<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>ĐỀ TÀI THUYẾT TRÌNH VĂN HỌC</b>

<i><b>Năm học: 2012-2013</b></i>

Thuyết trình viên: Lê Phương Thảo.

Học sinh lớp 8/2 – Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi.

<b>A. Tên đề tài</b>: <i><b>Cảm thức về thời gian và nỗi niềm trắc ẩn của nhà thơ</b></i>

<i><b>qua hình ảnh ơng đồ trong bài thơ cùng tên của Vũ Đình Liên.</b></i>
<b>B. Dàn ý của bài thuyết trình:</b>

<b>I. Đặt vấn đề: </b>

- Cuộc đời vốn phức tạp và đầy biến động. Theo dòng thời gian bất tận,
mọi thứ sẽ lui vào dĩ vãng mịt mờ, để lại cho con người bao nỗi niềm tiếc nuối.
Nhất là khi vẻ đẹp tài hoa một thời chỉ còn vang bóng.

<b>- Bài thơ “Ơng đồ” bộc lộ nỗi ngậm ngùi, chua chát, tâm trạng tiếc nuối</b>
đến thảng thốt của nhà thơ về một nét đẹp văn hoá trong đời sống tinh thần của
dân tộc đã bị người đời quên lãng và trơi vào dĩ vãng. Đằng sau hình ảnh ơng đồ
là <i><b>dòng cảm thức về thời gian và nỗi niềm trắc ẩn của nhà thơ trước đổi thay</b></i>
<i><b>dâu bể của cuộc đời.</b></i>

<b>II. Giải quyết vấn đề: </b>
1. Luận điểm 1:

Thời hưng thịnh - Niềm vui thanh trầm.
2. Luận điểm 2:

Thời suy tàn - Nỗi buồn hiu hắt.

3. Luận điểm 3:

Thời diệt vong - Ơng đồ vắng bóng.
<b>III. Kết thúc vấn đề:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i>- Kính thưa Ban giám khảo!</i>

<i>- Kính thưa q thầy cơ giáo cùng các bạn học sinh thân mến!</i>

Em tên là: Lê Phương Thảo

Học sinh lớp 8/2 – Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi.

Đến với Hội thi TTVH hơm nay, em xin kính chúc q thầy cơ và các bạn
sức khỏe!

Em xin được trình bày phần thuyết trình của mình.
<b>I/ Đặt vấn đề:</b>

Cuộc đời vốn phức tạp và đầy biến động. Theo dòng thời gian bất tận, mọi
thứ sẽ lui vào dĩ vãng mịt mờ, để lại cho con người bao nỗi niềm tiếc nuối. Nhất
là khi vẻ đẹp tài hoa một thời chỉ còn vang bóng. Bài thơ “Ơng đồ” của Vũ Đình
Liên là những nỗi niềm khôn nguôi như vậy.

Trong xã hội xưa, ông đồ là người học chữ Nho, sống cuộc đời thanh bần
giữa xã hội bằng nghề dạy học. Tuy không có quyền chức, khơng giàu sang,
song vẫn có thể coi đó là một cuộc sống tương đối nhàn nhã, được mọi người coi
trọng, nể vì. Hình ảnh ơng đồ được phản ánh trong thơ văn với dáng dấp tao nhã,
ung dung. Bởi họ cũng chẳng phải lo toan nhiều về kế sinh nhai. Ơng đồ đã trở
thành hình ảnh quen thân và hầu như khơng thể vắng bóng trong dịp Tết. Bởi,

câu đối đỏ cùng với bánh chưng xanh, thịt mỡ, dưa hành, cây nêu, tràng
pháo...đã trở thành phong tục của người Việt Nam mỗi khi Tết đến, xuân về.
Nhưng rồi, thực dân Pháp xâm lược đất nước ta. Nền văn minh phương Tây cũng
theo đó mà tràn sang. Bút sắt đã thay thế bút lông. Các khoa thi chữ Hán dần dần
bị huỷ bỏ. Nền Nho học bước vào giai đoạn suy vong, tàn lụi, chỉ cịn lại cái
bóng tiều tụy, đáng thươg của ơng đồ. Những hình ảnh lạc lồi, bơ vơ, tội nghiệp
của ông đồ đã để lại trong lòng nhà thơ nỗi ngậm ngùi, chua chát, tâm trạng tiếc
nuối đến thảng thốt về một nét đẹp văn hoá trong đời sống tinh thần của dân tộc
đã bị người đời qn lãng. Đằng sau hình ảnh ơng đồ là <i><b>dòng cảm thức về thời</b></i>
<i><b>gian và nỗi niềm trắc ẩn của nhà thơ trước đổi thay dâu bể của cuộc đời.</b></i>

