chu de tu chon 10 20122013

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Chủ đề tự chọn theo ch¬ng tr×nh chuÈn Ng÷ V¨n 10 C¶ n¨m häc : 24 tiÕt Häc k× I: 13 tiÕt ; Häc k× II: 11 tiÕt. N¨m häc: 2009 – 2010. Chủ đề 1: Văn bản văn học và cách đọc hiểu v¨n b¶n v¨n häc. Mét sè kiÕn thc cÇn thiÕt để đọc hiểu văn học dân gian và văn học trung đại. TiÕt 1. (4 tiÕt). V¨n b¶n v¨n häc A. Môc tiªu bµi häc: Giúp hs:- Hiểu đợc thế nào là văn bản văn học theo quan niệm ngày nay. - Nắm đợc cấu trúc của văn bản văn học với các tầng: ngôn từ, hình tợng, hàm nghĩa. - Vận dụng những hiểu biết nói trên để tìm hiểu tác phẩm văn học. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß:.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs đọc trớc bài học - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: hàng ngày, chúng ta đợc tiếp xúc, đọc nhiều loại văn bản: miêu tả, tự sự, thuyết minh, nghị luận,... trong đó, có 1 số văn bản đợc gọi là văn bản văn học (VBVH). Vậy VBVH là gì? Bài học hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu các tiêu chí để xác định. Hoạt động của thầyvà trò GV: Em hiÓu thÕ nµo lµ v¨n b¶n v¨n häc?. Nội dung cần đạt I. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n v¨n häc?. 1. VBVH lµ nh÷ng v¨n b¶n ®i s©u ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ kh¸m ph¸ thÕ giíi Gv nhận xét, bổ sung: Những chủ đề nh tình tình cảm và t tởng, thỏa mãn nhu cầu thẩm yªu, h¹nh phóc, b¨n kho¨n, ®au khæ, kh¸t mÜ cña con ngêi. vọng vơn đến Chân - Thiện - Mĩ,... thờng trở ®i trë l¹i víi nh÷ng chiÒu s©u vµ s¾c th¸i kh¸c nhau. VD: TruyÖn ng¾n Bøc tranh (NguyÔn Minh Ch©u)  suy ngÉm vÒ con ngêi vµ nghÖ thuËt ch©n chÝnh. §äc bµi th¬ Bµi th¬ t×nh cña ngêi thñy thñ (Hµ NhËt): §ªm nay, khi tr¨ng mäc Tµu anh sÏ nhæ neo Em đừng hỏi V× sao anh ra ®i Cũng đừng hỏi Ch©n trêi xa cã g× kªu gäi Anh biÕt Nếu ở chân trời có đảo trân châu Hay ë biÓn xa Cã nô hoa thÇn t×m ra h¹nh phóc Hay có ngời gái đẹp M«i hång nh san h« Còng kh«ng thÓ Khiến anh xa đợc em yêu Nhng em ¬i NÕu cã ngêi trai cha tõng qua b·o tè Cha tõng vît qua thö th¸ch gian lao LÏ nµo xøng víi t×nh em?  quan niệm tình yêu thủy chung và cách sống 2. VBVH đợc xây dựng bằng ngôn từ nghệ m¹nh mÏ... thuËt cã tÝnh h×nh tîng, tÝnh thÈm mÜ cao, tÝnh hµm sóc, ®a nghÜa. - VH lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan. Hiện thực khách quan đã đợc nhà văn nhận thức, tái tạo, nhào nặn, h cấu theo 3. VBVH đợc xây dựng theo 1 phơng thức nguyên tắc điển hình hóa để xây dựng hình t- riêng- nói cụ thể hơn là mỗi VBVH đều thuộc ợng nghệ thuật. Thế giới VH là “thế giới t t- về 1 thể loại nhất định và theo những quy ớc, ởng, tình cảm nén chặt và luôn tiềm tàng khả cách thức của thể loại đó. n¨ng bïng næ c¶m xóc”.  Tuy nhiªn VBVH ko chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p, VD: X©y dùng h×nh tîng ChÝ PhÌo  Nam Cao nh÷ng kÜ x¶o ng«n tõ mµ lµ 1 s¸ng t¹o tinh kh¸i qu¸t hiÖn thùc XH n«ng th«n VN tríc thÇn cña nhµ v¨n. cách mạng: 1 bộ phận cố nông cùng khổ để HS: Tr¶ lêi theo sù hiÓu biÕt.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> tồn tại đã sa vào con đờng lu manh hóa.... -VD: Nh÷ng tõ l¸y liªn tiÕp: Lo¾t cho¾t, xinh xinh, tho¨n tho¾t……vµ víi ©m thanh cña nã gîi sù t¬i trÎ, hån nhiªn, tinh nghÞch. ChÝnh v× vËy ta cÇn ph¶i chó ý ®Ðn ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa. => Tầng ngôn từ là bớc 1 cần vợt qua để đi s©u vµo chiÒu s©u cña v¨n b¶n. - Tầng hình tợng của VBVH đợc tạo nên nhờ nh÷ng yÕu tè nµo? VD?. - TÇng hµm nghÜa lµ g×? VD? GV chèt: §äc v¨n b¶n mµ kh«ng hiÓu hµm nghÜa kh¸c nµo ta biÕt tªn, biÕt mÆt mét ngêi mà không hiểu đợc phần sâu thẳm tâm hồn hä. II. CÊu tróc cña VBVH: 1. Tầng ngôn từ- từ ngữ âm đến ngữ nghĩa: - Ng÷ nghÜa:+ NghÜa têng minh.VD: con chã sãi, mïa xu©n,... + NghÜa hµm Èn. VD: lßng lang d¹ sãi, tuæi xu©n,... - Ng÷ ©m: VD: Tµi cao phËn thÊp chÝ khÝ uÊt Giang hå mª ch¬i quªn quª h¬ng. (T¶n §µ)  C1 nhiÒu thanh tr¾c sù bÕ t¾c, u uÊt cña kÎ tµi hoa, anh hïng ko gÆp thêi vËn. C2 nhiÒu thanh b»ng  c¶m gi¸c ch¬i v¬i, phiªu bång sù bu«ng xu«i, bÊt lùc cña con ngêi. S¬ng n¬ng theo tr¨ng ngõng lng trêi T¬ng t n©ng lßng lªn ch¬i v¬i. (Xu©n DiÖu)  Hai c©u th¬ gåm nhiÒu thanh b»ng  c¶m gi¸c ch¬i v¬i, b©ng khu©ng khã hiÓu cña kÎ ®ang t¬ng t. 2. TÇng h×nh tîng: - Hình tợng đợc sáng tạo trong văn bản nhờ nh÷ng chi tiÕt, cèt truyÖn, nh©n vËt, hoµn c¶nh, t©m tr¹ng (tïy quy m« v¨n b¶n vµ thÓ lo¹i) mµ cã sù kh¸c nhau. - VD: H×nh tîng cµnh mai (C¸o tËt thÞ chóngM·n Gi¸c thiÒn s) biÓu tîng cho sù sèng tuÇn hoµn, søc sèng m·nh liÖt, niÒm tin tëng, l¹c quan, yêu đời. H×nh tîng c©y tïng (Tïng- NguyÔn Tr·i) biÓu tîng cho ngêi qu©n tö... 3. TÇng hµm nghÜa: - Lµ ý nghÜa Èn kÝn, ý nghÜa tiÒm tµng cña v¨n b¶n. - VD: MÑ vµ qu¶ (NguyÔn Khoa §iÒm) Những mùa quả mẹ tôi hái đợc MÑ vÉn tr«ng vµo tay mÑ vun trång Nh÷ng mïa qu¶ lÆn råi l¹i mäc Nh mÆt trêi, khi nh mÆt tr¨ng. Lò chóng t«i tõ tay mÑ lín lªn Cßn nh÷ng bÝ vµ bÇu th× lín xuèng Chóng mang d¸ng giät må h«i mÆn Rá xuèng lßng thÇm lÆng: mÑ t«i. Và chúng tôi- một thứ quả trên đời Bảy mơi tuổi mẹ đợi chờ đợc hái T«i ho¶ng sî ngµy bµn tay mÑ mái M×nh vÉn cßn mét thø qu¶ non xanh. “Mét thø qu¶ non xanh” Con ngêi cha trëng thµnh.. III. Từ văn bản đến tác phẩm văn học:.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Nhµ v¨n s¸ng t¹o VBVH (hÖ thèng kÝ hiệu khách quan ngời đọc tác phẩm văn học. Hs đọc sgk. Gv sơ đồ hóa, giải thích cho hs hiểu rõ.. GV: chèt kiÐn thøc vÒ v¨n b¶n v¨n häc.. IV. Tæng kÕt Ngày nay một văn bản đợc coi là văn b¶n v¨n häc khi: - Phản ánh và khám phá đời sống, bồi dỡng t tëng vµ t©m hån, tho¶ m·n nhu cÇu thÈm mÜ cña con ngêi. - Ng«n tõ cã nhiÒu t×m tßi s¸ng t¹o, cã tÝnh h×nh tîng, cã tÝnh hµm nghÜa s©u s¾c, phong phó. - Đợc viết theo một thể loịa nhất định với nh÷ng quy íc, thÈm mÜ riªng: truyÖn, th¬, kÞch….. V¨n b¶n v¨n häc mang nhiÒu tÇng líp: Ng«n tõ, h×nh tîng, hµm nghÜa. §i s©u vµo các tầng lớp đó ta mới hiểu đợc van bản văn häc.. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: - Häc bµi. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 2: Cách đọc hiểu mộ văn bản văn học.. TiÕt 2:. Cách đọc hiểu văn bản văn học A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs: - Tiếp cận đợc một văn bản văn học có hiệu quả nhất. - T¹o høng thó cho c¸c em häc v¨n vµ yªu thÝch m«n v¨n h¬n. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs tìm hiểu vấn đề trớc khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: Chúng ta đợc biết trong những thập niên vừa qua và nhất là trong giai đoạn này, môn văn là một trong những môn ít đợc các bạn trẻ yêu thích. Bởi lẽ nó là một trong những môn học trong nhà trờng ít đợc các trờng chuyên nghiệp sử dụng làm môn thi trong các kì thi tuyển sinh vào Đại học và Cao đẳng. Và còn bởi một bộ phận HS thì cho rằng môn văn là một môn khó học, khó tiếp thu. Vậy điều đó do lỗi tại môn văn khô khan, không hay hay tại chính các bạn cha tìm cho mình một hớng tiếp cận nó đúng đắn? Tiết học hôm nay sẽ giới thiêu với các bạn một trong những cách tiếp cận để có thể tiếp thu một cách dễ dàng đối với một văn bản văn học Hoạt động của thầy và trò. Nội dung cần đạt I. Một số cách đọc hiểu một văn bản văn học 1. §äc nh÷ng tri thøccÇn thiÕt.