Bao cao chuyen de Sinh hoc 9

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ph©n d¹ng vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp di truyÒn ph©n tö A.Đặt vấn đề Vấn đề dạy và học là vấn đề đợc xã hội đặc biệt quan tâm và đối với ngời giáo viên d¹y vµ häc nh thÕ nµo cho hiÖu qu¶ l¹i lµ ®iÒu tr¨n trë . Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n Sinh häc 9 t«i nhËn thÊy häc sinh cßn gÆp kh¸ nhiÒu lóng tóng trong viÖc gi¶i bµi tập một phần do các em cha nắm chắc kiến thức phần lí thuyết mặt khác do các em đã quen víi ph¬ng ph¸p häc m«n Sinh häc ë líp díi theo híng tr¶ lêi c¸c c©u hái lÝ thuyÕt lµ chñ yÕu do vËy c¸c em kh«ng khái bì ngì khi lµm quen víi bµi tËp sinh häc nh»m gióp c¸c em biÕt ph¬ng ph¸p vµ cã kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp sinh häc mét c¸ch cã hÖ thống tôi đa ra đề tài : “Phân dạng và rèn luyện kĩ năng giải bài tập di truyền phân tử ’’tuy nhiªn víi ch¬ng tr×nh hiÖn nay gi¸o viªn kh«ng thÓ truyÒn thô hÕt cho häc sinh trong c¸c tiÕt häc v× vËy gi¸o viªn cã thÓ lång ghÐp trong phÇn kiÓm tra bµi cñ hay phần củng cố bài có thể chọn một vài ví dụ để hớng dẫn thêm các em trong các bài luyÖn tËp , «n tËp hoÆc c¸c buæi häc thªm B.Giải quyết vấn đề 1.C¬ së lý thuyÕt a. CÊu t¹o hãa häc cña ph©n tö ADN ADN ( a xit đe o xi ri bo nu cle ic ) thuộc loại a ixit nucleic đợc cấu tạo từ các nguyên tố chính là C,H, O, N, và P . ADN là đại phân tử có kích thớc và khối lợng lớn , có thể dài tới hàng trăm mi cro met và khối lợng lớn đạt tới hàng triệu, hàng chục triệu đơn vÞ cacbon (®vC) ADN đợc cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân .Đơn phân của ADN lµ nu cleic gåm cã 4 lo¹i nu cle ic kh¸c nhau kÝ hiÖu lµ A ( a ®e nin ) , T(timin) X(xitozin) và G(guanin).Mỗi đơn phân gồm ba thành phần : một bazơ nitơ , một đờng đe ô xi ri bô và một phân tử H 3PO4, các đơn phân chỉ khác nhau bởi các baz ơ ni tơ .Mỗi phân tử ADN gồm hàng vạn đến hàng triệu đơn phân bèn lo¹i nu cle o tit trªn liªn kÕt víi nhau theo chiÒu däc vµ tïy theo sè l îng cña chúng mà xác định chiều dài của ADN , đồng thời chúng sắp xếp theo nhiều cách khác nhau tạo ra đợc vô số loại phân tử ADN.Các phân tử ADN phân biệt nhau không chØ bëi tr×nh tù s¾p xÕp mµ cßn c¶ vÒ sè lîng vµ thµnh phÇn c¸c nu cleo tit b.CÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö ADN Năm 1953 J. O at xơn và F .Cric đã công bố mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN .Theo mô hình này , ADN là một chuỗi xoắn kép gồm hai mạch đơn song song , xoắn đều quanh một trục tởng tợng từ trái qua phải . Các nu cle otit giữa hai mạch liên kÕt víi nhau b»ng c¸c liªn kÕt hi ®ro t¹o thµnh c¸c cÆp .Mçi chu k× xo¾n gåm 10 cÆp nu cle o tit cã chiÒu cao 34 A o .