<b>II/ Giải quyết vấn đề:</b>

<i><b>1. Luận điểm 1: Thời hưng thịnh - Niềm vui thanh trầm.</b></i>

Với thể thơ cổ phong ngũ ngơn bình dị, ngơn ngữ cơ đọng và gợi cảm, bài
thơ tạo cho người đọc ấn tượng về thời gian, không gian như mở ra rồi khép lại
trong vịng luẩn quẩn của nền Nho học. Ta có thể hình dung bài thơ như một
đoạn phim tài liệu quay chậm. Bài thơ mở ra với hình ảnh hoa đào:

<i>Mỗi năm hoa đào nở</i>
<i>Lại thấy ông đồ già</i>
<i>Bày mực tàu, giấy đỏ</i>
<i>Bên phố đông người qua.</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

và man mác hương vị thơ Đường. Màu thắm của hoa đào, màu tươi của giấy đỏ,
màu đen nhánh của mực tàu cùng với mái tóc hoa râm của ơng đồ tạo nên một
bức tranh vừa tươi đẹp, vừa đậm đà phong vị cổ điển. Bức tranh xuân ấy vừa
mang một vẻ đẹp thánh thiện, lại vừa mang một nét đẹp văn hố truyền thống
của dân tộc.

Hình ảnh ơng đồ hiện lên thật sống động qua lăng kính của nhà thơ:

<i>Bao nhiêu người thuê viết</i>
<i>Tấm tắc ngợi khen tài</i>
<i>“Hoa tay thảo những nét</i>
<i>Như phượng múa rồng bay”.</i>

Ông đồ ngồi trên hè phố, giữa đám đơng xúm xít, tấm tắc ngợi khen, vẩy
ngọn bút lông bay lượn trên tờ giấy, thảo nên những nét chữ sắc sảo, mềm mại
như “<i>phượng múa rồng bay</i>”. Trong khoảnh khắc ấy, ông đồ đâu phải là “<i>di</i>

<i>chứng của một thời tàn</i>”. Hình ảnh ơng đồ như làm sống dậy cái thời nghệ thuật

thư pháp đang ở đỉnh cao. Rõ ràng, đây chính là lúc mà ơng đồ cảm thấy vui hơn
bao giờ hết. Ơng vui vì cảm thấy nét bút của mình khơng hẳn đã phí hồi mà vẫn
cịn có ích, đem lại bao niềm vui cho đời.

Cái tài, cái hoa tay của ông đồ dã để lại cho đời nét chữ “phượng múa
rồng bay” như những tác phẩm nghệ thuật đích thực, được người đời trân trọng,
ngưỡng mộ. Đây là những dấu hiệu chứng tỏ vẻ đẹp văn hố của một thời. Điều
đó cũng chứng tỏ đây là thời kì đắc ý nhất của ông đồ, là thời kì hưng thịnh,
vàng son của nền Nho học.

<i><b>2. Luận điểm 2:</b><b>Thời suy tàn- Nỗi buồn hiu hắt.</b></i>

Thế rồi thời gian thì vẫn lặp lại một cách tuần hồn mà cuộc đời thì khơng
lặp lại, đầy biến động, đổi thay :

<i>Nhưng mỗi năm mỗi vắng</i>

<i>Người thuê viết nay đâu ? </i>
<i>Giấy đỏ buồn khơng thắm;</i>

<i>Mực đọng trong nghiên sầu...</i>
<i>Ơng đồ vẫn ngồi đấy,</i>

<i>Qua đường khơng ai hay,</i>
<i>Lá vàng rơi trên giấy;</i>
<i>Ngồi giời mưa bụi bay.</i>

Đọc đoạn thơ, ta nghe hẫng hụt, chơi vơi. Từ “<i>mỗi</i>” lặp lại trong câu thơ

“<i>mỗi năm mỗi vắng</i>” như gõ nhịp đếm bước đi vơ tình của thời gian. Thời gian

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

quả là quá đột ngột, quá lớn, ngoài sức tưởng tượng. Câu hỏi thảng thốt, sững sờ

“<i>Người thuê viết nay đâu?</i>” biểu lộ niềm thương cảm sâu sắc, nỗi đau đớn, xót

xa của nhà thơ trước tình cảnh bị lãng quên một cách bi thảm của ơng đồ:

