LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tại trƣờng Đại học Lâm nghiệp, để đánh giá kết
quả học tập và hoàn thiện quá trình học tập tại trƣờng, gắn lý thuyết vào
thực tiễn. Đƣợc sự đồng ý của trƣờng Đại học Lâm nghiệp, Khoa Quản lý
tài nguyên rừng và Môi trƣờng, cùng thầy giáo hƣớng dẫn, em đã tiến hành
thực hiện khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Nghiên cứu tính đa dạng và
phân bố của các loài địa lan tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc
Giang làm cơ sở đề xuất giải pháp bảo tồn”.
Sau một thời gian làm việc nghiêm túc báo cáo của em đã hoàn
thành. Trong thời gian thực hiện đề tài, ngoài sự nỗ lực của bản thân, em đã
nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, các cá nhân trong và
ngoài trƣờng.
Nhân dịp này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới các
thầy cô trƣờng Đại học Lâm nghiệp, các thầy cô trong Khoa Quản lý tài
nguyên rừng và Môi trƣờng đã truyền đạt kiến thức quý báu cho em trong
thời gian học tập tại trƣờng. Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn thầy giáo
Thạc sĩ Phạm Thanh Hà đã luôn quan tâm, tận tình hƣớng dẫn và đóng góp
những ý kiến q báu cho em trong thời gian hồn thành khóa luận.
Đồng thời, em xin chân thành cảm ơn Ban quản lý khu bảo tồn Tây
Yên Tử, cùng toàn thể cán bộ của các trạm kiểm lâm trong khu vực xã An
Lạc đã tận tình giúp đỡ em trong thời gian nghiên cứu tại địa phƣơng.
Mặc dù đã rất cố gắng nhƣng do thời gian nghiên cứu có hạn, kiến
thức của bản thân cịn nhiều hạn chế nên bài khóa luận của em khơng thể
tránh khỏi thiếu xót. Em rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến từ các q
thầy cơ.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Sinh viên thực hiện
Đỗ Khánh Huyền
i

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC MẪU BIỂU
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................... 1
Chƣơng 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................... 2
1.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................... 2
1.1.1. Một số khái niệm liên quan ................................................................. 2
1.1.1.1. Phân loại thực vật ............................................................................. 2
1.1.1.2. Khái niệm đa dạng sinh học ............................................................. 2
1.1.2. Cơ sở khoa học .................................................................................... 2
1.1.3. Những đặc điểm sinh học của Lan ..................................................... 4
1.1.3.1. Cơ quan sinh dƣỡng ......................................................................... 4
1.1.3.2 Đặc điểm cơ quan sinh sản của Lan .................................................. 5
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngồi ....................................................... 6
1.3. Tình hình nghiên cứu ở Viêt Nam ......................................................... 7
1.4. Tình hình nghiên cứu các loài địa lan tại xã An Lạc huyện Sơn Động
tỉnh Bắc Giang ............................................................................................... 9
Chƣơng 2 MỤC TIÊU, NỘI DUNG, GIỚI HẠN, PHƢƠNG PHÁP ........ 10
NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 10
2.1. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 10
2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 10
2.3. Giới hạn nghiên cứu ............................................................................. 10
2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................... 10
2.4.1. Phƣơng pháp kế thừa có chọn lọc ..................................................... 10
2.4.2. Phƣơng pháp điều tra ngoại nghiệp .................................................. 11
2.4.2.1. Phƣơng pháp lập tuyến điều tra ..................................................... 11

2.4.3. Phƣơng pháp xử lý nội nghiệp .......................................................... 15
ii


2.4.3.1. Phƣơng pháp xác định tên loài ....................................................... 15
2.4.3.2. Phƣơng pháp lập danh lục tên các loài địa lan ............................... 16
2.4.3.3. Phƣơng pháp lập bản đồ cho từng loài Địa Lan ............................ 16
2.4.3.4. Phƣơng pháp đánh giá các tác động ảnh hƣởng, đề xuất giải pháp17
Chƣơng 3 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN- KINH TẾ -XÃ HỘI ......................... 18
3.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................ 18
3.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................ 18
3.1.2. Đặc điểm địa hình ............................................................................. 18
3.1.3. Địa chất thổ nhƣỡng .......................................................................... 18
3.1.4. Khí hậu thủy văn ............................................................................... 19
3.1.4.1. Khí hậu ........................................................................................... 19
3.1.4.2. Thủy văn......................................................................................... 20
3.2. Điệu kiện dân sinh – kinh kế - xã hội .................................................. 20
3.2.1. Dân số và thành phần dân tộc ........................................................... 20
3.2.2. Hiện trạng phát triển kinh tế ............................................................. 20
3.2.2.1. Sản xuất nông nghiệp ..................................................................... 20
3.2.2.2. Về lâm nghiệp ................................................................................ 21
3.2.3. Trình độ học vấn ............................................................................... 22
Chƣơng 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................... 23
4.1. Thành phần các loài địa lan tại khu vực nghiên cứu............................ 23
4.2. Giá trị sử dụng của các loài địa lan tại xã An Lạc ............................... 24
4.3. Bản đồ nghiên cứu các loài địa lan trong khu vực nghiên cứu ............ 26
4.3.1. Vị trí phân bố lồi Lan kiếm thanh ngọc .......................................... 27
4.3.2. Vị trí phân bố lồi Lan kiếm lơ hội ................................................... 28
4.3.3. Vị trí phân bố lồi Lan kiếm tàu ....................................................... 29
4.3.4. Vị trí phân bố lồi Lan đất hoa dày................................................... 30

4.3.5. Vị trí phân bố lồi Lan mai đất lá to ................................................ 31
4.3.6. Vị trí phân bố lồi Lan bạc diệp tối .................................................. 32
4.3.7. Vị trí phân bố lồi Lan sống thuyền cơ nốc ...................................... 33
4.4. Các yếu tố và mức độ ảnh hƣởng tới các loài địa lan trong tự nhiên .. 34
4.4.1. Hiện trạng quản lý tài nguyên rừng tại khu vực nghiên cứu ............ 34
iii