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> HS cã thÓ lÊy mét sè VD kh¸c: Bối cảnh để nhà văn Nguyễn Du viÕt t¸c phÈm TruyÖn KiÒu; Hay nh÷ng t¸c phÈm v¨n học dân gian ra đời gắn với đời sống và suy nghĩ, trình độ của nhân dân lao động……. a. Những tri thức về thời đại nhà văn VD: Đọc “Hịch tớng sĩ” phải đặt tác phẩm vào bối cảnh lÞch sö XH ViÖt Nam thÕ kØ XIII khi qu©n Nguyªn-M«ng liªn tiÕp sang x©m lîc níc ta, th× míi thÊy hÕt khÝ thÕ yªu níc sôc s«i cña tíng sÜ vµ tÊm lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c. Hay nh÷ng t©m sù cña n÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng còng chÝnh là bối cảnh của XHPK đã đẩy những ngời phụ nữ rơi vào nh÷ng sè kiÕp bÊt h¹nh. §ã chÝnh lµ c¬ së thùc tÕ cña t¸c phÈm. b. Nh÷ng tri thøc vÒ truyÒn thèng VBVH - T tởng, đề tài, chủ đề của VBVH thờng có mối quan hệ nhất định với văn học hiện thời và truyền thống văn học trớc đó VD: Lßng yªu níc Tinh thần nhân đạo Néi dung thÕ sù. Nh vËy : HiÓu biÕt vÒ truyÒn thèng v¨n häc sÏ hiÓu t¸c phÈm v¨n häc s©u h¬n. II. Một số bớc cần thiết để có thể tiếp cận tốt một văn bản v¨n häc. Bớc1. Tự mình đọc tác phẩm. - Tự đọc tác phẩm ở đây có nghĩa là: trớc khi tìm hiểu tác phẩm đó, mình phải tự đọc tác phẩm trớc khi đọc tài liệu tham kh¶o hoÆc tham gia ý kiÕn cña ngêi kh¸c. Bíc2. §äc lÇn ®Çu. Để cảm nhận không khí chung, khái quát các vấn đề. GV: Em hiểu tự mình đọc tác phÈm ë ®©y cã nghÜa nh thÕ Bớc3. Đọc có định hớng nµo? Đây là bớc đọc quan trọng , đọc để tìm và phân tích hệ HS: Tr¶ lêi tù do. thống các chi tiết theo câu hỏi trong SGK. Bởi đó là những câu hỏi đã định hớng khá tốt trọng tâm bài. GV: Theo em, đọc lần đầu có Bíc 4: §äc nghiÒn ngÉm: t¸c dông g×? Tìm những chi tiết đắt để nghiền ngẫm, cảm thụ §äc v¨n b¶n mét lÇn cã t×m hiểu hết đợc các vấn đề các tác Bíc 5:T×m hiÓu t¸c phÈm phẩm đó đặt ra không? ( Thao t¸c t×m hiÓu t¸c phÈm á trªn líp) Đó là việc học ở trên lớp: Nghe cô giáo và các bạn đọc, tìm hiểu hệ thống kiến thức. Khi đó mình đã có sự chuẩn bị GV: Em hiểu ntn là đọc có ë nhµ, do vËy cã thÓ dÔ dµng tiÕp thu kiÕn thøc h¬n. định hớng? Bớc cuối cùng: Bình chi tiết đắt. GV: Theo em qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phÈm th«ng thêng diÔn ra ntn?. GV: ViÖc b×nh nh÷ng chi tiÕt đắt là một việc làm cần thiết và là bớc cuối cùng để hoàn thiện. - Chọn lấy một trong những chi tiết đắt trong tác phẩm, sau đó viết thành một đoạn văn, bột bài văn nhá theo sù c¶m nhËn cña c¸ nh©n m×nh.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phẩm văn học. Nhng thông thờng quá trình này ít đợc các b¹n trÎ quan t©m, dêng nh nã là một việc làm vất vả đối với c¸c b¹n. ChÝnh v× vËy c¸c b¹n con bá dë qu¸ tr×nh t×m hiÓu mét t¸c phÈm v¨n häc. V× thÕ mà cha cảm thụ hết đợc cái hay, cái đẹp của một tác phẩm v¨n ch¬ng.. III. Thùc hµnh. Qu¸ tr×nh thùc hµnh sÏ diÔn ra trong suèt qu¸ tr×nh HS t×m hiÓu VBVH trong ch¬ng tr×nh THPT.. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: -Xem l¹i bµi. - Tham khảo một số cách đọc hiểu văn bản văn học khác. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 3 + 4: Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu VHDG vµ VHT§. TiÕt 3:. Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu v¨n häc d©n gian. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs: - Nắm đợc đặc điểm của VHDG. - Vận dụng lí thuyết về văn bản văn học dân gian để đọc hiểu văn bản văn học dân gian ë mét sè thÓ lo¹i cô thÓ trong ch¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 10. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs tìm hiểu vấn đề trớc khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Hoạt động của Thầy và Trò. Gv yªu cÇu HS nh¾c l¹i Mét sè đặc trng cơ bản của VHDG HS nhắc lại kiến thức đã học. HS lÊy mét sè dÉn chøng kh¸c.. Nội dung cần đạt I. V¨n b¶n v¨n häc d©n gian *. H×nh thøc: - TruyÒn miÖng: TruyÒn ng«n ng÷ nãi trong kh«ng gian vµ thêi gian. Tính truyền miệng và tính tập thể nó sẽ ảnh hởng đến néi dung còng nh h×nh thøc cña v¨n b¶n VHDG. V× vËy VHDG cßn cã tÝnh dÞ b¶n. VD: Truyện Tấm Cám đã có rất nhiều dân tộc xây dựng nªn cho d©n téc m×nh mét TÊm C¸m riªng. Hay kÕt thóc truyÖn còng cã nh÷ng c¸ch kÕt thóc kh¸c nhau: KÕt thóc (1): Tấm sai quân lính đào hố, Cám đứng dới và rồi dội nớc sôi lên ngời,Cám chết nhăn răng. KÕt thóc (2): Sau khi giÕt C¸m,TÊm sai ngêi chÆt ®Çu bá vµo trong hò lµm m¾m råi göi vÒ cho G× GhÎ. Khi G× GhÎ ¨n m¾m cø tÊm t¾c khen ngon( cã c¶ chi tiÕt con qu¹ ®Ëu trªn m¸i nhµ h¸t c©u: Ngon ngán ngßn ngon/ MÑ ¨n thÞt con có còn xin miếng), đến khi hũ mắm đã cạn mới thấy.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> ®Çu n©u cña con m×nh, kinh qu¸ l¨n ra chÕt. GV: Theo em có những cách đọc II. Một số phơng pháp đọc hiểu văn bản VHDG. hiÓu VHDG nµo cã hiÖu qu¶ 1. Cách đọc hiểu chung cao? - Trớc khi đọc hiểu một văn bản văn học dân gian nào đó, HS cã thÓ tr×nh bµy nhiÒu c¸ch ta nªn t×m hiÓu nh÷ng b¶n kÓ kh¸c nhau vÒ cïng mét t¸c phẩm( nội dung ) đó rồi sau đó đi so sánh với văn bản đợc đọc hiểu theo ý kiến cá nhân. học ở trong SGK để: + Xác định yếu tố bất biến đợc bảo lu trong những văn bản đó.-> Ta sẽ tìm đợc đặc điểm của thời đại cũng nh tính truyÒn thèng cña v¨n häc. + Xác định những yếu tố thay đổi giữa những văn bản đó ta sẽ tìm đợc đặc điểm của từng thời đại, từng vùng mà tác phẩm đó đi qua. VD: TruyÖn TÊm C¸m HS cã thÓ t×m thªm mét vµi t¸c phÈm kh¸c cã nh÷ng dÞ b¶n kh¸c (1). Theo Vò Ngäc Phan: TÊm vµ C¸m lµ hai chÞ em cïng cha kh¸c mÑ: Quan hÖ con chung- con riªng nhau. Hai chị em đi bắt tôm tép để giành giật lấy cái yếm đỏ. (2). Theo A lăng đơ-Landes: Hai đứa cùng lứa không ai chÞu nhêng lµm chÞ, cha mÑ chóng liÒn da cho chóng c¸i giỏ đi bắt tôm tép, ai nhiều hơn sẽ đợc làm chị. VD: Ca dao (1) Hìi c« c¾t cá bªn s«ng 2. Cách đọc hiểu một số thể loại cụ thể - Sau đó xác định đặc trng, thể loại của văn bản VHDG để xác định lại đặc điểm của thể loại đó.Từ đó ta có hớng tìm hiểu tác phẩm cho đúng hớng. a. Sö thi GV: VÒ lo¹i sö thi, ta cã c¸ch t×m hiÓu ntn cho nã cã hiÖu qu¶? VD: V¨n b¶n: §¨m S¨n Thuộc thể loại sử thi, có đặc điểm về: Ng«n ng÷: trang träng ; Giäng: hµo hïng ( Bí c¸c con... hãy nổi nhiều chiêng trống, hãy đánh cho cái cồng, chiªng kªu lªn rén r· hoµ nhÞp cïng chòm choÑ…) Thủ pháp: phóng đại, tợng trng (Tóc chàng trải xuèng sµn, høng tãc chµng lµ mét c¸i long hoa…, b¾p chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng èng bÔ, h¬i thë chµng Çm Çm tùa sÊm dËy…) ……….. Bíc tiÕp theo lµ t×m hiÓu theo hÖ thèng nh©n vËt vµ h×nh tîng nh©n vËt. VD: §¨m S¨n lµ mét ngêi anh hïng cña bé téc cho nªn những tính cách cũng nh mọi hành động đề phải mang tính tiêu biểu, tính cộng đồng: Một tù trởng giàu có, hùng Hái: Cßn thÓ lo¹i tôc ng÷ th× m¹nh, anh dòng, th«ng minh, nghÞ lùc. b. Tôc ng÷. ta sÏ t×m hiÓu ntn?  Chøc n¨ng : Tæng kÕt kinh nghiÖm sèng cña nh©n VD: Tay lµm hµm nhai. Tay d©n( vÒ tù nhiªn, x· héi, con ngêi…) quai miÖng trÔ  Hình thức: Lối diễn cô đúc ngắn gọn, dễ đọc, dễ CÆp tõ : Hµm nhai- MiÖng trÔ hiÓu. đặt trong mối quan hệ đối xứng:  Nghệ thuật: Đối ý, đối thanh, diễn đạt có nhịp điệu, Tay lµm- tay quai c©n xøng c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc, tõ ng÷ b¾t -> Tay lµm-Hµm nhai; Tay quainhÞp nhau. MiÖng trÔ  Cách đọc hiểu: -> Quan hệ giữa lao động và - Phải giải nghĩa từ ngữ, khái niệm đợc dùng để cấu tạo không lao động, giữa hởng thụ nªn c©u tôc ng÷ -> t×m ra mèi quan hª gi÷a chóng vµ kh«ng hëng thô - Th¸o gì cÊu tróc cña c©u tôc ng÷ -> Ch¨m chØ, cÇn cï th× míi cã - Phân tích giải mã các hình ảnh đợc câu tục ngữ sử dụng ăn, còn lời biếng thì sẽ đói..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> VD: Muèn ¨n c¸ c¶, ph¶i th¶ c©u dµi Cặp từ đối xứng : Cá cả- câu dài ¨n – th¶ Quan hÖ: ¨n( hëng thô)- Th¶ ( lµm) C¸ c¶( kÕt qu¶) – C©u dµi ( ®Çu t) Kết luận: Muốn đợc hởng thụ, muèn cã thµnh qu¶ th× cÇn ph¶i ®Çu t ( c«ng søc, tiÒn b¹c).. nh một biện pháp nghệ thuật( cách diễn tả cô đọng, đa nghÜa. VD: Mét con ngùa ®au c¶ tµu bá cá ( Ta phải thấy thực tế loài ngựa sống theo từng bầy đàn… V× vËy h×nh ¶nh con ngùa biÕt quan t©m chia sÎ lo l¾ng cho nhau lµ mét h×nh ¶nh mang tÝnh gi¸o dôc con ngêi -> TÝnh ®a nghÜa. NghÜa ®en: chØ con ngùa NghÜa bãng : nãi chuyÖn con ngêi.. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: -Xem l¹i bµi. - Tham khảo một số cách đọc hiểu văn bản văn học dân gian. - Chuẩn bị tiết tự chon thứ 4: Một số kiến thức cần thiết để đọc hiểu VHTĐ.. TiÕt 4:. MéT Sè KIÕN THøC CÇN THIÕT §Ó. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp HS: - Nắm được một số đặc điểm của văn bản văn học trung đại Việt Nam: chủ yếu viết bằng chữ Hán và chữ Nôm; thiên về biểu hiện "tâm", "chí" con người; miêu tả mang tính ước lệ, biểu tượng; sáng tạo những tính cách cao thượng, đề cao chủ thể; đậm đà chất chữ tình; lời ít ý nhiều, ngôn ngữ hàm súc;... - Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản văn học trung đại (bình diện khái quát chung và tác phẩm cụ thể). B- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt I/ Tìm hiểu lí thuyết. Hỏi: Đọc mục 1. SGK và cho biết: văn học trung đại viết bằng những chữ gì? Những chữ ấy có ảnh hưởng tới đọc- hiểu tác phẩm như thế nào? Các. 1/ Chữ viết và ngôn ngữ - Văn học trung đại viết bằng chữ Hán và chữ Nôm. Chữ Hán phải phiên âm, dịch nghĩa. Chữ Nôm cũng phải phiên âm ra chữ quốc ngữ. Điều này khiến cho việc tiếp nhận, đọc - hiểu văn bản văn học trung đại gặp nhiều khó khăn, cần có sự cân nhắc, lựa chọn hợp lí..

