GA Van 10t1

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (654.49 KB, 93 trang )

(1)Ngµy: 15/8/2010. Tæng quan V¨n häc ViÖt Nam. TiÕt 1+2: A. Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: 1. Nắm đợc các bộ phận lớn và sự vận động phát triển của văn học. 2. Nắm đợc nét lớn về nội dung và nghệ thuật. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Để cung cÊp cho c¸c em nh÷ng nÐt lín vÒ v¨n häc níc nhµ, chóng ta t×m hiÓu tæng quan v¨n häc ViÖt Nam. Hoạt động của GV và HS - Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n häc ViÖt Nam? - Yêu cầu học sinh(H/S) đọc mấy dßng ®Çu cña s¸ch gi¸o khoa(SGK) tõ “Tr¶i qua hµng…tinh thÇn Êy” +Néi dung cña phÇn nµy? Theo em đó là phần gì của bài tổng quan văn häc ? I. C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam -Yêu cầu học sinh đọc phần I (SGK) Tõ V¨n häc ViÖt Nam bao gåm “V¨n häc viÕt” +V¨n häc ViÖt Nam gåm mÊy bé phËn lín?. Yêu cầu cần đạt -Cách nhìn nhận, đánh giá một cách tổng quát những nét lín cña v¨n häc ViÖt Nam. +Nội dung SGK: Trải qua quá trình lao động, chiến đấu xây dựng bảo vệ đất nớc, nhân dân đã sáng tạo những giá trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt Nam lµ b»ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. Đây là phần đặt vấn đề của bài tổng quan văn học Việt Nam.. + V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín: *V¨n häc d©n gian *V¨n häc viÕt + Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ của nhân dân lao động đợc truyền miệng từ đời này sang đời khác. Những trí thức có thể tham gia sáng tác. Song những sáng tác đó phải tuân thủ đặc trng của văn học dân gian vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n. + C¸c thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: TruyÖn cæ d©n gian 1.V¨n häc d©n gian (H/s đọc từ văn học dân gian cộng bao gồm: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, đồng) truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm + H·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña tôc ng÷, ca dao, vÌ, truyÖn th¬. S©n khÊu d©n gian bao v¨n häc d©n gian? gåm chÌo, tuång, c¶i l¬ng. (Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín cña s¸ch + §Æc trng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn miÖng, gi¸o khoa) tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau của đời sống cộng đồng. - Khái niệm về văn học viết: Là sáng tác của trí thức đợc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. - Hình thức văn tự của văn học viết đợc ghi lại bằng ba thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p. Ch÷ H¸n lµ v¨n tù cña ngêi H¸n. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ Hán mà đặt ra. Chữ Quốc ngữ sử dụng chữ cái La tinh để 2.V¨n häc viÕt ghi ©m tiÕng ViÖt. Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y v¨n häc ViÖt (H/S đọc SGK từ “Văn học viết”, Nam chủ yếu viết bằng chữ quốc ngữ. “KÞch nãi”) SGK tr×nh bµy néi dung g×? H·y tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ tõng néi - HÖ thèng thÓ lo¹i: Ph¸t triÓn theo tõng thêi kú. dung đó? * Từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX gồm văn xuôi tự sự (truyện kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi). Th¬ gåm th¬ cổ phong, đờng luật, từ khúc. Văn biền ngẫu gồm phú, c¸o, v¨n tÕ. * Chữ Nôm: có thơ Nôm đờng luật, truyện thơ, ngâm II. TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt khóc, h¸t nãi. Nam * Tõ thÕ kû XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: (Lần lợt gọi học sinh đọc rõ từng Truyện ngắn tiểu thuyết, kí (Bút kí, nhật kí, tuỳ bút, phÇn) phãng sù). Tr÷ t×nh cã: Th¬, trêng ca. KÞch cã: kÞch nãi. + V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ thÕ kØ X.

(2) đến hết thế kỉ XIX là văn học trung đại. Nền văn học này h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc… + Văn học hiện đại hình thành từ thế kỉ XX và vận động ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ vµ giao lu quèc tÕ. V¨n häc ViÖt Nam chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc ¢u- MÜ. + Truyền thống văn học Việt Nam thể hiện hai nét lớn: đó +Nhìn tổng quát văn học Việt Nam là chủ nghĩa yêu nớc và chủ nghĩa nhân đạo. cã mÊy thêi k× ph¸t triÓn? - Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, văn học Việt Nam có điểm đáng chú ý là: Đây là nền văn học viết bằng chữ H¸n vµ ch÷ N«m. + NÐt lín cña truyÒn thèng thÓ hiÖn trong v¨n häc ViÖt Nam lµ g×? 1. Thời kì văn học trung đại (từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) - Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, nền văn học Việt Nam có gì đáng chó ý? (H/S đọc tài liệu SGK) - Vì sao văn học từ thế kỉ X đến hết thÕ kØ XIX cã sù ¶nh hëng cña v¨n häc Trung Quèc? (H/S đọc SGK) - H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ t¸c giả tiêu biểu của văn học trung đại?. - H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm cña văn học trung đại viết bằng chữ N«m.. Em cã suy nghÜ g× vÒ sù ph¸t triÓn thơ Nôm của văn học trung đại? 2. Thời kì văn học hiện đại (từ đầu thế kỉ XX đến nay) (H/S đọc lần lợt phần này trong SGK) -V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ XX đến nay đợc gọi bằng nền văn học g×? T¹i sao l¹i cã tªn gäi Êy?. - Nó ảnh hởng của nền văn học trung đại tơng ứng. Đó là văn học trung đại Trung Quốc. - Vì các triều đại phong kiến phơng Bắc lần lợt sang xâm lợc nớc ta. Đây cũng là lí do để quyết định văn học viết b»ng ch÷ H¸n. - “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng - “TruyÒn kú m¹n lôc” cña NguyÔn D÷ - “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn Xuyªn. - “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ) - “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa Chiªm. - “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i: tiÓu thuyÕt ch¬ng håi. - VÒ th¬ ch÷ H¸n: + NguyÔn Tr·i víi “øc Tai thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm “B¹ch V©n thi tËp” - NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc” - “ Nam trung t¹p ng©m” - VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t. - NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi tËp” - Lª Th¸nh T«ng víi “Hång §øc quèc ©m thi tËp”. - Th¬ N«m §êng luËt cña Hå Xu©n H¬ng, Bµ HuyÖn Thanh Quan. - “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du. - “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i. - NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh: “Ph¹m T¶i Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc Hoa… * Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù trëng thµnh và những nét truyền thống của văn học trung đại. Đó là lòng yêu nớc, tinh thần nhân đạo và hiện thực. Nó thể hiện tinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao.. - Văn học từ đầu thế kỉ XX đến nay đợc gọi là nền văn học hiện đại: Sở dĩ có tên nh vậy vì nó phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng luång t tëng tiÕn bé nh nh÷ng luång gió mới thổi vào Việt Nam làm thay đổi nhận thức, cách nghÜ, c¸ch c¶m vµ c¶ c¸ch nãi cña con ngêi ViÖt Nam. Nã chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc ph¬ng T©y. - Văn học thời kì này đợc chia làm 4 giai đoạn + Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930 + Từ 1930 đến 1945 + Từ 1945 đến 1975 + Từ 1975 đến nay - §Æc ®iÓm v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã kh¸c nhau..

(3) * Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945, văn học Việt Nam đã bớc vào quỹ đạo của văn học thế giới hiện đại, cụ thể tiÕp xóc víi v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn v¨n häc tiÕng Việt bằng chữ quốc ngữ. Do đó nó có nhiều công chúng bạn đọc. Những tác giả tiêu biểu là: Tản Đà; Hoàng Ngọc Ph¸ch, Hå BiÓu Ch¸nh, Ph¹m Duy Tèn (thêi k× ®Çu). * Từ 1930 đến 1945(thời kì cuối) xuất hiện nhiều tên tuổi lín nh: Th¹ch Lam, NguyÔn Tu©n, Xu©n DiÖu, Vò Träng Phông, Huy CËn, Nam Cao, Hµn M¹c Tö, ChÕ Lan Viªn… V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc trung đại và văn học dân gian, vừa tiếp nhận ảnh hởng của văn học thế giới để hiện đại hoá. Biểu hiện: có nhiều thÓ lo¹i míi vµ còng ngµy cµng hoµn thiÖn. * Từ 1945 đến 1975 sự kiện lịch sử vĩ đại đã mở ra triển väng nhiÒu mÆt cho v¨n häc ViÖt Nam. NhiÒu nhµ v¨n nhà thơ lớp trớc đã đi theo cách mạng và khoác ba lô đến víi kh¸ng chiÕn cèng hiÕn tµi n¨ng vµ søc lùc thËm chÝ VÒ thÓ lo¹i v¨n häc ViÖt Nam tõ b»ng c¶ x¬ng m¸u cho c¸ch m¹ng, cho sù nghiÖp v¨n häc đầu thế kỉ XX đến nay có gì đáng cách mạng của dân tộc. Phải kế thừa những tấm gơng hi chó ý? sinh anh dòng nh Nam Cao, TrÇn §¨ng, Th©m T©m… trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ Nguyªn Thi, Lª Anh Xu©n, D¬ng ThÞ Xu©n Quý… trong cuéc kh¸ng chiến chống Mĩ. Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo toàn diện và có đờng lối đúng đắn chỉ đạo văn nghệ gắn liền với sự nghiệp lao động và chiến đấu của nhân dân ta. Thµnh tùu chñ yÕu dµnh cho dßng v¨n yªu níc vµ c¸ch + Từ đầu thế kỉ XX đến 1975 mạng. Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đã đem lại những phạm vi phản ánh mới, cảm hứng mới để văn học yêu nớc và cách mạng đạt nhiều thành tựu nghệ thuật đáng tự hào. Nó gắn liền với những tên tuổi nh: Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Sóng Hồng và đội ngũ nhà văn chiến sÜ nh: Quang Dòng, ChÝnh H÷u, NguyÔn §×nh Thi, Vò Cao, Nguyªn Ngäc (NguyÔn Trung Thµnh), NguyÔn Minh Ch©u, Ph¹m TiÕn DuËt, Lª Anh Xu©n, H÷u ThØnh, TrÇn §¨ng Khoa. - Th¬, v¨n xu«i nghÖ thuËt, v¨n xu«i chÝnh luËn viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷ cã mét sè t¸c phÈm cã ý nghÜa më ®Çu. - Công cuộc hiện đại hoá về thơ, truyện giai đoạn 1930. - 1945 tiÕp tôc ®Èy m¹nh trong c¸c giai ®o¹n sau: Th¬ míi, tiÓu thuyÕt Tù lùc v¨n ®oµn, v¨n xu«i hiÖn thùc phª ph¸n, th¬ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü, truyÖn vµ tiểu thuyết về đề tài chiến tranh là những thành tựu lớn cña v¨n häc níc ta ë thÕ kØ XX. - Từ 1975 đến nay, các nhà văn phản ánh sâu sắc công cuộc xây dựng CNXH, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc, những vấn đề mới mẻ của thời đại mở cửa, hội nhập quốc tế. Hai mảng đề tài của văn học là lịch sử và cuộc sống, con ngời trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Đề tài lịch sử viết vÒ chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü hµo hïng víi nhiÒu bµi häc. - Văn học Việt Nam đạt đợc giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật với nhiều tác giả đợc công nhận là danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hå Chí Minh. Nhiều tác phẩm đã đợc dịch ra bằng nhiều thứ tiÕng trªn thÕ giíi. V¨n häc ViÖt Nam víi nh÷ng kh¶ năng và sự sáng tạo đã xây dựng đợc vị trí riêng trong văn häc nh©n lo¹i. - Văn học thời kì này đợc chia làm mấy giai đoạn và có đặc điểm gì? - Gọi H/S thay nhau đọc SGK. + Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930 + Từ 1930 đến 1945 + Từ 1945 đến 1975 Từ 1975 đến nay. Mçi phÇn cho H/S tr¶ lêi: - Nêu đặc điểm văn học của thời kì vừa đọc (những nét lớn). - Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n tríc cã g× kh¸c biÖt?. + Từ 1975 đến nay về thể loại của + Với thế giới tự nhiên văn học có gì đáng chú ý? - Văn học dân gian với t duy huyền thoại đã kể lại quá tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc cña «ng cha ta víi thÕ.

(4) + Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n häc ViÖt Nam?. III. Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc ViÖt Nam - Gọi H/s đọc phần mở đầu và 1SGK 1.Ph¶n ¸nh quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn + Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi thế giới tự nhiên đợc thể hiện nh thÕ nµo? (Gi¸o viªn gîi ý cho H/S c¨n cø vào SGK để phát hiện ra những nét c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi thiªn nhiªn thÓ hiÖn trong v¨n häc).. 2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quèc gia dân tộc (H/S đọc phần 2 SGK) + Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi quốc gia dân tộc đợc thể hiện nh thÕ nµo?. 3. Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi (Gọi H/S đọc phần 3 SGK) Văn học Việt Nam đã phản mối quan hÖ x· héi nh thÕ nµo? Ph¶n ứng ý thức bản thân (H/S đọc phần 4 SGK). giíi tù nhiªn hoang d·, x©y dùng cuéc sèng, tÝch luü hiÓu biÕt phong phó vÒ thiªn nhiªn. - Víi con ngêi, thiªn nhiªn cßn lµ ngêi b¹n th©n thiÕt, hình ảnh núi, sông, bãi mía, nơng dâu, đồng lúa, cánh cò, vầng trăng, dòng suối… tất cả đều gắn bó với con ngời. Tình yêu thiên nhiên đã trở thành nội dung quan trọng cña v¨n häc ViÖt Nam. - Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng biÖt ë tõng vïng, tõng miÒn. Vµo v¨n häc, thiªn nhiªn còng mang nÐt riªng Êy, nã gãp phÇn lµm nªn tÝnh ®a d¹ng trong v¨n ch¬ng. - Trong sáng tác văn học trung đại, hình ảnh thiên nhiên thờng gắn liền với lí tởng đạo đức thẩm mỹ. Hình ảnh cây tïng, cóc, tróc, mai tîng trng cho nh©n c¸ch cao thîng của nhà Nho. Các đề tài ng, tiều, canh, mục thể hiện lí tởng thanh tao của những con ngời mai danh ẩn tích, lánh đục tìm trong, không màng danh lợi. + Víi quèc gia, d©n téc - Con ngêi ViÖt Nam sím cã ý thøc x©y dùng quèc gia d©n téc cña m×nh. §Êt níc l¹i tr¶i qua nhiÒu nh÷ng thö th¸ch chèng kÎ thï x©m lîc. V× vËy, mét nÒn v¨n häc yªu níc cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. §ã lµ t×nh yªu quª h¬ng xø së lµ niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng mäi mÆt cña d©n téc (v¨n ho¸, truyÒn thèng dùng níc vµ gi÷ níc). T×nh yªu tæ quèc thÓ hiÖn qua lßng c¨m thï giÆc, d¸m qu¶ th©n v× nghÜa lín. NhiÒu t¸c phÈm lín kÕt tinh lßng yªu níc nh “Nam quèc s¬n hà”, “Hịch tớng sĩ”, “Bình Ngô đại cáo”, “Tuyên ngôn độc lập”, nhiều tác gia yêu nớc lớn nh: Nguyễn Trãi, NguyÔn §×nh ChiÓu, Phan Béi Ch©u, Hå ChÝ Minh, Tè Hữu đã xây dựng nên một hệ thống t tởng yêu nớc hoàn chØnh. §Æc biÖt, nÒn v¨n häc ViÖt Nam ë thÕ kØ XX lµ nÒn v¨n học tiên phong chống đế quốc. Chủ nghĩa yêu nớc là nội dung tiªu biÓu gi¸ trÞ cña V¨n häc ViÖt Nam. - Trong xã hội có giai cấp đối kháng, văn học Việt Nam đã lên tiếng tố cáo các thế lực chuyên quyền bạo ngợc và thÓ hiÖn sù c¶m th«ng chia sÎ víi ngêi bÞ ¸p bøc ®au khæ. V¨n häc d©n gian víi c¸c thÕ lo¹i: truyÖn cêi, ca dao, tôc ngữ đã vạch mặt giai cấp thống trị tàn bạo. Truyện thơ, kí sự, tiểu thuyết từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX đã miêu tả thực tế đen tối của giai cấp thống trị, quan tâm tới đời sống nhân dân, đòi quỳên sống cho con ngời. Những tác giả tiªu biÓu nh: Ng« TÊt Tè, Nam Cao, Vò Träng Phông. Một nền văn học giàu sắc thái nhân văn và đậm đà màu sắc nhân đạo. Từ mối quan hệ xã hội, văn học đã hình thµnh chñ nghÜa hiÖn thùc nhÊt lµ tõ 1930 trë l¹i ®©y. Ngày nay chủ nghĩa yêu nớc, nhân đạo đang xây dựng đợc những mẫu ngời lí tởng. Con ngời biết phát huy vẻ đẹp truyền thống vừa biết phat huy vẻ đẹp truyền thống vừa biết làm giàu cho quê hơng đất nớc, cho mình. - Trớc khi hiểu văn học Việt Nam đã phản ánh ý thức bản th©n nh thÕ nµo, ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu thÕ nµo lµ ý thøc c¸ nh©n. ë mçi con ngêi cã hai ph¬ng diÖn: -Th©n vµ t©m lu«n lu«n song song tån t¹i nhng kh«ng đồng nhất. - ThÓ x¸c vµ t©m hån - B¶n th©n vµ v¨n ho¸ - T tëng vÞ kØ vµ t tëng vÞ tha -ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng - Các tôn giáo lớn nh Nho- Phật- Lão giáo đều đề ra nguyªn t¾c xö lÝ mèi quan hÖ gi÷a hai ph¬ng diÖn nµy. Văn học Việt Nam đã ghi lại quá trình đấu tranh, lựa chọn để khẳng định một đạo lí làm ngời trong sự kết hợp hµi hoµ gi÷a hai ph¬ng diÖn. V× lÝ do vµ nguyªn nh©n khác nhau ở những giai đoạn nhất định, văn học đề cao mét trong hai mÆt trªn. C¶ d©n téc ph¶i chèng ngo¹i x©m,.