4.4.2. Vấn đề khai thác và buôn bán địa lan tại khu vực nghiên cứu ......... 35
4.4.3. Thực trạng gây trồng địa lan tại địa phƣơng ..................................... 37
4.4.4. Nguyên nhân gây ảnh hƣởng tới số lƣợng loài địa lan trong tự nhiên
..................................................................................................................... 38
4.4.4.1. Các tác động trực tiếp .................................................................... 38
4.4.4.2. Tác động gián tiếp .......................................................................... 39
4.5. Đề xuất giải pháp phát triển và bảo tồn các loài địa lan trong địa
phƣơng ......................................................................................................... 41
4.5.1. Những vấn đề trong bảo tồn và phát triển địa lan tại địa phƣơng .... 41
4.5.2. Các giải pháp đề xuất ........................................................................ 42
4.5.2.1. Giải pháp về quản lý ...................................................................... 42
4.5.2.2. Giải pháp về nâng cao nhận thức ngƣời dân địa phƣơng và trang bị
kiến thức cho lực lƣợng kiểm lâm trong cơng tác bảo tồn các lồi địa lan . 43
4.5.2.3. Giải pháp về phân vùng cụ thể cho việc bảo vệ các lồi có nguy cơ
đe dọa cao .................................................................................................... 44
4.5.2.4. Giải pháp về chính sách xã hội ...................................................... 44
4.5.2.5. Giải pháp về kỹ thuật ..................................................................... 44
KẾT LUẬN – TỒN TẠI – KIẾN NGHỊ .................................................... 45
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ BIỂU

iv



TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
KHOA QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG VÀ MƠI TRƢỜNG
===============o0o===============
TĨM TẮT KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
1. Tên khóa luận: “ Nghiên cứu tính đa dạng và phân bố của các loài địa
lan tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang làm cơ sở đề xuất
giải pháp bảo tồn”.
(Study the diversity and distribution of species of orchid on land in An
Lac commune, Son Dong district, Bac Giang province basis on proposed
conservation measures )
2. Sinh viên thực hiện: Đỗ Khánh Huyền.
3. Giáo viên hướng dẫn: ThS. Phạm Thanh Hà.
4. Mục tiêu nghiên cứu:
Xác định đƣợc tính đa dạng về thành phần lồi, cơng dụng, vị trí
phân bố; đồng thời đánh giá đƣợc các tác động ảnh hƣởng tới các loài địa
lan tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang làm cơ sở đề xuất giải
pháp bảo tồn các loài cây này trong khu vực nghiên cứu.
5. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu tính đa dạng thành phần loài địa lan tại xã An Lạc,
huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang.
- Nghiên cứu tính đa dạng về cơng dụng của các loài địa lan.
- Xây dựng bản đồ phân bố cho các loài địa lan trong khu vực nghiên
cứu.
- Đánh giá các tác động ảnh hƣởng tới tài nguyên thực vật địa lan.
- Đề xuất các biện pháp bảo tồn tính đa dạng lồi địa lan trong khu vực.

v



6. Những kết quả đạt được
6.1. Về thành phần loài địa lan trong khu vực nghiên cứu
Tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang có tổng cộng 7 lồi
địa lan, thuộc 5 chi, chi có số lƣợng lồi nhiều nhất là Cymbidium với 3
loài, các chi khác chỉ có một lồi.
6.2. Về cơng dụng lồi địa lan trong khu vực nghiên cứu
Các loài địa lan phát hiện đƣợc đều có cơng dụng làm cảnh, ngồi ra
có 2 lồi đƣợc ngƣời dân sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
6.3. Về bản đồ các loài địa lan trong khu vực nghiên cứu
Đã xây dựng đƣợc 7 bản đồ thể hiện vị trí và trạng thái rừng nơi các
lồi địa lan phân bố tại xã An Lạc.
6.4. Các yếu tố ảnh hƣởng tới các lồi địa lan trong tự nhiên
Phân tích đƣợc các yếu tố ảnh hƣởng tới tài nguyên loài địa lan tại xã
An Lạc, bao gồm:
(1) Hiện trạng quản lý tài nguyên rừng tại khu vực nghiên cứu.
(2) Vấn đề khai thác và buôn bán địa lan tại khu vực nghiên cứu.
(3) Thực trạng gây trồng, nhân giống địa lan tại địa phƣơng.
(4) Nguyên nhân gây ảnh hƣởng tới số lƣợng lồi địa lan trong tự
nhiên gồm có ngun nhân trực tiếp, gián tiếp từ tự nhiên và con ngƣời.
6.5. Về đề xuất một số giải pháp bảo tồn
Đề xuất đƣợc năm giải pháp chính nhằm bảo tồn các lồi địa lan cho
khu vực nghiên cứu.
Hà Nội, ngày 6 tháng 6 năm 2015
Sinh viên

Đỗ Khánh Huyền
vi



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT

Cụm từ viết tắt

Chú giải

1
2

BQL
CP

3

CT - TW

4

E/N

Kinh độ đông/ Vĩ độ bắc

5

GPS

Global Positioning System (Hệ thống định vị toàn cầu)


6
7

GS
HĐBT

Giáo sƣ
Hội đồng Bộ trƣởng

8

IUCN

The International Union for Conservation of Nature and
Natural Resources (Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế)

9
10
11

KBTTN
NXB
QĐ

Khu Bảo tồn thiên nhiên
Nhà xuất bản
Quyết định

12


SWOT

Phân tích thuận lợi khó khăn, cơ hội, thách thức

13
14
15
16

TT
TTg
UBND
VQG

Thứ tự
Thủ tƣớng
Ủy ban nhân dân
Vƣờn quốc gia

17

WRI

Ban quản lý
Chính phủ
Chỉ thị - Trung ƣơng

World Resources Institute (Tổ chức tài nguyên thế giới)

vii



DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Danh sách tham gia trả lời phỏng vấn điều tra ........................... 13
Bảng 4.1: Danh mục các loài địa lan tại xã An Lạc .................................... 23
Bảng 4.2: Số lƣợng loài địa lan theo các chi tại khu vực nghiên cứu......... 24
Bảng 4.3: Công dụng của các loài địa lan tại khu vực nghiên cứu ............. 25
Bảng 4.4: Tình hình khai thác địa lan tại khu vực nghiên cứu ................... 35
Bảng 4.5: Bảng điều tra cách thức gây trồng một số loài địa lan ............... 37

