr ph n b

n v nd n u

. .

cy ut t c

nd r eb ingi n ................................. 44

ng t i t i nguy n th c v t h Lant i hu v c nghi n c u. 44

. . . i n tr ng u n

t i nguy n r ng t i hu v c nghi n c u. ........................ 44

. . . T nh h nh h i th c


n t i hu v c nghi n c u. ............................................ 45

. . . T nh h nh bu n b n

n t i hu v c nghi n c u. .......................................... 46

. . . Th c tr ng g y trồng, nh n gi ng t i
. .5. h ng thu n
. .5. . Thu n
4.3.5.2. h

iv

h

phương.......................................... 46

hăn tr ng c ng t c b

tồn

nt i

phương. 48

i. ............................................................................................................... 48

hăn................................................................................................................. 48

4.4. Gi i ph p


xu t góp ph n b o tồn và phát tri n các loài Lan t i khu v c

i u tra. ................................................................................................................................... 49
. . . i i ph p v

u n

. . . i i ph p v

h

............................................................................................... 49
h c c ng ngh ....................................................................... 49

. . . i i ph p v ch nh s ch x h i ............................................................................. 49
.

T

-T

T

-

...................................................... 51


5. .


t u n. ......................................................................................................................... 51

5. . Tồn t i............................................................................................................................. 51
5. . i n ngh ......................................................................................................................... 52
T

T


DANH M C C C T

CP

h nh ph

E/N

inh

GPS
IUCN

ng

th ng
i n

VI


inh

b c

nh v t n c u
u ct

nguyên thiên nhiên
KBTTN

UBND
LRTX

T T

hu b

tồn thiên nhiên

uy t

nh

y b n nh n d n
r ng thư ng x nh

tồn Thi n nhi n v T i


DANH M C C C B NG

ng . .
ng . .

nh

cc c

ư ng

ng . . h n b c

i

nc

hu v c nghi n c u. ............................... 25

i lan the

hi t i hu v c nghi n c u. ........................... 28

ts

i lan t i hu v c nghi n c u. ......................... 29

ng . . T nh h nh h i th c c c
ng .5. T nh h nh g y trồng

i


n t i hu v c nghi n c u. ................. 45

nt i

phương. ............................................ 47


DANH M C C C H NH
nh

. ơ ồ tuy n i u tr th c v t h Lant i hu v c nghi n c u. ............. 13

nh . . h n b c

n c u di p

t i th n

ng i ng .........................30

nh . . h n b c

n c u di p

t i th n

ng i ng A. .................... 31

nh . . h n b c


n hẩu

t s c t i th n

ng Tr u............................. 31

nh . . h n b c

n hẩu

t s c t i th n

ng

nh .5. h n b c

n th nh

r t i th n

ng i ng ...................... 33

nh . . h n b c

n th nh

r t i th n

ng Tr u............................ 33


nh . . h n b c

n i

h i t i th n

ng Tr u. .............................. 34

nh . . h n b c

n i

h i t i th n

ng

nh . . h n b c

n i

gi

t i th n

gi

ng............................ 32

ng............................... 35


ng i ng . ....................... 35

nh . . h n b c

n i

t i th n

nh . . h n b c

n i

nh . . h n b c

n th ch h c t i th n

nh . . h n b c

n t i d gi

t i th n

ng i ng . ........................ 38

nh . . h n b c

n t i d n n t i th n

ng i ng . ......................... 39


nh . 5. h n b c

n t i d n n t i th n

ng i ng . ......................... 39

nh . . h n b c

n ti n h i t i th n

ng i ng . ............................. 40

nh . . h n b c

n h i x nh t i th n

ng i ng . ........................... 41

nh . . h n b c

n h i x nh t i th n

ng Tr u. ................................. 41

nh . . h n b c

nt c

n u i phương t i th n


ng i ng . ...... 42

nh . . h n b c

nt c

u i phư ng t i th n

ng Tr u............... 43

nh . . h n b c

n xương c nh n t i th n

nh . . h n b c

n v nd n u t i th n

i p t i th n

ng i ng . ..................... 36

ng i ng . ........................... 37
ng i ng . ......................... 37

ng

ng

ng. ...................... 43


ng. ............................. 44


DANH M C M U BI U
u bi u

. Th ng

u bi u

. i u tr c ch th c nh n gi ng, g y trồng

u bi u

. i u tr c c

u bi u

.

nh

th nh ph n c c

cc c

i lan v d ng s ng. .......................... 12
ts


i lan. ........... 12

i th c v t h Lan the tuy n. ............................... 13
i

n t i hu v c i u tr . .................................. 15


T MT
Tên kh

KH

LU N T T NGHI P

lu n:

họ Lan
G

”

GVHD: PGS. TS. H ng Văn Sâm.
inh vi n th c hi n V M nh T n
MSV: 1454030149
p 5

-QLTNTN(c)

i


h ng u ng, huy n

1. M c tiêu nghiên c

uy n, t nh

i ng.