(5) - V¨n häc ViÖt Nam ph¶n ¸nh ý thøc b¶n th©n nh thÕ nµo? - Em hiÓu thÕ nµo vÒ th©n vµ t©m?. - Thân và tâm đợc thể hiện nh thế nµo trong v¨n hä Xu híng chung cña v¨n häc ViÖt Nam lµ g× khi x©y dùng mÉu ngêi lÝ tëng?. chống đỡ với thiên nhiên, con ngời Việt Nam phải đề cao ý thức cộng đồng hơn ý thức trách nhiệm xã hội, tinh thần hi sinh đến mức khắc kỉ. Giai đoạn văn học cuối thế kØ XVIII hoÆc giai ®o¹n v¨n häc 1930- 1945. ý thøc c¸ nhân đợc đề cao. Đó là quyền sống của cá nhân con ngời, quyền đợc hởng hạnh phúc và tình yêu. Những tác phẩm th¬ Hå Xu©n H¬ng, “Chinh phô ng©m” cña §Æng TrÇn Côn, “Cung oán ngâm” của Nguyễn Gia Thiều và đỉnh cao lµ “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du. Thêi k× 19301945 næi lªn víi v¨n xu«i l·ng m¹n, th¬ míi l·ng m¹n vµ một số tác phẩm nh “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố; truyện ng¾n vµ tiÓu thuyÕt cña Nam Cao, truyÖn cña Th¹ch Lam. Song dï giai ®o¹n nµo, xu híng chung cña v¨n häc ViÖt Nam lµ x©y dùng mét ®aä lÝ lµm ngêi víi nh©n phÈm tèt đẹp nh nhân ái, thuỷ chung, tình nghĩa, vị tha, sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp chính nghĩa , đấu tranh chống chủ nghĩa khắc kỉ của tôn giáo, đề cao quyền sống con ngời c¸ nh©n nhng kh«ng chÊp nhËn chñ nghÜa c¸ nh©n. - C¸c bé phËn hîp thµnh v¨n häc ViÖt Nam. - TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. - Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc ViÖt Nam. Lu ý: Mçi giai ®o¹n nªn nhí thµnh tùu: t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu.. Cñng cè Häc xong bµi nµy cÇn lu ý nh÷ng ®iÓm nµo? -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt:3 Ngµy:15/8/2010 Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: Nắm đợc kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp nâng cao kĩ năng tạo lập, phân tích lÜnh héi trong giao tiÕp. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi.. Trong cuéc sèng hµng ngµy, con ngêi giao tiÕp víi nhau b»ng ph¬ng tiÖn v« cïng quan träng. §ã lµ ng«n ng÷. Kh«ng cã ng«n ng th× kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ cao cña bÊt cø hoµn c¶nh giao tiÕp nµo. Bëi v× giao tiÕp lu«n lu«n phô thuéc vµo hoµn cảnh và nhân vật giao tiếp. Để thấy đợc điều đó, chúng ta tìm hiểu bài học hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Hoạt động của GV và HS I. T×m hiÓu ng÷ ®iÖu 1. Gọi H/S đọc và nhắc cả lớp theo dâi phÇn v¨n b¶n SGK a. C¸c nh©n vËt giao tÝªp nµo tham gia trong hoạt động giao tiếp? Hai bªn cã c¬ng vÞ vµ quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?. Yêu cầu cần đạt. - Vua vµ c¸c b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua cai qu¶n đất nớc, chăn dắt trăm họ. Các bô lão là những ngời có tuổi đã từng giữ những trọng trách nay về nghỉ, hoặc đợc vua mời đến tham dự hội nghị. - Ngời tham gia giao tiếp ở đây phải đọc hoặc nghe b. Ngời nói nhờ ngôn ngữ biểu đạt xem ngời nói, nói những gì để lĩnh hội nội dung mà néi dung t tëng t×nh c¶m cña m×nh th× ngêi nãi ph¸t ra. C¸c b« l·o nghe vua Nh©n T«ng hái,.

(6) ngời đối thoại làm gì để lĩnh hội đợc nội dung hỏi: Liệu tính nh thế nào khi quân Mông Cổ nội dung đó? Hai bên lần lợt đổi vai tràn đến. Hai bên lần lợt đổi vai giao tiếp. Các bô lão giao tiÕp cho nhau nh thÕ nµo? x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy vua l¹i lµ ngêi nghe. - Hoạt động giao tiếp diễn ra ở Điện Diên Hồng. Lúc c. Hoạt động giao tiếp đó diễn ra này quân Nguyên Mông kéo 50 vạn quân ồ ạt sang trong hoµn c¶nh nµo? (ë ®©u? vµo lóc x©m lîc níc ta. nào? khi đó ở nớc ta có sự kiện lịch sö, x· héi g×?) - Hoạt động giao tiếp đó hớng vào nội dung. Hoà hay d. Hoạt động giao tiếp đó hớng vào đánh, nó đề cập tới vấn đề hệ trọng còn hay mất của nội dung gì? đề cập tới vấn đề gì? quèc gia d©n téc, m¹ng sèng con ngêi. - Mục đích giao tiếp: Lấy ý kiến của mọi ngời, thăm dò e. Mục đích của giao tiếp là gì? cuộc lòng dân để hạ đạt mệnh lệnh quyết tâm giữ gìn đất ngiao tiếp có đạt đợc mục đích đó ớc trong hoàn cảnh lâm nguy. Cuộc giao tiếp đó đạt đkhông? ợc mục đích. 2. Qua bµi “ Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam ” , h·y cho biÕt: - Ngời viết SGK và giáo viên, học sinh toàn quốc đều a. Các nhân vật giao tiếp qua bài này? tham gia giao tiếp. Họ có độ tuổi từ 65 trở xuống đến 15 tuổi. Từ Giáo s, Tiến sĩ xuống đến học sinh lớp 10 THPT. b. Hoạt động giao tiếp đó diễn ra - Hoàn cảnh có tổ chức giáo dục, chơng trình quy định trong hoµn c¶nh nµo? chung hÖ thèng trêng phæ th«ng. c. Nội dung giao tiếp? Về đề tài gì? - Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam. Đồng bao gồm những vấn đề cơ bản nào? thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã. V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc ViÖt Nam. d. Mục đích của giao tiếp? - Ngêi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cÇn thiÕt cho ngời học. Ngời học nhờ văn bản giao tiếp đó hiểu đợc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam. - Phơng tiện giao tiếp đợc thể hiện - Sử dụng ngôn ngữ của văn bản khoa học. Đó là khoa nh thÕ nµo? học giáo khoa. Văn bản có bố cục rõ ràng. Những đề môc cã hÖ thèng. LÝ lÏ vµ dÉn chøng tiªu biÓu. - Qua nh÷ng bµi nµy rót ra mÊy kÕt luËn: II. Cñng cè 1. Hoạt động giao tiếp phải có nhân vật giao tiếp hoàn c¶nh giao tiÕp vµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp. 2. Giao tiếp phải thực hiện mục đích nhất định 3. Mỗi hoạt động giao tiếp gồm hai quá trình. Một là t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n. --------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt: 4 Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViÖt Nam A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc khái niệm về văn học dân gian và ba đặc trng cơ bản. 2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian. 3. Vai trò của văn học dân gian với văn học viết và đời sống văn hoá dân tộc. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. §äc nh÷ng c©u th¬ cña L©m ThÞ MÜ D¹: T«i yªu truyÖn cæ níc t«i Võa nh©n hËu l¹i võa tuyÖt vêi s©u sa Th¬ng ngêi råi míi th¬ng ta Yªu nhau c¸ch mÊy nói xa còng t×m ë hiÒn th× l¹i gÆp hiÒn Ngời ngay lại gặp ngời tiên độ trì Cho đến những câu ca dao này:.

(7) “Trên đồng cạn dới đồng sâu Chång cµy vî cÊy con tr©u ®i bõa” Truyện cổ đến ca dao, dân ca tục ngữ, câu đối, sân khấu chèo, tuồng, cải lơng, tất cả là biÓu hiÖn cña v¨n häc d©n gian. §Ó hiÓu râ chóng ta còng t×m hiÓu v¨n b¶n kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViÖt Nam. Hoạt động của GV và HS I. V¨n häc d©n gian lµ g×?. Yêu cầu cần đạt - Là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng đợc tập thể sáng tạo nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho những sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. - BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng s¸ng t¹o b»ng - T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ nghÖ nghÖ thuËt ng«n ng÷. + Truyền ngời này sang ngời khác, đời này qua đời khác, thuËt ng«n tõ? + TruyÒn miÖng lµ ph¬ng thøc nh kh«ng b»ng viÕt mµ b»ng lêi - Kh«ng cã ch÷ viÕt, cha «ng ta lu truyÒn qua miÖng nªn thÕ nµo? n¶y sinh ý thøc söa v¨n b¶n cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng - T¹i sao lµ s¸ng t¸c tËp thÓ? t¸c d©n gian lµ s¸ng t¸c tËp thÓ. - Truyện cổ kể về những nội dung trong đời sống nhân d©n. §ã lµ tËp tôc, nghi lÔ ë tõng vïng, tõng miÒn kh¸c - ThÕ nµo lµ nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau. TiÕng cêi trong truyÖn cêi còng mang nhiÒu cung bËc, cã khi cêi lªn cho vui cöa vui nhµ, vui anh vui em. nhau? Còng cã c¸i cêi r¬i níc m¾t, cã c¸i cêi nh»m ®a ma tèng tiÔn x· héi cò. Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt nghÒ nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng nghiÖp, ca nghi lÔ. - Văn học dân gian có ba đặc trng cơ bản: II. §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc + TÝnh truyÒn miÖng + S¸ng t¸c tËp thÓ dân gian (H/S đọc từng phần) - Văn học dân gian có những đặc tr- + Tính thực hành - Kh«ng lu hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ngêi nä sang ng c¬ b¶n nµo? ngời kia, đời này qua đời khác, tính truyền miệng còn biÓu hiÖn trong diÔn xíng d©n gian (ca h¸t chÌo, tuång, c¶i l¬ng). TÝnh truyÒn miÖng lµm nªn sù phong phó, ®a 1. TÝnh truyÒn miÖng - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn d¹ng nhiÒu vÎ cña v¨n häc d©n gian. TÝnh truyÒn miÖng miÖng? lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi lµ dÞ b¶n.. 2. TÝnh tËp thÓ - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp thÓ?. 3.V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t khác nhau trong đời sống cộng đồng (tính thực hành) - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian?. III. HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc. - Nã kh¸c víi v¨n häc viÕt. V¨n häc viÕt c¸ nh©n s¸ng t¸c v¨n häc d©n gian tËp thÓ s¸ng t¸c. Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ diÔn ra: c¸ nh©n khëi xíng, tËp thÓ hëng øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian. Qu¸ tr×nh truyÒn miệng lại đợc tu bổ, sửa chữa, thêm bớt cho hoàn chỉnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian mang ®Ëm tÝnh tËp thÓ. - Mäi ngêi cã quyÒn tham gia bæ sung söa ch÷a s¸ng t¸c d©n gian. - TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn: + Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho tõng nghµnh tõng nghÒ.  Bµi ca nghÒ nghiÖp  Bµi ca nghi lÔ - V¨n häc d©n gian gîi c¶m høng cho ngêi trong cuéc dï ë ®©u lµm g×. H·y nghe ngêi n«ng d©n t©m sù: Ra đi anh đã dặn dò Ruéng s©u cÊy tríc, ruéng gß cÊy sau Ruộng sâu cấy trớc để lúa cứng cáp lên cao tránh đợc ma ngập lụt. Ta nhận ra đó là lời ca của ngời nông dân trång lóa níc. Chµng trai n«ng th«n tÕ nhÞ vµ duyªn dáng mợn hình ảnh lá xoan đào để biểu thị lòng mình: Lá này là lá xoan đào T¬ng t th× gäi thÕ nµo hìi em?. - ThÇn tho¹i lµ lo¹i h×nh tù sù d©n gian, thêng kÓ vÒ c¸c vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyªn thuû..

(8) Nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng tù nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t d©n gian ViÖt Nam (H/S đọc lần lợt một phần thể loại vọng chinh phục tự nhiên, quá trình sáng tạo văn hoá của ngêi viÖt cæ. nên gọi một em đọc và hỏi) - Do quan niÖm cña ngêi ViÖt Cæ, mçi hiÖn tîng tù 1. ThÇn tho¹i - ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i? nhiªn lµ mét vÞ thÇn cai qu¶n nh thÇn s«ng, thÇn nói, thÇn biÓn… Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín, sö dông ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp, x©y dùng nh÷ng h×nh tîng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn lao diễn ra trong đời sống cộng đồng của c dân thời cổ đại. - Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ truyÖn 2. Sö thi của nó. Ví dụ: Sử thi “Đẻ đất đẻ nớc” của ngời Mờng dài (H/S đọc) 8503 c©u th¬ kÓ l¹i sù viÖc trÇn gian tõ khi h×nh thµnh vò - ThÕ nµo lµ sö thi? trụ đến khi bản Mờng đợc ổn định. - Ngôn ngữ có vần, nhịp khi đã dịch ra văn xuôi nh Sử thi “§¨m S¨n”. - Nhân vật sử thi mang cốt cách của cả cộng đồng(tợng - Em hiểu thế nào về quy mô rộng trng cho sức mạnh, niềm tin của cộng đồng ngời). Ví dụ: lín? §¨m S¨n lµ hiÖn th©n cho søc m¹nh phi thêng cña téc ngêi £ §ª ë T©y Nguyªn. - Những biến cố lớn lao gắn với cả cộng đồng. Đăm Săn chiến đấu với mọi thế lực thù địch cũng là mang lại cuộc + Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp? sống bình yên cho buôn làng. Uy-lit-xơ cùng đồng đội lênh đênh ngoài biển khơi gắn liền với thời đại ngời Hy + Nh©n vËt sö thi? L¹p chinh phôc biÓn c¶. - Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö theo xu hớng lí tởng hoá. Qua đó thể hiện sự ngỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những ngời có công với đất nớc, dân tộc hoặc cộng đồng dân c của một vùng. + Nh÷ng biÕn cè diÔn ra? + Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa thÇn, nöa ngêi nh: S¬n Tinh, Thuû Tinh (thÇn vÉn mang tÝnh ngêi) hoÆc An D¬ng V¬ng (BiÕt cÇm sõng tª bÈy tÊc rÏ níc vÒ thuû phñ). Nh vËy nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö nhng kh«ng ph¶i lµ lÞch sö. + Xu hớng lí tởng hoá: Nhân dân gửi vào đó ớc mơ khát 3. Truyền thuyết (H/S đọc) väng cña m×nh. Khi cã lò lôt, hä m¬ íc cã mét vÞ thÇn trÞ - ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt. thuû. Khi cã giÆc, hä m¬ cã mét Phï §æng Thiªn V¬ng. - Em hiÓu thÕ nµo lµ: Trong hoµ b×nh, hä m¬ cã mét hoµng tö Lang Liªu lµm ra nhiÒu thø b¸nh ngµy tÕt. §ã lµ ngêi anh hïng s¸ng t¹o v¨n ho¸. + Nh©n vËt lÞch sö?. + Xu híng lÝ tëng hãa?. 4. Cæ tÝch (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch?. - Néi dung cña truyÖn cæ tÝch?. - Nh©n vËt truyÖn cæ tÝch lµ ai? - Quan niÖm cña nh©n d©n trong. - Dßng tù sö d©n gian mµ cèt truyÖn kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ngêi b×nh thêng trong x· héi cã ph©n chia đẳng cấp, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động. - Nội dung truyện cổ tích thờng đề cập đến 2 vấn đề cơ b¶n. Mét lµ kÓ vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi nghÌo khæ. Hai là vơn lên ớc mơ khát vọng đổi đời (nhân đạo, lạc quan). - Nh©n vËt thêng lµ em ót, con riªng, th©n phËn må c«i nh: Sä Dõa, TÊm, Th¹ch Sanh… - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. - TruyÖn viÕt theo ph¬ng thøc tù sù d©n gian rÊt ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ. Nh©n vËt lµ ngêi, bé phËn cña ngêi, lµ vËt (phÇn lín lµ c¸c con vËt) biÕt nãi tiÕng ngêi. Tõ đó rút ra những kinh nghiệm và triết lí sâu sắc. - Nh©n vËt truyÖn ngô ng«n rÊt réng r·i cã thÓ lµ ngêi, vËt, c¸c con vËt. - Cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø ®©u - TruyÖn cêi thuéc dßng tù sù d©n gian rÊt ng¾n, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng trªn c¬.