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Sơ đồ tuyến điều tra của xã An Lạc ............................................ 12
Hình 4.1: Bản đồ phân bố các loài địa lan điều tra đƣợc trong khu vực
nghiên cứu ................................................................................................... 26
Hình 4.2: Bản đồ phân bố Lan kiếm thanh ngọc ........................................ 27
Hình 4.3: Bản đồ phân bố Lan kiếm lơ hội ................................................. 28
Hình 4.4: Bản đồ phân bố Lan kiếm tàu ..................................................... 29
Hình 4.5: Bản đồ phân bố Lan đất hoa dày ................................................. 30
Hình 4.6: Bản đồ phân bố Lan mai đất lá to ............................................... 31
Hình 4.7: Bản đồ phân bố Lan bạc diệp tối ................................................ 32
Hình 4.8: Bản đồ phân bố Lan sống thuyền cô nốc .................................... 33
DANH MỤC CÁC MẪU BIỂU
Mẫu biểu 01: Điều tra các loài địa lan theo tuyến ...................................... 12
Mẫu biểu 02: BIỂU THỐNG KÊ THÀNH PHẦN CÁC LOÀI ................. 14
Mẫu biểu 03: BIỂU ĐIỀU TRA CÁCH THỨC NHÂN GIỐNG,.............. 15
Mẫu biểu 04: DANH LỤC CÁC LOÀI ĐỊA LAN TẠI XÃ AN LẠC ...... 16

viii



ĐẶT VẤN ĐỀ
Địa lan là những loài đƣợc biết đến nhƣ một loài hoa quý phái, hoa của
bậc vua chúa vƣơng giả. Địa lan có vẻ đẹp thanh cao và chứa đựng nhiều ý
nghĩa. Cùng với sự phát triển của ngành trồng Lan trong thời gian qua, loài
hoa quý này khơng chỉ làm đẹp hơn hình ảnh của Việt Nam trong con mắt của
du khách đến với đất nƣớc xứ sở nhiệt đới này mà còn mang lại hiệu quả kinh
tế cao. Tuy nhiên, đây cũng chính là một trong những nguyên nhân làm cho
những loài địa lan bản địa quý hiếm bị khai thác cạn kiệt, có nguy cơ tuyệt
chủng. Do đó cần thiết phải điều tra sự phân bố để biết loài đặc trƣng cho
từng vùng sinh thái và đánh giá khả năng thích ứng của một số dòng, giống
địa lan quý nhằm lƣu giữ, bảo tồn và phát triển thông qua việc khai thác hợp
lý.
Xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang là một trong năm xã
thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Tây Yên Tử, đƣợc thành lập theo quyết định số
82/2002/QĐ-UBND, ngày 24/5/2002 của tỉnh Bắc Giang, với tổng diện tích
tự nhiên là 199 km2. Đây là khu vực đƣợc đặc trƣng bởi hệ sinh thái rừng kín
lá rộng thƣờng xanh nhiệt đới và á nhiệt đới, ngồi ra do nằm trong vùng có
khí hậu nhiệt đới gió mùa, đất đai, khí hậu thuận lợi cho các loại động thực
vật rừng ở đây sinh trƣởng, phát triển nên quần thể sinh vật rừng ở đây rất
phong phú, đa dạng, trong đó có các lồi địa lan. Tuy nhiên, hiện nay khu vực
đã và đang phần nào chịu những tác động của con ngƣời nên các lồi Lan
trong địa phƣơng có nguy cơ suy giảm về số lƣợng lồi và mật độ quần thể, vì
vậy cần có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng cũng nhƣ cộng đồng ngƣời
dân địa phƣơng nhằm duy trì và phát triển bền vững nhóm lồi này.
Do vậy, để góp phần bảo tồn tính đa dạng sinh học cho khu vực xã An
Lạc nói chung và đa dạng các lồi địa lan nói riêng, là hết sức cần thiết. Do đó
tơi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu tính đa dạng và phân bố của
các lồi địa lan tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang làm cơ sở
đề xuất giải pháp bảo tồn”


1


Chƣơng 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1.1. Phân loại thực vật
Phân loại thực vật là một phận của thực vật học chuyên nghiên cứu về
việc sắp xếp các thực vật có đặc điểm giống nhau thành từng nhóm theo một
trật tự tự nhiên.
1.1.1.2. Khái niệm đa dạng sinh học
Đa dạng sinh học là toàn bộ sự phong phú của cơ thể sống và các hợp
sinh thái mà chúng ta là thành viên, bao gồm sự đa dạng bên trong giữa các
loài và sự đa dạng của hệ sinh thái.
1.1.2. Cơ sở khoa học
Phân loại Lan bao gồm ba khía cạnh. Trƣớc hết là đặt tên cho Lan, rồi
xác định chúng ở các bậc phân loại và trên thực tế ba phần này đều đƣa đến 1
mục đích rõ tên của một cây Lan và vị trí tƣơng quan họ hàng giữa nó với các
cây khác. Họ Lan ở trong lớp Đơn tử Điệp (1 lá mầm) thuộc ngành Hiển hoa
bí tử (có hạt hoa ở phía trái). Họ Lan đƣợc chia thành nhiều tông (tribus)
trong tông chia thành nhiều giống (genus) trong mỗi giống có nhiều đến nhiều
lồi (speeies)… ta gọi đó là thứ bậc phân loại. Mỗi đơn vị ấy đều có nguyên
tắc đặt tên bắt buộc.
Họ : Đƣợc lấy trong số giống tiêu biểu là Orchis thêm đuôi aceae.
VD: Orchidaceae Họ phụ: Có vần cuối là oideae.
VD: Orchidoideae Tơng: có vần cuối là eae
VD: Epidendreae Tơng phụ có vần cuối là onae.
VD: Dendrobinae Giống: Lấy tên của loài tiêu biểu thƣờng là lồi tìm
ra đầu tiên của giống đó.

VD: Dendrobium: Lồi gồm hai chữ Latinh; chữ đầu là danh từ chỉ
giống, chữ sau là tính thì chỉ đặc điểm của lồi đó.
2