.

Cung c p cơ sở khoa h c nhằm b o tồn và phát tri n các loài th c v t h
Lan t i x Phong Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang.
2. N

dung nghiên c

.

Nghiên c u th nh ph n l i th c v t h Lan t i x Phong Quang, huy n V
Xuyên, t nh H Giang.
Nghiên c u

c i m phân b c a c c l i lan trong khu v c nghiên c u.

nh gi c c y u t t c

ng t i t i nguyên th c v t h Lan t i khu v c

nghiên c u.

xu t m t s gi i ph p b o tồn v ph t tri n c c l i Lan t i khu v c
nghiên c u.
3. K

qu nghiên c
Nghiên c u

s ng tr n

tv

.
thu th p ư c 14 l i, trong

b

,

c

i

i lan, 2 loài lan k t h p c b

a lan, 2 loài v a
tr n

.

Trong s c c l i thu m u ư c, c 3 l i xu t hi n trong danh l c c c l i

nguy c p v s nguy c p trong s ch

Vi t Nam, 2007, ph n Th c v t l : Lan

tiên h i, lan h i xanh v Lan c u di p l

. Trong

c 2 l i lan tiên h i v

lan h i xanh c ng c tên trong nh m IA. C n c c l i kh c
trong S ch

u chưa c tên

Vi t Nam (2007), N 32/2016 - CP.

T n b nh ng l i Lan thu m u ư c t i khu v c nghiên c u
l i c k ch thư c hoa kh nh , t s c s v

a d ng, s ng nơi ẩ

ư t.

u l nh ng


T ng s Chi Lan trong khu v c i u tra l 11 chi, a s c c chi c s l i t
t 1-2 l i, c c chi ơn l i chi
C c

ph n b ở
v i

c

ph n

i

n t i hu v c nghi n c u ph n b ở
c

th p nh t
s v i

i

n n, n i

ch y u ( 8 chi), ch c 3 chi chi m 2 l i.
n i

trung b nh.

h i, n xương c nh n,

c nư c bi n.

n ph n b nhi u nh t


c

ở

c

n c u di p

t
,

n v nd n u
c th nh

nh i

i

ng,

nt id

gi , n t i d gi .

h n t ch ư c các y u t

nh hưởng t i tài nguyên th c v t h Lan trong

khu v c. Gồm có (1) hi n tr ng công tác qu n lý tài nguyên, (2) t nh h nh khai
thác, (3) t nh h nh buôn bán, (4) th c tr ng gây trồng, nhân gi ng Lan t i khu

v c nghiên c u. Tr ng

vi c khai th c

n

bán và m t sinh c nh là nguyên

nhân quan tr ng làm suy gi m s loài và s lư ng cá th Lan trong khu v c.
h n t ch ư c nh ng thu n l i, h
các loài lan trong khu v c,
Gi i pháp v
xã h i.

hăn

i v i vi c b o tồn và phát tri n

xu t ư c các hư ng gi i pháp trên ba khía c nh:

u n lý, gi i pháp v khoa h c công ngh , gi i pháp v ch nh s ch


H Lan, hay h Lan (Orchidaceae) là m t h thu c l p th c v t m t lá m m l p Hành ( Liliopsida) và thu c ngành Th c v t có hoa - th c v t H t kín
(Angipspermae = Magoliophyta). H Lan là m t trong nh ng h l n nh t c a gi i
Th c v t và phân b kh p nơi tr n th gi i.
Vi t

c hơn 900 loài lan phân b r ng rãi trên c nư c. Chúng có kh


năng sinh trưởng, phát tri n t t ch h

ẹp, có th s d ng làm nguồn gen quý

cho công tác lai t o gi ng hoa lan. Song, các loài lan r t nh y
c m v i s th y

i trư ng s ng và trở thành nh ng sinh v t ch th

i c

ph n ánh ch t ư ng

i trư ng t nhiên, ph n ánh tính n

nh c a sinh c nh

nơi chúng phân b .
h ng

u ng, huy n

uy n, t nh H Giang nằm trong Khu b o tồn

thiên nhiên Phong Quang, c t ng di n t ch t nhiên t n x
di n t ch trên n i

chi m ch y u, v i r t nhi u l i

ư c ph t hi n. H th c v t ở


3.472,17 ha, trong

ng, th c v t qu hi m

y mang nh ng n t i n h nh cho khu v c n i

vôi

c a khu b o tồn.
Trên khu v c n i

vôi c a x c r t nhi u c c l i lan phân b , c c l i n y

thư ng xuyên b khai th c nhằm m c
ch

i tư ng thu g

suy gi m v s

ch l m c nh, l m thu c t i nh ho c b n

. Trư c hi n tr ng

, c c l i lan ang rơi v o t nh tr ng b

ư ng v khu phân b , nhi u l i

Tuy v y, c c h t


ng, chương tr nh

trở nên hi

g p.