(9) truyÖn cæ tÝch nh thÕ nµo? 5. TruyÖn ngô ng«n (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ truyÖn ngô ng«n? - Nh©n vËt truyÖn ngô ng«n?. së m©u thuÉn trong cuéc sèng lµm bËt lªn tiÕng cêi nhằm mục đích giải trí và phê phán xã hội. - Cuộc sống luôn chứa đựng mâu thuẫn: + B×nh thêng víi kh«ng b×nh thêng + M©u thuÉn gi÷a lêi nãi + M©u thuÉn trong nhËn thøc lÝ tëng, tõ nh÷ng m©u thuÉn Êy lµm bËt lªn tiÕng cêi.. - Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh, vÇn, - Không gian của ngụ ngôn nh thế nhịp đúc kết những kinh nghiệm thực tiễn thờng đợc nµo? dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµnh ngµy cña nh©n d©n. 6. TruyÖn cêi - Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn, hoÆc c©u nãi cã h×nh tîng kh¸c ( H/S đọc) lạ để ngời nghe tìm lời giải giải nhằm mục đích giải trí, - ThÕ nµo lµ truyÖn cêi? rÌn luyÖn t duy vµ cung cÊp nh÷ng tri thøc th«ng thêng về đời sống. - ThÕ nµo lµ m©u thuÉn trong cuéc - Lµ nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh d©n gian thêng lµ nh÷ng c©u sèng? hát có vần có điệu đã tớc bỏ đi tiếng đệm, tiếng láy nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m con ngêi. VÝ dô: Rñ nhau xuèng biÓn mß cua 7. Tôc ng÷ Mang vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trong rõng (H/S đọc) Em ơi! Chua ngọt đã từng -ThÕ nµo lµ tôc ng÷? Non xanh nớc biếc xin đừng quên nhau Ta cã thÓ chuyÓn thµnh lêi h¸t cña s©n khÊu chÌo. §ã lµ c¸c lµn ®iÖu nhÞp ®iÖu, h¸t vØa 8. Câu đối (H/S đọc) - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ vÒ - Thế nào là câu đố? c¸c sù kiÖn diÒn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o vµ b×nh luËn. 9. Ca dao (H/S đọc) - Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt tr÷ - ThÕ nµo lµ ca dao? t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con ngêi khi h¹nh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tớc đoạt. - T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt hîp uÕy tè tr÷ t×nh vµ trào lộng ca ngợi những tấm gơng đạo đức và phê phán đả kích mặt trái của xã hội. §ã lµ tuång, s©n khÊu c¶i l¬ng, móa rèi. - Nói tới tri thức của các dân tộc trên đất nớc ta là nói tới kho tàng quý báu, vô tận về trí tuệ của con ngời đối với thiªn nhiªn vµ x· héi. Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nhân dân đối với cuộc sống quanh mình. Nó khác hẳn 10. VÌ nhËn thøc cña giai cÊp thèng trÞ cïng thêi vÒ lÞch sö vµ (H/S đọc) xã hội. Đó là những kinh nghiệm mà nhân dân đã đúc - ThÕ nµo lµ vÌ? kÕt tõ cuéc sèng. - Tri thức ấy lại đợc trình bày bằng nghệ thuật ngôn từ 11. TruyÖn th¬ của nhân dân nó cũng sinh động hấp dẫn ngời nghe. (H/S đọc) Trên đất nớc ta có 54 dân tộc anh em nên vốn tri thức - ThÕ nµo lµ truyÖn th¬ d©n gian v« cïng phong phó. 12. ChÌo (H/S đọc) - ThÕ nµo lµ chÌo? - Ngoài chèo, em còn nhận biết đợc thÓ lo¹i s©n khÊu nµo còng thuéc vÒ d©n gian? IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian 1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc vô cùng phong phú về đời sống cña d©n téc (H/S đọc phần I) - T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc?. - Giáo dục tinh thần nhân đạo, tôn vinh những giá trị con ngời, yêu thơng con ngời và đấu tranh không mệt mỏi để gi¶i phãng con ngêi khái ¸p bøc bÊt c«ng. VÝ dô: TruyÖn TÊm C¸m + Giúp con ngời đồng cảm chia sẻ với nỗi bất hạnh của TÊm. + Khẳng định phẩm chất của Tấm + Lªn ¸n kÎ xÊu, kÎ ¸c. - Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña v¨n häc d©n gian ta ph¶i kÓ tíi tõng thÓ lo¹i: + ThÇn tho¹i sö dông trÝ tëng tîng. + TruyÖn cæ tÝch x©y dùng nh÷ng nh©n vËt thÇn k×. + TruyÖn cêi t¹o ra tiÕng cêi dùa vµo nh÷ng m©u thuÉn trong x· héi. + Cèt truyÖn cña dßng tù sù bao gåm nh©n vËt vµ t×nh tiÕt kÕt hîp l¹i. + Th¬ ca d©n gian lµ sù s¸ng t¹o ra lêi ca mang ®Ëm chÊt trữ tình. ở ca dao sử dụng triệt để thể phú (phô bày miêu.

(10) 2. V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ gi¸o dục sâu sắc (H/S đọc) - TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc d©n gian đợc thể hiện nh thế nào?. t¶), tØ (so s¸nh), høng (tøc c¶nh sinh t×nh), tÊt c¶ nghÖ thuật ấy đã giúp ngời đọc, ngời nghe có khả năng nhạy cảm trớc cái đẹp. - NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt cha cã vµ cha ph¸t triÓn, v¨n học dân gian đóng vai trò chủ đạo. - Nhà thơ học ở giọng điệu trữ tình, xây dựng đợc nhân vật trữ tình, cảm nhận của thơ ca trớc đời sống. Sử dụng ngôn từ sáng tạo của nhân dân trớc csí đẹp. - Học tập đợc xây dựng cốt truyện. 3. Giá trị nghệ thuật to lớn của văn + Nắm chắc những đặc trng cơ bản của văn học dân học dân gian đóng vai trò quan gian, hiểu biết về các thể loại văn học dân gian. Đặc biệt träng trong nÒn v¨n häc d©n téc là vai trò của nó đối với nền văn học dân tộc. ((H/S đọc) - V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt nh thÕ nµo? - Nhà thơ học đợc gì ở ca dao? - Nhà văn học đợc gì ở truyện cổ tÝch? ---------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy 23/8/10 TiÕt 5:. Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (TiÕp theo). Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt II. LuyÖn tËp 1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÖn trong c©u ca dao “§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµng Tre non đủ lá đan sàng nên chăng” a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ nh÷ng ngêi + Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trai vµ c« g¸i trong nh thÕ nµo? cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä khao kh¸t t×nh yªu. + §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy b. Hoạt động giao tiếp diễn ra trong hoàn mới phù hợp với câu chuyện tình của những đôi lứa c¶nh nµo? yªu nhau. + Nhân vật anh nói về “Tre non đủ lá” để tính c. Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu g× nh»m môc chuyÖn “®an sµng” ®©u ph¶i chuyÖn tre non ®an đích gì? sàng mà có ngụ ý: Họ đã đến tuổi trởng thành nên tÝnh chuyÖn kÕt duyªn. Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i. + C¸ch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn d. Cách nói của nhân vật anh có phù hợp cảnh và mục đích giao tiếp. Đêm sáng trăng lại với nội dung và mục đích giao tiếp thanh vắng, họ ở lứa tuổi yêu đơng, tuổi trởng kh«ng? thµnh. KÕt duyªn gi÷a hä lµ phï hîp. + Chµng trai thËt tÕ nhÞ. C¸ch nãi lµm duyªn v× cã hình ảnh lại đậm đà tình cảm dễ đi vào lòng ngời e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch nãi cña trong cuéc. chµng trai? - Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng, c¸c nh©n vật giao tiếp đã thực hiện hành động giao tiếp cụ 2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶ lêi c©u thÓ lµ: hái + Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!) a. Trong cuộc giao tiếp trên đây, các nhân + Chào đáp lại (A Cổ hả?) vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ, những + Khen (Lớn tớng rồi nhỉ) hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục + Hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không?) đích gì? + Tr¶ lêi (Tha «ng, cã ¹!) - C¶ ba c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè ch¸u có gửi pin đài lên cho ông không?”. Các câu còn lại để chào và khen. b. Trong lời ông già cả 3 câu đều có hình - Lời nói của 2 nhân vật giao tiếp bộc lộ tình cảm thức câu hỏi, nhng cả 3 câu dùng để hỏi giữa ông và cháu. Cháu tỏ thái độ kính mến qua các hay kh«ng ? từ tha, ạ còn ông là tình cảm quý yêu trìu mến đối c. Lời nói của nhân vật đã bộc lộ tình với cháu. cảm thái độ và quan hệ trong giao tiếp nh thÕ nµo? - Nữ sĩ Hồ Xuân Hơng đã miêu tả, giới thiệu bánh.

(11) trôi nớc với mọi ngời. Nhng mục đích chính là giới thiÖu th©n phËn næi ch×m cña m×nh. Con ngêi cã h×nh thÓ ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh, không chủ động quyết định đợc hạnh phúc. Song trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng trong tr¾ng, phÈm chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶ b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi ba ch×m, lßng son). - Căn cứ vào cuộc đời của nữ sĩ Hồ Xuân Hơng để t×m hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. Xu©n H¬ng cã tµi, cã tình nhng số phận trớ trêu đã dành cho bà sự bất - Ngời đọc căn cứ vào đâu để tìm hiểu và hạnh. Hai lần lấy chồng thì cả hai lần “Cố đấm ăn c¶m nhËn bµi th¬? x«i x«i l¹i hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §êng (n¬i bµ ở) vẫn lạnh tanh không hơng sắc. Điều đáng cảm phôc ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm chÊt cña m×nh. - Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më ®Çu, kÕt thóc. - §èi tîng giao tiÕp lµ häc sinh toµn trêng. - Néi dung giao tiÕp lµ lµm s¹ch m«i trêng. 4. ViÕt mét ®o¹n th«ng b¸o ng¾n cho - Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ trêng vµ c¸c b¹n häc sinh toµn trêng biÕt vÒ ho¹t ngµy m«i trêng thÕ giíi động làm sạch môi trờng thế giới (học sinh vÒ nhµ lµm) - B¸c Hå víi t c¸ch lµ chñ tÞch níc viÕt th göi häc sinh toµn quèc, ngêi nhËn lµ häc sinh thÕ hÖ chñ 5. TrÝch bøc th cña B¸c Hå göi häc nh©n t¬ng lai cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ sinh c¶ níc nh©n ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu tiªn th¸ng 9/1945 cña níc ViÖt Nam dân chủ cộng hoà (học sinh đọc) a. Th viết cho ai? Ngời viết có t cách và - Đất nớc mới giành đợc độc lập. Học sinh lần đầu mèi quan hÖ nh thÕ nµo víi ngêi nhËn? tiên đón nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt b. Hoàn cảnh của ngời viết và ngời nhận Nam. Vì vậy ngời viết giao nhiệm vụ, khẳng định th khi đó nh thế nào? quyÒn lîi cho häc sinh - Néi dung giao tiÕp: + Béc lé niÒm vui síng v× häc sinh thÕ hÖ t¬ng lai c. Th viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi dung g×? đợc hởng cuộc sống độc lập. + Nhiệm vụ và trách nhiệm của học sinh đối với đất níc. + Sau cùng là lời chúc của Bác đối với học sinh - Đây là mục đích của giao tiếp: chúc mừng học d. Th viết để làm gì? sinh nh©n ngµy tùu trêng ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam dân chủ cộng hoà. Từ đó xác định nhiệm vụ vÎ vang cña häc sinh. - Ng¾n gän: Lêi lÏ ch©n t×nh Êm ¸p, thÓ hiÖn sù gÇn e. ViÕt nh thÕ nµo? gòi ch¨m lo, song lêi lÏ trong bøc th còng rÊt nghiêm túc khi xác định trách nhiệm cho học sinh. 3.§äc bµi th¬ “ B¸nh tr«i níc ” cña Hå Xu©n H¬ng vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái - Hồ Xuân Hơng giao tiếp với ngời đọc về vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng phơng tiện từ ng÷, h×nh ¶nh nh thÕ nµo?. - Khi tham gia vào bất cứ hoạt động giao tiếp nào (nãi hoÆc viÕt) ta ph¶i chó ý: III. Cñng cè: + Nhân vật, đối tợng giao tiếp (nói viết cho ai?) Qua 5 bài tập chúng ta rút ra đợc những + Mục đích giao tiếp (viết nói để làm gì?) g× khi thùc hiÖn giao tiÕp? + Néi dung giao tiÕp (viÕt, nãi vÒ c¸i g×) + Giao tiÕp b»ng c¸ch nµo (viÕt, nãi nh thÕ nµo?) Chó ý: PhÇn ghi nhí SGK. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy: 24/8/10 TiÕt 6: ***** o O o ***** A - Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc khái niệm và đặc điểm của văn bản. 2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n. B - Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn. Văn bản và đặc điểm của văn bản.

(12) - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc. c - C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D - TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt ??? Văn bản là gì? (gọi học sinh đọc I. Khái niệm văn bản lÇn lît c¸c v¨n b¶n) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - Là sản phẩm đợc tạo ra trong hoạt động giao tiếp ??? Mỗi văn bản trong VD đợc ngời bằng ngôn ngữ và thờng có nhiều câu. nói tạo ra trong hoạt động GT cụ thể nào? Để đáp ứng nhu cầu gì? Số câu (dung lîng) ë mçi v¨n b¶n nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Văn bản một tạo ra trong hoạt động giao tiếp chung. -GV chØnh söa bæ sung... §©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu ngêi víi mäi ngêi. §¸p øng nhu cÇu truyÒn cho nhau kinh nghiÖm cuéc sèng. Sö dông mét c©u. - Văn bản hai tạo ra trong hoạt động giao tiếp giữa cô g¸i vµ mäi ngêi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i, gåm 4 c©u. - Văn bản ba tạo ra trong hoạt động giao tiếp giữa vị chủ tịch nớc với toàn thể quốc dân đồng bào, là nguyện vọng khẩn thiết và khẳng định quyết tâm lớn của dân tộc trong giữ gìn, bảo vệ độc lập tự do.Văn b¶n gåm 15 c©u. ??? Mỗi văn bản đề cập tới vấn đề gì? Vấn đề đó đợc triển khai nhất quán trong tõng v¨n b¶n kh«ng? - Văn bản 1, 2, 3 đều đặt ra vấn đề cụ thể và triển khai -HS suy nghÜ tr¶ lêi... nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n. -GV chØnh söa bæ sung... + V¨n b¶n mét lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong cuộc sống cách đặt ra vấn đề và giải quyết rất rõ ràng. + V¨n b¶n hai lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong xã hội cũ nh hạt ma rơi xuống bất kể chỗ nào đều phải cam chịu. Tự mình, cô gái không thể quyết định đợc. C¸ch thÓ hiÖn hÕt søc nhÊt qu¸n, râ rµng. + V¨n b¶n ba lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn: +, LËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc d©n Ph¸p. +, Nêu chân lí đời sống dân tộc: thà hi sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nớc, nhất định không chịu lµm n« lÖ. +, Kêu gọi mọi ngời đứng lên đánh giặc bằng tất cả vũ khí có trong tay. Đã là ngời Việt Nam phải đứng lên đánh Pháp. +, Kªu gäi binh sÜ, tù vÖ d©n qu©n (lùc lîng chñ chèt) +, Sau cùng khẳng định nớc Việt Nam độc lập, thắng lợi nhất định về ta.. ??? V¨n b¶n 3 cã bè côc nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - RÊt râ rµng: +Phần mở đầu: “Hỡi đồng bào toàn quốc” Thân bài “Chúng ta muốn hoà bình nhất định +về dân téc ta” +KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i. ??? Mỗi văn bản tạo ra nhằm mục - Mục đích của văn bản một: Truyền đạt kinh nghiệm đích gì? sèng.