VD: Dendrobium dnaconis. Thứ: khi các lồi cây có đặc điểm khác biệt
thứ yếu (sai khác về màu sắc hoa) thì đăng sau tên của lồi cịn kèm theo chữ
var var (variatas), dựa vào hình thái cấu trúc thân cây, hoa Lan phân thành 2
nhóm (theo Pfitzer).
- Nhóm đa thân (Symbodial).
- Nhóm đơn thân(Monopolial).
- Ngồi ra cịn một nhóm trung gian nằm giữa 2 nhóm trên nhƣng gồm
rất ít giống nhƣ các giống: Centropetatum, Phachyphlluu, Dicheae…
+ Cây đa thân: Gồm các giống Cymbidium, Dendrobium, Cattleya…
Cây đa thân gồm rất nhiều giả hành, mỗi giả hành có một số lá bao che
và mang rễ ở đáy. Đáy lá to ra tạo thành bẹ bao quanh giả hành, ở nách lá mỗi
bẹ lá có thể có chồi mà mỗi chồi có thể phát triển thành cành mang hoa (phát
hoa) hay tạo cơ quan sinh dƣỡng mới (giả hành mới). Sự phát triển của giả
hành có giới hạn sau một thời gian đạt kích thƣớc đầy đủ sẽ khơng tạo ra lá
mới nữa, các chồi ở nách lá sẽ tạo ra các chồi hoa và phát triển thành nhiều
phát hoa. Các lá già sẽ rụng đi các giả hành già sau một thời gian sử dụng hết
dinh dƣỡng thì chết, nhƣ thế mỗi giả hành khi khởi đầu là một chồi ở nách lá.
+ Cây đơn thân: Gồm các giống: Vanda, Phalaenopsis, Aerides,… thân
ln mọc cao về phía đỉnh sự mọc dài của đỉnh là khơng giới hạn nên thân
chỉ có một thân phát triển vô hạn theo chiều thẳng đứng. Sự phát triển này chỉ
ngừng khi đỉnh ngọn bị tổn thƣơng, lúc đó chồi bên nách lá sẽ xé rách bẹ lá để
mọc dài ra nhánh. Các nhánh cũng phát triển vô hạn về phía đỉnh có các cây
Lan cao và có cách lóng dài, lá mọc xa nhau nhƣ (Vanda) có nhƣng cây lá
khít nhau nên thân ngắn nhƣ (Hồ Điệp)… Dù các lá xa nhau là cho thân dài
hay lá xếp sít hầu nhƣ khơng thấy đƣợc thân, các cây Lan đơn thân cũng phát

triển vô hạn về phái đỉnh ngọn theo chiều thẳng đứng cho nên các phát hoa
bao giờ cũng xuất hiện ở bên thân chứ không bao giờ xuất hiện ở đỉnh ngọn.
- Phong lan đƣợc chia làm 3 dạng sống:
+ Sống bì sinh lấy cây khác làm giá thể gọi là phong lan;
3


+ Sống trên thảm mục gọi là địa lan;
+ Sống trên đá gọi là thạch lan.
1.1.3. Những đặc điểm sinh học của Lan
1.1.3.1. Cơ quan sinh dưỡng
Họ Lan tên khoa học là Orchidaceae là một họ thực vật có hoa thuộc bộ
Măng tây, lớp thực vật một lá mầm. Cơ quan sinh dƣỡng của hoa Lan rất
phức tạp, đa dạng khiến ta có thể nhầm lẫn chúng với các loại cỏ khác. Tổ
chức và cơ quan sinh dƣỡng của Lan, thay đổi theo phƣơng thức mà nó sống
và phát triển.
* Rễ:
Lan là họ sống phụ (bì sinh) bám treo lơ lửng trên các cây thân gỗ
khác. Các dạng thân gỗ nạc dài, ngắn mập hay mảnh mai đƣa cơ thể bò đi xa
hay chụm lại thành các bụi dày.
Rễ làm nhiệm vụ hấp thu chất dinh dƣỡng, chúng đƣợc bao bởi lớp mô
hút dày, ẩm bao gồm những lớp tế bào chết chứa đầy khơng khí, do đó nó ánh
lên màu xám bạc. Với lớp mơ xốp đó rễ có thể hấp thu đƣợc nƣớc mƣa chảy
dài dọc trên vỏ cây, lấy nƣớc lơ lửng trong khơng khí. Ở các lồi Lan sống
phụ sinh có nhiều đoạn phình lớn thành củ giả (giả hành). Đó là bộ phận dự
trữ nƣớc và chất dinh dƣỡng để nuôi cây trong điều kiện sống khô hạn khi
sống bám trên cao.
Củ giả rất đa dạng: Hình cầu hoặc hình thn dài xếp sát nhau hoặc rải
rác đều đặn hoặc hình trụ xếp chồng chất lên nhau để tạo thành một thân giả.
Cấu tạo củ giả: Gồm nhiều mơ mềm chƣa đầy dịch nhầy, phía ngồi là lớp

biểu bì, với vách tế bào dày, nhẵn bóng bảo vệ, tránh sự mất nƣớc do mặt trời
hun nóng. Đa số củ giả đều có màu xanh bóng, nên cùng với lá nó làm nhiệm
vụ quang hợp.
* Lá
- Hầu hết các loài lhong lan là cây tự dƣỡng, nó phát triển đầy đủ hệ
thống lá.
4


- Hình dạng của lá thay đổi rất nhiều từ lá mọng nƣớc đến loại lá phiến
mỏng.
- Phiến lá trải rộng hay gấp lại theo gân vòng cung, hay chỉ gấp lại theo
gân hình chữ V. Màu sắc lá thƣờng xanh bóng nhƣng có trƣờng hợp 2 mặt lá
có màu sắc khác nhau. Thƣờng mặt dƣới có màu xanh đậm hay tía, mặt trên
lại khảm nhiều màu sặc sỡ.
1.1.3.2 Đặc điểm cơ quan sinh sản của Lan
* Hoa:
Cụm hoa chùm thƣờng là nhiều hoa, đơi khi ít hoa hoặc đơn độc. Cụm
hoa dài thƣờng rủ thõng xuống, nhều lồi có cụm hoa đẹp, cụm có giá trị làm
cảnh. Lƣỡng tính hai bên. Màu sắc hoa đa dạng, sặc sỡ. Hoa đa số các lồi có
hƣơng thơm. Bao hoa chia hai vịng. Vịng ngồi gồm một lá đài giữa và hai
lá đài bên. Vịng trong gồm có hai cánh hoa và một cánh môi.
* Quả Lan:
Thuộc loại quả nang, nở theo 3-6 đƣờng nứt dọc. Quả có dạng cải dài
hình trụ ngắn phình ở giữa, khi chín quả nở ra và mảnh vỏ cịn dính lại với
nhau ở phía đỉnh và gốc..
* Hạt:
Hạt Lan rất nhiều, hạt li ti. Hạt chỉ cấu tạo bởi một lớp chƣa phân hóa,
trên một mạng lƣới nhỏ, xốp, chứa đầy khơng khí. Hạt trƣởng thành sau 2 - 18
tháng.