b o v ho c nghiên c u b o tồn c c

l i lan c n h n ch , t ư c quan tâm.
V i l do trên,

t i“
G

họ Lan

”

ư c th c hi n v i mong mu n g p ph n b o tồn v ph t tri n nguồn t i nguyên c
gi tr thẩ

m v kinh t n y.

1


N1
G


G

1.1.
gư i ta c tưởng rằng c y n ư c bi t
bằng ch Hy L p, vào kho ng nă
Hoàng H ,

.

h ng 5

n

nă

ph i n i

v trư c t c

ở th i

phương

ng

hương thơ

h

h ng T


d

c Ti n

c

u ti n d ng t
ch

n Magoliophyta, ph n

- 5 trư c c ng nguy n

Pharastus (

rchid

nh cv

ch

n

t

n ind

h ng T


nv v

ch

vu c

55 -

nh ng

ư c d ng ch
h ng tr

trư c c ng nguy n
châu Âu b t

c y

p

c

u

p h nh Lilidae, c
ng nh h c v

5 , nă

ng

p,

ng c ng

ngư i

t n n t ng hi n

i

c ng b s p x p c c
h Land

ng

.

c tr nh v v lan c n ưu i t th i Hán Tông.
u

n lan t th kỷ th 18, sau Trung Qu c

nny s u

n B ch C p, H c

Hi n n y, nư c M có nhi u vư n
nă

th n i the


a lan ở Trung Qu c phát tri n r t s m, t th kỷ th

chính th c ra nh p vào ngành hoa cây c nh trên th gi i
Gallup & Tripping ở

t

p ơn t di p, thu c ng nh ng c

ch c th kỷ v c ng nh các thuỷ th th i b y gi mà lan
a c u.

ic c yc

ăn Th nh

n Orchidales,

n ng y n y d n the Tr n

chơi lan v

,
ăn

tông h Lan( A Tabuler view of the tribes of orchidaler) v t n c
ư r

trư c


n

i n c c tr n. gư i
-

n v

ẹp duy n d ng c

ăn hương, Tr nh

LanOrchidaceae, b

u tiên ở phương
bi t v

guy n Ti n

Monoctyledoneae, h LanOrchidaceae ở tr ng
n, th c v t h t

n
, h

c
n

p


guy n

lan Orchida thu c h

ic

n ư c ch

hương thơ . The c c t c gi Tr n
hi- ương

n ư c bi t

n ngư i Trung

c ng nguy n .
c

5 trư c Công nguyên (theo Ph m

-

hưng th c ra, cây hoa

ng, n i v h

u tiên ở châu Âu qua b n vi t tay

nt


n hàng

i h p các mi n c a
nh rồi Ki n Lan.... Lan
nă

n y.

a lan dùng cho k ngh c t b ng như

rb r nhưng c ng ph i nh p hàng tri u

t c c nư c Âu Châu và châu

cung ng cho th trư ng tr ng nư c.
2

ỗi


Trư c nă

, nư c M khơng có nhi u gi ng n v c ng h ng c nhi u

ngư i th ch chơi n h y vư n lan.
ư c

nh

nơi nghi n c u v


ưu tr hồ sơ nh ng lồi th o m c hay bơng

hoa, t t c tên tu i c a nh ng loài thào m c h y b ng h
tr ở Anh Qu c.

u nă

u ư c ăng

a lan m i ư c nh p c ng v

r t gi i h n. Lúc b y gi

a lan r t

v ưu

nư c M nhưng

t giá, giá tính t ng c m t, dù c khơng có

lá, hay c có lá giá c c ng h ng h c bi t bao nhiêu. Có nhi u lo i, m t c v i
giá có th t i

,v

th i

u


hưng khi chi n tranh th th II b t

ư c m t chi c xe hơi

u, t t c nhiên li u ch dành cho chi n tranh,

n n c c vư n lan ở nư c Anh khơng cịn nhiên li u
ng n a. Vì khơng mu n m t nh ng lo i
ph i xu t r nư c ng i, tr ng

i tinh.

n

sưởi m cho lan vào mùa
g y gi ng nhi u nă , n n h

c c nư c M .

Theo t p chí (Chinese Cymbidium History Part 1) Hi n nay t i M
nh ng nghiên c u v c y

có

a lan ở m t s khâu k thu t sau:
i trư ng) trồng, mỗi m t i u ki n khác nhau có th

+ Nghiên c u giá th
dùng các giá th khác nhau.