(13) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... ??? VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 cã bè côc nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Mục đích văn bản hai: Lời than thân để gọi sự hiểu biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ngêi víi sè phËn ngêi phô n÷. - Mục đích văn bản ba: kêu gọi, khích lệ, thể hiện quyÕt t©m cña mäi ngêi trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.. - Bè côc râ rµng, c¸ch lËp luËn chÆt chÏ + Mở bài: Nhân tố cần giao tiếp (đồng bào toàn quốc) + Th©n bµi: Nªu lËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· tâm của thực dân Pháp. Vì thế chúng ta phải đứng lên chiến đấu để giữ vững lập trờng chính nghĩa, bảo vệ độc lập tự do. Bác nêu rõ đánh bằng cách nào, đánh đến bao giờ. + Kết bài: Khẳng định nớc Việt Nam độc lập và kh¸ng chiÕn th¾ng lîi.. - C¸ch lËp luËn: C¸c ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ lµm râ luËn ®iÓm. ???Qua các văn bản chúng ta rút ra kết -Mỗi văn bản đều tập trung nhất quán vào một chủ luËn nh thÕ nµo? đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - C¸c c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶ -GV chØnh söa bæ sung... v¨n b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c. - Mỗi văn bản thể hiện mục đích nhất định. - Mỗi văn bản đều có hình thức bố cục riêng II. C¸c lo¹i v¨n b¶n (Phần này HS đã học ở THCS nên GV chØ nh¾c l¹i) ???Tõ c¸c v¨n b¶n 1, 2, 3 chóng ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - V¨n b¶n 1 vµ 2 thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt. - V¨n b¶n 3 thuéc phong c¸ch chÝnh luËn. Trong đời sống xã hội, chúng ta có những loại văn b¶n sau: 1. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t (th¬, nhËt kÝ). 2. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ gät giòa: a. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt (truyÖn th¬ kÞch) b. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc (v¨n häc phæ cËp, b¸o chÝ, t¹p chÝ, khoa häc s¸ch gi¸o khoa, khoa häc chuyªn s©u). c. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn. d. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh c«ng vô. e. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ -Phạm vi sử dụng và mục đích GT Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ c¸c lo¹i v¨n b¶n trong đời sống xã hội, không trừ một văn bản nào. - V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi c«ng chúng bạn đọc. - V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho c¸c c¸c ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho c¸c tiÕn sÜ, gi¸o s ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho ???Em cã nhËn xÐt g× vÒ: ph¹m vi sö c¸c h·ng th«ng tin. dụng các loại văn bản, mục đích giao - Văn bản chính luận: Những bài xã luận của các cơ tiÕp cña mçi lo¹i v¨n b¶n nh thÕ nµo? quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o chÝ trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh -HS suy nghÜ tr¶ lêi... trị xã hội, văn học nghệ thuật, tranh luận về vấn đề -GV chØnh söa bæ sung... nào đó. Sử dụng rộng rãi. - V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi ngời trong đời sống. - V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho c¸c phãng viªn giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi ngêi..

(14) -Ng«n ng÷ - Ng«n ng÷ h×nh tîng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n b¶n nghÖ thuËt. - Ng«n ng÷ chÝnh luËn: Râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n b¶n chÝnh luËn. ??? Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i v¨n b¶n - Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n khoa nh thÕ nµo? häc. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Ng«n ng÷ sö dông theo khu«n mÉu cho v¨n b¶n -GV chØnh söa bæ sung... hµnh chÝnh c«ng vô. - Ng«n ng÷ sö dông chÝnh x¸c, râ rµng cho v¨n b¶n báo chí (ngôn ngữ, không gian địa điểm, sự việc thật minh b¹ch râ rµng). (Học sinh đọc đoạn văn trong SGK và II. Luyện tập tr¶ lêi c©u hái). ??? Đoạn văn có một chủ đề thống nhất nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Đoạn văn có một chủ đề thống nhất, câu chốt đứng ở -GV chØnh söa bæ sung... đầu câu. Câu chốt (câu chủ đề) đợc làm rõ bằng các c©u tiÕp theo: Gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng cã ¶nh hëng qua l¹i víi nhau. + Môi trờng có ảnh hởng tới mọi đặc tính của cơ thể. + So s¸nh c¸c l¸ mäc trong c¸c m«i trêng kh¸c nhau. * Cïng ®Ëu Hµ Lan. * L¸ c©y m©y. ??? C¸c c©u trong ®o¹n cã quan hÖ nh thÕ * L¸ c¬ thÓ biÕn thµnh gai ë c©y x¬ng rång thuéc nào để phát triển chủ đề chung miÒn kh« r¸o. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... * Dµy lªn nh c©y l¸ báng. -GV chØnh söa bæ sung... (Mét luËn ®iÓm, 2 luËn cø vµ 4 luËn chøng) ??? Đọc xong đoạn văn ta thấy ý - Hai câu: Môi trờng có ảnh hởng tới đặc tính của cơ chung của đoạn đã đợc triển khai rõ thể so sánh lá mọc trong môi trờng khác nhau là hai cha? c©u thuéc 2 luËn cø, 4 c©u sau lµ luËn chøng lµm râ -HS suy nghÜ tr¶ lêi... luận cứ vào luận điểm (câu chủ đề). -GV chØnh söa bæ sung... 10. ??? Đặt tiêu đề cho đoạn văn -HS suy nghÜ tr¶ lêi... ý chung của đoạn (câu chốt  câu chủ đề luận điểm) -GV chØnh söa bæ sung... đã đợc triển khai rất rõ ràng. 11. 12. ??? §¬n göi cho ai? Ngêi viÕt ë c¬ng vÞ nµo? 13. ??? Mục đích viết đơn? - M«i trêng vµ c¬ thÓ. 14. ??? Nội dung cơ bản của đơn là gì? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... 17. Viết đơn xin phép nghỉ học chính là thực hiện một văn 15. bản. Hãy xác định 16. 3. Sắp xếp các câu thành văn bản - Đơn gửi cho các thầy, cô giáo đặc biệt là cô, thầy mạch lạc và đặt cho nó một tiêu đề chủ nhiệm. Ngời viết là học trò. phù hợp. Đoạn văn gồm 5 câu đánh - Xin phép đợc nghỉ học. dÊu theo a-b-c-d-e. - Nªu râ hä tªn, quª, lÝ do xin nghØ, thêi gian vµ høa thùc hiÖn chÐp bµi, lµm bµi nh thÕ nµo? ??? ViÕt mét sè c©u nèi tiÕp c©u v¨n cho tríc sao cho cã néi dung thèng nhất trọn vẹn rồi đặt tiêu đề chung cho nã. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... + Rõng ®Çu nguån ®ang bÞ chÆt, ph¸, khai th¸c bõa b·i lµ nguyªn nh©n g©y ra lôt, lë, h¹n h¸n kÐo dµi. + C¸c s«ng, suèi nguån níc ®ang bÞ c¹n kiÖt vµ vÞ « nhiÔm cho c¸c chÊt th¶i cña c¸c khu c«ng nghiÖp, cña c¸c nhµ m¸y.. -S¾p nh sau: a-c-e-b-d -Tiêu đề: Bài thơ Việt Bắc (học sinh có thể đặt nhiều tiêu đề khác nhau miễn ngắn gọn, có tính khái quát cao. - Tiêu đề:Môi trờng sống của loài ngời hiện nay đang bÞ huû ho¹i nghiªm träng. + C¸c chÊt th¶i nhÊt lµ bao ni l«ng vøt bõa b·i trong khi ta cha cã quy ho¹ch xö lÝ hµng ngµy. + Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, trõ cá cã sö dông kh«ng theo quy ho¹ch. Tất cả đã đến mức báo động về môi trờng sống của loµi ngêi. - Tiêu đề: Môi trờng sống kêu cứu. - HS có thể đặt nhiều tiêu đề khác nhau miễn sao đúng và mang tính khái quát chủ đề đoạn văn..

(15) (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè. (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. Ngµy so¹n: 24/8/10. TiÕt 7-8 Bµi kiÓm tra sè 1 ------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 9:. ChiÕn th¾ng MTAO MX¢Y. (TrÝch sö thi §¨m S¨n) A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc đặc điểm nghệ thuật xây dựng kiểu nhân vật anh hùng sử thi, nghệ thuật miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö thi anh hïng. 2. Qua đoạn trích nhận thức đợc lẽ sống, niềm vui của mỗi ngời có thể có đợc trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vợng cho mọi ngời (ý thức cộng đồng) B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò.. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS (gọi 01 học sinh đọc) ??? Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... Yêu cầu cần đạt I. §äc- T×m hiÓu 1. TiÓu dÉn - Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh hïng. +Sử thi thần thoại: Đẻ đất đẻ nớc... +Sö thi anh hïng : §¨m Noi, Kinh Dó..... - Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: * §o¹n trÝch: ??? Dùa vµo SGK, em h·y tãm t¾t thËt ng¾n gän sö thi §¨m S¨n? - Đoạn trích nằm ở đoạn giữa tác phẩm. Tiêu đề này là -HS suy nghÜ tr¶ lêi... do ngời soạn sách đặt ra. -GV chØnh söa bæ sung... - Gåm 6 nh©n vËt 1. §¨m S¨n 2. Mtao Mx©y 3.T«i tí 4. D©n lµng 5. ¤ng trêi 6. Ngêi kÓ chuyÖn - Đại ý: Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và thù địch Mtao Mxây, cuối cùng Đăm Săn đã thắng. Đồng thời thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña lò lµng vÒ ngêi anh hïng cña m×nh. II. §äc- HiÓu 1. Cuộc đọ sức và giành chiến thắng của Đăm Săn ??? Vị trí đoạn trích? Tiêu đề do ai - Đăm Săn thách thức, đến tận nhà của Mtao Mxây “Ơ đặt? diêng! Xuống đây, ta thách nhà ngơi đọ dao với ta đấy” -HS suy nghÜ tr¶ lêi... Cßn Mtao Mx©y th× ng¹o nghÔ: “ Ta kh«ng xuèng ®©u, -GV chØnh söa bæ sung... diªng ¬i! Tay ®ang cßn bËn «m vî hai chóng ta ë trªn nµy c¬ mµ”. - Lần thứ 2 thái độ của Đăm Săn quyết liệt hơn: “Ngơi (HS đọc theo cách phân vai. GV hớng không xuống ? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngơi ta dẫn các em đọc cho đúng giọng điệu chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của ngơi cho mà xem”..

(16) của sử thi và phối hợp với từng nhân Thái độ kiên quyết ấy buộc Mtao Mxây phải xuống vËt.) đấu. - GV gi¶i nghÜa c¸c tõ khã ??? Em hãy nêu đại ý của đoạn trích. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Cả hai bên đều múa kiếm: + Mtao Mx©y móa tríc tá ra kÐm cái: “KhiÕn h¾n kªu l¹ch x¹ch nh qu¶ míp kh«. +Đăm Săn múa “Một lần xốc tới chàng vợt một đồi tranh”,“ Một lần xốc tới nữa chàng vợt một đồi lô ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía t©y.” - Hành động của Mtao Mxây: “Bớc cao bớc thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém phập một ??? Đăm Săn khiêu chiến và thái độ cái nhng chỉ trúng một cái chão cột trâu.” - Từ khi Hơ Nhị vứt miếng trầu, Đăm Săn giành đợc, cña hai bªn nh thÕ nµo? søc khoÎ t¨ng lªn: “Chµng móa trªn cao, giã nh b·o” -HS suy nghÜ tr¶ lêi... chàng múa dới thấp, gió nh lốc. Chòi lẫm đổ lăn lóc. -GV chØnh söa bæ sung... C©y cèi chÕt rôi. Khi chµng móa ch¹y níc kiªu, qu¶ nói ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung, chàng đâm vào đùi vào ngời Mtao Mxây nhng cả hai lần đều không thñng. §¨m S¨m thÊm mÖt. Nhê cã «ng trêi gióp, §¨m ???Lần thứ 2 thái độ của Đăm Săn Săn thấm mệt . Nhờ có ông trời giúp, Đăm Săn “chộp nh thÕ nµo? ngay mét c¸i chÇy mßn nÐm chóng vµo vµnh tai kÎ -HS suy nghÜ tr¶ lêi... địch”. Mtao Mxây ngã lăn ra đất cầu xịn “Ơ diêng, Ơ -GV chØnh söa bæ sung... diªng! Ta lµm lÔ cÇu phóc cho diªng mét tr©u, mét voi”. Đăm Săn “cắt đầu Mtao Mxây bêu ngoài đờng”. Cuộ đọ søc kÕt thóc. - ¤ng trêi lµ nh©n vËt phï trî, còng nh «ng tiªn, «ng Bôt trong c¸c c©u truyÖn cña ngêi Kinh. §ã chØ lµ phï ??? Hiệp thứ nhất đợc miêu tả nh thế trợ còn quyết định chiến thắng phải là Đăm Săn. nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Miêu tả hành động của Đăm Săn bằng cách so sánh -GV chØnh söa bæ sung... và phóng đại. + Móa trªn cao nh giã b·o + Móa díi thÊp nh lèc. + Khi chµng móa ch¹y níc kiÖu qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Rõ ràng trí tởng tợng và cách nói phóng đại là nghệ thuật tiêu biểu của sử thi. - Cuộc đọ sức trở nên quyết liệt hơn - Đòi lại vợ chỉ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa nh thÕ nµo? các bộ tộc dẫn đến chiến tranh mở rộng bờ cõi làm nổi -HS suy nghÜ tr¶ lêi... uy danh của cộng đồng. ý nghía của sử thi Đăm Săn là -GV chØnh söa bæ sung... ë chç Êy. V× vËy th¾ng hay b¹i cña ngêi tï trëng sÏ cã ý nghĩa quyết định tất cả. Cho nên lời của dân làng bên phía Mtao Mxây đều tình nguyện đi với Đăm Săn. Cho nªn trong sö thi kh«ng nãi nhiÒu vÒ chÕt chãc mµ lùa chän chi tiÕt ¨n mõng chiÕn th¾ng. 2. Vẻ đẹp của Đam Săn : - Đăm Săn thân thiện –hào phóng: đợc miêu tả hoà víi t«i tí d©n lµng ¨n mõng chiÕn th¾ng: “Hìi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng! Xin mời tất cả đến với ta. Chóng ta sÏ më tiÖc ¨n mõng n¨m míi. Chóng ta sÏ ăn lợn, ăn trâu, đánh lên các chiêng, các trống to, đánh lªn c¸c cång Hlong hoµ nhËp cïng chòm choÑ sao cho kêu lên rộn rã để voi đực, voi cái ra vào hiên không ngít.” - §¨m S¨n giµu sang vµ nhiÒu b»ng h÷u:Quang c¶nh ??? Em có suy nghĩ gì về nhân vật trong nhà Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông ngịt khách. «ng trêi? T«i tí chËt nÝch c¶ nhµ”. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Đăm Săn có vẻ đẹp phi thờng: “Chàng nằm trên -GV chØnh söa bæ sung... vâng, tãc th¶ trªn sµn, høng tãc chµng lµ mét c¸i nong hoa”. “Ngùc quÊn chÐo mét tÊm mÒn chiÕn, tai ®eo nô ??? Em có nhận xét gì về cách miêu gơm, đôi mắt long lanh nh mắt chim ghếch ăn hoa tre, t¶ cña ngêi T©y Nguyªn vÒ nh©n vËt trµn ®Çy søc trai, tiÕng t¨m lõng lÉy”. Đăm Săn trong cuộc đọ sức? -§¨m S¨n cã søc khoÎ phi thêng: B¾p ch©n chµng to -HS suy nghÜ tr¶ lêi... bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức -GV chØnh söa bæ sung... chàng ngang sức voi đực, hơi thở của chàng ầm ầm tựa sÊm dËy, chµng n»m sÊp th× gÉy rÇm sµn, chµn n»m.