<span class='text_page_counter'>(9)</span> văn bản văn học trung đại - Về ngôn ngữ, văn bản văn học trung đại thường dùng điển có những đặc điểm gì về tích và các từ cổ; thiên về xây dựng những kiến trúc ngôn từ ngôn ngữ văn học? cố định, đối xứng, hài hoà, như: thơ luật, văn biền ngẫu... (HS làm việc cá nhân và trình bày trước lớp) 2/ Đặc điểm Hỏi: Đọc mục 2. SGK, và + Hình tượng trong văn học trung đại có những đặc điểm cơ cho biết: hình tượng văn bản sau: học trung đại có những đặc điểm gì? Các đặc điểm - Thiên về biểu thị tâm, chí, ít quan tâm đến thực tế khách đó chi phối việc đọc- hiểu quan một cách cụ thể như trong văn học hiện đại... như thế nào? - Các nhân vật văn học trung đại thường tỏ rõ nhân sinh (HS làm việc cá nhân và quan, lối sống theo quan niệm đương thời, như chí lập công danh, lòng ngay thẳng, trung thực, hiếu, nghĩa, một đời ghét trình bày trước lớp) gian diệt tà... - Xây dựng hình tượng con người và cảnh vật thường dùng bút pháp tượng trưng, ước lệ; ít tả thực ... + Việc đọc- hiểu cần tìm hiểu ý nghĩa ước lệ, tượng trưng của cá hình tượng, đồng thời phải đi sâu khai thác cái tâm, chí của người viết. II/ Luyện tập Bài tập 1- Đọc - hiểu câu Bài tập 1- Đọc- hiểu văn tự, điển cố, từ cổ: thơ, câu văn, điển tích, từ a. So sánh bản dịch nghĩa và bản dịch thơ bài Tỏ lòng của cổ: Phạm Ngũ Lão. a. So sánh bản dịch nghĩa + Hoành sóc (cắp ngang ngọn giáo) được dịch là "múa và bản dịch thơ bài Tỏ giáo"sẽ không thấy tư thế hiên ngang, lẫm liệt, vững chãi lòng của Phạm Ngũ Lão. của người lính vệ quốc. (HS làm việc cá nhân và + Tam quân tì hổ khí thôn ngưu (Ba quân như hổ nuốt trôi trình bày trước lớp) trâu) dịch là B " a quân khí mạnh nuốt trôi trâu”. Bản dịch thơ bỏ mất chữ “tì hổ” (như hổ) làm cho chất dũng mãnh, hào khí bị mất. + Nam nhi vị liễu công danh trái (Nam nhi mà chưa trả được nợ công danh) dịch là “Công danh nam tử còn vương b- Câu thơ Nguyễn Trải nợ” tuy đã thoát nghĩa nhưng vẫn chưa bật được chí khí của trong bài Cảnh ngày hè : người anh hùng đang nóng lòng muốn lập công vì nước, trả "Hồng liên trì đã tiễn mùi nợ công danh. hương’’ . Hiểu "tiễn’’ là b- Trong câu thơ "Hồng liên trì đã tiễn mùi hương’’ , trong "ngát’’, có bản phiên âm là đó "tiễn’’ là "ngát’’ hợp nghĩa hơn, vì đó là cảnh mùa hè, hoa "tịn’’, nghĩa là “hết”. sen đang nở rộ, chưa thể “hết” mùi hương được. Nghĩa nào hợp hơn? c. Giải thích ý nghĩa của c. Dựa vào bài Đại cáo bình Ngô để giải thích: câu văn và biểu tượng - Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, trong các câu (SGK)..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Quân điếu hạt trước lo trừ bạo. (HS làm việc cá nhân và (Làm việc nhân nghĩa điều cốt yếu là phải an dân; quân trình bày trước lớp) đội vì dân phạt tội thì trước tiên phải lo trừ bạo). - Đem đại nghĩa để thắng hung tàn Lấy chí nhân để thay cường bạo. (Đem nghĩa lớn (chính nghĩa) để thắng hung tàn (quân giặc tàn ác); lấy chí nhân (lẽ phải và lòng nhân từ) để thay cường bạo (bạo lực) - Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật (dữ dội) Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay (oanh liệt). - Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới (tập hợp dưới ngọn cờ khởi nghĩa); Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào (tinh thần đoàn kết tướng sĩ). d- ‘‘Rượu đến cội cây ta sẽ uống d- Giải thích điển tích văn Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao’’. học và từ cổ (SGK). Theo tích cũ: một người chiêm bao dưới gốc cây hoè thấy (HS làm việc cá nhân và mình làm quan, giàu có, tỉnh dậy mới biết chỉ là giấc mơ. Câu thơ đại ý nói lên cách nhìn đời, coi phú quí như giấc trình bày trước lớp) mơ, nghĩa là không trường tồn, phù vân. - Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng (Lẽ ra nên có đàn Ngu [tức đàn của vua Ngu Thuấn- biểu tượng cho cuộc sống thái Bài tập 2- Đọc - hiểu tâm bình] để gảy lên một khúc). sự, chí hướng, tư tưởng Bài tập 2- Đọc- hiểu tâm sự, chí hướng, tư tưởng trong văn trong văn bản văn học bản văn học trung đại. trung đại. a. Giải thích : a. Giải thích ý nghĩa mấy câu sau trong Bài phú - "Đến sông đây chừ hổ mặt/ Nhớ người xưa chừ lệ chan" sông Bạch Đằng của (Đến sông đây thấy xấu hổ [vì không xứng đáng với người Trương Hán Siêu (SGK). xưa] ; nhớ người xưa mà nước mắt chứa chan). - "Giặc tan muôn thở thăng bình/ Phải đâu đất hiểm cốt mình đức cao" (Giặc tan, từ nay hoà bình muôn thuở. [Đó] đâu phải do địa hình hiểm trở mà cốt là do mình có Đức cao b- Phân tích tâm sự [tức có sự chăm lo đến việc nước của vua và triều thần]). Nguyễn Du trong Đọc b- Phân tích tâm sự Nguyễn Du trong Đọc Tiểu Thanh kí? Tiểu Thanh kí? Xem lại bài Đọc Tiểu Thanh kí. Chú ý tâm sự xót thương người tài sắc và thương cho chính mình của Nguyễn Du. Hai câu cuối: “Bất tri tam bách dư niên hậu- Thiên hạ hà c- Nêu tư tưởng, tình nhân khấp Tố Như?” đi tìm sự đồng cảm ở hậu thế. cảm của tác giả qua c. Nêu tư tưởng, tình cảm của tác giả qua Chuyện chức Chuyện chức phán sự đền phán sự đền tản viên (Nguyễn Dữ) tản viên (Nguyễn Dữ)..