§êng kÝnh mçi vßng xo¾n lµ 20Ao . C¸c nucleotit gi÷a hai mạch liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung (NTBS) trong đó A liên kết với T b»ng hai liªn kÕt hi ®ro , G liªn kÕt víi X b»ng 3 liªn kÕt hidro vµ ngîc l¹i Do NTBS của từng cặp nu cle otit đã đa đến tính chất bổ sung của hai mạch đơn .Vì vậy khi biết trình tự sắp xếp các nucleotit trong mạch đơn này có thể suy ra trình tự sắp xếp các nucleotit trong mạch đơn kia Cũng theo NTBS trong phân tử ADN có số A bằng số T và số G bằng số X do đó ta cã : A + T = G + X tỉ số A+T trong các phân tử ADN khác nhau thì khác nhau và mang tính chất đặc G+ X trng cho tõng loµi c. Cơ chế nhân đôi của ADN Quá trình tự nhân đôi diễn ra theo nguyên tắc sau : + Nguyên tắc khuôn mẫu : nghĩa là mạch mới ( ADN con ) đợc tổng hợp dựa trên khu«n mÉu lµ m¹ch khu«n cña ADN mÑ + NTBS : Sù liªn kÕt cña c¸c nucleotit ë m¹ch khu«n víi c¸c nucleotit tù do trong m«i trêng néi bµo lµ A liªn kÕt víi T b»ng hai liªn kÕt hi ®ro hoÆc ngîc l¹i , g liªn kÕt víi X b»ng ba liªn kÕt hi ®ro hoÆc ngîc l¹i + Nguyªn t¾c gi÷ l¹i mét nöa ( b¸n b¶o toµn ) trong mçi ADN con cã mét m¹ch lµ cña ADN mÑ ( m¹ch cñ ) cßn mét m¹ch lµ m¹ch míi võa tæng hîp.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 2.Mét sè d¹ng bµi tËp. D¹ng 1. TÝnh chiÒu dµi , sè lîng nuclª«tÝt vµ khèi lîng cña ph©n tö ADN Híng dÉn vµ c«ng thøc. Hai m¹ch pholinuclª«tÝt cña ADN xÕp song song nhau nªn chiÒu dµi cña ADN b»ng chiÒu dµi cña mét m¹ch. Ký hiÖu: * N : Sè nuclª«tÝt cña ADN * N : Sè nuclª«tÝt cña 1 m¹ch 2 * L : ChiÒu dµi cña ADN * M : Khèi lîng cña ADN Mçi nuclª«tÝt dµi 3,4 A0 vµ cã khèi lîng trung b×nh lµ 300 ®vc, nªn: L=. N . 3,4 A0 2. 0 N = 2 L( A ). 3,4. M=N 300 dvc 2. Mét sè vÝ dô minh häa Ví dụ1: Một phân tử ADN dài 1,02 mm. Xác định số lợng nuclêôtit và khối lợng của ph©n tö ADN. BiÕt 1mm = 107A0. Gi¶i. ChiÒu dµi cña ph©n tö ADN: 1,02mm = 1,02 107A0 Sè lîng nuclª«tit cña ph©n tö ADN: 7 N = 2 . L = 2 ×1 . 02× 10 = 6.106 = 6000000 ( nu). 3,4. 3,4. Khèi lîng cña ph©n tö ADN: M = N. 300 ®vc = 6.106 300 = 18. 108 ®vc VÝ dô 2. Cã hai ®o¹n ADN - §o¹n thø nhÊt cã khèi lîng lµ 900000 ®vc - §o¹n thø hai cã 2400nuclª«tit Cho biÕt ®o¹n ADN nµo dµi h¬n vµ dµi h¬n lµ bao nhiªu. Gi¶i. - XÐt ®o¹n ADN thø nhÊt: Sè lîng nuclª«tÝt cña ®o¹n: N = M = 900000 = 3000 (nu) 300 300 ChiÒu dµi cña ®o¹n ADN: L = N . 3,4 A0 = 3000 3,4 = 5100 A0 2 2 XÐt ®o¹n AD N thø hai: ChiÒu dµi cña ®o¹n ADN: L = N . 3,4 A0 = 2400 . 3,4 A0 = 4080 A0 2 2 VËy ®o¹n ADN thø nhÊt dµi h¬n ®o¹n ADN thø hai. 5100 A0 – 4080 A0 = 1020 A0 VÝ dô3. Gen thø nhÊt cã chiÒu dµi 3060 A 0. Gen thø hai nÆng h¬n gen thø nhÊt 36000đvc. Xác định số lợng nuclêôtít của mỗi gen. Gi¶i. Sè lîng nuclª«tit cña gen thø nhÊt: N = 2 L = 2 . 3060 =1800(nu ) 3,4 3,4 Khèi lîng cña gen thø nhÊt. M = N.300 ®vc = 1800 300 ®vc = 540000 ®vc Khèi lîng cña gen thø hai: 540000 ®vc + 36000 ®vc = 516000 ®vc Sè lîng nuclª«tÝt cña gen thø hai: N = M =¿ 576000 =1920 (nu) 300. 300.