(17) ??? Cuộc chiến đấu của Đăm Săn với mục đích giành lại hạnh phúc gia đình nhng lại có ý nghĩa cộng đồng ở chç nµo? HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... ???. Vẻ đẹp của Đam Săn đợc thể hiÖn nh thÕ nµo trong c¶nh ¨n mõng chiÕn th¾ng ? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... ??? Em cã suy nghÜ g× vÒ c¸ch miªu tả và đặc sắc của sử thi Tây Nguyên? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... ??? ý nghÜa ®o¹n trÝch nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... nghiªng th× g·y xµ däc”. ” chµng më tiÖc ¨n uèng linh đình: “Chàng Đăm Săn uống không biết say, ăn không biÕt no, chuyÖn trß kh«ng biÕt ch¸n” vµ -§¨m S¨n dòng c¶m phi thêng:“ C¶ miÒn £- §ª, £- ga ca ngîi §¨m S¨n lµ mét dòng tíng ch¾c chÕt m¬i m¬i còng kh«ng lïi bíc - Vẫn là cách nói phóng đại, giúp ngời nghe tạo đợc ấn tîng. - Nãi tíi sö thi T©y Nguyªn lµ nãi tíi qu¸ khø anh hïng của cộng đồng. + ThÕ giíi sö thi lµ thÕ giíi lÝ tëng ho¸ anh hïng cña cộng đồng. + ThÕ giíi sö thi lµ thÕ giíi lÝ tëng ho¸. + ¢m ®iÖu sö thi lµ ©m ®iÖu hïng tr¸ng. - Làm sống lại quá khứ anh hùng của ngời Ê- đê Tây Nguyên thời cổ đại. - Ngêi T©y Nguyªn tù hµo vÒ tæ tiªn m×nh. Ngêi T©y Nguyªn tù hµo cã §¨m S¨n, Xinh Nh·, Khinh Dó còng nh ngêi Kinh tù hµo cã Phï §æng Thiªn V¬ng, An D¬ng V¬ng… + §o¹n trÝch thÓ hiÖn vai trß ngêi anh hïng víi céng đồng Chó ý phÇn ghi nhí SGK. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. Ngµy so¹n: 3/9/2009. --------------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy 6/9/10 TiÕt 10 – 11:. TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©uTräng Thuû. a - môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc đặc trng cơ bản của truyền thuyết qua tìm hiểu một câu chuyện cụ thể: Truyện kể lại sự kiện lịch sử đời trớc và giải thích nguyên nhân theo cách nghĩ, cách cảm nhận của đời sau. 2. Nhận thức đợc bài học kinh nghiệm giữ nớc ẩn sau câu chuyện tình yêu, tinh thần cảnh giác với kẻ thù xâm lợc, cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, giữa hạnh phúc tình yêu tuổi trẻ với vận mệnh của dân tộc, của đất nớc. B - Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc c - C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. d - TiÕn tr×nh d¹y häc Hoạt động của GV và HS (Học sinh đọc phần tiểu dẫn). Yêu cầu cần đạt I. §äc- t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn ??? PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung - §Æc trng c¬ b¶n cña truyÒn thuyÕt: g×? + Lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ cã ¶nh hëng lín lao.

(18) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... đến lịch sử dân tộc. + TruyÒn thuyÕt kh«ng ph¶i lµ lÞch sö mµ chØ liªn quan đến lịch sử, phản ánh lịch sử. Những câu chuyện trong lịch sử đợc khúc xạ qua lời kể của nhiều thế hệ để rồi kết tinh thành những hình tợng nghệ thuật độc đáo, nhuèm mÇu s¾c thÇn kú mµ vÉn thÊm ®Ém c¶m xóc đời thờng. - Néi dung thø hai cña phÇn tiÓu dÉn lµ giíi thiÖu lµng Cæ Loa- §«ng Anh, Hµ Néi lµ quÇn thÓ di tÝch lÞch sö văn hoá lâu đời. + §Òn Thîng thê An D¬ng V¬ng. + Am bµ chïa thê c«ng chóa MÞ Ch©u víi tîng kh«ng ®Çu. + Chếch về bên phải Đền Thợng là giếng đất đầy nớc gäi lµ giÕng ngäc. N¬i Träng Thuû tù tö. - Bao quanh đền và am là từng đoạn vòng thành cổ ch¹y dµi. §ã lµ dÊu vÕt chÝn vßng thµnh Cæ. Toµn bé côm di tÝch lµ minh chøng lÞch sö cho truyÒn thuyÕt An D¬ng V¬ng x©y thµnh chÕ Ná. Cßn mèi t×nh MÞ Châu Trọng Thuỷ lại là nguyên nhân dẫn đến cơ đồ đắm biển sâu của nhà nớc Âu Lạc cuối thế kỉ thứ III tríc c«ng nguyªn.. 2. V¨n b¶n (H/S đọc) a. Bè cô ??? Theo em biÕt truyÒn thuyÕt nµy - TruyÒn thuyÕt chia lµm 3 ®o¹n cã bè côc nh thÕ nµo ? + Đoạn 1 từ đầu đến: “Bèn xin hoà”: An Dơng Vơng ??? Néi dung mçi ®o¹n nãi g×? xây thành chế nỏ bảo vệ vững chắc đất nớc. - HS suy nghÜ tr¶ lêi... + Đoạn 2: Tiếp đó đến “Dẫn vua xuống biển”: Cảnh - GV chØnh söa bæ sung... mÊt níc, nhµ tan. + §o¹n 3: Cßn l¹i: Mîn h×nh ¶nh ngäc trai- níc giÕng để thể hiện thái độ của tác giả dân giân đối với Mị Ch©u. - Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã. ??? Em hãy nêu chủ đề của truyện -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... b. Chủ đề - Miêu tả quá trình xây thành, chế nỏ bảo vệ đất nớc cña An D¬ng V¬ng vµ bi kÞch nhµ tan níc mÊt. §ång thời thể hiện thái độ, tình cảm của tác giả dân gian với tõng nh©n vËt II. §äc- hiÓu 1. An Dơng Vơng xây thành chế nỏ và bảo vệ đất nớc. -Quá trình xây thành, chế nỏ của An Dơng Vơng đợc miªu t¶: Quá trình xây thành của An Dơng V- + Thành đắp tới đâu lại lở tới đó. + Lập bàn thờ, giữ mình trong sạch (trai giới) để cầu ơng đợc miêu tả nh thế nào? đảo bách thần. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... + Nhê cô giµ m¸ch b¶o, sø Thanh Giang tøc Rïa vµng -GV chØnh söa bæ sung... gióp nhµ vua x©y thµnh trong “nöa th¸ng th× xong”. - Dùng níc lµ mét viÖc gian nan, vÊt v¶. T¸c gi¶ d©n gian muèn ca ngîi c«ng lao cña An D¬ng V¬ng. Nhµ ??? Kể về sự giúp đỡ thần kì đó, thái vua tìm mọi cách để xây đợc thành. Sự giúp đỡ thần độ của tác giả dân gian đối với nhà kỳ này của sứ Thanh Gơng (rùa vàng) nhằm: + Lý tëng ho¸ viÖc x©y thµnh. vua nh thÕ nµo? + Tổ tiên, cha ông đời trớc luôn ngầm giúp đỡ con -HS suy nghÜ tr¶ lêi... cháu đời sau. Con cháu nhờ cha ông mà trở nên hiển -GV chØnh söa bæ sung... h¸ch. Cha «ng nhê con ch¸u cµng r¹ng rì anh hïng. Đấy cũng là nét đẹp truyền thống của dân tộc Việt Nam. - Nhµ vua c¶m t¹ Rïa Vµng. Song vÉn tá ra b¨n ??? X©y thµnh xong, An D¬ng V¬ng kho¨n: “NÕu cã giÆc ngoµi th× lÊy g× mµ chèng”. B¨n nãi g× víi Rïa Vµng? Em cã suy kho¨n Êy lµ thÓ hiÖn ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ngêi cÇm đầu đất nớc. Bởi lẽ dựng nớc đã khó khăn giữ đợc nớc nghÜ vÒ chi tiÕt nµy? cµng -HS suy nghÜ tr¶ lêi... khã kh¨n h¬n. Xa nay dùng níc ®i liÒn víi gi÷ níc. -GV chØnh söa bæ sung....

(19) Nỏ thần rất linh nghiệm, An Dơng Vơng bảo toàn đất níc. Song bao giê còng vËy th¾ng lîi mµ dùa vµo vò khí đơn thuần, con ngời sinh ra chủ quan, khinh địch. Thất bại làm cho kẻ thù sắp mu sâu kế độc. Đây cũng là nguyên nhân để dẫn đến cảnh mất nớc. 2. An Dơng Vơng để mất nớc, nhà tan và thái độ của t¸c gi¶ d©n gian - TriÖu §µ cÇu h«n, vua v« t×nh g¶ con g¸i lµ MÞ Ch©u cho con trai §µ lµ Träng Thuû. - Träng Thuû mang ná thÇn vÒ, TriÖu §µ cÊt binh sang xâm lợc, An Dơng Vơng vẫn điềm nhiên đánh cờ cời mµ nãi r»ng “§µ kh«ng sî ná thÇn sao”. ??? Nhà vua đã thể hiện mất cảnh - Chi tiết gả con gái cho con trai Đà, nhà thơ Tố Hữu gi¸c nh thÕ nµo? cho đó là nguyên nhân dẫn đến tình huống Mị Châu: ???Em có suy nghĩ gì về sự mất “Trái tim lầm chỗ để trên đầu”. Đúng vậy! Nhà vua cảnh giác đó? không phân biệt đợc đâu là bạn, đâu là thù của nhân -HS suy nghÜ tr¶ lêi... d©n ¢u L¹c. Sù mÊt c¶nh gi¸c cña An D¬ng V¬ng lµ -GV chØnh söa bæ sung... nguyªn nh©n g©y ra c¶nh nhµ tan, níc mÊt. - Rïa vµng lµ hiÖn th©n cña trÝ tuÖ s¸ng suèt, lµ tiÕng nói phán quyết mạnh mẽ của cha ông: “Kẻ ngồi sau lng ngựa chính là giặc đó”. + An D¬ng V¬ng tuèt g¬m chÐm MÞ Ch©u. §©y lµ thÓ hiện rõ thái độ, tình cảm của nhân dân (ngời đặt truyện) đối với nhà vua, nhà vua ngời cầm đầu đấu nớc đã đứng lên quyền lợi của dân tộc thẳng tay trừng trị kẻ có tội. Cho dù kẻ đó là đứa con lá ngọc cành vµng cña m×nh. §©y lµ sù lùa chän mét c¸ch quyÕt liÖt giữa một bên là nghĩa nớc, một bên là tình nhà. An Dơng Vơng đã để cái chung trên cái riêng. + Ngêi cã c«ng dùng níc vµ trong giê phót quyÕt liÖt vẫn đặt nghĩa nớc trên tình nhà. Vì vậy trong lòng nh©n d©n, An D¬ng V¬ng kh«ng chÕt, cÇm sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng rÏ níc vÒ thuû phñ bíc vµo thÕ giíi vÜnh cöu cña thÇn linh. + Song so víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi th× An D¬ng V¬ng kh«ng rùc rì, hoµnh tr¸ng b»ng. Bëi lÏ An Dơng Vơng đã để mất nớc. Một ngời ta phải ngớc mắt lªn míi nh×n thÊy, mét ngêi ph¶i cói xuèng th¨m th¼m mới nhìn thấy. Đây cũng là thái độ của tác giả dân gian dµnh riªng cho mçi nh©n vËt.nuclª«tit ???Thái độ của tác giả dân gian thể - Chi tiết này có hai cách đánh giá. hiÖn nh thÕ nµo tríc bi kÞch nhµ tan + Mét lµ MÞ Ch©u nÆng nÒ t×nh c¶m vî chång mµ bá níc? quªn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm víi tæ quèc. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... + Hai là làm theo ý của chồng là hợp với đạo lí. -GV chØnh söa bæ sung... - ý kiến một là đúng. Nỏ thần thuộc về tài sản quốc gia, bí mật quân sự. Mị Châu đã vi phạm vào nguyên tắc của bề tôi đối với vua cha, với đất nớc. Nàng đã tiÕt lé bÝ mËt quèc gia. Téi chÐm ®Çu lµ ph¶i, kh«ng oan øc g×. §µnh r»ng t×nh c¶m vî chång g¾n bã, tuy hai nhng lµ mét còng kh«ng thÓ vît lªn trªn t×nh c¶m đất nớc. Nớc mất dẫn đến nhà tan, không ai có thể bảo toµn h¹nh phóc. ViÖc lµm cña MÞ Ch©u lµ mét bµi häc đắt giá. Lông ngỗng có thể rắc cùng đờng, nhng Trọng Thuỷ cũng không thể cứu đợc Mị Châu. - §©y lµ mét chót an ñi cho MÞ Ch©u. Ngêi con g¸i ngây thơ, trong trắng, vô tình mà đắc tội với non sông chø nµng kh«ng ph¶i lµ ngêi chñ ý h¹i vua cha. Nµng thùc sù bÞ “ngêi lõa dèi”. + Qua ®©y «ng cha ta muèn nh¾n nhñ tíi thÕ hÖ trÎ mai sau trong quan hÖ t×nh c¶m nhÊt lµ t×nh riªng ph¶i luôn luôn đặt quan hệ riêng chung cho đúng mực. §õng nÆng vÒ t×nh riªng mµ quªn c¸i chung. Cã nh÷ng cái chung đòi hỏi con ngời phải biết hi sinh tình cảm riêng để giữ cho trọn vẹn nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. Tình yêu nào cũng đòi hỏi sự hi sinh..

(20) ??? An D¬ng V¬ng theo Rïa Vµng vÒ thuû phñ. Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy. So s¸nh víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi em thÊy thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... ??? Chi tiÕt “Ngäc trai- níc giÕng” có phải khẳng định tình yêu chung thuû ë Träng Thuû hay kh«ng? Th¸i độ tác giả đối với Trọng Thuỷ? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung...??? Tõ sù ph©n tÝch trªn, em h·y cho biÕt ®©u là cốt lõi lịch sử? Cốt lõi lịch sử đó đã đợc dân gian thần kì hoá nh thế nµo? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung... - Chi tiÕt “Ngäc trai- níc giÕng” kh«ng ph¶i h×nh ¶nh khẳng định tình yêu chung thuỷ bởi lẽ: Trọng Thuỷ dới con mắt của chúng ta hắn là tên gián điệp đội lốt con rÓ. H¾n cã thÓ cã t×nh c¶m víi MÞ Ch©u- yªu thùc sù nhng h¾n kh«ng quªn nhiÖm vô lµ gi¸n ®iÖp víi t cách là đứa con và bề tôi trung thành với vua cha, có lúc hắn đã lừa dối Mị Châu, đánh cắp nỏ thần. Mu đồ bành trớng xâm lợc đã rõ. Hắn đã gây ra cái chết của An Dơng Vơng và Mị Châu, hắn phải tự tìm đến cái chết với xót thơng, ân hận, dày vò. Vậy “Ngọc Trai- nớc giếng” là oan tình của Mị Châu đã đợc hoá giải. Mị Ch©u bÞ Träng Thuû lõa - Cè Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång cã lÇn nãi: “TruyÒn thuyết của ta đều bắt nguồn từ cái lõi của sự thật lịch sử”. Nhân dân qua các thời đại đã gửi gắm vào đó tâm hån thiÕt tha cña m×nh cïng víi th¬ vµ méng”. C¸i lâi lÞch sö cña truyÒn thuyÕt nµy lµ: + An Dơng Vơng xây thành chế nỏ bảo vệ đất nớc. + An Dơng Vơng để mất nớc. Từ cái lõi ấy nhân dân đã thần kì hoá đã gửi vào đó t©m hån thiÕt tha cña m×nh qua h×nh ¶nh Rïa Vµng. Bi t×nh sö MÞ Ch©u- Träng Thuû vµ truyÒn thuyÕt “Ngäc trai- nớc giếng” đều là thái độ của tác giả dân gian đối víi tõng nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö. Nh vËy Rïa Vµng, MÞ Ch©u, ngäc trai- níc giÕng chØ lµ trÝ tëng tîng cña d©n gian lµm t¨ng thªm mèi quan hÖ víi cèt lâi lÞch sö. - Ghi nhí (tham kh¶o SGK).. (*) Cñng cè:. HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè. (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo -------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 12: LËp dµn ý bµi v¨n tù sù ********** A. Môc Tiªu bµi häc Gióp häc sinh: BiÕt c¸ch lËp dµn ý bµi v¨n tù sù (kÓ l¹i mét c©u chuyÖn) t¬ng tù mét truyÖn ng¾n. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò.. 2. Giíi thiÖu bµi míi.. Hoạt động của GV và HS (Học sinh đọc phần trích trong SGK) tr¶ lêi c©u hái. ???Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi vÒ viÖc g×? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... ???Qua lêi kÓ cña Nguyªn Ngäc, anh (chị) học tập đợc điều gì trong quá tr×nh h×nh thµnh ý tëng, dù kiÕn cèt truyện để chuẩn bị lập dàn ý cho bài v¨n tù sù? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... Yêu cầu cần đạt I. H×nh thøc ý tëng dù kiÕn cèt truyÖn - Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi vÒ truyÖn ng¾n “Rõng Xµ nu”, nhà văn đã viết truyện ngắn “Rừng Xà nu” nh thế nµo. - Muốn viết đợc bài văn kể lại một câu chuyện hoặc viết mét truyÖn ng¾n ta ph¶i h×nh thµnh ý tëng vµ ph¸c th¶o mét cèt truyÖn (dù kiÕn t×nh huèng, sù kiÖn vµ nh©n vËt) theo Nguyªn Ngäc. + Chän nh©n vËt: Anh §Ò- mang c¸i tªn Tnó. Nh vËy ph¶i cã Mai (chÞ cña DÝt).