5


1.2. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngồi
Lan đƣợc khám phá đầu tiên bởi ngƣời Hy Lạp. Cha đẻ của ngành Thảo
mộc học. Theo Phrastus nhà Thực vật học đã nghiên cứu và đƣa ra các bài
thuốc đƣợc bào chế từ bộ phận hoa Lan thƣờng là rễ cây đã đƣợc ghi chép
trong các sách về thảo dƣợc. Salep (bột của Lan) là một loại nƣớc uống giải
khát.
Năm 1731, một nhà Thảo mộc học ngƣời Anh nhận một mẩu giò Lan
khơ từ Providence, Bahama. Ơng chăm sóc đặc biệt khi trồng thử, chỉ ngay
năm sau đó, Lan trổ hoa màu hồng nhạt xinh tƣơi và diễm lệ. Đó là Lan
Bletila purpura. Điều đó đã đánh dấu cành hoa Lan nở đầu tiên trên đất Anh.
Các nhà khoa học Âu –Mỹ mới bắt đầu nghiên cứu về Lan và tìm cách phân
loại theo các tiêu chuẩn: Điều kiện tăng trƣởng, sự sinh sản và hình dáng, năm
1790 Joanis Lorureio đã nghiên cứu và xuất bản quyển “Thực vật chí Nam
Bộ” (Flora Cochinchinesis) trong tập sách này Lorureio đã đặt ra một số Lan
mới trong đó có 2 giống rất quan trọng là Aerdes và Thrixspermum. Một số
mẫu Lan của ông đƣợc lƣu trữ tại Viện bảo tàng Anh Quốc còn đa số đƣợc
lƣu trữ tại Lisbon. John Lindley năm 1799, ông đã đi nhiều nơi để nghiên cứu
về Lan và để lại cho thế giới bộ sách có thể lại là một bộ Lan kinh vô cùng
quý báu, hiện nay giá 1200$. Ông mất năm 1865 và đƣợc tặng tƣớc hiệu
Father of Orchids - Ngƣời cha của hoa Lan.
Vào năm 1835, dân ở các nƣớc Nam Mỹ nhƣ Pesru, Bresil, Venezuela,
Colombia và Trung Mỹ, Bahama, Jamaica đã dùng nhà kính có điều chỉnh
đƣợc nhiệt độ và khơng khí ln lƣu đã thành công rực rỡ trong cách trồng
hoa Lan... Đến năm 1904, ơng Noel Bernard ngƣời pháp tìm thấy một loại
nấm vi ti (fungus) giúp cho sự nảy mầm của hạt Lan (orchid seed). Năm 1922
ông Lewis Knudson, ngƣời Hoa Kỳ đã nghiên cứu sự chuyển hóa chất đƣờng

giúp cho sự dinh dƣỡng của Lan bằng cách ông trộn thử đƣờng vào môi
trƣờng cấy bằng thạch (Agar agar) đã cho ông kết quả mỹ mãn. Sự khám phá
của ông đã mở ra cách mạng hóa cách gây giống Lan khơng cần qua sự trung
gian củ nấm nữa. Năm 1956, nhà sinh vật học George Morel đã nghiên cứu
6


dùng một tế bào trên chóp của một chồi Lan con mới đƣợc nhú từ giò Lan mẹ
đem cấy trên một mơi trƣờng cấy có chất dinh dƣỡng, ơng đã tách ra đƣợc vô
số cây Lan con từ “mục măng Lan” (module). Cách này là cái lợi là ta có thể
sản xuất Lan con giữ tính di truyền giống hệt cây Lan mẹ.
Theo F.Gbriger, 1971, tác giả nghiên cứu về Lan đã đƣa ra kết luận
Phong lan giảm dần khi phân bố giảm dần khi vƣợt quá vĩ độ nhiệt đới đến
vùng khí hậu lạnh, nhƣ ở vùng bán cầu Bắc có 75 chi và 900 lồi, ở vùng ơn
đới bán cầu nam có số chi và lồi ít hơn (40 chi và 500 loài). Năm 1975,
Seidenfaden dựa trên các cơng trình của Guillaumin và Gagnepain đã liệt kê
những lồi Lan của Lào, Campuchia, Việt Nam. Năm 1982, nhà thực vật học
ngƣời Nga Glakova nghiên cứu về tính đa dạng về hoa Lan đã điều tra thu
nhập đƣợc 250 loài.
Theo R.Lpreley, 1981, nghiên cứu sự phân bố của các loài Lan ở vùng
nhiệt đới Châu Mỹ, ông đã đƣa ra kết luận trong quá trình nghiên cứu thu
đƣợc 306 chi và 8266 lồi trong đó có nhiều lồi nổi tiếng trên thế giới
Cattlya 60 lồi, Epidendium 500 lồi, cịn ở vùng nhiệt đới Châu Á thu đƣợc
250 chi, 6800 loài trong đo có 1400 lồi thuộc chi Dendrobium, Coelogyne có
200 lồi, chi Phalaenopsis có 35 lồi, Vanda 60 lồi.
Giáo sƣ - tiến sĩ ngƣời Nga Leonid V. Averyanov, năm 1998, nghiên
cứu về Lan Việt Nam ơng đã tìm ra ba chi mới thuộc các họ Orchidaceae,
Araliaceae và phát hiện thêm 49 lồi Lan trong đó có 10 lồi đặc hữu của Việt
Nam. Ơng cịn cho biết trong rừng núi đá vơi ở Hịa Bình, Sơn La, Lai Châu
có rất nhiều lồi Lan đủ mọi giống.

1.3. Tình hình nghiên cứu ở Viêt Nam
Ở Việt Nam, ngƣời đầu tiên nghiên cứu về Lan là vua Trần Anh Tông
nhà vua cho lập Ngũ Bách Lan viên bên đồi Long Đỗ (nay là vƣờn Bách Thảo
Hà Nội) không những sƣu tầm, gây trồng Lan trong nƣớc mà cả Lan các nƣớc
Lan cận nhƣ Campuchia, Lào,Trung Quốc.
Năm 1972, trong quyển 2 bộ “Cây cỏ miền Nam Việt Nam” Giáo sƣ
Phạm Hồng Hộ đã mơ tả kèm hình vẽ với 750 lồi Lan ở Việt Nam.
Tháng 7 năm 2005, Vƣờn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng cùng với Giáo
sƣ Leorid Averagonov chuyên gia viện Hàn lâm khoa học Nga đã phát hiện