<span class='text_page_counter'>(11)</span> (HS làm việc cá nhân và Xem lại bài Chuyện Chức phán sự đền Tản Viên, nhất là trình bày trước lớp) lời bình của tác giả ở cuối truyện để thấy rõ hơn tư tưởng Bài tập 3- Đọc-hiểu giá coi trọng công lý, lòng dũng cảm đấu tranh cho công lí của tác giả. trị nghệ thuật ngôn từ. a- Phân tích cấu trúc cân đối của các câu thơ (SGK), chỉ ra ý nghĩa và vẻ đẹp của chúng.. Bài tập 3- Đọc-hiểu giá trị nghệ thuật ngôn từ. a- Cấu trúc cân đối của các câu thơ, ý nghĩa và vẻ đẹp của chúng :. -"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ/ Người khôn người đến chốn lao (HS làm việc cá nhân và xao" trình bày trước lớp) + Đối giữa 2 câu theo kiểu tương phản, đối ý, đối lời, đối b- Phân tích tính chất hàm thanh: ta><người, súc của hình ảnh (SGK). vẻ><chốn lao xao.. dại><khôn,. tìm><đến;. nơi. vắng. (HS làm việc cá nhân và + Tác dụng : ý nghĩa hai về nổi bật. trình bày trước lớp) + Vẻ đẹp: Cân xứng, hài hoà. -"Thu ăn măng trúc, đông ăn giá/ Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao”. Đối trong một câu (tiểu đối): "Thu ăn măng trúc"- "đông ăn giá"; X " uân tắm hồ sen"- "hạ tắm ao" tạo thành hai cặp có ý nghĩa bổ trợ tạo thành một bộ tứ bình bốn mùa xuân - hạ thu - đông. - "Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ....Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương". Đoạn thơ bốn câu, hai câu tả màu sắc, hương thơm, hai câu tả âm thanh. Vẻ đẹp của cấu trúc cân đối tạo nên vẻ đẹp của bức tranh mùa hè rộn rã đầy sức sống. b- Tính chất hàm súc của hình ảnh: +B " óng buồm đã khất bầu không Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời". (Lý Bạch) Hai hình ảnh: “cánh buồm lẻ loi mất hút vào khoảng không xanh biếc” và “dòng sông chảy ngang trời”, là những hình ảnh giàu sức gợi: cảnh tượng hùng vĩ, thơ mộng và hoành tráng gợi ra tình bạn cũng đẹp đẽ, cao cả và bất diệt. Hai thế giới hữu hạn và vô hạn như được nối một nhịp cầu đẹp đẽ và gây xúc động sâu sắc... +"Quốc thù chưa trả già sao vội Dưới nguyệt mài gươm đã bấy chầy" (Nỗi lòng - Đặng Dung) Hình ảnh người anh hùng với mái tóc bạc bao lần mài gươm dưới bóng trăng "Dù sau trăm đời vẫn còn tưởng thấy.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> sinh khí lẫm liệt" (Phan Huy Chú).. Chủ đề 2: đọc- hiểu văn bản văn học dân gian( 3 tiết) TiÕt 1+2. lêi tiÔn dÆn (TrÝch TiÔn dÆn ngêi yªu - TruyÖn th¬ d©n téc Th¸i) A. Môc tiªu bµi häc: Giúp hs:- Hiểu đợc cốt truyện thơ Tiễn dặn ngời yêu. - Nắm đợc vị trí, nội dung và giá trị cơ bản của đoạn trích. - Rèn kĩ năng tự đọc, tự học có hớng dẫn. - Lßng c¶m th«ng, th¬ng xãt cho cuéc sèng khæ ®au cña ngêi Thái, đặc biệt là ngời phụ nữ Thái trong XHPK. - Trân trọng khát vọng tự do yêu đơng và hạnh phúc lứa đôi của họ. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o..

<span class='text_page_counter'>(13)</span> - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Đọc thuộc chùm ca dao hài hớc đã học? Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài ca dao sè mét? 3. Bµi míi: *Giới thiệu bài mới: Nếu ngời Kinh coi Truyện Kiều là cuốn sách gối đầu giờng, ngời Ê- đê mê đắm nghe kể khan sử thi Đăm Săn,... thì ngời Thái cũng tự hào có truyện thơ Tiễn dặn ngời yêu. Đồng bào dân tộc Thái từng khẳng định: “Hát Tiễn dặn lên, gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quªn h¸i rau, anh ®i cµy quªn cµy”. Cßn c¸c em nghÜ sao vÒ t¸c phÈm nµy qua ®o¹n trÝch tiªu biÓu: Lêi tiÔn dÆn? Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt I.T×m hiÓu chung: Yªu cÇu hs nh¾c l¹i kh¸i 1. Giíi thiÖu chung vÒ truyÖn th¬: a. Kh¸i niÖm: niÖm truyÖn th¬. Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt tr÷ t×nh, ph¶n ánh số phận và khát vọng của con ngời khi hạnh phúc lứa đôi và sù c«ng b»ng x· héi bÞ tíc ®o¹t. b. Các chủ đề chính: - Nêu các chủ đề chính - Cuộc sống khổ đau, bi thảm, ko có tình yêu tự do và hôn nhân cña truyÖn th¬? tù chñ cña con ngêi trong XHPK phª ph¸n hiÖn thùc. - Khát vọng tự do yêu đơng và hạnh phúc lứa đôi khẳng định lí tëng, íc m¬ mang ý nghÜa nh©n v¨n. c. KÕt cÊu: thêng diÔn ra theo 3 chÆng: - Cèt truyÖn cña truyÖn Cèt1.truyÖn §«i b¹n trÎ yªu nhau tha thiÕt. th¬ thêng diÔn ra qua c¸c 2. T×nh yªu tan vì, ®au khæ. chÆng ntn? 3. Họ tìm cách thoát khỏi cảnh ngộ đạt đợc hạnh phúc ở thế giới bên kia hoặc vợt khó khăn để trở về sống h¹nh phóc (kÕt thóc cã hËu). Song thờng là kết thúc bi thảm, con ngời ko đạt đợc hạnh phúc Cuéc sèng ngét ng¹t cña XHPK vµ kh¸t väng h¹nh phóc ch¸y báng cña con ngêi . 2. TruyÖn th¬ TiÔn dÆn ngêi yªu: - Dung lîng t¸c phÈm? - Dung lîng: 1846 c©u th¬. - Nh©n vËt chÝnh: Anh (chµng trai) vµ ChÞ (c« g¸i). Nh©n vËt chÝnh? - Tãm t¾t néi dung - Tãm t¾t: (sgk) II. Hớng dẫn đọc- hiểu đoạn trích: truyÖn th¬ trªn? 1. §äc. Hs đọc đoạn trích. Gv hớng dẫn hs đọc với 2. Bố cục: 2 phần giäng buån rÇu, tiÕc th- + PhÇn 1: Tõ ®Çu “gãa bôa vÒ giµ”: T©m tr¹ng cña chµng trai vµ ¬ng, tha thiÕt. cô gái trên đờng tiễn dặn. - Tìm bố cục của đoạn + Phần 2: Còn lại: Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trÝch? trai khi ë nhµ chång c« g¸i. 3. Híng dÉn t×m hiÓu ®o¹n trÝch: - §o¹n trÝch lµ lêi cña chµng trai, c« g¸i chØ hiÖn ra qua lêi kÓvµ c¶m nhËn cña chµng. a. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai vµ c« g¸i trªn ® êng tiÔn - Toµn bé ®o¹n trÝch lµ dÆn: lêi cña ai? - Chàng trai cảm nhận đợc nỗi đau khổ, tuyệt vọng của cô gái Gv dÉn d¾t: §o¹n trÝch còng lµ t©m tr¹ng cña chÝnh anh: nªu nªn c¶nh ngé bi + Võa ®i- võa ngo¶nh l¹i. th¶m cña chµng trai vµ  ngo¸i tr«ng. c« g¸i yªu nhau mµ ko  lßng cµng ®au cµng nhí..