(21) + Cô giµ MÕt ph¶i cã v× lµ céi nguån cña b¶n lµng, cña Tây Nguyên mà nhà văn đã thấy đợc. Cả thằng bé Heng. - Về tình huống và sự kiện để kết nối các nhân vật. + C¸i g×, nguyªn nh©n nµo lµ bËt lªn sù kiÖn néi dung diÖt c¶ 10 tªn ¸c «n nh÷ng n¨m th¸ng cha hÒ cã tiÕng sóng c¸ch m¹ng. §ã lµ c¸i chÕt cña mÑ con Mai. Mêi ®Çu ngãn tay Tnó bèc löa. + Các chi tiết khác tự nó đến nh rừng Xà nu gắn liền với sè phËn mçi con ngêi. C¸c c« g¸i lÊy níc ë vßi níc ®Çu lµng, c¸c cô giµ lom khom, tiÕng níc l¸ch t¸ch trong đêm khuya. (H/S đọc SGK) ??? Theo suy ngÉm cña nhµ v¨n NguyÔn Tu©n cã thÓ kÓ vÒ hËu th©n cña chÞ DËu b»ng nh÷ng c©u chuyÖn (1 vµ 2), Anh (chÞ) h·y lËp dµn ý cho bµi v¨n kÓ vÒ mét trong hai c©u chuyÖn trªn. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... II. LËp dµn ý. - C©u chuyÖn mét: “¸nh s¸ng” Më bµi: - ChÞ DËu hít h¶i ch¹y vÒ híng lµng m×nh trong đêm tối. - Chạy về tới nhà, trời đã khuya thấy một ngời lạ đang nãi chuyÖn víi chång. - Vî chång gÆp nhau mõng mõng tñi tñi. Thân bài: - Ngời khách lạ là cán bộ Việt Minh tìm đến hỏi thăm tình cảnh gia đình anh Dậu. - Tõng bíc gi¶ng gi¶i cho vî chång chÞ DËu nghe v× sao d©n m×nh khæ, muèn hÕt khæ ph¶i lµm g×? Nh©n d©n chung quanh vùng họ đã làm đợc gì, nh thế nào? - Ngời khách lạ ấy thỉnh thoảng ghé thăm gia đình anh DËu, mang tin míi, khuyÕn khÝch chÞ DËu. - Chị Dậu đã vận động những ngời xung quanh - Chị Dậu đã dẫn đầu đoàn dân công lên huyện, phủ phá kho thãc cña NhËt chia cho ngêi nghÌo. KÕt bµi: ChÞ DËu vµ bµ con xãm lµng chuÈn bÞ mõng ngµy tæng khëi nghÜa. - Chị Dậu đón cái Tý trở về. ChÐp l¹i phÇn ghi nhí (SGK) III. LuyÖn tËp-cñng cè. ??? Dùa vµo c©u nãi cña Lª Nin, anh chÞ h·y lËp mét dµn ý vÒ mét c©u chuyÖn mét häc sinh tèt ph¹m ph¶i sai lầm trong phút yếu mềm nhng đã kÞp thêi tØnh ngé chiÕn th¾ng b¶n th©n v¬n lªn trong häc tËp - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung.... Tªn truyÖn: Sau c¬n gi«ng Më bµi: + M¹nh (tªn nh©n vËt) ngåi mét m×nh ë nhµ v× cËu ®ang bị đình chỉ học tập. Th©n bµi: + M¹nh nghÜ vÒ nh÷ng khuyÕt ®iÓm, viÖc lµm cña m×nh trong nh÷ng lóc yÕu mÒm. §ã lµ trèn häc ®i ch¬i lªu læng víi b¹n. ChuyÕn ®i Êy ch¼ng mang l¹i kÕt qu¶ g×. + Gần một tuần bỏ học, bài vở không nắm đợc, Mạnh bị ®iÓm xÊu liªn tiÕp vµ h¹nh kiÓm yÕu trong häc k× mét. + Nhê cã sù nghiªm kh¾c cña bè, mÑ céng víi sù gióp đỡ của thầy, bạn, Mạnh đã nhìn thấy lỗi lầm của mình. + Ch¨m chØ häc hµnh, tu dìng mäi mÆt. + Kết quả cuối năm Mạnh đạt học sinh tiên tiến KÕt bµi: + Suy nghÜ cña M¹nh sau lÔ ph¸t thëng. + Bạn rủ đi chơi xa, Mạnh đã chối từ khéo.. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo --------------------------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n: 22/09/2010.

(22) TiÕt 13 – 14:. Uy-lÝt-x¬( trë vÒ TrÝch khóc ca XXIII- ¤-®i-xª). A.Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc trí tuệ và tình yêu chung thuỷ là những phẩm chất cao đẹp mà con ngời trong thời đại Hô-me-rơ khát khao vơn tới. 2. Thấy đợc đặc sắc cơ bản của nghệ thuật trần thuật đầy kịch tính, lối miêu tả tâm lí, tÝnh c¸ch nh©n vËt sö thi cña H«-me-r¬. 3. Rèn kĩ năng đọc- hiểu một trích đoạn sử thi. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. d. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt (Gọi học sinh đọc phần tiểu dẫn I. Đọc- tìm hiểu SGK) 1. TiÓu dÉn ??? Em cÇn biÕt nh÷ng g× vÒ H«-me- PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ H«-me-r¬ vµ tãm r¬? t¾t sö thi ¤-®i-xª. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - §©y lµ nhµ th¬ mï cña Hi L¹p sèng vµo thÕ kØ IX vµ -GV chØnh söa bæ sung... VIII tríc c«ng nguyªn. ¤ng sinh trëng trong mét gia đình nghèo bên kia sông Mê- let. Ông đã tập hợp tất cả những thần thoại và truyền thuyết để hoàn thành hai bộ sử thi đồ sộ I-li-at và Ô-đi-xê. 2. Tãm t¾t cèt truyÖn ??? Dùa vµo SGK, em h·y tãm t¾t sö - ¤-®i-xª kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh vÒ quª cña Uy-lit-x¬ sau khi h¹ thµnh T¬-roa. T¸c phÈm gåm 12110 c©u th¬ thi ¤-®i-xª ? chia lµm 24 khóc ca. C©u chuyÖn b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm -HS suy nghÜ tr¶ lêi... Ô-đi-xê-uýt đang bị nữ thần Ca-lip-xô dâng linh đan để -GV chØnh söa bæ sung... chµng trêng sinh bÊt tö cïng chung sèng víi nµng. C¸c thần cầu xin Dớt. Thần Dớt lệnh cho Ca-lip-xô phải để chàng đi. Ô-đi-xê-uýt may mắn dạt vào xứ sở của Anki- nô- ốt. Biết chàng là ngời đã làm nên chiến công con ngùa gç ë thµnh t¬-roa. Nhµ vua yªu cÇu chµng kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh tõ khóc ca I tới khúc ca XII. Đợc nhà vua An-ki-nô-ốt giúp đỡ, Uy- lit- xơ đã trở về quê hơng. - Lóc nµy Pª-nª-lèp – vî cña chµng t¹i quª nhµ ph¶i đối mặt với 108 tên vơng tôn công tử đến cầu hôn. Ô-đixê-uýt cùng con trai và đám gia nhân trung thành lập mu trừng trị bọn chính, gia đình Uy-lit-xơ đợc xum họp mét nhµ. 3. Chủ đề ??? Em hãy nêu chủ đề của sử thi Ô- - Quá trình chinh phục thiên nhiên biển cả đồng thời miêu tả cuộc đấu tranh để bảo vệ hạnh phúc gia đình ®i-xª? cña ngêi Hi L¹p thêi cæ. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... 4. §äc v¨n b¶n (Gọi học sinh lần lợt thay nhau đọc). + Gi¶i thÝch tõ khã (SGK) ??? VÞ trÝ ®o¹n trÝch ë ®©u trong t¸c phÈm? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Tríc ®o¹n trÝch nµy lµ Uy-lit-x¬ gi¶ vê lµm ngêi hµnh khất vào đợc ngôi nhà của mình và kể cho Pê-nê-lốp nghe nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng mµ anh ta biÕt. Pê-nê-lốp tổ chức thi bắn. Dựa vào đó hai cha conÔ-đixô-uýt đã tiêu diệt 108 vơng tôn công tử láo xợc và nh÷ng gia nh©n kh«ng trung thµnh. §o¹n trÝch nµy b¾t đầu từ đó..

(23) 5. §¹i ý - Miêu tả hai cuộc tác động đối với nàng Pê-nê-lốp và cuộc đấu tranh giữa Pê-nê-lốp và Uy-lit-xơ qua cuộc thử thách để gia đình đợc đoàn tụ, hạnh phúc. ??? §¹i ý ®o¹n trÝch? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... 6. Bè côc. - §o¹n trÝch chia lµm 3 ®o¹n a. Từ đầu đến: “và ngời giết chúng”: Tác động của nhũ mÉu víi nµng Pª-nª-lèp. b. Tiếp đó đến: “Con cũng không phải là ngời kém gan d¹” ???Đoạn trích có thể chia làm mấy Tác động của Tê-lê-mác với mẹ. đoạn? Mỗi đoạn nêu bật nội dung gì? c. Còn lại: Cuộc đấu trí hay thử thách giữa Pê-nê-lốp và -HS suy nghÜ tr¶ lêi... Uy-lit-xơ để gia đình đoàn tụ. -GV chØnh söa bæ sung... II. §äc- hiÓu ??? Dựa vào đại ý của đoạn trích, em hãy đặt tiêu đề cho phần đọchiểu (có mấy ý? đặt tên cho mỗi ý? (học sinh đọc đoạn 1) -HS suy nghĩ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Dựa vào đại ý ta có 2 vấn đề cần phải nêu bật là: Tâm trạng của nàng Pê-nê-lốp trớc hai tác động và cuộc đấu trí qua thử thách để gia đình hạnh phúc. Tên cho mỗi ý lµ: + T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp khi nghe tin chång trë vÒ. + Thö th¸ch vµ sum häp. 1. T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp. ??? Pê-nê-lốp đang trong hoàn cảnh - Chờ đợi chồng 20 năm trời đằng đẵng. nh thÕ nµo? + Tấm thảm ngày dệt đêm tháo làm kế trì hoãn thúc -HS suy nghÜ tr¶ lêi... b¸ch cña bän cÇu h«n. -GV chØnh söa bæ sung... + Cha mẹ đẻ của nàng thúc giục tái giá. ??? Thái độ, suy nghĩ của Pê-nê-lốp thÓ hiÖn nh thÕ nµo tríc lêi nhò mÉu? -Nµng kh«ng c¬ng quyÕt b¸c bá ý cña nhò mÉu mµ thÇn -HS suy nghÜ tr¶ lêi... bÝ mäi viÖc -GV chØnh söa bæ sung... - Nàng trấn an nhũ mẫu và cũng là cách để tự trấn an m×nh. ??? Thái độ và suy nghĩ ấy của nàng Pª-nª-lèp thÓ hiÖn t©m tr¹ng g×? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Nàng “rất đỗi phân vân”, lúng túng tìm1 cách ứng xử -GV chØnh söa bæ sung... phù hợp. “Không biết nên đứng xa hay nên lại gần ôm lÊy ®Çu, cÇm lÊy tay ngêi mµ h«n”. Nµng dß xÐt, suy ???Khi nàng sắp gặp mặt Uy-lit-xơ nghĩ, tính toán mông lung nhng cũng không giấu đợc sự th× t©m tr¹ng nµng nh thÕ nµo? bàng hoàng xúc động khôn cùng: “Ngồi lặng thinh trên -HS suy nghÜ tr¶ lêi... ghÕ håi l©u, lßng söng sèt, khi th× ®¨m ®¨m ©u yÕm nh×n -GV chØnh söa bæ sung... chång, khi l¹i kh«ng nhËn ra chång díi bé quÇn ¸o r¸ch míp” => che giÊu c¶m xóc thùc b»ng c¸ch im ???Trớc lời trách móc của Tê-lê-mác, lặng, để lí trí phán quyết. thái độ của nàng thể hiện nh thế nào? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung... - Tâm trạng của Pê-nê-lốp phân vân cao độ và xúc động. Nµng nãi víi con trai m×nh: “Lßng mÑ kinh ng¹c qu¸ chừng. Mẹ không sao nói đợc một lời, mẹ không thể - NhËn xÐt cña em vÒ nh©n vËt nh×n th¼ng mÆt ngêi”. Pªnªl«p? - Pª-nª-lèp lµ con ngêi cã trÝ tuÖ s¾c s¶o, th«ng minh, kiªn quyÕt vµ thËn trong xö lý t×nh huèng, biÕt k×m nÐn tình cảm của mình để thử thách đối phơng. Nhng cũng lµ mét ngêi phô n÷ giµu c¶m xóc, chung thuû víi t×nh ???NghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m tr¹ng yªu cña m×nh => Pªnªl«p lµ h×nh tîng tiªu biÓu cho trÝ của Pê-nê-lốp có gì đặc sắc? tuệ và tâm hồn của ngời phụ nữ HL thời cổ đại. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Kh«ng mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt mµ ®a ra d¸ng ®iÖu, mét -GV chØnh söa bæ sung... cử chỉ, một cách ứng xử hay xây dựng những đối thoại.

(24) giữa các nhân vật. Lập luận tuy chất phác đơn sơ nhng ??? Ai là ngời đa ra thử thách ấy đợc rất hồn nhiên của con ngời Hi Lạp thời cổ. béc lé nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... 3. Thö th¸ch vµ sum häp -GV chØnh söa bæ sung... - Pª-nª-lèp lµ ngêi ®a ra thö th¸ch. DÊu hiÖu sù thö thách đợc trình bày qua lời của Pê-nê-lốp thật tế nhị và khÐo lÐo. Nµng kh«ng nãi trùc tiÕp víi Uy-lit-x¬ mµ thông qua đối thoại với con trai: “Nếu quả thật đây là Uy-lit-x¬ th× thÕ nµo cha mÑ còng nhËn ra nhau”. Ch¾c ???Ai là ngời chấp nhận thử thách, chắn Pê-nê-lốp đã liên tởng tới điều bí mật sẽ đem ra thái độ của ngời ấy nh thế nào từ khi thử thách. Đó là cái giờng. xuÊt hiÖn? Khi nghe Pª-nª-lèp nãi -Ngêi chÊp nhËn thö th¸ch lµ Uy-lit-x¬. Khi nghe Pªvíi con trai? nª-l«p nãi víi con trai. Uy-lit-x¬ “mØm cêi”. §©y lµ c¸i -HS suy nghÜ tr¶ lêi... cời đồng tình, tán thởng sự thử thách của vợ và chấp -GV chØnh söa bæ sung... nhận thử thách đó, “Mỉm cời” còn bởi chàng tin vào trí ???Chàng đã nói gì với con trai của tuệ của mình. m×nh? Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi đó? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Chµng nãi víi Tª-lª-m¸c – con trai cña m×nh: “Tª-lª-GV chØnh söa bæ sung... mác con đừng làm rầy mẹ. Mẹ còn muốn thử thách cha ë t¹i c¸i nhµ nµy. ThÕ nµo råi mÑ con còng nhËn ra, ch¾c ch¾n nh vËy” C©u nãi nµy thÓ hiÖn sù tÕ nhÞ, kh«n ???Ta hiÓu nh thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng khÐo cña Uy-lit-x¬ nãi víi con nhng chÝnh lµ nãi víi cñaUy-li-x¬? Pª-nª-lèp. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - Mục đích cao nhất của Uy-lit-xơ là làm thế nào để vợ nhËn ra chång. Nhng Uy-lit-x¬ kh«ng véi vµng hÊp tÊp, kh«ng n«n nãng nh con trai, víi c¸i ®Çu “l¹nh” chµng ???Sự thử thách bắt đầu từ chi tiết nén cái cháy bỏng sục sôi trong lòng để có thái độ bình nµo? tÜnh tù tin. TrÝ tuÖ Êy ai h¬n? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - Từ chi tiết Uy-lit-xơ trách “Trái tim sắt đá” của Pê-nêlốp và nhờ nhũ mẫu khiêng cho một chiếc giờng: “Già - Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi: Giµ ¬i! giµ h·y kª cho t«i mét chiÕc giêng nh t«i ngñ mét ¬i! giµ h·y kª cho t«i mét chiÕc giêng m×nh bÊy l©u nay ? nh t«i ngñ mét m×nh bÊy l©u nay ? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Võa nh tr¸ch mãc vî, võa thanh minh vÒ sù chung -GV chØnh söa bæ sung... thuû cña m×nh hai m¬i n¨m nay. Nhng c©u nãi nµy lµm nguyên cớ để Pê-nê-lốp đa ra sự thử thách. ??? Pê-nê-lốp đã làm gì? Em có suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - Sai nhò mÉu khiªng chiÕc giêng kiªn cè ra khái phßng, viÖc sai Nhò mÉu khiªng chiÕc giêng ra lµ sù thö ??? Tình thế này buộc Uy-lit-xơ phải thách chứ không phải là mục đích. lµm g×? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - T×nh thÕ nµy buéc ph¶i lªn tiÕng.(v× chét d¹) ??? Uy-lit-xơ đã nói nh thế nào? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miªu t¶ nµy? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... - Chàng đã miêu tả thật chi tiết, tỉ mỉ chiếc giờng (đọc ®o¹n v¨n). C¸ch miªu t¶ tØ mØ nµy, Uy-lit-x¬ muèn nh¾c ??? Sau lêi ch©n t×nh cña Uy-lit-x¬ l¹i t×nh yªu, t×nh vî chång son s¾t c¸ch ®©y h¬n hai m¬i về chiếc giờng, Pê-nê-lốp đã thể hiện năm. Miêu tả cái giờng đầy bí mật ấy, Uy-lit-xơ đã giải nh thÕ nµo? Nµng nãi nh÷ng g×? mã dấu hiệu riêng mà Pê-nê-lốp đặt ra. - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung... - Nµng Pª-nª-lèp “bñn rñn c¶ ch©n tay”, “bÌn ch¹y l¹i níc m¾t chan hoµ, «m lÊy cæ chång, h«n lªn tr¸n chồng” cử chỉ ấy thật cảm động. Nàng nói lí do vì sao từ l©u nµng tù khÐp c¸nh cöa phßng m×nh tríc bÊt cø ai. V× ???Em có suy nghĩ gì về cuộc thử “luôn luôn lo sợ có ngời đến đây dùng lời đờng mật th¸ch nµy? đánh lừa, đời chẳng thiếu gì những ngời xảo quyệt chỉ.