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> D¹ng 2 : TÝnh sè lîng vµ tØ lÖ tõng lo¹i nucleotit cña ph©n tö ADN Híng dÉn c«ng thøc Theo nguyªn t¾c bæ sung trong ph©n tö ADN , sè nucleotit lo¹i a®enin lu«n b»ng sè timin vµ guanin lu«n b»ng xitozin : A= T ; G = X  Sè lîng nucleotit cña ph©n tö ADN: A+ T + G + X= N hay 2A + 2G = N A + G = N/2 * Suy ra t¬ng quan tØ lÖ c¸c lo¹i nucleotit trong ph©n tö ADN : A + G = 50% N ; T + X = 50% N VÝ dô 1 : Mét ®o¹n cña ph©n tö ADN cã khèi lîng lµ 1440000 ® vC vµ cã sè nucle otit lo¹i a®enin lµ : 960 a. TÝnh sè lîng vµ tØ lÖ phÇn tr¨m tõng lo¹i nu cle o tit cña ®o¹n ph©n tö ADN b. TÝnh chiÒu dµi cña ®o¹n ADN Gi¶i a.Sè lîng vµ tØ lÖ tõng lo¹i nucleotit cña ®o¹n ADN Tæng sè nu cle otit cña ®o¹n ADN : N = M = 1440000 = 4800 nu 300 30 b. Sè lîng vµ tØ lÖ tõng lo¹i nucleotit cña ®o¹n ADN lµ : A = T = 960 nu % A = % T = 960 . 100% = 20% 4800 suy ra G = X = 50 % - 20% = 30% % G = %X = 4800 . 30 % = 1440 nu c.ChiÒu dµi cña ®o¹n ph©n tö ADN L = N/2 . 3,4 Ao = 4800 . 3,4 Ao = 8160 Ao 2. Ví dụ 2 : Một gen dài 0,408 um và có số nucleotit loại G bằng 15% . Xác định số lợng và tỉ lệ từng loại nucleotit của gen Cho biÕt 1um = 104Ao Gi¶i Tæng sè nu cle otit cña gen N = 2 . L = 2 . 0 , 408 .10 = 2400 nu 3,4 3,4 Gen cã G = X = 15% A = T = 50 % - 15 % = 35 % VËy tØ lÖ vµ sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen lµ A = T = 35 % = 35% . 2400 = 840 nu G = X = 15 % = 13 % . 2400 = 360 nu. Dạng 3: Xác định trình tự và số lợng các loại nucleotit trên mỗi mạch polinucleotit cña ph©n tö ADN Híng dÉn c«ng thøc - Xác định trình tự nucleotit trên mỗi mạch của phân tử ADN dựa vào nguyªn t¾c bæ sung : A trªn m¹ch nµy liªn kÕt víi T m¹ch kia vµ G trªn m¹ch nµy liªn kÕt víi X trªn m¹ch kia - Gäi A1, T1 , G1, X1 lÇn lît lµ sè nucleotit mçi lo¹i trªn m¹ch thø nhÊt vµ A2, T2 , G2, X2 lÇn lît lµ sè nucleotit mçi lo¹i trªn m¹ch th hai . A1 T1 G 1 X 1 A1 = T 2 T1 = A 2 ------------------------- m¹ch 1 ------------------------- m¹ch 2 G1 = X 2 X1 = G2 T 2 A2 X 2 G 2 A = T = A1 + A2 ; G = X = G1 + G2 VÝ dô 1.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Một đoạn phân tử ADN có trật tự các nucleotit trên mạch đơn thứ nhất nh sau : ... – AAT – AXA – GGX – GXA – AAX- TAG- ... a.ViÕt trËt tù c¸c nucleotit trªn m¹ch thø hai cña ®o¹n ADN b. Xác định số lợng từng loại nucleotit của mỗi mạch và của đoạn ADN đã cho Gi¶i a . TrËt tù nucleotit cña ®o¹n m¹ch thø hai : ...- TTA – TGT- XXG – XGT- TTG – ATX - ... b.Sè lîng tõng lo¹i nucleotit Theo đề bài và NTBS ta có số nucleotit trên mỗi mạch A1 = T2 = 8 nu T1 = A2 = 2 nu G1 = X2 = 4 nu X1 = G2 = 4 nu Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña ®o¹n ADN: A = T = A1 + A2 = 8 + 2 = 10 nu G = X = G1 + G2 = 4 + 4 = 8 nu VÝ dô 2 Mét gen cã chiÒu dµi 5100 Ao vµ cã 25 % a®enin . Trªn m¹ch thø nhÊt cã 300 timin và trên mạch thứ hai có 250 xito xin . Xác định : a. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña c¶ gen b. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña mçi m¹ch gen Gi¶i a. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña c¶ gen Tæng sè nucleotit cña gen : N = 2 . L = 2 . 5100 = 3000 ( nu ) 3,4 3,4 A = T = 25 % Suy ra G = X = 50 % - 25 % = 25 % Vậy số lợng từng loại nu cleotit của gen đều bằng nhau A = T = G = X = 25% . 3000 = 750 ( nu ) b. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña mçi m¹ch Theo đề bài và NTBS ta có T1 = A2 = 300 ( nu )  A1 = T2 = A – A1 = 750 – 300 = 450 (nu ) G1 = X2 = 250 nu = > X1= G2 = G – G1 = 750 – 250 = 500 nu VÝ dô 3 Gen cã khèi lîng 707400 ®vC Trªn m¹ch thø nhÊt cña gen cã 320 a®e nin vµ 284 ti min .Trªn m¹ch thø hai cña gen có 325 guanin . Xác định số lợng từng loại nucleotit trên mỗi mạch gen và của c¶ gen Gi¶i Sè lîng nucleotit cña gen 707400 M 300 = 300 = 2358 nu. N= Sè lîng nucleotit trªn mçi m¹ch gen N = 2. 2358 = 1179 nu 2. Theo đề bài và NTBS ta có số lợng từng loại nucleotit trên mỗi mạch gen : A1 = T2 = 320 nu T1 = A2 = 284 nu X1 = G2 = 325 nu ¸p dông : A1 + T1 + G1 + X1 = N 2. Suy ra : G1 = N - ( A1 + T1 + X1 ) 2 Nªn : G1 = X2 = 1179 – ( 320 + 284 + 325 ) = 250 nu.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña c¶ gen A = T = A1 + A2 = 320 + 284 = 604 nu G = X = G1 + G2 = 250 + 325 = 575 nu. D¹ng 4 : tÝnh sè liªn kÕt hy®ro cña ph©n tö ADN. Híng dÉn c«ng thøc : Trong ph©n tö ADN  A trªn m¹ch nµy liªn kÕt víi T trªn m¹ch kia b»ng 2 liªn kÕt hy®ro  T trªn m¹ch nµy liªn kÕt víi X trªn m¹ch kia b»ng 3 liªn kÕt hy®ro gäi H lµ sè liªn kÕt hy®ro cña ph©n tö ADN H = ( 2 . sè cÆp A – T ) + ( 3 . sè cÆp G – X ) sè cÆp A – T = sè A ; sè cÆp G – X = sè G Nªn : H = 2A + 3G VÝ dô 1 Mét gen cã 2700 nucleotit vµ cã hiÖu sè gi÷a A víi G b»ng 10 % sè nucleotit cña gen a. TÝnh sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen b. TÝnh sè liªn kÕt hy®ro cña gen Gi¶i a. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen: Theo đề bài : A – G = 10 % Theo NTBS : A + G = 50 % suy ra 2A = 60 % VËy A = T = 60 % : 2 = 30 % G = X = 50 % - 30 % = 20 % sè lîng tõng lo¹i nucleotit : A = T = 30% . 2700 = 810 nu G = X = 20 % . 2700 = 540 nu b. Sè liªn kÕt hy®ro cña gen : H = 2A + 3G = 2 . 810 + 3 . 540 = 3240 liªn kÕt VÝ dô 2 Một gen có 2720 liên kết hyđro và có số nu cle otit loại X là 480 . Xác định : a. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen b. ChiÒu dµi cña gen Gi¶i a. Sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen Theo đề bài G = X = 480 nu Gen cã 2720 liªn kÕt hy®ro nªn : H = 2A + 3G <=> 2720 = 2. A + 3 . 480 Suy ra : A = 2720 −3 . 480 = 640 nu 2 VËy sè lîng tõng lo¹i nucleotit cña gen: A = T = 640 nu ; G = X = 480 nu b. ChiÒu dµi cña gen Sè lîng nucleotit trªn mét m¹ch gen : N = A + G = 480 + 640 = 1120 nu 2. ChiÒu dµi cña gen : L = N . 3,4 Ao = 1120 . 3,4 Ao = 3808 Ao 2.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>