<i>Ơng đồ vẫn ngồi đấy,</i>
<i>Qua đường khơng ai hay,</i>

Ơng đồ với hình hài héo hắt, vẫn ngồi đợi khách trong nỗi cô độc, bơ vơ
bên hè phố. Mặc cho người đời quên lãng, xã hội chối từ, ơng đồ vẫn cố bám víu
vào cuộc sống, vẫn ngồi đấy mà chờ đợi trong nỗi tuyệt vọng. Quả thật xót xa!
Có lẽ, ơng khơng ngờ rằng cuộc đời lại lạnh lùng và nhẫn tâm đến thế. Đáp lại sự
chờ đợi vô vọng của ông là thái độ thờ ơ lạnh nhạt của người đời. Nó như ngọn
roi tàn nhẫn của thời thế quất vào quá khứ để hủy diệt tận gốc rễ một chút dư

hương cuối cùng của nền Nho học. Lời thơ nghe như tiếng nấc thổn thức, nghẹn
ngào. Một sự đổi thay quá chóng vánh và cũng thật nghiệt ngã. Nếu trước kia
người ta xúm xít, chen nhau để được ngắm nghía, thưởng thức tài nghệ của ơng
đồ thì giờ đây ơng chỉ cịn biết ngồi nhìn lá vàng rơi dưới trời mưa bụi:

<i>Lá vàng rơi trên giấy;</i>
<i>Ngoài trời mưa bụi bay.</i>

Hai câu thơ trĩu nặng nỗi niềm! Ông đồ đang lặng lẽ, âm thầm ngồi thu
mình bên hè phố như một pho tượng, nhìn dịng người tấp nập qua lại mà cảm
thấy dường như họ thuộc về thế giới xa lạ, khác hẳn với thế giới của ơng - một
thế giới khơng cịn có nắng xuân rực rỡ mà chỉ thấy lá vàng rơi và mưa bụi lất
phất! Lá vàng rơi, mưa bụi bay, người qua đường, nghĩa là dịng đời vẫn chảy
trơi mà mặc nhiên chẳng ai biết có một ơng đồ đang tồn tại. Quả là một sự vơ
cảm đến nao lịng! Hình ảnh “<i>Lá vàng rơi</i>” gợi lên nỗi buồn, sự tàn phai, rơi
rụng. Bụi mưa, bụi thời gian, hay màn bụi vơ hình của sự qn lãng? Tất cả góp
phần làm sáng tỏ thực trạng bi thương của ơng đồ. Có lẽ, nếu khơng có một tấm
lịng giàu niềm trắc ẩn, khơng có một niềm thương cảm chân thành, Vũ Đình
Liên khơng thể có được những câu thơ hay đến như vậy.

Sự đối lập hai cảnh đời ông đồ đã diễn tả chính xác và gợi cảm bước thăng
trầm của nền Nho học nước nhà. Tài hoa của ông đồ đã bị lỡ nhịp trong bước đi
của thời đại. Xã hội Việt Nam lúc bấy giờ đang trơi theo dịng văn hố Tây học
mới mẻ, xa lạ, giàu tính thực dụng. Buổi giao thời chào đón một nền văn minh
mới, người ta ồ ạt, hân hoan với những giá trị mới mà quay lưng lại với những
giá trị cũ. Nền văn minh Nho học đã khơng cùng hồ nhập vào dịng chảy cuộc
sống và lập tức nó bị cuốn trơi vào qn lãng. Hình ảnh ơng đồ bị gạt ra bên lề
cuộc sống, ngồi lặng yên như hóa đá là một minh chứng xót xa cho hiện thực
đau thương ấy. Hết thật rồi chữ Nho, kẻ sĩ, ông đồ. Từ thư phòng ra hè phố và
bây giờ là sự cáo chung. Phải chăng nỗi dâu bể của thân phận ông đồ đã tạo nên

nỗi đau nhân tính trong lịng nhà thơ ?

