Sáng kiến kinh nghiệm

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Ngữ văn là một mơn học có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục, giáo dưỡng
tình cảm thẩm mĩ, tư tưởng đạo đức của người học thông qua nghệ thuật, ngơn từ,
thơng qua những hình tượng nghệ thuật nhân vật của tác phẩm văn chương. Chính
từ nghệ thuật ngơn từ, từ hình tượng nghệ thuật nhân vật có sức truyền cảm và
khái quát cao, người học, người dạy như được tiếp thêm chất liệu hình thành nên
những phẩm hạnh cao đẹp của nhân cách. Ngoài việc giáo dục, giáo dưỡng tình
cảm thẩm mĩ, tư tưởng, đạo đức, mơn ngữ văn cịn có tác dụng rất to lớn trong
việc truyền đạt cho con người tri thức phong phú và đồ sộ của cuộc sống.
Dạy văn trong trường phổ thông đang là một thử thách lớn đối với giáo viên
hiện nay. Dạy như thế nào cho hay, cho hiệu quả, tạo sự hưng phấn, say mê cho
học sinh quả thực là cả một vấn đề lớn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến học sinh
khơng thích học văn. Bởi:
Mơn văn là mơn khó học, việc học mơn văn phải trực tiếp dựa trên ngơn từ
( cịn gọi là bản văn) của tác phẩm văn chương. Việc đọc tác phẩm trở nên
một yêu cầu cấp thiết của cả người học và người dạy. Bởi vì thơng qua q trình
đọc, đọc sáng tạo, đọc kĩ, cảm và hiểu, người học và người dạy mới có thể cảm
nhận được giá trị thẩm mĩ vốn có của tác phẩm văn chương. Về mặt phương
pháp chăm học, đọc nhiều, đọc thường xuyên ở nhà, đọc trên lớp để nắm bắt
được nội dung và nghệ thuật của tác phẩm văn chương. Từ đó người học mới có
thể trả lời các câu hỏi hướng dẫn học bài còn người dạy có thể khai thác và sắp
xếp được bài dạy trên lớp của mình. Phải chăng cách học và cách dạy như thế
mãi mãi là giáo học pháp cơ bản của môn học này.
Số lượng học sinh học ban khoa học xã hội nhân văn và thi khối C ngày
càng ít đi, chất lượng ngày càng giảm. Vấn đề này đang là mối lo chung của
toàn nghành, toàn xã hội.
Đáng tiếc là hiện nay với chương trình học quá nặng, chưa có phương pháp

thích hợp kích thích sự say mê học, sáng tạo, cảm thụ văn học của học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Như chúng ta đã biết tác phẩm tự sự đặc biệt là thể loại văn xuôi chiếm một
số lượng lớn trong chương trình văn học ở trường phổ thơng. Việc tìm hiểu,
khám phá tác phẩm tự sự một cách đúng đắn, có hiệu quả cao vẫn đang là một
thử thách lớn với giáo viên và học sinh.
Trong trường THPT học sinh thường lúng túng trong việc khai thác tác
phẩm tự sự. Đặc biệt là khó khăn trong việc tìm hiểu các nhân vật trong tác
Giáo viên: Nguyễn Thị Hòa

1


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

phẩm tự sự. Học sinh thường thể
một cách chung chung mà không
Nămhiện
họcnhân
2011vật
- 2012

làm nổi bật được nhân vật. Trong tác phẩm tự sự nhân vật thường thể hiện chủ
đề của tác phẩm. Hơn nữa trong khai thác nhân vật học sinh thường khó khăn
trong việc tìm hiểu thể hiện nội tâm nhân vật. Chính vì vậy việc tìm hiểu nhân
vật từ phương diện nội tâm nhân vật luôn được giáo viên và học sinh chú trọng
tiếp cận sâu hơn, và tiếp cận tác phẩm theo khuynh hướng "mở". Học ít hơn
nhưng tiếp cận tri thức được nhiều hơn sâu hơn. Nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học ngữ văn trong nhà trường.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

3. Đối tượng nghiên cứu:Năm học 2011 - 2012
Có nhiều cách để tìm hiểu tác phẩm tự sự: Có thể đi từ cốt truyện, tình tiết,
biến cố, nhân vật... Nhưng có lẽ trong tác phẩm tự sự thì nhân vật là một thành
phần trung tâm của tác phẩm, là yếu tố quyết định tạo thành cốt truyện, là nơi để
tác giả gửi gắm những tư tưởng chủ đề. Nhân vật trong tác phẩm tự sự thường
được khắc hoạ qua những khía cạnh như: Lai lịch, ngoại hình, ngơn ngữ, nội
tâm, hành động ... Ở đề tài này người viết chỉ đề cập đến một phương diện khám
phá nhân vật đó là : Từ khía cạnh nội tâm nhân vật. Bởi vì, nhân vật trong tác



Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

phẩm tự sự hầu hết đều được các
giả2011
khắc- hoạ
rõ nét yếu tố nội tâm nhân vật
Nămtáchọc
2012
được khắc hoạ sâu sắc. Từ đó hướng dẫn học sinh tìm hiểu cụ thể nội tâm nhân
vật qua giờ học tác phẩm tự sự và giờ làm văn phân tích nhân vật trong tác phẩm
tự sự. Người viết sẽ cụ thể hoá vấn đề này trong một số tác phẩm tự sự ở chương
trình Ngữ văn 11 nâng cao trong trường phổ thơng như: "Đời thừa " của Nam
Cao, “Hai đứa trẻ"" của Thạch Lam,
4. Phương pháp nghiên cứu


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Từ việc đọc, tìm hiểu đặcNăm
điểmhọc
chung
tác phẩm tự sự giáo viên hướng
2011về
- 2012
dẫn học sinh tìm hiểu tính cách nhân vật trong giờ học tác phẩm tự sự và trong
giờ làm văn phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự:
Từ đó hướng dẫn học sinh thực nghiệm cụ thể về tính cách nhân vật trong hai tác
phẩm tự sự: "Đời thừa " của Nam Cao, " Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Năm học 2011 - 2012


B. NỘI DUNG


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Để hướng dẫn học sinhNăm
tìmhọc
hiểu2011
về nội
tâm nhân vật trong một số tác
- 2012
phẩm tự sự ở trường phổ thông ta cần hiểu rõ một số vấn đề về cơ sở lý luận
xoay quanh thể loại tự sự.
I. Tác phẩm tự sự - và đặc điểm của tác phẩm tự sự
1. Khái niệm về tác phẩm tự sự.
Theo Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi trong: "Từ điển thuật
ngữ văn học" (NXB ĐHQGHN- 1997) thì tự sự được hiểu là : "Phương thức tái


Sáng kiến kinh nghiệm


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

hiện đời sống bên cạnh hai phương
diện2011
khác- là
trữ tình và kịch, được dùng làm
Năm học
2012
cơ sở để phân loại tác phẩm văn học" (SĐD- trong 317) .
Theo "Từ điển tiếng Việt": "Tự sự là thể loại văn học phản ánh hiện thực
bằng cách kể lại sự việc, miêu tả tính cách thơng qua cốt truyện, tương đối hồn
chỉnh".
Trong lý luận văn học thì :"Tác phẩm tự sự là loại tác phẩm phản ánh đời
sống trong quá trình khách quan của nó, qua con người, hành vi, sự kiện được
kể lại bởi một người kể chuyện nào đó".


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Theo Giáo sư Nguyễn VănNăm
Hạnh,
Huỳnh Như Phương:"Tự sự là kể
họcTiến
2011sĩ- 2012
chuyện, trình bày sự việc, sự vật một cách cụ thể, chi tiết, có đầu có đi, tự sự tập
trung chủ yếu vào việc miêu tả thế giới bên ngồi".
Từ các hướng nghiên cứu trên chúng ta có thể hiểu một cách chung nhất về
thể loại tự sự như sau: Tự sự là thể loại văn học phản ánh cụ thể hiện thực đời
sống một cách khách quan bằng cách kể lại sự việc, sự kiện, miêu tả tính cách
nhân vật, chi tiết ... có đầu có đi thơng qua cốt truyện tương đối hoàn chỉnh và
được kể lại bởi một người kể chuyện nào đó.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV


2. Những đặc trưng cơ bảnNăm
của học
thể loại
bao gồm:
2011tự- sự
2012
- Cốt truyện.
- Nhân vật.
- Ngôn ngữ.
Nhân vật và đặc điểm của nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Nhân vật: Thường là con người, có thể là sự vật, loài vật ...
- Đặc điểm nhân vật trong tác phẩm tự sự: Thường được thể hiện qua các
khía cạnh: Lai lịch, ngoại hình, nội tâm, hành động, ngơn ngữ ...


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Năm học 2011 - 2012
II. Ý nghĩa của việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội tâm nhân vật trong
tác phẩm tự sự trong trường THPT.