(25) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... ???§o¹n cuèi, t¸c gi¶ miªu t¶ t©m tr¹ng vµ cö chØ cña Pª-nª-lèp b»ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? (häc sinh đọc kĩ đoạn từ “dịu hiền thay đến kh«ng nì bu«ng rêi” - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV chØnh söa bæ sung.... làm điều tai ác. Lí do đa ra để chứng kiến tấm lòng trong s¹ch, thuû chung cña nµng. - Pê-nê-lôp dùng sự khôn khéo để xác minh sự thật, Uylit-xơ bằng trí tuệ nhậy bén đáp ứng đợc điều thử thách ấy. Đây là sự gặp gỡ của hai tâm hồn, trí tuệ. Cả hai đều th¾ng kh«ng cã ngêi thua.. - Miªu t¶ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp b»ng sù so s¸nh liªn tởng. Trớc khi so sánh nhà thơ đã miêu tả tỉ mĩ cụ thể những ngời bị đắm thuyền sống sót, thấy đợc đất liền. Đất liền dịu hiền bao nhiêu đối với những ngời bị đắm ???Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt thuyÒn th× ¤-®i-xª-uýt còng nh vËy víi Pª-nª-lèp. Uy-lit-x¬ trong c¶nh sum häp? Nh÷ng cö chØ “Hai c¸nh tay tr¾ng muèt cña nµng cø -HS suy nghÜ tr¶ lêi... «m lÊy cæ chång kh«ng nì bu«ng rêi”. Nµng rÊt xøng -GV chØnh söa bæ sung... đáng với hạnh phúc mà nàng đợc hởng.. ??? Nªu ý nghÜa cña ®o¹n trÝch ? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Trí tuệ và tình yêu son sắt của Uy-lit-xơ đã mang đến cho chàng cái hạnh phúc tột đỉnh “Ôm lấy ngời vợ xiết bao thân yêu, ngời bạn đời chung thuỷ của mình mà khãc dÇm dÒ”. §ã lµ níc m¾t cña niÒm vui vµ h¹nh phóc. III - Tæng kÕt - Đề cao, khẳng định sức mạnh của tâm hồn và trí tụê con ngêi Hi L¹p. §ång thêi lµm râ gi¸ trÞ h¹nh phóc gia đình khi ngời Hi Lạp chuyển từ chế độ thị tộc sang chế chiÕm h÷u n« lÖ. - Khẳng định thiên tài của Hô-me-rơ. - Đoạn trích giúp ngời đọc hiểu đợc nghệ thuật sử thi là: Miêu tả tỉ mỉ có xu hớng “Trì hoãn sử thi” dựng đối tho¹i vµ so s¸nh lµm næi bËt t©m tr¹ng nh©n vËt. - Ghi nhí (tham kh¶o SGK). (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo -------------------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n: 25/09/2010 TiÕt 17 – 18 :. Ra-ma buéc téi (TrÝch Ra- ma- ya- na sö thi Ên §é) A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Qua diễn biến tâm trạng của Ra-ma và Xi-ta hiểu đợc quan niệm về ngời anh hùng và ngêi phô n÷ lÝ tëng. 2. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra b·i cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi Hoạt động của GV và HS. Yêu cầu cần đạt I - §äc - t×m hiÓu: (HS đọc phần tiểu dẫn SGK) 1. TiÓu dÉn: ???Nêu những nét chính về sử thi - Hình thành vào thế kỷ III TCN , đợc hoàn thiện bởi Ramayana? đạo sĩ Vanmiki. - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Tác phẩm đồ sộ, gồm 24 câu thơ đôi. - GV chØnh söa bæ sung... - Bài ca ca ngợi về đạo đức, trí tuệ, lòng từ thiện, sức mạnh của con ngời ÂĐ cổ đại..

(26) - Ngêi ¢§ xem RM nh cuèn s¸ch cÇm tay, hä cho r»ng: chõng nµo... - Tãm t¾t t¸c phÈm Ra-ma-y-a-na cã thÓ dùa vµo ba ý c¬ b¶n sau: a. Bớc ngoặt cuộc đời ChÊp hµnh lÖnh cña vua cha, Ra-ma-y-a-na cïng vî lµ Xi-ta vµ em trai lµ L¾c-ma-na vµo rõng s©u sèng Èn dËt, luyÖn tËp vâ nghÖ. GÇn hÕt h¹n ®i ®Çy (14 n¨m) th× x¶y ra chuyÖn ch¼ng lµnh. Quû v¬ng Va-ra-na cíp Xi-ta mang về đảo Lan-ka, đợc thần linh cứu giúp, Xi-ta đã bảo toàn đợc trinh tiết. Mất Xi-ta, Ra-ma đau buồn. Nhờ sự giúp đỡ của tớng khỉ Ha-nu-man, Ra-ma đã giết đợc quỷ vơng cứu đợc Xi-ta. b. Xung đột giữa tình yêu và danh dự. Cứu đợc Xi-ta nhng Ra-ma nghi ngờ sự trinh tiết của nàng, ruồng rẫy và không muốn nhận nàng làm vỡ, Xita phải nhảy vào giàn lửa để chứng minh cho lòng chung thuỷ của mình. Biết nàng trong sạch, thần lửa Anhi đã cứu nàng. c. H¹nh phóc Ra-ma vô cùng sung sớng dang tay đón vợ. Hai vợ chồng đa nhau về kinh đô trong cảnh đón chào nồng nhiÖt cña d©n chóng. 3. §o¹n trÝch a. VÞ trÝ - N»m ë khóc ca thø 6 ch¬ng 79. ??? §o¹n trÝch chia lµm mÊy phÇn? b. Bè côc ý mçi phÇn lµ g×? - §o¹n trÝch chia lµm hai phÇn: -HS suy nghÜ tr¶ lêi... + Đoạn một từ đầu đến: “Ra-va-na đâu có chịu đợc lâu” -GV chØnh söa bæ sung... c¬n giËn d÷ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma. + Đoạn hai còn lại: Tự khẳng định mình và diễn biến t©m tr¹ng cña Xi-ta. c. §¹i ý ???Rama vµ Xita gÆp l¹i nhau trong - Miªu t¶ qu¸ tr×nh, diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Hoµng tö hoµn c¶nh nh thÕ nµo? Ra-ma vµ Xi-ta trong ngµy gÆp l¹i. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... II. §äc - HiÓu 1.Lêi buéc téi cña Ra-ma : - Hoµn c¶nh buéc téi : + Trớc sự có mặt đông đủ anh em , chiến hữu, dân chóng v¬ng quèc Rav©n + Do sự sắp xếp của chính Rama để công khai những lời buộc tội và để giữ uy tín, danh dự cho bản thân và dßng hä. ??? Nhận xét về tình thế đó ? - T×nh thÕ khã xö, trí trªu : -HS suy nghÜ tr¶ lêi... + Mét mÆt rÊt yªu th¬ng, xãt xa cho vî m×nh -GV chØnh söa bæ sung... + mÆt kh¸c vÉn ph¶i gi÷ tr¸ch nhiÖm, sù g¬ng mÉu cña một ngời anh hùng, một đức vua. Vậy Rama đã xử sự nh thế nào ? - sau thêi gian xa c¸ch vµ hiÓm nguy, - C¸ch xng h«... hìi phu nh©n cao quý => trÞnh träng gặp lại vợ, Rama đã xng hô nh thế nhng xa lạ, lạnh lùng, thiếu chân thành, âu yếm. nµo ? - Ra-ma khẳng định động cơ chiến đấu : + B¶o vÖ danh dù cña b¶n th©n vµ dßng téc ??? Ra-ma đã khẳng định động cơ + Do sự thôi thúc của lý tởng anh hùng, chàn không thể chiến đấu và chiến thắng của mình là thờ ơ trớc tội ác của kẻ thù. - Phñ nhËn t×nh c¶m vî chång. g×?Vµ phñ nhËn ®iÒu g× ?.

(27) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung... §au v× ý thøc c¸ nh©n trçi dËy, tÝnh Ých kØ béc lé dÇn.. ??? Ra-ma kÕt téi Xita nh thÕ nµo? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... - Theo em v× sao Rama l¹i buéc téi và ruồng rẫy vợ mình tàn nhẫn đến nh v©y ? - Nh÷ng lêi buéc téi cña chµng cã g× m©u thuÉn víi t©m tr¹ng thùc cña Rama ?. - KÕt téi Xita :thÊt th©n víi quû Ravana => lêi buéc téi gay gắt tàn nhẫn , không chỉ nghi ngờ đức hạnh của Xita “Ngời đã sinh trởng trong một gia đình cao quý có thÓ nµo l¹i lÊy vÒ mét ngêi vî tõng sèng trong nhµ mét kẻ khác. Đơn giản vì mụ ta là vật để yêu đơng”. Từ nghi ngờ trinh tiết đức hạnh đến việc, Ra-ma không nhận, ruồng bỏ nàng Xi-ta. “Ta không cần đến nàng nữa, nàng muốn đi đâu tuỳ ý”. Ra-ma còn thậm tệ hơn sỉ nhục Xita bằng cách gợi ý nàng đến với bất cứ một ngời nào khác: “Nàng có thể để tâm đến Lắc-ma-na, Bha-ra-ta, Xa-tru-na (3 ngêi em ruét cña Ra-ma) Xu-gri-va, hay nếu nàng thích nàng có thể đi theo Vi-phi-sa-na cũng đợc” - Nguyªn nh©n: + V× c¶m thÊy danh dù c¸ nh©n vµ dßng hä bÞ xóc ph¹m + V× ghen tu«ng - Tâm trạng thực: đau đớn nh dao cắt. chàng đang sống với 2 con ngời đối lập: con ngời bổn phận và con ngêi c¸ nh©n.. ??? Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m tr¹ng - Ra-ma sinh trởng trong một gia đình quý tộc đã dám cña Ra-ma? hi sinh tình yêu vì bổn phận ngời anh hùng, một đức -HS suy nghÜ tr¶ lêi... vua mÉu mùc. Ra-ma ruång rÉy Xi-ta tríc hÕt v× danh -GV chØnh söa bæ sung... dù dßng hä, sau còng v× ghen tu«ng. Chµng yªu hÕt mình nhng cũng ích kỉ, ghen tuông cực độ, có lúc oai phong lÉm liÖt nhng còng cã lóc tÇm thêng nhá nhen, cã lóc c¬ng quyÕt r¾n rái nhng còng cã lóc mÒm yÕu. B¶n chÊt c¸i t«i cã lóc s¸ng/ tèi, tèt/ xÊu, thiÖn/ ¸c lu«n ??? Thái độ của Ra-ma khi Xi-ta bớc luôn tơng phản trong tính cách của Ra-ma. lªn giµn löa thiªu? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Thái độ của Ra-ma khi Xi-ta bớc lên giàn lửa thiêu - GV chØnh söa bæ sung... không nói một lời. Chàng tỏ thái độ kiên quyết, dám hi sinh tình yêu để bảo vệ danh dự. Hãy nhìn vào cử chỉ, ??? Động cơ và thái độ của Ra-ma dáng điệu của chàng: “Ra-ma vẫn ngồi, mắt dán xuống đúng hay là sai? Có phải Ra-ma đất lúc đó nom chàng khủng khiếp nh thần chết vậy”. khinh thêng Xi-ta thËt kh«ng? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - Động cơ về thái độ của Ra-ma là đúng, không sai. - GV chØnh söa bæ sung... Song thấu lí mà không đạt tình, coi trọng lí tởng, danh dù mµ coi nhÑ t×nh c¶m.. Thùc lßng Ra-ma kh«ng khinh thờng Xi-ta. Nhng vì trớc đông đủ mọi ngời, chàng ??? Em cã c¶m nhËn s©u s¾c g× vÒ kh«ng muèn g¸nh chÞu nh÷ng tai tiÕng nªn næi c¬n tøc giËn. con ngêi Ra-ma? - §o¹n trÝch ®Èy nh©n vËt Ra-ma vµo t×nh huèng ngÆt -HS suy nghÜ tr¶ lêi... nghèo đòi hỏi có sự lựa chọn quyết liệt. Danh dự hay -GV chØnh söa bæ sung... tình yêu. Ra-ma đã chọn danh dự. Tuy cách lựa chọn ấy cha thật hoàn hảo thấu lí mà cha đạt tình nhng bộc lộ phẩm chất cao quý của ngời anh hùng, của một đức vua ??? Trớc thái độ phũ phàng ấy của mẫu mực. Ra-ma, tâm trạng và thái độ của Xi-ta ra sao? (chó ý nÐt mÆt, lêi lÏ, hµnh 2. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta - Xi-ta thấy ngạc nhiên đến sững sờ “Gian-na-ki mở vi). tròn đôi mắt đẫm lệ” và “đau đớn đến nghẹt thở nh một -HS suy nghÜ tr¶ lêi... c©y d©y leo bÞ vßi voi quËt n¸t. -GV chØnh söa bæ sung... _ Vì sao Xita lại đau đớn đến vậy? ??? Xi-ta đã phản ứng nh thế nào?. - Đau đớn vì : + BÞ chÝnh ngêi chång mµ m×nh yªu th¬ng vµ ngìng mé buéc téi, + BÞ buéc téi mét c¸hc oan uæng, v« c¨n cø..