<i><b>3. Luận điểm 3: Thời diệt vong- Ông đồ vắng bóng. </b></i>

Năm nay, Tết lại đến, xuân lại về, hoa đào lại khoe sắc, nhưng trong bức
tranh xuân ấy đã khuyết đi một hình ảnh:

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>Những người muôn năm cũ</i>
<i>Hồn ở đâu bây giờ ?</i>

Thời gian vẫn tuần hồn theo chu kì của nó. Xn qua, hạ đến, thu hết,
đông sang, rồi cuối đông xuân lại quay về. Năm nay đào lại nở, nhưng đâu rồi
ơng đồ xưa? Thời gian có thể vơ tình, nhưng nhà thơ đã giật mình khi phát hiện
ra khoảng trống của bức tranh. Một chút ngỡ ngàng, bâng khuâng, xót xa, tiếc
nuối nhói lên trong lịng thi sĩ. Nhà thơ cất lên câu hỏi đau đáu:

<i>Những người muôn năm cũ</i>
<i>Hồn ở đâu bây giờ ?</i>

Khi bóng dáng ơng đồ khơng cịn, liệu nét chữ – “<i>hồn</i>” của ơng – cịn
chăng? Những tinh hoa của giá trị tinh thần đã hoàn tồn mất hẳn? “<i>Những</i>

<i>người mn năm cũ</i>” là ơng đồ, là người thuê viết hay chính là thế hệ của lớp

người mới trong đó có chính nhà thơ? Dẫu là ai, câu thơ vẫn gợi lên một niềm
ray rứt, ngậm ngùi. Mạch đồng cảm của người xưa và người nay được nối liền:
Sự chán ngán cùng cực của ông đồ và nỗi lòng ân hận, tiếc nuối của lớp hậu sinh
đã vơ tình lãng qn thế hệ cha ơng.

Hỏi để đánh thức dậy trong tiềm thức sâu xa của mỗi người dân Việt

những nỗi niềm vọng tưởng, đánh thức dậy nỗi ân hận, day dứt nhưng cũng đồng
thời nhắc nhở mọi người đừng quên lãng quá khứ, đừng lãng quên đi lịng u
nước và văn hố dân tộc. Bởi lẽ, đó là hồn thiêng sơng núi.

Câu hỏi day dứt, khắc khoải, vang lên như tiếng nói từ nghìn xưa vọng về.
Thể xác con người và các giá trị vật chất khác có thể chỉ là những thống phù du
ngắn ngủi, tạm bợ, nhưng các giá trị tinh thần, cái “<i>hồn</i>” của một nền văn hoá,
cái cốt cách tinh thần của một dân tộc lại là những điều có ý nghĩa vĩnh cửu. Ơng
đồ trở thành “<i>những người mn năm cũ</i>”, những “<i>hồn</i>”, đã trở thành biểu tượng
của quá khứ vang bóng một thời, trở thành niềm trắc ẩn trong trái tim con người.
Hai câu thơ cuối âm thanh vang vọng như tiếng nấc nghẹn ngào của nỗi niềm
hoài cổ, tưởng nhớ những năm tháng huy hồng xa xơi. Phải chăng đó chính là
niềm tiếc thương cho những giá trị tinh thần của một thời, là nỗi ám ảnh day dứt
với tất cả tấm lòng biết trân trọng những giá trị văn hố, tinh hoa dân tộc của nhà
thơ Vũ Đình Liên ?

<b>III. Kết thúc vấn đề:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i>chết</i>”, là “<i>lời sám hối cuối cùng của một con người bị lạc lồi</i>”. Đó chính là
dịng cảm thức về thời gian và nỗi niềm dâu bể của nhà thơ trước cuộc sống.

Hôm nay, sống ở thời đại mới văn minh, tiến bộ, tuy chúng ta khơng cịn
được thấy bóng dáng ơng đồ - các nhà Nho thuở trước, nhưng cái âm điệu trầm
buồn của bài thơ vẫn còn vang vọng mãi, bi kịch ông đồ, nỗi niềm tâm sự của tác
giả vẫn mãi mãi gợi niềm rung cảm trong lòng ta, gợi nhắc chúng ta phải biết ghi
nhớ, yêu thương trân trọng những di sản văn hoá tinh thần của cha ông thuở
trước. Đặc biệt là trong thời đại mở cửa, hội nhập, tăng cường quan hệ hợp tác
hiện nay, bài thơ “Ơng đồ” lại càng có ý nghĩa hơn đối với mỗi chúng ta.

<i>- Kính thưa q thầy cơ cùng các bạn!</i>

<i>Đề tài thuyết trình văn học của em đến đây là kết thúc, xin chân thành</i>
<i>cảm ơn sự chú ý lắng nghe của quý thầy cô và các bạn! Kính chúc q thầy cơ</i>
<i>và các bạn sức khoẻ, hạnh phúc! Chúc Hội thi của chúng ta thành công tốt đẹp!</i>

</div>

<!--links-->