7


quần thể 3 loài Lan hài, đây là loài đặc hữu chỉ gặp ở vùng hẹp và từ lâu đã
đƣợc coi là báu vật của quốc gia.
Nông Văn Duy và cộng sự (2006), kết quả điều tra các loài Lan
(ORCHIDACEAE Juss.) Đặc hữu quý hiếm có giá trị kinh tế cao ở cao
nguyên LANGBIANG, tỉnh Lâm Đồng đã nghiên cứu đƣợc 220 lồi trong đó
có 30 lồi đặc hữu, q hiếm và trong đó có 76 lồi có giá trị kinh tế cao có
thể đƣa vào nhân giống, lai tạo đƣa vào phục vụ cho sản xuất.
Năm 2007, Ngô Văn Sơn và Vũ Mạnh Đàm trƣờng Đại học Lâm
nghiệp đã tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học, khả năng nhân
giống và làm thuốc của loài Lan kim tuyến (Anoectochilus staceus Bulume,
1825) tại Vƣờn quốc gia Ba Vì - Hà Nội. Kết quả nghiên cứu đã đánh giá
đƣợc đặc điểm sinh học, khả năng nhân giống và một số cơng dụng làm thuốc
của lồi.
Năm 2008, tác giả Ngô Văn Tài - trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã tiến
hành nghiên cứu đặc điểm sinh vật học, đặc điểm phân bố của loài Lan kim
tuyến (Anoectochilus staceus Bulume) tại Vƣờn quốc gia Ba Vì làm cơ sở cho
việc bảo tồn và phát triển loài. Kết quả nghiên cứu cho thấy loài Lan kim

tuyến thƣờng phân bố ở đai cao từ 90 m trở lên, có khí hậu lạnh và đất đai rất
ẩm.
Năm 2009, tác giả Phùng Văn Phê - trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã tiến
hành nghiên cứu về đặc điểm hình thái và phân bố của lồi Lan kim tuyến
(Anoectochilus staceus Bulume, 1825) ở vƣờn quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú
Thọ. Kết quả cho thấy tại vƣờn quốc gia Xuân Sơn, Lan kim tuyến thƣờng
phân bố ở kiểu rừng kín lá rộng thƣờng xanh mƣa mùa nhiệt đới và kiểu rừng
kín lá rộng thƣờng xanh á nhiệt đới núi thấp. Lan kim tuyến đƣợc phát hiện có
khu phân bố và số lƣợng đang bị suy giảm nghiêm trọng. Cần triển khai nhân
giống và trồng chúng, cung cấp nguồn dƣợc liệu xuất khẩu.
Năm 2009, tác giả Lê Thị Mận cùng với Trung tâm giống và Công
nghệ sinh học - trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã bƣớc đầu nghiên cứu kỹ thuật
nhân giống In vitro loài Lan kim tuyến (Anoectochilus staceus Bulume, 1825)
đạt đƣợc một số thành công nhất định.
Tháng 10 năm 2009, tác giả Phùng Văn Phê, Vƣơng Duy Hƣng –
trƣờng Đại học Lâm nghiệp và tác giả Nguyễn Trung Thành – trƣờng Đại học
8


Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tiến hành nghiên cứu về đặc
điểm hình thái và phân bố của loài Lan kim tuyến (Anoectochilus staceus
Bulume) ở Vƣờn quốc gia Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc.
Đỗ Văn Trừng và cộng sự, (2011), đã tiến hành nghiên cứu đa dạng
thực vật và giá trị bảo tồn ở Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Sùa, tỉnh Sơn La đã
điều tra đƣợc phân lớp mộc Lan là 571 loài.
Nguyễn Thị Thảo và cộng sự, (2011), đã nghiên cứu về đặc điểm phân
bố của Lan kim tuyến tơ (Anoectochilus setaceae Bulume) tại Khu bảo tồn
thiên nhiên Côpia, Thuận Châu, Sơn La và đã điều tra đƣợc thành phần loài
tại khu nghiên cứu đa dạng và phong phú biến động từ 16 - 18 lồi.
1.4. Tình hình nghiên cứu các lồi địa lan tại xã An Lạc huyện Sơn Động

tỉnh Bắc Giang
Việc nghiên cứu về hệ thực vật ở Khu bảo tồn thiên nhiên Tây Yên Tử
đã đƣợc quan tâm nghiên cứu từ lâu. Tuy nhiên, hệ thực vật tại trong xã An
Lạc thì mới đƣợc chú ý tới. Trong những năm qua, tại xã An Lạc đã có một số
cơng trình, đề tài nghiên cứu đƣợc triển khai nhằm đánh giá mức độ đa dạng
loài hoặc điều tra phân bố các loài thực vật trong khu vực do trƣờng Đại học
Lâm nghiệp thực hiện, đã liệt kê đƣợc 786 loài thực vật, thuộc 496 chi và 166
họ, trong số các loài thực vật đó có 43 lồi thực vật q hiếm có tên trong
sách đỏ Việt Nam. Điển hình nhất là các loại cây nhƣ pơ mu, thơng tre, thơng
nàng, chị chỉ, kim giao, trầm hƣơng, lát hoa, trò vẩy, bẩy lá… tuy nhiên, các
đề tài này chƣa đề cập nhiều đến các đối tƣợng là các loài địa lan cũng nhƣ
vùng phân bố của chúng trong xã nên thông tin về những lồi này cịn sơ xài
và chƣa đầy đủ.
Chính vì vậy, đề tài “Nghiên cứu tính đa dạng và phân bố của các
loài địa Lan tại xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang làm cơ sở đề
xuất giải pháp bảo tồn” đã đƣợc lựa chọn để triển khai.

9


Chƣơng 2
MỤC TIÊU, NỘI DUNG, GIỚI HẠN, PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Xác định đƣợc tính đa dạng về thành phần lồi, cơng dụng, vị trí phân
bố; đồng thời đánh giá đƣợc các tác động ảnh hƣởng tới các loài địa lan tại xã
An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang làm cơ sở đề xuất giải pháp bảo tồn
các loài cây này trong khu vực nghiên cứu.
2.2. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu tính đa dạng thành phần loài địa lan tại xã An Lạc, huyện

Sơn Động, tỉnh Bắc Giang.
- Nghiên cứu tính đa dạng về cơng dụng của các loài địa lan.
- Xây dựng bản đồ phân bố cho các loài địa lan trong khu vực nghiên
cứu.
- Đánh giá các tác động ảnh hƣởng tới tài nguyên thực vật địa lan.
- Đề xuất các biện pháp bảo tồn tính đa dạng lồi địa lan trong khu vực.
2.3. Giới hạn nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Tất cả các loài địa lan mọc tự nhiên tại xã An
Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang.
Thời gian: từ 10/02/2015 đến 10/05/2015.
Địa điểm nghiên cứu: Xã An Lạc, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang.
2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.4.1. Phƣơng pháp kế thừa có chọn lọc
Kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, khí
hậu, thủy văn, thổ nhƣỡng, địa hình, các nguồn tài ngun; Các thơng tin, tƣ
liệu về điều kiện kinh tế, điều kiện xã hội nhƣ dân số, lao động, thành phần
dân tộc, tập quán canh tác; Kết hợp sử dụng các báo cáo, tài liệu có liên quan.