+ Nghiên c u v thay ch u và tách cây
ẩm

+ Nghiên c u v

+ Nghiên c u v ánh sáng
+ Nghiên c u v nhi t

t i sinh trưởng và phát tri n

+ Nghiên c u v bón phân
nh gi

+ Nghiên c u v b r

h năng sinh trưởng c a cây.
ƣ

Hi n nay, m t s loài lan quý hi m v n tồn t i như Th nh
i m c bi n,

i m c,

ng v , Th nh trư ng,

g c, M c en,

ng i m..., giá tr mỗi ch u


lan nh lên t i vài tri u ồng th m chí c ch c tri u ồng khi t n

n xuân v

(Tr n H p1998; Tr n Duy Quý và c ng s , 2005; Nguy n Công Nghi p, 2005;
Nguy n Thiên Tích, 1996...).
i t
ti n c

h

, d u v t nghi n c u v
s tv

nở

i t

nb n
i
3

s

u h ng r r t

urei -

h truy n gi


, ngư i

u

ngư i ồ


h , ng
“

t c y

nở

i t

n

r c chin chinensis , g i t n c c c y
i t

nă

tr ng cu n

n tr ng cu c h nh tr nh

Aerides, Phaius v Sarcopodium...

tr ng cu n “ ener


u ti n v

ư c eth

v

n nă

ph n

er ghi i

nteru

(1862-1883) (d n theo Nguy n H u Huy - Phan

Ch s u hi ngư i h p

n Vi t Nam thì m i có nh ng cơng trình nghiên

Ng c C p,1995)

c u
ư c cơng b

ng

nư c


lồi cho c

là F.gagnepain và A.gnillaumin mơ t 70 chi gồm 101

ng

ương tr ng b "Th c v t

ng

ương ch "

r

Genera Indochine) do H. Lecomte ch biên, xu t b n t nh ng năm 1932 - 1934.
nư c t

bi t ư c 897 loài thu c 152 chi c a h hoa lan (d n theo

ương u n Trinh,
ưu,

c T

ng Xuy n hư, guy n M nh Hà, Tr n Tu n Anh, Nguy n

guy n Tr n Oánh, Nguy n Phúc Hi u, Tr n Duy Quý, 2005).

Nguồn gen hoa lan c a Vi t Nam r t phong phú, tr ng


n

ng Th o chi m

kho ng 30 – 40% trong t ng s các loài lan c a Vi t Nam (Nguy n

gh

Th n,

2000).
Tr ng i u ki n h i nh p,
t c

u tư phát tri n công nghi p,

th và du l ch v i

cao, nhu c u v hoa cho n i tiêu và xu t khẩu gi tăng

nh. Hoa, cây c nh

mang l i nguồn thu nh p
h i nh p v
nă

ng

i s ng văn h


ch ngư i trồng h , ồng th i th c ẩy du l ch,
tinh th n c a qu c gi .

có nh ng công ty hàng

s n xu t và tiêu th hoa lan doanh thu lên hàng tỷ ồng như Sài gòn Orchidex,

cơng ty hoa Hồng Lan..., song các cơng ty này ch y u buôn bán các gi ng lan
nh p n i.
Hi n n y tr ng nư c có nhi u ngư i sưu t m và nghiên c u v lan và c ng c
nh ng công ty trồng

n

bán và xu t c ng nhưng v i s v n h n hẹp, k thu t

th sơ n n h ng th nào c nh tranh n i v i c c nư c láng gi ng như Thái Lan,
i

n

c

t trên th trư ng qu c t t lâu.

Ngoài ra, do quy lu t qu c t b o v các gi ng v t và cây hi m quý do quy
ư c Convention on International Trade in Endangered Species of wild fauna and
4



f r

TE

c m mua bán m t s

c s n, cho nên hoa lan c a Vi t Nam khó

ng ư c chính th c nh p c ng vào Hoa Kỳ.
Tr ng hi

nhi u i bu n

thu ngư i vào r ng thẳ , n i c

b t kỳ l n, nh quý giá h y h ng e
i

ho c

ki m lan

b n ch c c i bu n Trung u c, Thái Lan

n v i giá r m t: 2 – 3 USD/kg. Nh ng c m lan r ng v n ư c bày

bán t i các h i hoa lan t i Santa Barbara hay South Coast Plaza có th là xu t
x t i Vi t Nam (d n the
n


Nói

i u n

ng .