1. Trong giờ giảng văn tác phẩm tự sự.
Vấn đề lớn đặt ra là làm thế nào để học sinh tiếp cận tác phẩm hiệu quả nhất
trong giờ học. Trong tác phẩm tự sự tác phẩm nào cũng có nhân vật và nhân vật
bao giờ cũng thể hiện chủ đề tác phẩm cho nên tìm hiểu tác phẩm là tìm hiểu


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật. Nhưng tìm hiểu nhân
vậthọc
như2011
thế nào
để đạt đựơc hiệu quả cao nhất.
Năm
- 2012
Trong khi tiếp cận tác phẩm văn học chúng ta tìm hiểu nhân vật qua nhiều yếu
tố như ngoại hình, nội tâm, hành động, ngơn ngữ...Như vậy tìm hiểu nội tâm
nhân vật để khái quát về nhân vật không phải là một con đường duy nhất. Tuy
nhiên nội tâm có vai trị hết sức quan trọng vì ngoại hình và hành động của nhân
vật khơng phải bao gìơ cũng bộc lộ rõ về nhân vật.Ta lấy một ví dụ: Khi tiếp xúc
nhân vật Cadimơđơ của VicToHuygơ trong tác phẩm: "Nhà thờ Đức bà Pari" ai



Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

cũng thấy anh ta là một người
có học
ngoại
hình- 2012
xấu xí nhưng lại có một tâm hồn
Năm
2011
cực kỳ cao đẹp. Như vậy: " nhìn mặt khơng thể bắt hình dong được".
Vậy nên vấn đề hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội tâm nhân vật trong tác phẩm
tự sự ở trường THPT qua giờ dạy tác phẩm có ý nghĩa hết sức to lớn.
2. Trong giờ làm văn phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự
Trong tác phẩm tự sự, nhà văn “nói” qua nhân vật. Nhân vật chính là nơi
chuyên chở nội dung phản ánh, tư tưởng, chủ đề của tác phẩm là nơi kí thác
quan niệm về con người, về nhân sinh của nhà văn. Bởi thế, phân tích nhân vật


Sáng kiến kinh nghiệm


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

trở thành con đường quan trọng
nhất
đi đến
giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo
Năm
họcđể2011
- 2012
của tác phẩm, để nhận ra lí tưởng thẩm mĩ của nhà văn. Một nhân vật văn học
lớn bao giờ cũng thể hiện một số phận, một quan niệm nhân sinh độc đáo và
thường điển hình cho một tầng lớp xã hội, một giai cấp, thậm chí một thời đại
nào đó. Việc nhận thức một nhân vật cần được soi tỏ dưới các ánh sáng này và
khi phân tích nó phải vươn lên khái qt được cái giá trị này.
Khơng phải khơng cịn những người chưa hiểu thật đầy đủ rằng nhân vật
trong tác phẩm văn học là “con đẻ”, là sản phẩm sáng tạo của một nhà văn nhất


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

định. Nó là kết quả của một q
trình
chiêm nghiệm. Nó là sản phẩm
Năm
họckhám
2011phá,
- 2012
từ sự tổng hợp, nhào nặn. Cũng có thể, nó mang dấu ấn của cá nhân sáng tạo ra
nó. Phân tích nhân vật cịn để nhận ra tài năng, đặc điểm bút pháp nghệ thuật
của nhà văn, để thêm thú vị khi thưởng thức một giá trị thẩm mĩ. Khơng ít học
sinh cịn đối chiếu máy móc nhân vật với hiện thực lịch sử, với sự thật cuộc đời
để đánh giá đúng sái, hay, dở mà ‘quên” đi một sự thật khác, nhân vật có thể
mang sắc thái riêng, có thể đi lối riêng theo cách dẫn dắt, theo ý đồ và bút pháp
nghệ thuật của nhà văn.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC

PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Nhà văn sáng tạo ra nhân vật
để nhận
Nămvăn
họchọc
2011
- 2012thức về: Con người, xã hội, để
thể hiện tư tưởng thái độ của mình đối với con người, xã hội. Hiểu đúng nhân
vật trong tác phẩm chính là để tiếp nhận đúng nội dung tư tưởng và nghệ thuật
của tác phẩm đó. Để hướng dẫn học sinh phân tích nhân vật qua đó tốt lên được
nội tâm nhân vật trong giờ làm văn chúng ta có thể thực hiện các thao tác sau:
- Thao tác 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung về tác phẩm , nhân vật,
như: Nhân vật thuộc tác phẩm nào? Thuộc thời đại nào ? Của tác giả nào? Như
thế mới hiểu sâu về nhân vật.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV


- Thao tác 2: Tìm hiểu nhân
vậthọc
qua2011
các phương
Năm
- 2012 diện cơ bản như:
+ Hình dáng:
+ Nội tâm.
+ Quan hệ của nhân vật với các nhân vật khác.
+ Hoàn cảnh, môi trường sống.
+ Ngôn ngữ nhân vật.
Trong năm phương diện cơ bản trên thì nội tâm thể hiện một cách sâu sắc
nhất nhân vật. Khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu về nội tâm nhân vật cần lưu ý