10


2.4.2. Phƣơng pháp điều tra ngoại nghiệp
Dựa vào bảng hỏi đƣợc thiết kế và thảo luận theo nhóm đối tƣợng trả
lời phỏng vấn. Kết hợp phƣơng pháp kiểm tra chéo để tăng độ tin cậy của
thông tin thu thập đƣợc. Cụ thể, chúng tôi trực tiếp đi thực địa để:
- Phỏng vấn ban quản lý của xã.
- Phỏng vấn cán bộ kiểm lâm trong khu vực.
- Phỏng vấn các cá nhân, hộ gia đình, đặc biệt là những chuyên thu mua
và trực tiếp đi lấy Lan rừng.
- Thảo luận nhóm.

Tuy nhiên với mỗi nội dung nghiên cứu riêng chúng tôi sử dụng các
phƣơng pháp điều tra khác nhau.
2.4.2.1. Phương pháp lập tuyến điều tra
Tiến hành lập tuyến điều tra trên bản đồ và ngoài thực địa sao cho đi
qua đƣợc tất cả các trạng thái rừng, sinh cảnh đại diện trong khu vực.
Tổng số tuyến điều tra đã đƣợc thực hiện là 5 tuyến:
+ Tuyến 1: Bắc đầu từ chốt Vũng Trịn – Khe Ĩ Cạn
- Tọa độ điểm đầu tuyến: E00496840

N02360602

- Tọa độ điểm cuối tuyến: E00497002 N02361073
+ Tuyến 2: Chốt Vũng Tròn – Đỉnh Khau Chon (Tam giác vàng) gần đỉnh
Càm Càm
- Tọa độ điểm đầu tuyến: E00496890

N02360569

- Tọa độ điểm cuối tuyến: E00497079

N02361255

+ Tuyến 3: Khe Rỗ - Khe Cắng Cai
- Tọa độ điểm đầu tuyến: E00496895

N02360542

- Tọa độ điểm cuối tuyến: E00497130

N02360150


+ Tuyến 4: Khe Rỗ - đỉnh Khau Mu - Cầu Nà Mười - Chốt Vũng Tròn
- Tọa độ điểm đầu tuyến: E00496840

N02360545

- Tọa độ điểm cuối tuyến: E00496464

N02360810

11


+Tuyến 5: Cáng Cai - Pò Thác
- Tọa độ điểm đầu tuyến: E00497067

N02360183

- Tọa độ điểm cuối tuyến: E00497184

N02359249

Hình 2.1: Sơ đồ tuyến điều tra của xã An Lạc
Trên các tuyến đã thiết lập, triển khai, quan sát sự xuất hiện của các loài địa
lan bằng mắt thƣờng hoặc bằng ống nhịm, ghi nhận thơng tin bằng các thiết bị
nhƣ máy ảnh, thiết bị định vị GPS (xác định tuyến đi, định vị vị trí bắt gặp lồi),
thơng tin điều tra đƣợc ghi theo mẫu biểu điều tra địa lan trên tuyến:
Mẫu biểu 01: Điều tra các loài địa lan theo tuyến
Tuyến số:.....................................
Địa điểm điều tra:...........................

Tọa độ điểm đầu tuyến:.............

Tọa độ điểm cuối tuyến:.................

Ngày điều tra:.............................

Người điều tra:................................
Trạng thái rừng Đặc điểm sinh cảnh

Tên loài
TT

Lan

Tọa độ bắt gặp

Độ cao (m)

nơi gặp

1
2
...
Các loài bắt gặp đƣợc chụp ảnh đặc tả và thu hái mẫu tiêu bản phục vụ
giám định và trƣng bày sau này.

12


Phƣơng pháp xử lý mẫu tiêu bản ngoài hiện trƣờng: Sử dụng phƣơng

pháp bảo quản khô và bảo quản ẩm hiện đang áp dụng trong làm mẫu thực vật
hiện nay. Các mẫu đƣợc ghi etiket bằng bút chì, trên đó thể hiện các thơng tin:
- Kí hiệu mẫu.
- Tuyến số.
- Ký hiệu điểm tọa độ lƣu trong GPS.
2.4.2.2. Phương pháp phỏng vấn người dân và thảo luận nhóm
Nhằm mục đích tìm hiểu thêm về tình hình khai thác, sử dụng, khai
thác, nhân giống gây trồng các địa lan trong khu vực, mức độ phong phú của
một số loài phổ biến trƣớc kia và hiện nay chúng tôi tiến hành phỏng vấn 30
ngƣời trong khu vực nghiên cứu.
Mẫu câu hỏi phỏng vấn đƣợc trình bày trong phần phụ lục 04: Bảng
câu hỏi phỏng vấn điều tra các loài địa lan.
Dƣới dây là danh sách ngƣời dân đƣợc phỏng vấn.
Bảng 2.1: Danh sách tham gia trả lời phỏng vấn điều tra
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

16

Tên chủ hộ
Nguyễn Thị Ánh
Trƣơng Văn Bàn
Lý Văn Cam
Nguyễn Ngọc Châu
Châu Văn Chí
Đỗ Đức Cƣờng
Đào Xuân Đồng
Trần Văn Dũng
Lê Văn Hà
Nguyễn Quang Hà
Nguyễn Văn Hồng
Trần Đình Luận
Châu Văn Lý
Bùi Văn Minh
Hà Văn Nam
Trần Thị Oanh

Dân tộc
Kinh
Thái
Kinh
Kinh
Tày
Tày
Tày
Kinh
Tày

Kinh
Kinh
Kinh
Tày
Tày
Kinh
Kinh
13

Nghề nghiệp
Làm ruộng
Kiểm lâm
Phó chủ tịch xã
Làm ruộng
Tổ trƣởng đội bảo về rừng
Làm ruộng
Làm ruộng
Hạt trƣởng trạm Biểng
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Công an xã
Làm ruộng
Làm ruộng
Giáo viên