t, khơng th không nh c

sinh s ng v sinh trưởng v i

n

a lan v i h ng tră

a lan ngo i nh p. Theo các nhà nghiên c u, hi n t i

t có kho ng 300 lồi lan và trên 300 gi ng
hương. T nh ng nă

khoe s c t

a lan n i và ngo i nh p cùng

, i n hi p khoa h c s n xu t

th c hi n m t s phương ph p gh p
nghi

i cùng


t

i gi a các loài lan, gieo h t lan trong ng
phương.

duy trì nguồn lan t nhiên c

Bên c nh cịn có m t gi ng lan mà duy nh t ch có ở
Cymbidium Insigne var Dalatensis (hồng

n,

y

,màu s c hoàn toàn khác bi t v i nh ng gi ng

t
i

n

gi ng lan
n v c ng

c

bi t, các nhà khoa h c

ng ch nh n gi ng, và trồng r ng rãi (d n theo Vietnam Records Books).
Vi n Công ngh Sinh h c th c v t, trư ng


i h c Nông nghi p I Hà N i

i trư ng nhân nhanh m t s gi ng lan

thành công trong vi c nghiên c u m t s

Hồ i p (Phalaenopsis) (Nguy n Quang Th ch và c ng tác viên, 2005).
Vi n Di truy n Nông nghi p
r

ư c s n xu t, bư c
c
-

tài, d

n

u m i khởi

n thơ

ư

ng do m t s y u t khách quan...

tài (Nghiên c u sinh): Nghiên c u phát tri n m t s gi ng

s gi ng h


(1996-

t s nghiên c u cây lan nhưng chư

nghi n c u:

mi n B c Vi t Nam (1996 –

-

c

.

thu th p,

a lan thơ

ở

nh gi v nh n nh nh ư c m t

ở mi n B c Vi t Nam

t i

i u tra, thu th p nguồn gen cây hoa cây c nh trong toàn Qu c

.


t i i u tra, thu th p, phân vùng nguồn gen cây hoa, cây c nh

trong toàn qu c tr ng

c c yh

n.
5


-

tài: Nghiên c u ch n t o m t s gi ng hoa có giá tr (Lan,

c c…

-

5

tuy n ch n ư c m t s gi ng hoa có nguồn g c nh p n i

và xây d ng quy trình k thu t nhân gi ng m t s gi ng tr ng
Hồ i p (Phalaenopsis
th p

nh gi nguồn gen hoa lan

ở tr ng nư c,


c gi ng hoa lan

ư c công nh n gi ng t m th i nă

.

nh thƣ gi a Vi t Nam và Thái Lan “Thu

tài h p tác qu c t theo Ngh
–

a lan, Hồng,

góp ph n c i ti n m t s gi ng hoa lan ở Vi t

5.

thu th p ư c 39 loài hoa lan t Thái lan và 5 loài hoa lan

nh gi

ư c m t s gi ng hoa lan có giá tr ở Vi t Nam và Thái

Lan t p trung vào m t s loài Ng c i
Hoàng H u (Cattleya),

n

i Tr u Rhych sty is gig nte


n

ng Y n (Ascocenda) và Hồ

i p

nd ,

(phalaenopsis).
- D án: Phát tri n gi ng hoa ch t ư ng cao (2001 – 2005) d
n tr ng

trang thi t b , nh p m t s gi ng hoa t t t

n

u tư

c 5 gi ng hoa lan Hồ

i p (Phalaenopsis)
- D án: Phát tri n m t s gi ng h

a lan ở Vi t Nam (2003 – 2005) (d án

P) t p trung nghiên c u và hồn thi n cơng ngh nhân gi ng bằng nuôi c y mô t
bào trên m t s gi ng lan thu c chi lan Ki m (Cymbidium).
-


tài: Nghiên c u ch n t o và k thu t s n xu t tiên ti n m t s lồi hoa

ch l c có ch t ư ng cao ph c v n i tiêu và xu t khẩu (hoa hồng, cúc, lily và lan
c t cành) (2006 – 2010).
-

tài: Thu th p

nh gi nguồn gen hoa lan Vi t

hai vùng mi n núi phía B c v

v

ồng bằng B c B , tri n khai nă

ưu gi chúng t i
.

t li u

tài chú ý t i các lồi lan c a núi r ng phía b c Vi t Nam...
Các k t qu nghiên c u tr ng v ng i nư c c c
hoa lan c a Vi t Nam trong nh ng nă
- Thu th p

nh gi

ts


g n

i

tài, d án nghiên c u v

y t p trung vào m t s n i dung sau:

n thơ

c a mi n B c Vi t Nam.