<span class='text_page_counter'>(14)</span> lấy đợc nhau, phải chia biệt, tiễn nhau để xa nhau m·i m·i... - Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai vµ c« g¸i qua lêi kÓ, c¶m nhËn cña chµng trai ë phÇn mét cña ®o¹n trÝch?. Gv dÉn d¾t: V¨n b¶n sgk đã lợc đi đoạn miêu tả c¶nh c« g¸i bÞ nhµ chång đánh đập đến ngã lăn bªn miÖng cèi g¹o, bªn m¸ng lîn...§ã lµ hiÖn thực đau đớn của những ngêi phô n÷ d©n téc xa khi bÞ g¶ b¸n... - T×m c¸c cö chØ, hµnh động của chàng trai đợc diÔn t¶ ë phÇn 2? - §iÖp tõ “chÕt” trong nh÷ng lêi th¬ mang ý nghĩa khẳng định mạnh mÏ vµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn trong c¸c c©u: “ChÕt ba n¨m... song song” cã ý nghÜa g×? - Kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng nÐt t©m tr¹ng cña c« g¸i vµ chµng trai trong ®o¹n trÝch? - C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuật đợc sử dụng?.  Sự lu luyến, nuối tiếc, đau đớn, nhớ nhung. + C« g¸i ®i qua c¸c khu rõng: Rõng ít- cay. Rừng cà- đắng. Rừng lá ngón- độc địa.  Sự “chờ”, “đợi”, “ngóng trông” của cô gái là vô vọng. - Muèn kÐo dµi gi©y phót tiÔn biÖt: + Chµng trai: - Nh¾n nhñ, dÆn dß. - Muèn ngåi l¹i, ©u yÕm bªn c« g¸i. - Nùng con riªng cña c« g¸i  Lòng trân trọng cô gái và tâm trạng xót xa, đau đớn của anh. + C« g¸i: - Võa bíc ®i võa ngo¶nh l¹i. - Tìm cớ dừng lại để chờ chàng trai. - Chàng trai muốn mợn hơng ngời yêu từ lúc này để mai đây “lửa xác đợm hơi”  suốt đời anh ko còn yêu thơng ai hơn cô gái để đến lúc chết xác chàng có thể nhờ có hơng ngời đó mà cháy đợm (theo phong tục của ngời Thái)  khẳng định tình yêu thuỷ chung, m·nh liÖt. - Ước hẹn chờ đợi cô gái trong mọi thời gian, tình huống: Th¸ng n¨m lau në Mùa nớc đỏ cá về Chim t¨ng lã hãt gäi hÌ Mùa hạ- mùa đông Thêi trÎ- vÒ giµ  Những khoảng thời gian đợc tính bằng mùa vụ và đời ngời.  Phần 1 cho thấy tâm trạng đầy đau đớn, tuyệt vọng và mâu thuÉn (võa ph¶i chÊp nhËn sù thËt trí trªu võa muèn kÐo dµi gi©y phót tiÔn ch©n, ©u yÕm bªn nhau). §ång thêi, nã cßn cho thấy lời ớc hẹn quyết tâm chờ đợi đoàn tụ. b. Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chång c« g¸i: - An ủi, vỗ về khi cô gái bị nhà chồng đánh đập, hắt hủi: “Dậy ®i em... bói hé” - Lµm thuèc cho c« g¸i uèng. - Gióp c« lµm lông.  Sù quan t©m, s¨n sãc ©n t×nh  chµng trai trë thµnh chç dùa tinh thÇn v÷ng ch¾c cho c« g¸i.  Niềm xót xa, thơng cảm sâu sắc của chàng trai đối với cô gái. - §iÖp tõ “chÕt” vµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn chØ sù ho¸ th©n gắn bó khăng khít của hai nhân vật trữ tình khẳng định tình yêu m·nh liÖt, thuû chung son s¾t cña hä. - Các hình ảnh so sánh tơng đồng (tình đôi ta-- tình Lú- ủa; lòng ta thơng nhau- bền chắc nh vàng, đá) và các điệp ngữ (yêu nhau, yêu trọn)  Khát vọng, ý chí đoàn tụ ko gì lay chuyển đợc . III. Tæng kÕt bµi häc: 1. T©m tr¹ng c¸c nh©n vËt: - C« g¸i: ®au khæ, nuèi tiÕc, mçi bíc ®i lµ nçi ®au gh×m xÐ, tuyÖt väng. - Chàng trai: đồng cảm vói nỗi lòng cô gái, tâm trạng của chàng còn có sự vận động từ xót xa, đau đớn đến khẳng định tình yêu chung thuỷ, vợt qua mọi ngáng trở, động viên cô gái, ớc hẹn chờ đợi, bộc lộ khát vọng tình yêu tự do và hạnh phúc. 2. NghÖ thuËt: - C¸c biÖn ph¸p tu tõ: ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷, so s¸nh. - Ng«n ng÷: gi¶n dÞ, biÓu c¶m, giµu h×nh ¶nh thiªn nhiªn mang tÝnh biÓu tîng. - Giäng ®iÖu: ngät ngµo, thÊm ®Ém chÊt tr÷ t×nh vµ phong vÞ v¨n ho¸ d©n téc Th¸i..

<span class='text_page_counter'>(15)</span> E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs về nhà:- Đọc lại nhiều lần, đọc tài liệu tham khảo về đoạn trích.. TiÕt 3:. Xuý v©n gi¶ d¹i A. Môc tiªu bµi häc: Giúp HS: Hiểu đợc nội dung, nghệ thuật của vơ chèo qua đoạn trích, từ đó biết trân trọng nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc. Thấy đợc nghệ thuật thể hiện đặc sắc nội tâm của Xuý Vân trong đoạn trích. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs tìm hiểu vấn đề trớc khi đến lớp. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn- đàm thoại, làm bài tập nhËn diÖn c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi:. * Giíi thiÖu bµi míi: Hoạt động của Thầy/ Trò Hái: Em hiÓu ntn lµ chÌo? HS: Tr¶ lßi theo sù hiÓu biÕt GV: Cñng cè phÇn tr¶ lêi cña HS.. H·y tãm t¾t vë chÌo Kim Nhan?. VÞ trÝ cña ®o¹n trÝch? HS t×m ra hoµn c¶nh cña Xuý V©n lóc nµy qua nh÷ng c©u th¬ trong bµi.. Nội dung cần đạt I. T×m hiÓu bµi häc 1. ChÌo cæ: - Chèo cổ còn gọi là chèo sân đình, chèo truyền thống. - Lµ mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt s©n khÊu tæng hîp, xu¸t xứ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. - C¸i quan träng nhÊt cña chÌo lµ tÝch, mçi vë chÌo cã một đoạn đặc sắc. 2. Tãm t¾t vë Kim Nhan. - Kim Nhan lµ mét häc trß ë Nam §Þnh ra Hµ Néi häc, thực hiện chí lập danh khoa cử, đợc quan huyện gả con g¸i cho lµ Xuý V©n- mét ngêi con g¸i nÕt na, thuú mÞ. - Thêi gian Kim Nhan ®i häc, Xuý V©n bÞ TrÇn Ph¬ng một gã giàu có dụ dỗ, theo lời Trần Phơng giả dại để theo TrÇn Ph¬ng . - Không ngờ Trần Phơng là một tay chơi bời, lừa đợc Xuý V©n råi h¾n cao ch¹y xa bay. - Kim Nhan thi đỗ quan, trong ngày vinh quy thấy vợ mình đi ăn xin, Kim Nhan cho đồng tiền vào nắm cơm cho Xuý Vân, Xuý Vân nhận ra đồng tiền của chồng m×nh gnµy xa, ho¸ ®iªn thËt, nh¶y xuèng s«ng tù tö. 3. §o¹n trÝch: TrÝch ®o¹n khi Xuý V©n gi¶ d¹i, Kim Nhan ph¶i tr¶ Xuý V©n vÒ nhµ. II. §äc- hiÓu 1. Hoµn c¶nh cña Xuý V©n - Chång ®i häc, ë nhµ bÞ rµng buéc gß bã bëi gia đình nhà chồng, chịu cảnh cô đơn. - Con gµ rõng mµ ë víi c«ng.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> GV : Chän c¸c c©u th¬ cña HS t×m ra , lÊy nbh÷ng c©u cã ý kh¸i qu¸t nhÊt:. Hoµn c¶nh cña nh©n vËt gîi lªn ®iÒu g×?. Xuý V©n muèn chia sÎ, t©m sù cïng ai? Hä cã hiÓu nçi lßng cña Xuý V©n lóc nµy kh«ng? GV kh¸i qu¸t hoµn c¶nh cña Xuý V©n. Tâm trạng của Xuý Vân đợc thể hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo? HS: Ph¸t hiÖn biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong c©u th¬ cã t¸c dông g×?. Đắng cay chẳng có chịu đợc, ức! - Con c¸ r« n»m vòng ch©n tr©u §Ó cho n¨m b¶y cÇn c©u ch©u vµo …………… NghÖ thuËt Èn dô: Xuý V©n vÝ m×nh nh : - Gµ rõng chung sèng víi c«ng. Gîi mét cuéc sèng lạc lõng cô đơn. - Con c¸ r«- vòng ch©n tr©u: Cuéc sèng gß bã chËt chéi, tï tóng, bÞ nhiÒu ¸p lùc. => C©u tht¬ lµ tiÕng than vÒ sè phËn cña nh©n vËt r¬i vào hoàn cảnh đắng cay , tù túng, bế tắc thèm khát h¹nh phóc. - T©m sù kh«ng thÓ chia sÎ cïng ai: L¸ng giÒng ©i hay øc bëi xu©n huyªn -> Nçi lßng cña Xuý V©n kh«ng ai chia sÎ, nµng bÞ c« lập trong cô đơn.. 2. T©m tr¹ng cña Xuý V©n. - §o¹n ®Çu: Tôi kêu đò, đò nọ không tha Tôi càng chờ đợi càng tra chuyến đò. H×nh ¶nh Èn dô: Kêu đò Chờ đợi Tra chuyến đò => Khát khao mong muốn chờ đợi hạnh phúc, tình yêu, chờ đợi nhng không đợc gợi thân phận bẽ bàng, duyên phận lỡ làng.( Niềm ao ớc chính đáng). - Ao íc h¹nh phóc b×nh dÞ: Chê cho b«ng lóa chÝn vµng Để anh đi gặt, để nàng mang cơm §ã là một mơ ớc bình dị, chính đáng của con ngNiềm ao ớc của Xuý Vân? Em có ời trong lao động ( mang tính nhân văn sâu sắc). Nhng nhËn xÐt g×? hạnh phúc đó không đợc đáp ứng, nhân vật rơi vào bi kịch, nên đau đớn, xót xa. Từ đó nhân vật rơi vào tình trạng mất phơng hớng, GV: Từ các mâu thuẫn đó, nhân vật cùng quẫn trong cô đơn. C« g¸i léi s«ng tÐ bÌo bị đẩy vào bi kịch vô cùng đau đớn, Chuét ®Ëu cµnh rµo, muçi Êp c¸nh d¬i mÊt ph¬ng híng. Bôt bÎ cæ con nai Trøng gµ tha con qu¹ Trong đình có khua, nhôi Trong ãn cã kÌo, cét’ ……… Cỡi gà mà đi đánh giặc. Đó là các hình ảnh ngợc đời, vô lí, nửa điên nửa thật, cã phÇn ®iªn ®iªn, d¹i d¹i, nhng béc lé t©m tr¹ng rèi bêi, bÞ r¬i vµo bi kÞch v« cïng xãt xa. Tõ c¸c h×nh ¶nh nãi ngîc trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ t©m tr¹ng cña nh©n vËt? HS đàm thoại đa ra những nhận => Tất cả những hình ảnh tợng trng, ẩn dụ,…. Bộc lộ xÐt biÓu hiÖn vÒ t©m tr¹ng nh©n vËt. t©m tr¹ng cña nh©n vËt mét c¸ch phong phó, chøa ®Çy m©u thuÉn néi t©m thÇm kÝn, gîi nçi ®au kh«ng thÓ chia sÎ mµ nh©n vËt ph¶i g¸nh chÞu. GV chèt: E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs về nhà:- Đọc lại nhiều lần, đọc tài liệu tham khảo về đoạn trích, tác phẩm..