17
18

19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Phí Quang Phúc
Châu Văn Quý
Nịnh Vi Quý
Hà Văn Sơn
Trần Đức Sơn
Nguyễn Văn Thanh
Vũ Đình Thanh
Vũ Đình Thanh
Bàn Văn Thành
Nguyễn Đức Thiện
Đào Xn Thơng
Lị Văn Thƣởng
Nguyễn Thanh Trúc
Bế Hùng Trƣờng

Tày
Tày

Thái
Tày
Kinh
Kinh
Kinh
Kinh
Thái
Kinh
Tày
Tày
Kinh
Tày

Làm ruộng
Giáo viên
Làm ruộng
Làm ruộng
Kiểm lâm
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Làm ruộng
Kiểm lâm
Làm ruộng
Làm ruộng

Kết quả điều tra đƣợc thống kê trong biểu điều tra sau:
Mẫu biểu 02: BIỂU THỐNG KÊ THÀNH PHẦN CÁC LỒI

ĐỊA LAN VÀ CƠNG DỤNG
Người điều tra........................Ngày điều tra.............. Địa điểm..........................

TT

Tên lồi

Dạng sống

Cơng dụng

Chú ý

1
2
….
Với các lồi địa lan đƣợc nhân giống và trồng cây thông qua kinh
nghiệm của ngƣời dân địa phƣơng chúng tôi ghi vào bảng điều tra “ Mẫu biểu
03: Biểu điều tra cách thức nhân giống, gieo trồng 1 số loài địa lan”.

14


Mẫu biểu 03: BIỂU ĐIỀU TRA CÁCH THỨC NHÂN GIỐNG,
TRỒNG MỘT SỐ LOÀI ĐỊA LAN
Người điều tra....................... Ngày điều tra.............. Địa điểm..........................
TT

Tên lồi


Cách trồng

Cách chăm sóc

Tỷ lệ sống

1
2
…
Ngồi ra, chúng tơi tiến hành chụp ảnh các lồi địa lan đƣợc bắt gặp
trong tự nhiên, sinh cảnh nơi gặp các loài đó và trong vƣờn Lan của các hộ
dân sống trong vùng. Và tiến hành phỏng vấn ngƣời dân, nhằm tìm hiểu, đánh
giá đƣợc những tác động trực tiếp, gián tiếp đã gây ảnh hƣởng tới số lƣợng
cũng nhƣ mật độ lồi.
Từ đó, dựa vào các kết quả nghiên cứu của đề tài, kết hợp với tham
khảo ý kiến chuyên gia đề đề xuất giải pháp phát triển bền vững các lồi địa
lan hiện có trong địa phƣơng. Các giải pháp này đƣợc thống nhất với ngƣời
dân trong khu vực thông qua q trình thảo luận nhóm và trao đổi của cộng
đồng.
2.4.3. Phƣơng pháp xử lý nội nghiệp
2.4.3.1. Phương pháp xác định tên loài
Trên cơ sở mẫu tiêu bản thu đƣợc và phần hình ảnh, ghi chép ngồi
thực địa, các lồi chƣa biết tên đƣợc xác định bởi Th.S Phạm Thanh Hà. Các
tài liệu chuyên khảo về địa lan đƣợc sử dụng để tra cứu gồm có:
+ Phong lan Việt Nam (2000), Trần Hợp, NXB Văn hóa dân tộc.
+ Averyanov L.& Ana Averyanova (2003), Trích yếu được cập nhật
hóa về các loài Lan của Việt Nam, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

15



+ Dƣơng Đức Huyến, Thực vật chí Việt Nam (Flora of Vietnam) NXB
Khoa học và kỹ thuật.
+ Nguyễn Tiến Bân, Danh lục các loài thực vật Việt Nam, tập 3, NXB
Nơng nghiệp Hà Nội.
Với các lồi cây q hiếm đƣợc xác định theo Sách Đỏ Việt Nam
(2007); Danh lục đỏ IUCN (2014), Nghị định số 32/2006/NĐ-CP… kết hợp
với đối chứng với phần mô tả trong các tài liệu chuyên khảo về thực vật để
xác định tên cho các loài.
2.4.3.2. Phương pháp lập danh lục tên các loài địa lan
Dựa theo danh sách tên cây, tình trạng nguy cấp, cách gây trồng tác
dụng của chúng, chúng tôi lập danh lục các loài địa lan. Các loài đƣợc xếp
theo thứ tự ABC. Từ kết quả giám định lồi, tơi tiến hành xây dựng danh lục
theo mẫu sau:
Mẫu biểu 04: DANH LỤC CÁC LỒI ĐỊA LAN TẠI XÃ AN LẠC
Tình trạng nguy cấp

Tên lồi

S

TT Tên phổ thơng Tên khoa học Sách đỏ VN, 2007 IUCN NĐ 32/NĐ-CP
1

Lồi

...

…


...

...

…

…

…

...

...

...

Trong đó, tình trạng nguy cấp của các loài đƣợc xác định dựa vào các
tài liệu sau:
- Sách đỏ Việt Nam (phần thực vật), 2007 do NXB. Khoa học tự nhiên
và Công nghệ xuất bản.
- Redlist IUCN, 2014
- Nghị định 32/2006/NĐ-CP (2006), Nghị định của Chính phủ về
“Quản lý Thực vật rừng, Động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm”.
2.4.3.3. Phương pháp lập bản đồ cho từng loài Địa Lan
Sử dụng máy GPS cầm tay để định vị điểm phân bố của các lồi địa
lan. Sau đó sử dụng phần mềm Mapsource, Excel và Mapinfo kết hợp với bản
16


đồ hiện trạng rừng xã An Lạc để xây dựng bản đồ phân bố của chúng trong

khu vực nghiên cứu.
2.4.3.4. Phương pháp đánh giá các tác động ảnh hưởng, đề xuất giải pháp
Trên cơ sở số liệu thu thập đƣợc qua phỏng vấn và quan sát thực địa,
kết hợp tham khảo ý kiến cán bộ, ngƣời dân địa phƣơng và ý kiến ngƣời có
chun mơn để phân tích những tác động tích cực, tiêu cực; phân tích sơ đồ
SWOT (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức) trong công tác bảo tồn địa
lan làm căn cứ khoa học đề xuất các giải pháp khả thi cho khu vực nghiên
cứu.

17