- i u tra kh o sát nguồn gen hoa lan c a Vi t Nam.
- Nh p gi ng,

nh gi v tuy n ch n m t s gi ng hoa lan có nguồn g c ở

nư c ngồi.
6


- Nghiên c u quy trình nhân nhanh gi ng tr ng invitr

i v i lan Hồ i p

(phalaenopsis).
Bên c nh ó có nhi u các nghiên c u v

n d Trư ng


i h c lâm nghi p

tri n h i. i n h nh như
ă

,

g

ăn ơn v

nh

trư ng

i h c Lâm nghi p

c i m sinh v t h c, kh năng nh n gi ng và làm

ti n hành nghiên c u m t s

thu c c a loài Lan kim tuy n (Anoectochilus staceus Blume, 1825) t i vư n qu c
gia Ba vì – Hà N i. K t qu nghiên c u

nh gi

ư c

c i m sinh h c, kh


năng nh n gi ng và m t s công d ng làm thu c c a loài.
ă

, t c gi

nghiên c u ư c m t s

g

ăn Th i – Trư ng

i h c Lâm nghi p

c i m v hình thái, v t h u,

ti n hành

c i m gi i ph u lá, kh

năng ch u n ng c a lá loài Lan kim tuy n (Anoectochilus setaceus Blume) t i vư n
qu c gia Ba Vì.
ă

, t c gi

nghiên c u

c

g


ăn T i – Trư ng

i m sinh v t h c,

c

i h c Lâm nghi p

ti n hành

i m phân b

c a loài Lan tuy n

(Anoectochilus roxburghii (Wall), Lindl) t i vư n qu c gi

cơ sở cho

vi c b o tồn và phát tri n loài. K t qu nghiên c u
thư ng phân b ở

ic

t 900m trở

n, c

ch th y Lan kim tuy n


i u ki n khí h u l nh v

t

ir t

ẩm.
ă

, t c gi

hành nghiên c u v

h ng

ăn h – Trư ng

c i m hình thái và phân b

i h c Lâm nghi p

ti n

c a loài Lan kim tuy n

(Anoectochilus setaceus Blume, 1825) ở vư n qu c gia Xuân ơn, t nh Phú Th .
K t qu nghiên c u cho th y t i vư n qu c gi
phân b ở ki u r ng kín lá r ng thư ng x nh
lá r ng thư ng xanh á nhi t
phân b và s


ư ng

u n ơn,
ư

nhi t

n i

tuy n thư ng

i và ki u r ng kín

i núi th p. Lan kim tuy n ư c phát hi n có khu

ng b suy gi m nghiêm tr ng. C n tri n khai nhân gi ng và

trồng chúng, cung c p nguồn dư c li u xu t khẩu.
Th ng

nă

, t c gi

h ng ăn h , ương uy ưng – Trư ng

i

h c Lâm nghi p và tác gi Nguy n Trung Thành – Trư ng


i h c Khoa h c T

nhi n,

c i m hình thái và

i h c Qu c gia Hà N i

ti n hành nghiên c u v
7


phân b c a loài Lan kim tuy n (Anoectochilus setaceus Blume) ở vư n qu c gia
T

o, t nh

nh h c.

Nguy n Th Th o và c ng s ,

tr ng b

c

“

c i m phân b c a


loài Lan kim tuy n tơ t i Khu B o tồn thiên nhiên Côpia, Thu n Châu, ơn
i u tr

ư c 18 loài trong Orchidaceae.

Tuy c c
v t nh

t i v lan hi n n y h ng c n

d ng v ph n b c c

i

nt ix

i

.

ng, c c

t i nghi n c u

h ng u ng, huy n

uy n, t nh

i ng c n h n ch .
lan

Giang.
Tr ng nh ng nă
Giang
d ng
h c

c

u , t i hu v c x

t s c ng tr nh,

h ng

u ng t nh

ng hi, T p ch
ư c5

i thu c

x , Th ng v
nhi u

nc c

g c

th


nh gi

i th c v t tr ng hu v c d trư ng
t i “

i ng t c gi

ng

h h c v c ng ngh
chi v

uy n, t nh

t i nghi n c u ư c tri n h i nhằ

i h c i u tr ph n b c c
nghi p th c hi n.

h ng u ng, huy n

th c v t hu b
ăn

,

nghi p s

h thu c


n. Tuy nhi n, c c

t i

i tư ng thu c th c v t h Lan c

sơ s i.

8

guy n
nă

i

tồn thi n nhi n
i t

ch, h

.

ng nh th c v t b c c
ư c tri n h i n y chư

x c

nh

ương

c p

hu v c h c th ng tin v n c n


2
G

ƢƠ G

G

. . .
Cung c p cơ sở khoa h c nhằm b o tồn và phát tri n các loài th c v t h Lan
t i x Phong Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang.
. . .
nh ư c th nh ph n v th c tr ng phân b l i th c v t h Lan t i x

-X c

Phong Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang.
xu t ư c m t s gi i pháp b o tồn loài t i x Phong Quang, huy n V

-

Xuyên, t nh H Giang.
ƣ
- Đố ượng nghiên cứu: T t c c c l i th c v t h Lan ( Orchidaceae) phân
b t i 4 thôn (1) thôn L ng Trâu, (2) thôn L ng C ng, (3) thôn L ng Gi ng A, (4)
thôn L ng Gi ng B t i x Phong Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang.