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Chủ đề 6: Đọc- hiểu văn bản văn học trung đại. thái s trần thủ độ (TrÝch §¹i ViÖt sö kÝ toµn th) Ng« SÜ Liªn.. A. Môc tiªu bµi häc: Giúp hs:- Hiểu đợc nhân cách chính trực, chí công vô t, biết lắng nghe và khuyến khích cấp dới giữ vững phép nớc của Trần Thủ Độ, qua đó càng thêm tự hào về truyền thống của cha «ng. - Nắm đợc lối viết kết hợp sử biên niên và tự sự của Ngô Sĩ Liên. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phơng pháp hớng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Tóm tắt câu chuyện về Trần Quốc Tuấn của Ngô Sĩ Liên? Nêu những vẻ đẹp của nhân cách vĩ đại Trần Quốc Tuấn? 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: TrÇn Thñ §é (1194- 1264), lµ chó hä TrÇn Th¸i T«ng (TrÇn C¶nh), «ng chó cña TrÇn Th¸nh T«ng (TrÇn Ho¶ng), gi÷ chøc Th¸i s (TÓ tíng- quan ®Çu triÒu, lo mäi viÖc chính sự) là một nhân vật lịch sử khá đặc biệt, từng có những ý kiến đánh giá khác nhau về ông. Ông từng đợc xem là nhà chính trị nhiều mu mô, thủ đoạn, khá tàn nhẫn, khôn khéo bày đặt, dàn xếp để đoạt ngôi vua nhà Lí cho nhà Trần, bức tử Lí Huệ Tông, sát hại hàng trăm tôn thất nhà Lí. Nhng xét một cách khách quan, công bằng, ta thấy, việc chuyển đổi triều đại LíTrần là tất yếu lịch sử mà Trần Thủ Độ chỉ là ngời thúc đẩy quá trình đó diễn ra nhanh, khéo lÐo nhng ko kÐm phÇn quyÕt liÖt. VÒ phÝa nhµ TrÇn, TrÇn Thñ §é lµ mét trong nh÷ng ngêi cã c«ng ®Çu khai s¸ng, x©y dùng. ¤ng hÕt lßng, hÕt søc, tËn tuþ, trung thµnh gióp c¸c vua TrÇn giữ gìn cơ ngiệp, bảo vệ đất nớc, chống ngoại xâm. Khi quân Nguyên- Mông tràn qua biên giíi, vua TrÇn lo l¾ng, muèn nghe kÕ nghÞ hßa cña TrÇn NhËt HiÖu, TrÇn Thñ §é nãi: “§Çu tôi cha rơi, xin bệ hạ đừng lo!”. Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về ông. Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt Hs đọc VB- sgk. I. §äc vµ t×m bè côc: - Theo em, ®o¹n trÝch cã 1. §äc. thể đợc chia theo bố cục 2. Bố cục:Hai phần: - P1: Thời gian và sự kiện trọng đại (Trần Thủ Độ mất). ntn? Gv bæ sung: P1 nªu râ - P2: Bèn c©u chuyÖn vÒ TrÇn Thñ §é: ngµy th¸ng mÊt cña TrÇn + Xö ngêi hÆc téi m×nh. Thủ Độ, tớc đợc truy + Bắt tên quân hiệu. phong của ông. P2, tác giả + Cái giá chức câu đơng. kể 4 câu chuyện nhỏ để + An Quốc hay là thần? kh¾c häa ch©n dung nh©n II. T×m hiÓu v¨n b¶n: c¸ch cña TrÇn Thñ §é, ko 1. Nh©n c¸ch cña TrÇn Thñ §é: hÒ cã lêi b×nh luËn, t¹o a. C©u chuyÖn thø nhÊt: Xö ngêi hÆc téi m×nh. tính chất khách quan, để Lẽ thờng  Cách xử trí của Trần Thủ Độ sù viÖc tù nã nãi lªn vÊn Chèi c·i, Døt kho¸t c«ng nhËn, kh¼ng đề tác giả cần bàn luận. biÖn minh. định sự thật “Đúng...” - Cách xử trí, thái độ của Thù oán, Ban thëng cho kÎ hÆc téi. TrÇn Thñ §é víi ngêi hÆc trõng trÞ téi m×nh cã g× kh¸c thêng? kÎ hÆc téi. Điều đó cho thấy ở ông Vua Trần đem ngời hặc tội đến và nói rõ lời của kẻ đó với.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> phÈm chÊt g×?. - T¹i sao TrÇn Thñ §é l¹i sai ngêi b¾t tªn qu©n hiÖu? H¾n cã bÞ «ng trõng trÞ nh dự đoán của ngời đọc ko? Cách kết thúc bất ngờ đó cã ý nghÜa g×?. - C¸ch xö trÝ cña TrÇn Thñ §é g©y bÊt ngê víi ngêi đọc ntn? ý nghĩa của nó?. TrÇn Thñ §é. T×nh huèng nµy mang tÝnh chÊt cña mét cuéc đối chất ba mặt một lời. Trái với lẽ thờng, những hành động, cách xử trí của Trần Thñ §é khiÕn vua TrÇn ng¹c nhiªn vµ kh©m phôc, kÎ hÆc téi vừa sợ hãi vừa khâm phục. Vì cả hai ngời đó cha hiểu hết tấm lßng vµ ý chÝ cña TrÇn Thñ §é. Trong t×nh thÕ vua TrÇn cßn nhỏ, triều đình nhà Trần mới lập, ông ko thể ko chuyên quyền nhng sù thùc, «ng tù biÕt m×nh Ýt häc, vâ biÒn, mu m« quyÒn biÕn, ko hÒ cã chÝ lµm vua, chØ cã lßng hÕt søc gióp vua mµ thôi. Ông nói với vua nh vậy để nhà vua ko còn mối ngờ vực... Tính cách: trung thực, thẳng thắn, công minh, độ lợng và giàu b¶n lÜnh. b. C©u chuyÖn thø hai: B¾t tªn qu©n hiÖu. - Nguyªn nh©n: tríc yªu cÇu vµ lêi nãi khÝch cña Linh Tõ Quèc MÉu, TrÇn Thñ §é c¶ giËn, sai ®i b¾t ngay tªn lÝnh xÊc l¸o ph¹m thîng. - C¸ch xö trÝ: sau khi nghe lêi tr×nh bµy sù thËt, «ng khen ngîi anh lÝnh vµ cßn ban thëng vµng lôa  C¸ch gi¶i quyÕt vÑn c¶ đôi bề, công bằng và gây bất ngờ cho ngời đọc.  Bà vợ hài lòng và ko thể tiếp tục lợi dụng địa vị của chồng để lµm khã kÎ díi.  Đem đến sự công bằng cho tên quân hiệu, khuyến khích kẻ dới giữ nghiêm phép nớc dù có làm ảnh hởng đến ngời thân của m×nh. TÝnh c¸ch: chÝ c«ng v« t, t«n träng ph¸p luËt. c. Câu chuyện thứ ba: Cái giá của chức câu đơng. - TrÇn Thñ §é nhËn lêi xin riªng cho mét ngêi nhµ lµm chøc câu đơng, lại cẩn thận ghi tên và quê quán của kẻ đó. - Đến khi gặp mặt, ông lại nói với kẻ đó: “Ngơi vì...đợc”.  Có thể ông sẽ cho hắn làm chức câu đơng thực mà còn có thể đợc u tiên thêm nữa vì là ngời nhà xin cho. - Nhng khi «ng nãi nèt vÕ cßn l¹i  kÕt thóc thËt bÊt ngê, kÞch tÝnh.  Đó chỉ là lời cảnh báo răn đe nghiêm khắc để ngời kia hoảng vía mà xin tha, mà nhớ đời, bỏ hẳn thói nhờ vả, chạy chọt. Đồng thời đó cũng là cách răn vợ ko đợc dựa quyền thế để lµm viÖc c«ng theo ý m×nh. TÝnh c¸ch: chÝ c«ng v« t, kiªn quyÕt trõng trÞ n¹n ch¹y chøc, chạy quyền, đút lót, hối lộ, dựa dẫm thân thích và giữ công b»ng cña ph¸p luËt. d. C©u chuyÖn thø t: An Quèc hay lµ thÇn? - Đặt ra yêu cầu lựa chọn và trọng dụng hiền tài đúng mực cho nhµ vua. - C©u hái hay lêi than :”NÕu anh em cïng lµ tíng th× viÖc trong triÒu sÏ ra sao”  sù c¶m kh¸i vµ døt kho¸t cña TrÇn Thñ §é. Tính cách: thẳng thắn, cơng trực, đặt lợi ích của quốc gia dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, gia đình.. Gv dÉn d¾t: LÏ thêng, d©n gian cã c©u “Mét ngêi lµm quan, cả họ đợc nhờ”. Vậy mµ ë ®©y TrÇn Thñ §é ko chủ động đề xuất mà là chñ ý cña vua TrÇn cho anh cña «ng lµm tíng. Ông chỉ việc đồng ý là xong, lµ cã thªm v©y c¸nh trong triÒu... - Việc ông đặt ra yêu cầu lùa chän vµ träng dông đúng ngời hiền tài cho nhà vua cã ý ngi· g×? Nã cho thÊy tÝnh c¸ch g× cña «ng? - Những đặc sắc nghệ thuËt kÓ chuyÖn vµ kh¾c 2. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ kh¾c häa nh©n vËt: häa nh©n vËt cña ®o¹n - C¸c t×nh huèng giµu kÞch tÝnh..

<span class='text_page_counter'>(19)</span> trÝch? - Sử dụng các chi tiết đắt giá. - NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ III. Tæng kÕt bµi häc: những phẩm chất tốt đẹp Nhân cách vĩ đại của Trần Thủ Độ: trung thực, nghiêm minh, liªm khiÕt, chÝ c«ng v« t. cña TrÇn Thñ §é? E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs:- Học bài, tìm đọc thêm các tài liệu về các nhân vật lịch sử.. TiÕt 4:. THƯ DỤ VƯƠNG THÔNG LẦN NỮA (Tái dụ Vương Thông thư) Nguyễn Trãi. A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1- HS hiểu được Thư lại dụ Vương Thông của Nguyễn Trãi là một tác phẩm nghị luận sắc bén, mạnh mẽ, giàu sức thuyết phục, thể hiện ý chí quyết thắng, tinh thần yêu chuộng hoà bình của quân dân ta. Bức thư cũng thể hiện chiến lược "tâm công" của Nguyễn Trãi. 2- Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu tác phẩm chính luận cổ. B- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt I/ Tìm hiểu hoàn cảnh và mục đích sáng tác. Gv cho hs đọc mục Tiểu dẫn và hỏi:: Nguyễn Trãi viết lá thư này nhân danh ai? Giải thích vì sao lại nhân danh? Trong hoàn cảnh nào?. 1/ Hoàn cảnh sáng tác Nguyễn Trãi viết lá thư này nhân danh Lê Lợi, vì trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, theo lệnh của Lê Lợi, Nguyễn Trãi đã soạn thảo thư gửi các tướng nhà Minh để khuyên dụ chúng.. Theo nội dung lá thư, hoàn cảnh quân ta lúc ấy đã trở nên Mục đích viết thư để làm hùng mạnh, tiến đến bao vây thành Đông Quan, giặc Minh gì? thì đã túng thế, bị vây khốn trong thành, cố thủ không ra (HS làm việc cá nhân và đánh để chờ viện binh. trình bày trước lớp) 2/ Mục đích sáng tác Nguyễn Trãi viết lá thư này để thuyết phục tướng giặc là Vương Thông hạ vũ khí, bằng không thì ra khỏi thành tử chiến (khiêu chiến đi đối với thuyết hàng, nhưng thuyết hàng là chính)..