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

mỗi nhân vật có nội tâm riêng,Năm
cho học
nên 2011
khi tìm

hiểu cần có cách khám phá riêng,
- 2012
đặt nội tâm nhân vật trong hoàn cảnh cụ thể để khai thác.
- Thao tác 3: Những kết luận về nội tâm nhân vật: Nhân vật là loại người
nào, đại diện cho vấn đề gì về tư tưởng của tác phẩm, đóng góp về mặt nhận
thức và giáo dục thẩm mỹ cho người đọc như thế nào? Nhân vật đã có nội tâm
rõ, điển hình chưa ... Cần có những dẫn chứng về nội tâm cụ thể để kết luận về
nhân vật mang tính thuyết phục cao.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Năm học 2011 - 2012


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN

Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

III. Hướng dẫn học sinh tìmNăm
hiểu học
nhân
vật tự
sự từ góc độ nội tâm
2011
- 2012
1. Nội tâm nhân vật trong tác phẩm tự sự.
a. Khái niệm: Theo từ điển thuật ngữ văn học: nội tâm nhân vật là những
tâm tư tình cảm bên trong của nhân vật.
b . Vai trị của nội tâm nhân vật.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Nội tâm nhân vật sẽ có vai trị

rất học
lớn 2011
trong -việc
thể hiện một cách toàn diện về
Năm
2012
nhân vật. Qua nội tâm nhân vật độc giả sẽ hiểu được diễn biến tâm lí nhân vật từ
đó sẽ hiểu được tính cách nhân vật.
2. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vật thông qua nội tâm nhân vật.
a- Lựa chọn nhân vật để phân tích .
Nhân vật trong tác phẩm tự sự rất đa dạng phong phú. Dựa trên phương diện
kết cấu và ý thức hệ có thể chia nhân vật ra thành các loại sau: Nhân vật chính,


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật phụ, nhân vật trung tâm,
vật chính
diện, nhân vật phản diện ... các
Nămnhân
học 2011

- 2012
nhân vật sẽ góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề và nội dung của tác phẩm.
Tuy nhiên trong giờ học ở trường phổ thơng chúng ta khơng có đủ thời gian
để hướng dẫn học sinh phân tích hết các nhân vật được nên chúng ta phải lựa
chọn các nhân vật để phân tích. Ví dụ trong "Đời thừa" của Nam Cao xuất hiện
rất nhiều nhân vật nhưng chỉ có nhân vật nhà văn Hộ thể hiện tư tưởng của tác
phẩm. Cho nên khi phân tích tác phẩm này cần chú ý khai thác kĩ hai nhân vật
Hộ. Hay trong tác phẩm“Hai đứa trẻ" của Thạch Lam cũng xuất hiện nhiều


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật nhưng nhân vật Liên,
An học
mới2011
là hình
tượng nhân vật chính cần phân
Năm
- 2012
tích.
b- Xác định nội tâm nhân vật.

Nội tâm nhân vật được thể hiện trong nhiều thời điểm, có thể trong quá khứ,
hiện tại hoặc trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.
Trong tác phẩm " Đời thừa" nhân vật Hộ bộc lộ nội tâm trong những hoàn
cảnh đời thường của cuộc sống mưu sinh, trong mối quan hệ với bạn văn
chương, gia đình.


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Trong tác phẩm " Hai đứaNăm
trẻ"học
nội2011
tâm của
Liên và An được bộc lộ khá rõ
- 2012
qua tâm trạng của hai chị em Liên trong khung cảnh tối tăm, tù đọng của đời
sống phố huyện nghèo và tâm trạng đợi tàu, tư thế nhìn ngắm con tàu của hai chị
em Liên và niềm mong ước được sống với một thế giới khác.
Như vậy qua hai tác phẩm trên chúng ta sẽ tập trung khai thác nội tâm hai
nhân vật Hộ và Liên để tìm hiểu tồn diện về nhân vật.



Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

IV. Hướng dẫn học sinh
tìm
hiểu
nội- 2012
tâm nhân vật trong một số tác
Năm
học
2011
phẩm tự sự
1. Tác phẩm " Đời thừa" của Nam Cao
a. Hoàn cảnh ra đời
Văn học Việt Nam 1930 - 1945 có rất nhiều biến động. Có thể nói nhân dân
Việt Nam phải chịu một cổ ba trịng áp bức bóc lột: Phong kiến, thực dân, phát
xít. Nhân dân rơi vào hồn cảnh sống đầy rẫy những khó khăn, quẫn bách mà