- Nghiên c u th nh ph n l i th c v t h Lan t i x Phong Quang, huy n V
Xuyên, t nh H Giang.
- Nghiên c u
-

c i m phân b c a c c l i lan trong khu v c nghiên c u.

nh gi c c y u t t c

ng t i t i nguyên th c v t h Lan t i khu v c

nghiên c u.
xu t m t s gi i ph p b o tồn v ph t tri n c c l i Lan t i khu v c

-

nghiên c u.
ƣơ
. . .
- Thu th p tài li u c

ọ
i n u n

ọ .
n i u tr như b n ồ

tr ng r ng (s hóa), tài li u, s ch b ,…c

i n u n


a hình, b n ồ hi n

n loài Lan và tài li u v

i u ki n t nhi n, i u ki n kinh t xã h i c a khu v c nghiên c u.

9


. . .

.
ư

- Trong qu tr nh i u tra thu th p s li u, tôi

ti n h nh ph ng v n 30 h
TT

dân thu c 4 thôn v c c c n b huy n, ban qu n l

h ng

u ng

thu

th p c c thông tin c n thi t v c c l i Lan trong khu v c nghiên c u.
* Ph ng v n cán b huy n, ban qu n lý KBTTN Phong Quang t i x Phong

Quang, huy n V Xuyên, t nh H Giang v m t s v n

sau:

- Tình hình chung v kinh t , xã h i huy n V Xun.
phương.

- Tình hình phát tri n nơng lâm nghi p c

i n tr ng s n xu t

nông lâm nghi p.
* Ph ng v n 30 h gi

nh thu c xã Phong Quang, huy n V Xuyên.

- N i dung ph ng v n ư c th c hi n bằng c c phi u h i

ư c chuẩn b

trư c (B ng h i c th như trong ph n ph l c), nh n d ng c c l i lan qua s ch,
tranh, nh m u. N i dung ph ng v n t p trung v o c c v n
- Th nh ph n l i: Nh ng l i lan n o
quan s t v tr l i theo tên
- Nơi s ng: B t g p hay
- Tr

sau:

bi t ( d ng nh m u


ngư i dân

a phương).
t ng khai th c l i ở

ư ng: So s nh v i th i gian c ch

, s ng ở môi trư ng n o.

y kh ng 5 năm tăng hay gi m.

- Th i gian ra hoa: Ch ng ra hoa v o th ng n o trong năm.
- Thu nh p c

ngư i dân t vi c khai th c c c l i lan, t nh h nh khai th c t i

nơi sinh s ng.
M c tiêu ph ng v n: Thu th p các thông tin v thành ph n
phương v
gi

u v t trồng t i nh , x c

i the t n

nh sơ b vùng phân b c a các loài.

ư c t nh h nh khai th c lan t i khu v c nghiên c u.


ư c ph ng v n

10

a
nh

nh s ch nh ng ngư i


STT

Họ và tên ch h

Tuổi

1

n ăn

nh

54

2

ng Th

n


48

i ng

3

ng ăn Tr ng

4

Nam

T y

n ng

Dao

u nb n

45

9

h u ăn
ng ăn

10
11


nh

nh X ng
ng Th

12

y

ng ăn i n

14

Th

15

nh

16

ng ăn

17

ng Th

Dao

Th x y


ng

n ng

57

Nam

Mông

n ng

42

Nam

Kinh

n ng

55

Nam

T y

46

Nam


ng
T y

46

ng

13

Nam

43
n

n ng

47

Tri u h nh hương
i

Hoa

n ng

6

8


Th x y

Mơng

72

u

Dao

Nam

Tri u Th Nh y
Th

Nam

Dân t c

42

5

7

Gi i tính

58

Nam


Mơng

54

Nam

T y

42

Mơng

n ng
u nb n
n ng
nb
n ng

T y

u nb n

T y

n ng

T y

n ng


u

49

h n

41

18

ng ăn hi

50

Nam

19

u n

54

Nam

20

ng ăn h

47


Nam

T y

Th x y

21

Nguy n i Tư

50

Nam

Kinh

nb

22

guy n ăn

41

Nam

Kinh

u n


inh

ng Th Thi n

23

ăn Ti n

24
25

Th

26

Tri u Th

27

ng

28

n Th

29

i ng


30

i ng

u

Nam

nb

T y

40
41

ư

ng

Nam

46
n

h nh

55
48

Nam


41
52
Th nh

u tr nh ph ng v n,

Nam

44

t u

ư c th ng
11

v

n ng

n

n ng

ng

n ng

ng


n ng

Dao

u nb n

Mông

u nb n

Dao

n ng

Mông

n ng

Mông

n ng

c c

u bi u s u


1

lan

G

STT

V ic c

i ư c nh n gi ng v g y trồng th ng u

d n ư c th ng

v

inh nghi

c

ngư i

bi u s u

2

lan.