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt II/ Đọc - hiểu văn bản. Gv cho hs đọc và tìm hiểu * Đọc: bố cục * Bố cục: 3 đoạn (hs đọc và nêu bố cục) - Đoạn 1: “Từ đầu… việc binh được”: Quan niệm của tg’ về thời thế đối với người giỏi dùng binh. - Đoạn 2: “tiếp… là sáu”: phân tích từng điểm thời và thế thất bại của địch ở thành Đông Quan - Đoạn 3: còn lại: khuyên hàng, hứa hẹn những điều tốt đẹp và sỉ nhục tướng giặc Hỏi: Mở đầu bức thư, tác giả đã nêu lên tư tưởng gì? Bức thư chỉ rõ tình thế của quân Minh ra sao (Ở Trung Quốc, ở Việt Nam)? Từ đó, tác giả đã vạch rõ nguyên nhân thất bại của chúng. Hãy phân tích các lí lẽ giàu sức thuyết phục trong bức thư.. 1/ Tìm hiểu nội dung + Tác giả mở đầu bức thư bằng quan niệm "thời"và "thế: "Được thời và thế thì biến mất thành còn, hoá nhỏ thành lớn; mất thời không thế thì hoá mạnh ra yếu, yên lại thành nguy". Đây chính là điểm yếu nhất của đối phương trong tình hình hiện tại. + Bức thư chỉ rõ tình thế của giặc ở Trung Quốc cũng như Việt Nam:. - Ở Trung Quốc: “Ngô mạnh không bằng Tần”, phía Bắc có địch "Thiên Nguyên", phía Nam có nội loạn "Tầm (HS làm việc cá nhân và Châu"... trình bày trước lớp) - Ở Việt Nam giặc đang ở "kế cùng lực kiệt, lính tráng mỏi mệt, trong không lương thảo ngoài không viện binh" và điều quan trọng là làm "điều phi nghĩa" trái với lòng dân... + Trên cơ sở phân tích tình hình, tác giả vạch rõ sáu nguyên nhân dẫn tới thất bại của giặc: -Bên trong thiếu thốn,"người chết quân ốm"; -Bên ngoài, viện binh không có, nếu có cũng không làm gì được; -Trong nước còn phải lo "phòng thủ quân Nguyên"; -"Người chẳng sống yên, nhao nhao thất vọng"; - Nội bộ lục đục,"gian thần, chúa yếu, xương thịt hại nhau; - Phía ta "trên dưới đồng lòng anh hùng tận lực"... + Lí lẽ giàu sức thuyết phục của bức thư thể hiện trên các phương diện: - Lập luận chắc chắn, dựa trên cơ sở phân tích tình hình thực tế một cách sâu sắc. - Thái độ người viết luôn luôn thể hiện niềm tin vào.

<span class='text_page_counter'>(21)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt sức mạnh của chính nghĩa, tin tưởng vào chiến thắng. - Phương pháp tấn công kẻ thù (tâm công) dựa vào điểm yếu nhất của các tướng giặc là thời và thế. Nghệ thuật tấn công lúc cương lúc nhu, vừa khuyên hàng vừa khiêu chiến, vừa tấn công vừa vạch ra lối thoát cho giặc.. Hỏi: Tư thế người viết thể hiện qua lời lẽ thế nào? Phân tích một số lời xưng hô và hình ảnh tiêu biểu trong bức thư.. + Người viết luôn đặt mình ở tư thế của người có sức mạnh (sức mạnh của thời và thế). Cách xưng hô có sự thay đổi: lúc đầu gọi các tướng giặc là “Quan Tổng binh và các vị đại nhân”, lại đi kèm từ “Kính thưa”, đó là cách hô gọi lịch sự, nhưng cũng để bọn tướng giặc dễ đọc; nói chung, từ đầu đến (HS làm việc cá nhân, trình cuối bức thư, tác giả xưng là “ta”, gọi tướng giặc là “các ông” hoặc vô nhân xưng (không dùng từ để gọi, bỏ trống), bày trước lớp) thậm chí còn hai lần ví và gọi các tướng giặc là “hạng đàn bà” và một lần gọi giặc là “hạng thất phu đớn hèn”. Cách xưng hô như vậy cũng thể hiện tư thế của người mạnh hơn. + Bên cạnh đó, tác giả còn dùng một số hình ảnh để ví von, làm rõ hơn tình thế quân giặc, khiến cho sức thuyết phục được tăng cường. Chẳng hạn ví quân giặc như “thịt trên thớt, như cá trong nồi”, ví đội quân cứu viện “nước xa không cứu được lửa gần” (theo tục ngữ Trung Quốc). Hỏi: Niềm tin tất thắng và tinh thần yêu chuộng hoà bình của tác giả thể hiện ở những điểm nào trong bức thư? Nêu và phân tích một vài ví dụ làm dẫn chứng?. + Niềm tin tất thắng thể hiện rõ trong việc đánh giá tình hình (chỉ ra sáu cớ bại vong tất yếu của địch); trong việc khuyên địch ra hàng; và đặc biệt là trong việc khiêu chiến, thách thức lăng nhục kẻ địch.. Tinh thần yêu chuộng hoà bình thể hiện rõ trong việc đưa ra con đường thoát cho giặc: "Nếu muốn rút quân về nước, ta (HS làm việc cá nhân và sẽ sửa sang cầu cống, mua sắm tàu thuyền ...". Đây chính là trình bày trước lớp) chiến thuật trong đường lối của chiến tranh nhân dân: “Bắc cầu bằng vàng để tiễn quân thù về nước”, nó cũng thể hiện tinh thần nhân đạo và lòng yêu chuộng hoà bình của dân tộc ta. Hỏi: Nhận xét về nghệ 2/ Tìm hiểu về nghệ thuật: thuật lập luận của tác giả. Nghệ thuật lập luận của tác giả sắc bén, khúc chiết, mạnh mẽ, giàu sức thuyết phục. Các dẫn chứng đều lấy từ thực tế, (HS làm việc cá nhân và tiêu biểu và chân thực, bố cục rõ ràng, mạch lạc và hết sức lô-gic, phân tích vừa có lý vừa có tình, khi cương khi nhu, trình bày trước lớp) tất cả xuất phát từ niềm tin chính nghĩa và sự tất thắng của quân và dân ta (Xem ý 3, bài tập1 của hoạt động này). Bức thư thể hiện tính mẫu mực trong nghệ thuật lập luận của văn nghị luận cổ điển. III/ Bài tập nâng cao Bài tập- Phân tích chiến Yêu cầu: HS phân tích và chỉ ra được các ý: lược “đánh vào lòng người”.

<span class='text_page_counter'>(22)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt. của bức thư.. - “Tâm công” (đánh vào lòng người) là một sách lược quan trọng trong nghệ thuật dùng binh, nó cũng thể hiện trình độ cao của người dùng binh. Trong Bình Ngô dại cáo, Nguyễn (HS chuẩn bị vào giấy Trãi cũng đã nhắc lại sách lược này với niềm tự hào:“Chẳng nháp, trình bày trước lớp) đánh mà người chịu khuất, ta đây mưu phạt tâm công”. - “Tâm công” thể hiện chủ yếu trên các phương diện: + Luôn luôn dựa trên chính nghĩa, lấy lẽ phải để chinh phục điều sai trái, lấy ngay thẳng để thắng gian tà, lấy “chí nhân” để thay “cường bạo”. + Luôn bám sát thực tế để phân tích tình hình, làm cơ sở cho lí lẽ thuyết phục. + Dùng nghệ thuật thuyết phục quân địch: khi cương, khi nhu, lúc khiêu khích, lúc dụ dỗ, có lí, có tình, đặc biệt, vừa dồn giặc đến chỗ bí vừa mở ra con đường sống cho địch. IV/ Tổng kết Câu hỏi: Khái quát đặc điểm nội dung và nghệ thuật của bức thư. Đánh giá ý nghĩa nhân văn của tác phẩm này.. Hướng dẫn trả lời:. + Thư dụ Vương Thông lần nữa (Tái dụ Vương Thông thư) là một trong những bức thư khuyến hàng của Nguyễn Trãi thay mặt Lê Lợi gửi cho Tổng binh Vương Thông lúc đó đang bị vây trong thành Đông Quan cùng mười vạn tinh binh. Nội dung bức thư phân tích tình hình một cách sâu sắc (HS thảo luận nhóm, cử đại và đầy sức thuyết phục, làm cơ sở để dụ hàng. Đặc biệt là tác giả đã vẽ ra một con đường sống cho giặc, thực hiện diện trình bày) hoàn hảo chiến thuật “bắc cầu vàng tiễn quân thù về nước”, nêu cao tinh thần chính nghĩa, yêu chuộng hoà bình của quan và dân ta. + Đây là một trong những tác phẩm chính luận sắc bén nhất của Nguyễn Trãi, cũng là tác phẩm thể hiện tư tưởng nhân văn cao cả của dân tộc và của nhân loại. E. Cñng cè, dÆn dß: Yêu cầu hs:- Học bài, tìm đọc thêm các tài liệu về các nhân vật lịch sử.. TiÕt:. NỖI SẦU OÁN CỦA NGƯỜI CUNG NỮ (Trích Cung oán ngâm).