STT

ư
* Chuẩn b d ng c .
- Chuẩn b b n ồ, d ng c , v t tư
tri n khai th c


u, nhân l c i u tra, l p k ho ch

a.

* i u tra theo tuy n.
- Thi t

p tuy n tr n b n ồ, ti n h nh i u tr th c

t t c các tr ng thái r ng, các sinh c nh
- T ng s tuy n i u tr
i ng ,

ng

ng,

n

s

ch

i u

ư c

i di n trong khu v c.


tuy n thu c
n.

+ Tuy n 01 thu c thôn L ng Gi ng B:
T

i

u: 22,900034N ; 104,915552E

T

i m cu i: 22,898841N; 104,919988E

+ Tuy n 02 thu c thôn L ng Gi ng A:
T

i

u: 22,906244N; 104,915958E

T

i m cu i: 22,909683N; 104,914088E

+ Tuy n 03 thu c thôn L ng Trâu:
T

i


u: 22,885575N; 104,940847E

T

i m cu i: 22,891394N; 104,933216E

+ Tuy n 04 thu c thôn L ng C ng:
12

th n

ng

i ng

,

ng


T

i

T

i m cu i: 22,868322N; 104,939673E

1


u: 22,870291N; 104,937002E

ơ

họ Lan

- Trên các tuy n i u tra, ti n h nh quan s t ph t hi n các loài Lan bằng m t
thư ng ho c ng nh
x c

nh v

, ghi nh n thông tin bằng các thi t b như

nh tuy n i,

y nh, thi t b

nh v v trí g p lồi). T i c c i m i u tra trên

c c tuy n mở r ng ra thêm 20m mỗi bên. Thông tin thu th p ư c ghi ch p v o
m u bi u sau:
3

họ Lan

S hi u tuy n ........................
i

T


i

u tuy n:........................

T

i u tra:...................................
i m cu i tuy n:.........................

g y i u tr ....................................... gư i i u tra:.......................................
STT

ọ

cao

lan

c i m
sinh th i

13


c
c i

nh t


b tg pv

c

nơi c

i lan ph n b bằng

sinh th i v tr ng th i r ng nơi lan ph n b

ồ tr ng th i r ng
c

th

c

tr

i

i b t g p ư c ch p nh

x

ư cx c

y

nh d


.

tr n b n

h ng u ng.

c t v thu h i

u ti u b n ph c v gi

nh.
- Thu th p

u Tr n tuy n i u tr , n u ph t hi n th y

h nh ghi ch p

y

c c th ng tin v

g p. Trư ng h p h ng th thu
- guy n t c thu
h

n uc .

ỗi


u

i

n ch ng t ti n

phi u i u tr . Thu th p c c

u

nb t

u, ch ng t ti n h nh ch p nh.

h ng t

yt nb c y

i b t g p thu th p t nh t -

nb
u.

c

gồ

Th n, , r v

u thu ư c ph i ghi


r th ng tin i n u n.
nh

i sơ b t n

hi ch p t

i.
,

i u tr v nh n eti et .
n thu th p ư c,

c , ng y gi ghi nh n, nơi ghi nh n... v

h n eti et ch v

ph c v ch vi c i

phi u

t i ni n v g n tr c ti p v i
nh,

nh

u

i n i nghi p.


ư

2.4.2.3.
ứ

a,

- S d ng phương ph p h nh th i s s nh. Th

h o các

ki n chuyên gia

v t i i u chuyên kh o v th c v t, các nghiên c u v h Lan trong nư c và qu c
t ph c v gi

nh m u.

- C c t i li u ư c s d ng

tra c u gồm c :

+ Nguy n Ti n Bân (2005), Danh lục các loài th c vật Vi t Nam, t p III,
Nxb. Nông nghi p, Hà N i.
+

ng

ăn


uy

, An inventory of Orchidaceae from The Lam Vien

Plateau VietNam
+ Tr n
NXB Văn h
+

ương

p

. Lan Vi t Nam, t p 9 - Chi H ng th o Dendvobium Sw,

dân t c.
c Huy n, Th c vật chí Vi t Nam (Flora of Vietnam), Tập 9 .Nhà

xu t b n Khoa h c v

thu t.
14