<span class='text_page_counter'>(23)</span> Nguyễn Gia Thiều A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp HS: - Hiểu được thân phận bi thảm của người cung nữ thời xưa. - Cảm nhận được giọng thơ sầu oán da diết mãnh liệt, nghệ thuật sử dụng từ ngữ, hình ảnh, cách ví von, so sánh,… đã thể hiện một cách sâu sắc nỗi sầu oán của người cung nữ. B-HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt I/ Tiểu dẫn. Gv cho hs đọc mục tiểu dẫ 1- Tác gia Nguyễn Gia Thiều và giới thiệu những nét cơ Nguyễn Gia Thiều (1741- 1798), hiệu Ôn Như, tước hầu bản về tác gia Nguyễn Gia (Ôn Như hầu), quê làng Liễu Ngạn, huyện Siêu Loại, Kinh Thiều. Bắc (nay thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh), gia đình dòng (HS làm việc cá nhân và dõi (gọi Chúa Trịnh Doanh là cậu ruột), là người am hiểu trình bày trước lớp) tường tận cuộc sống nơi cung cấm nhất là sự hoang dâm vô độ của nhiều vua chúa và cuộc đời bi thảm của nhiều cung nữ. Sáng tác của Nguyễn Gia Thiều có hai tập thơ chữ Hán (Ôn Như thi tập - tiền, hậu tập), hai tập thơ chữ Nôm (Tây Hồ thi tập và Tứ Trai tập). Các sáng tác của ông thất lạc gần hết, chỉ còn lại trọn vẹn Cung oán ngâm. Hỏi: Nêu khái quát về hoàn cảnh sáng tác, đặc điểm nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.. 2- Hoàn cảnh sáng tác: Chế độ cung nữ tồn tại hàng trăm năm dưới thời phong kiến. Cung nữ, trừ một số rất ít được sủng ái, còn lại đều có số phận bi thảm vì bị bỏ rơi. Đời sống cô đơn, lạnh lẽo của họ đã động lòng nhiều thế hệ người cầm bút. Cung oán ngâm của Nguyễn Gia Thiều được coi là tiếng nói sâu sắc, mãnh liệt nhất.. + Đặc điểm nội dung: Cung oán ngâm viết bằng chữ Nôm, dài 356 câu chia làm 88 khổ thể song thất lục bát. Cung (HS làm việc cá nhân và oán ngâm là bài ca ai oán của người cung nữ, qua đó tác giả bày tỏ nỗi cảm thông sâu sắc, trân trọng khát vọng trình bày trước lớp) sống, khát vọng hạnh phúc của người phụ nữ, lên án chế độ cung tần. Khúc ngâm còn biểu lộ quan niệm triết lí về sự phù du của cuộc đời. + Đặc điểm nghệ thuật: Thể song thất lục bát đạt trình độ điêu luyện; sử dụng nhiều từ Hán, điển cố, nhưng ngôn ngữ văn học tài hoa, đài các rất phù hợp đối tượng. Nghệ thuật khắc hoạ tâm trạng, tả cảnh ngụ tình,… rất già dặn, phong phú. II/ Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật đoạn trích Hỏi: Tìm hiểu vị trí, và tóm - Vị trí: Đoạn trích từ câu 209 đến câu 244 được chia làm.

<span class='text_page_counter'>(24)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt. tắt nội dung đoạn trích.. 4 khổ thơ.. (HS làm việc cá nhân và - Tóm tắt: Toàn bộ đoạn trích đã diễn tả nỗi sầu oán của trình bày trước lớp) người cung nữ khi bị vua chúa bỏ rơi. + Bốn khổ đầu tập trung khắc hoạ hoàn cảnh sống âm u, tẻ ngắt của cung nữ, mọi nơi, mọi lúc đều cô đơn, lạnh lẽo. + Năm khổ thơ sau diễn tả những thất vọng nặng nề. Người cung nữ trông ngóng, chờ đợi đến mỏi mòn, tuyệt vọng nên sinh ra oán hờn, chua chát. Hỏi: Phân tích diễn biến tâm trạng người cung nữ trong đoạn trích để hiểu thân phận của nàng.. - Diễn biến tâm trạng của người cung nữ :. + Người cung nữ hiện lên rất bi thảm, bị bỏ rơi nhưng không được buông tha. Cho nên, tâm trạng của nàng được miêu tả trong nỗi khổ vì cô đơn, lạnh lẽo, bị giam cầm tuổi thanh xuân. Hết ngày lại đêm, nàng phải "đứng tủi ngồi (HS làm việc cá nhân và sầu”, khắc khoải ngóng chờ vô vọng, một mình một bóng âm thầm, đơn chiếc suốt năm canh; chờ trăng lên chỉ thấy trình bày trước lớp) mưa đêm não nùng; "phòng tiêu” chỉ thấy "lạnh ngắt như đồng”; hương đốt lên càng gây nên cảm giác vắng lặng, tịch mịch, khêu đèn lên mà chỉ thấy âm u, tăm tối: “Lạnh lùng thay giấc cô miên Mùi hương tịch mịch, bóng đèn thâm u”. + Tâm trạng của người cung nữ còn được thể hiện trong nỗi khao khát hạnh phúc, niềm ước ao cuộc sống chăn gối: soi "gương loan” nhìn "dải đồng”, trông "ngấn phượng liễn”, thấy "dấu dương xa”... tất cả đều trở nên bẽ bàng, chua chát. + Tâm trạng người cung nữ còn được miêu tả ở đỉnh cao sự uất ức, trở nên quằn quại, tức tối ("Hoa này bướm nỡ thờ ơ/ Để gầy bông thắm, để xơ nhuỵ vàng”) và nảy sinh ý nghĩ nổi loạn: ("Muốn dứt tơ hồng”; "muốn đạp tiêu phòng mà ra”). Nàng gọi đích danh sự giam cầm tù hãm là:"Giết nhau chẳng cái lưu cầu- Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa!” + Qua tâm trạng ai oán xót xa của người cung nữ, ta thấy thân phận của nàng là một người đàn bà bất hạnh (cũng như những người cung nữ khác), bị giam cầm tuổi thanh xuân, cho đến khi phải chết trong sự mỏi mòn chờ đợi. Đó cũng là thân phận của những người bị áp bức nói chung; và từ góc độ cái đẹp, nàng là hiện thân của cái đẹp bị giam cầm. Hỏi: Qua lời ca ai oán của - Các vị vua chúa ăn chơi sa đoạ, hưởng lạc trên nỗi khổ người cung nữ, hãy hình của những con người nhỏ bé bất hạnh, bất chấp cả quyền dung bộ mặt của vua chúa tự do, hạnh phúc của họ. Qua lời ca ai oán của người cung.

<span class='text_page_counter'>(25)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt. đương thời.. nữ, ta thấy vua chúa trở thành những ác nhân, những kẻ (HS làm việc cá nhân và giết người vì sự vô tâm và nhẫn tâm: "Khoảnh làm chi bầy chúa xuân/ Chơi hoa cho rữa nhuỵ dần lại thôi”; trình bày trước lớp) "Giết nhau chẳng cái lưu cầu- Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa!” Hỏi: Phân tích nghệ thuật - Nghệ thuật: Trước hết, tác giả đã thành công xuất sắc của đoạn trích. trong việc xây dựng bối cảnh thời gian, không gian để (HS làm việc cá nhân và khắc hoạ tâm trạng: thời gian dằng dặc, triền miên hết ngày sang đêm, hết sớm lại chiều, hết chiều lại đêm khuya, trình bày trước lớp) đặc biệt là thời gian "đêm năm canh” cứ trở đi trở lại tạo nên sự nặng nề, mòn mỏi đến khủng khiếp; không gian u tịch, tăm tối nơi cung cấm, không gian của sự mòn mỏi, tuyệt vọng, sầu tủi khiến có lúc người cung nữ cũng muốn "đạp tiêu phòng mà ra”. + Tác giả sử dụng hệ thống từ ngữ, hình ảnh giàu giá trị gợi tả, gợi cảm: "chơi hoa cho rữa nhuỵ dần lại thôi”, "gương loan” "dải đồng”. "gầy bông thắm”, "xơ nhuỵ vàng”... Những từ ngữ quan trọng thường được đặt vào vị trí hiệp vần khiến ý nghĩa của nó thêm nổi bật: M " ột mình đứng tủi ngồi sầu/ Đã than với nguyệt lại rầu với hoa”... + Tính chất đối xứng cũng là một yếu tố nghệ thuật đóng góp lớn vào việc khắc hoạ tâm trạng, tạo nhạc điệu (đối giữa các câu thất với nhau và tiểu đối trong một câu) + Nội dung cảm xúc kết hợp với thể thơ và các yếu nghệ thuật khác đã tạo nên giọng réo rắt, sầu khổ, oán hờn... Bài tập nâng cao. Bài tập nâng cao. Phân tích nội dung oán trách và thương thân trong hai đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ và Nỗi sầu oán của người cung nữ. Cho biết các nội dung ấy thể hiện khuynh hướng gì của văn học đương thời?. Gợi ý: - Cả hai đoạn trích đều thể hiện tâm trạng sầu muộn của người phụ nữ bị chết mòn chết mỏi trong sự cô đơn, vô vọng vì đợi chờ (xem lại nội dung bài học). - Nguyên nhân dẫn tới nỗi ai oán, thương thân ấy: do chiến tranh phong kiến phi nghĩa (Chinh phụ ngâm) và do chế độ cung tần sa đoạ, vô nhân tâm (Cung oán ngâm). - Các nội dung trên đây thể hiện khuynh hướng nhân đạo trong văn học đương thời.. Câu hỏi: Qua bài học, hãy III/ Tổng kết khái quát đặc điểm nội Gợi ý:: dung, nghệ thuật của đoạn trích. Đánh giá tổng quát về + Đoạn trích miêu tả tâm trạng của người cung nữ trong cảnh giam cầm tuổi thanh xuân, đang bị chết mòn chết mỏi giá trị đoạn trích. vì cô đơn và vô vọng..

<span class='text_page_counter'>(26)</span> Hoạt động của GV&HS. Yêu cầu cần đạt. + Thể thơ song thất lục bát, mang đậm chất dân tộc, với (HS làm việc cá nhân. Trình giọng thơ trữ tình réo rắt, sầu thảm, oán hờn... Ngôn ngữ điêu luyện, tinh tế; hình ảnh gợi cảm, giàu sức ám ảnh. bày trước lớp) + Đoạn trích là một trong những khúc ngâm hay nhất trong toàn bộ tác phẩm, và cũng mang giá trị nhân đạo sâu sắc nhất..

<span class='text_page_counter'>(27)</span>

<span class='text_page_counter'>(28)</span>