(28) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV chØnh söa bæ sung.... + Bị sỉ nhục trớc đám đông.. -Xi-talÊy l¹i sù tù chñ ,kiªn quyÕt b¶o vÖ tiÕt h¹nh cña mình , mức độ từ thấp đến cao : - LÝ lÏ s©u s¾c nhÊt cña nµng lµ g×? + Tr¸ch chång vÒ lêi buéc téi v« c¨n cø vµ lêi phñ nhËn buộc tội đó. + B¶o vÖ danh dù b»ng lêi thÒ + Khuyên chồng từ bỏ ý định - LÝ lÏ s©u s¾c vµ thuyÕt phôc nhÊt : ph©n biÖt gi÷a sè ??? Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi lÏ Êy phËn vµ t×nh yªu, th©n x¸c vµ tr¸i tim : của Xi-ta?em hiểu gì về con ngời + Số phận của thiếp đáng chê trách, thân xác nằm trong tay quû Ravana, ®iÒu n»m ngoµi vßng kiÓm so¸t nµng? + Tr¸i tim vµ t×nh yªu cña nµng vÉn dµnh cho Ra-ma, -HS suy nghÜ tr¶ lêi... hoàn toàn chủ động. -GV chØnh söa bæ sung... - Lời thanh minh của Xita thấu tình, đạt lý, có sức thuyÕt phôc ??? Trong hoµn c¶nh cña nµng lóc này, Xi-ta đã chọn cách giải quyết nh => Xi-ta quả là ngời phụ nữ thông minh và cao quý, đầy thế nào (bỏ đi hay tự sát)?Tại sao bản lĩnh, ý thức đợc phẩm giá, biết bảo vệ mình khi bị l¨ng nhôc. §ã lµ sù kh¸c biÖt gi÷a nµng vµ lo¹i phô n÷ nµng l¹i lùa chän nh vËy? - sự lựa chọn đó cho em hiểu gì về tầm thờng. - Nguyªn nh©n chän c¸i chÕt trªn giµn ho¶ thiªu: con ngêi cña nµng? + BÞ chång ruång rÉy, cuéc sèng kh«ng cßn ý nghÜa. - HS suy nghÜ tr¶ lêi... + C¸i chÕt cã thÓ minh chøng cho sù trong s¹ch cña - GV chØnh söa bæ sung... - Khung c¶nh Xita khi bíc lªn giµn nµng. => Ngời phụ nữ can đảm,giàu tự trọng, sẵn sàng đánh thiêu đợc miêu tả nh thế nào? đổi tính mạng để bảo vệ phẩm giá. - Gi©y phót bíc lªn giµn thiªu: bi th¬ng nh mét lÔ hiÕn sinh( già tre, phụ nữ , loài khỉ và quỷ đều bật khóc), bi ??? Vì sao hình ảnh nhảy vào lửa hùng: hình tơng Xita nổi bật giữa đám đông bởi sắc của Xi-ta lại đợc coi là chi tiết mang đẹp , sự kiêu hãnh, lòng quả cảm. => Đây cũng là đoạn tác giả dồn bút lực của mình để tÝnh huyÒn tho¹i ? miêu tả phẩm chất tốt đẹp của Xi-ta. Một chi tiết huyền -HS suy nghÜ tr¶ lêi... tho¹i cña sö thi. -GV chØnh söa bæ sung... - H×nh ¶nh nh¶y vµo löa cña Xi-ta lµ chi tiÕt mang tÝnh huyÒn tho¹i. Nµng kh«ng chÕt. Chi tiÕt nµy cµng lµm t¨ng thªm chÊt bi hïng cña Ra-ma, Xi-ta râ rµng mang yÕu tè nöa thÇn nöa ngêi. Cho nªn thÇn linh lµ bÊt tö. Xi-ta không bị lửa thiêu còn vì phẩm chất tốt đẹp của ??? Häc xong bµi nµy cÇn ghi nhí nàng. Lửa thử vàng. Nàng đúng là vàng mời. Nàng đem nh÷ng g×? thân mình thử lửa để chứng minh tình yêu và đức hạnh - HS suy nghÜ tr¶ lêi... thuû chung. - GV chØnh söa bæ sung... III. Tæng kÕt - Ghi nhí (SGK) - MÆt kh¸c chó ý nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt. - TÝnh c¸ch cña Ra-ma: Träng danh dù hi sinh c¶ t×nh yªu. Xi-ta: Chứng minh, khẳng định tấm lòng thuỷ chung nên đã hi sinh cả tình yêu. Cả hai đều có cái chung hi sinh tình yêu để bảo vệ danh dự và nhân phẩm. Tác phẩm Ra-ma-ya-na mang đậm đà tính giáo huấn, tính xung đột gay gắt về đạo lí, tính đa dạng về hệ thống nh©n vËt.. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n: 27/09/2010.

(29) TiÕt 19:. Chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu trong bµi v¨n tù sù. A. môc tiªu bµi häc Gióp HS: Biết chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu để viết bài văn tự sự. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi PP (H/S đọc SGK) ??? ThÕ nµo lµ tù sù ? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa.... Yêu cầu cần đạt I. Kh¸i niÖm 1. ThÕ nµo lµ tù sù? - Tù sù lµ kÓ chuyÖn, ph¬ng thøc dïng ng«n ng÷ kÓ chuyÖn trình bày một chuỗi sự việc, từ sự việc này đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa (có thể gọi sự kiÖn t×nh tiÕt thay cho sù viÖc). Trong văn bản tự sự, sự việc đợc diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. Ngời viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện hấp dẫn.. ??? ThÕ nµo lµ sù viÖc tiªu biÓu? - Sù viÖc tiªu biÓu lµ sù viÖc quan träng gãp phÇn h×nh thµnh - HS suy nghÜ tr¶ lêi... cèt truyÖn. Mçi sù viÖc cã thÓ cã nhiÒu chi tiÕt. - GV bæ sung chØnh söa... ??? ThÕ nµo lµ chi tiÕt? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV bæ sung chØnh söa... ??? LÊy vÝ dô mét c¸ch tæng hợp để chỉ ra thế nào là tự sù, sù viÖc, chi tiÕt. - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV bæ sung chØnh söa.... (H/S đọc theo yêu cầu) ??? T¸c gi¶ d©n gian kÓ chuyÖn g×? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV bæ sung chØnh söa.... - Chi tiÕt lµ tiÓu tiÕt cña t¸c phÈm mang søc chøa lín vÒ c¶m xóc vµ t tëng. + Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ và hành động của nh©n vËt hoÆc mét sù vËt, mét h×nh ¶nh thiªn nhiªn, mét nÐt ch©n dung… - TruyÖn TÊm C¸m lµ mét v¨n b¶n tù sù. Nh÷ng sù viÖc liªn kÕt với nhau trong đó có các sự việc chính: + TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn bÊt h¹nh (1) + Chuyển nỗi niềm bất hạnh đáng thơng thành cuộc đấu tranh không khoan nhợng để giành lại hạnh phúc (2) Trong mçi sù viÖc tiªu biÓu trªn ®©y l¹i cã nhiÒu chi tiÕt. VÝ dô sù viÖc (1): TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn bÊt h¹nh. * Må c«i c¶ cha, mÑ * §øa con riªng (ë víi d× ghÎ) * Lµ phËn g¸i * Ph¶i lµm nhiÒu viÖc vÊt v¶. Những chi tiết này làm cho nỗi khổ của Tấm đè nặng lên nàng nh mét tr¸i nói. 2. C¸ch chän sù viÖc vµ chi tiÕt tiªu biÓu - Chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn. TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng Thuû, t¸c gi¶ d©n gian đã kể chuyện về: + Công việc xây dựng và bảo vệ đất nớc của cha ông ta * X©y thµnh, chÕ ná. + T×nh vî chång * Gi÷a MÞ Ch©u vµ Träng Thuû + T×nh cha con * Gi÷a An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u.

(30) ??? Theo anh (chÞ) cã thÓ coi chi tiÕt chia tay víi MÞ Ch©u, Träng Thuû than phiÒn “Ta l¹i t×m nµng lÊy g× lµm dÊu” vµ tr¶ lêi cña MÞ Ch©u “ThiÕp cã ¸o… dÊu”. §ã cã ph¶i lµ chi tiÕt tiªu biÓu kh«ng? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa... - Tõ vÝ dô trong SGK tëng tîng ngêi con trai L·o H¹c (nh©n vËt chÝnh trong truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao) trë vÒ lµng sau C¸ch m¹ng tháng Tám (H/S đọc đoạn văn tëng tîng nµy). ??? H·y chän mét sù viÖc råi kÓ l¹i víi mét sè chi tiÕt tiªu biÓu? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV bæ sung chØnh söa.... ??? Chóng ta rót ra c¸ch lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓt?. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa.... §ã lµ sù viÖc tiªu biÓu. - Hai chi tiết đều là chi tiết tiêu biểu. Hai chi tiết đều mở ra bớc ngoÆt, sù viÖc míi. NÕu thiÕu nh÷ng chi tiÕt nµy c©u chuyÖn sÏ dõng l¹i, kÐm phÇn ý nghÜa. VÝ dô nÕu Träng Thuû kh«ng than phiÒn th× t¸c gi¶ d©n gian khã mµ miªu t¶ chi tiÕt Träng Thuû theo dÊu l«ng ngçng t×m thÊy x¸c vî. C©u chuyÖn chØ cã thÓ dừng lại ở Triệu Đà cất quân sang đánh Âu Lạc giành thắng lợi. NÕu thÕ th× c©u chuyÖn gi¶m sù hÊp dÉn, cßn ®©u lµ bi t×nh sö Mị Châu- Trọng Thuỷ, còn đâu là thái độ tác giả dân gian với hai nh©n vËt nµy.. - Anh t×m gÆp «ng gi¸o vµ theo «ng ®i viÕng mé cha. + Con đờng dẫn hai ngời đến nghĩa địa. Họ đứng trớc ngôi mộ thÊp, bÐ. + Anh thắp hơng, cúi đầu trớc mộ cha, đôi mắt đỏ hoe miệng mÕu m¸o nh muèn khãc. + Anh r× rÇm nh÷ng g× kh«ng râ. H×nh nh anh muèn nãi víi cha nhiÒu l¾m. Ngêi cha hiÒn lµnh, lóc nµo còng quan t©m tíi con, ngời cha đã khổ sở cả một đời. + Anh nh muốn cất lên tiếng gọi cha ơi! cha! Con đã về đây thì cha đã… + NghÑn ngµo kh«ng nãi thµnh lêi. + Níc m¾t rng rng. - Ngời viết hoặc kể chuyện phải xây dựng đợc cốt truyện. Cốt truyÖn bao gåm hÖ thèng nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt. Sù viÖc t×nh tiÕt Êy gãp phÇn c¬ b¶n h×nh thµnh cèt truyÖn. VÝ dô truyÖn: “Lµng” cña nhµ v¨n Kim L©n (líp 9). + Nh©n vËt chÝnh lµ «ng Hai. + Sù viÖc chÝnh rÊt yªu c¸i lµng cña m×nh. * Tríc c¸ch m¹ng * Trong kh¸ng chiÕn + ¤ng Hai theo lÖnh t¶n c xa lµng * Lu«n nhí vÒ lµng * Buån khi nghe tin lµng theo giÆc * Sung síng khi nghe tin chÝnh x¸c lµng «ng kh«ng theo giÆc. II. LuyÖn tËp. - Không đợc: Chi tiết hòn đá xấu xí đợc phát hiện và chở đi nơi khác là chi tiết quan trọng làm tăng thêm ý nghĩa ở trên đời nµy cã nh÷ng sù viÖc, sù vËt tëng chõng nh bá ®i nhng l¹i v« (Học sinh đọc SGK) cùng quan trọng. Mặt khác sự sai lầm chịu đựng nh đá sống âm ??? KÓ l¹i chuyÖn nµy (Hßn thÇm mµ kh«ng sî hiÓu lÇm lµ tèt. H·y sèng nh thÕ. đá xấu xí) có ngời định bỏ chi tiết hòn đá xấu xí đợc ph¸t hiÖn vµ chë ®i n¬i kh¸c. - Lùa chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu lµ nh÷ng sù viÖc Êy, chi Làm nh thế có đợc không? Vì tiết ấy phải làm nên ý nghĩa cốt truyện. sao? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa... - §o¹n v¨n ¤-®i-xª trë vÒ, nhµ v¨n H«-me kÓ vÒ t©m tr¹ng cña ??? Rút ra bài học gì về lựa Pê-nê-lôp và Ô-đi-xê. Đồng thời kể về sự đấu trí giữa Pê-nê-lôp chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu vµ ¤-®i-xª. biÓu. -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa... ??? §o¹n v¨n ¤-®i-xª trë vÒ, nhµ v¨n H«-me kÓ chuyÖn g×? - Cuèi ®o¹n trÝch ¤-®i-xª trë vÒ lµ liªn tëng trong kÓ chuyÖn..

(31) -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa... ???Cuèi ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ đã chọn sự việc gì? đợc kể b»ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo? Cã thÓ coi ®©y lµ thµnh c«ng cña H«-me-r¬ trong kÓ chuyÖn sö thi kh«ng? -HS suy nghÜ tr¶ lêi... -GV bæ sung chØnh söa.... Tác giả chọn sự việc mặt đất dịu hiền là khát khao của những ngời đi biển, nhất là những ngời bị đắm thuyền. Để từ đó so sánh khát khao mong đợi sự gặp mặt của vợ chồng Ô-đi-xê. Ôđi-xê trở thành mong mỏi khao khát cháy bỏng của nàng Pênê-lôp. C¸ch so s¸nh trong kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña H«-me.. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. ---------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n: 28/09/2010 TiÕt 20-21 Bµi lµm v¨n sè 2 -----------------------------------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n: 30/09/2010 TiÕt 22 - 23. TÊm c¸m. A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc ý nghĩa những mâu thuẫn, xung đột và sự biến hoá của Tấm trong truyện 2. Nắm đợc giá trị nghệ thuật của truyện. B. ph¬ng tiÖn tiÕn hµnh - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Một nhà thơ nào đó đã từng lắng sâu cảm xúc của mình: ë mçi bµi em häc h«m nay Cã buæi tra ®Çy n¾ng C¸nh cß ngang qua qu·ng v¾ng C« TÊm tªm trÇu trong ngµy héi lµng ta Vµ: C« TÊm ho¸ bµ Hoµng Ch©n vÉn lÊm bïn lµng ngâ xãm. Cô Tấm đã đi vào đời sống văn hoá, cùng với suy nghĩ và cảm thông chia sẻ của ng ời Việt với cha ông mình, với cuộc đời ngày xửa ngày xa. Để góp phần thấy đợc điều đó, chúng ta cïng t×m hiÓu truyÖn TÊm C¸m. Hoạt động của GV và HS (H/S đọc phần tiểu dẫn SGK). Yêu cầu cần đạt I. §äc- t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn. ??? S¸ch gi¸o khoa trong phÇn tiểu dẫn đề cập tới một nội dung * PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy ba néi dung. g×? - Phân loại truyện cổ tích. Truyện cổ tích đợc chia làm 3 (H/S đọc văn bản) lo¹i. §ã lµ cæ tÝch sinh ho¹t, cæ tÝch loµi vËt vµ cæ tÝch - HS suy nghÜ tr¶ lêi... thÇn k×. - GV bæ sung chØnh söa... - TruyÖn cæ tÝch thÇn k× chiÕm sè lîng nhiÒu nhÊt. §ã lµ lo¹i truyÖn cã sù tham gia cña nhiÒu yÕu tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña truyÖn (tiªn, bôt, sù biÕn ho¸ thần kì là đề cập tới số phận bất hạnh của ngời lao động về hạnh phúc gia đình, về công bằng xã hội, về phẩm.

(32) chÊt vµ n¨ng lùc cña con ngêi. - TruyÖn TÊm C¸m thuéc cæ tÝch thÇn k×. TruyÖn TÊm Cám đợc phổ biến ở nhiều dân tộc khác nhau trên thế giíi. Theo thèng kª cña n÷ sÜ ngêi Anh trªn thÕ giíi cã 564 kiÓu truyÖn TÊm C¸m. ë ViÖt Nam cã 30 kiÓu truyÖn TÊm C¸m. ý ¦ëi, ý Noäng (ngêi Th¸i) lµ mét trong kiÓu truyÖn TÊm C¸m.. SGK chia ®o¹n rÊt râ. ??? Em h·y t×m ý cña mçi ®o¹n ? - HS suy nghÜ tr¶ lêi... - GV bæ sung chØnh söa.... 2. Bè côc - Đoạn 1: Cuộc đời và số phận bất hạnh của Tấm. Nhng Tấm luôn đợc bụt giúp đỡ. - Đoạn 2: Vật báu trả ơn, hạnh phúc đã đến với Tấm. - Đoạn 3: Cuộc đấu tranh không khoan nhợng qua những kiếp hồi sinh của Tấm để giành lại hạnh phúc. 3. Chủ đề - Miêu tả cuộc đời và số phận bất hạnh của Tấm. Đồng thời thể hiện cuộc đấu tranh không khoan nhợng để giµnh l¹i h¹nh phóc trong x· héi phong kiÕn ngµy xa.. ??? Em hãy xác định chủ đề của II. §äc-hiÓu: truyÖn. 1. M©u thuÉn gi÷a TÊm vµ mÑ con C¸m: -HS suy nghÜ tr¶ lêi... - DiÔn biÕn qua 2 chÆng: -GV bæ sung chØnh söa... + Tríc khi tÊm trë thµnh vî vua: - Tấm phải làm lụng vất vả- Cám đợc nuông chiều, ăn tr¾ng mÆc tr¬n. - Tấm bắt đợc nhiều cá - Cám lừa trút hết vào giỏ - TÊm nu«i c¸ bèng – mÑ con c¸m lõa giÕt thÞt - Mâu thuẫn này có thể tóm tắt qua - Tấm phải ở nhà nhặt thóc – mẹ con Cám đợc đi xem héi. mÊy chÆng? - Tríc khi TÊm trë thµnh vî vua - TÊm thö hµi – mÑ con c¸m dÌ bØu mâu thuẫn này đợc thể hiện nh thế + Khi Tấm trở thành vợ vua: - Tấm trèo cau ngày giỗ bố – mẹ con cám lừa đẵn cau nµo? giÕt TÊm, ®a C¸m vµo cung thÕ chÞ. - Tấm hoá thân thành chim vàng anh, cây xoan đào, thành khung cửi – mẹ con Cám đều bày kế hãm hại. => M©u thuÉn ph¸t triÓn ngµy cµng gay g¾t, TÊm cµng - Khi Tấm trở thành vợ vua mâu thiệt thòi bao nhiêu thì mẹ con Cám càng độc ác bấy thuẫn này đợc biểu hiện nh thế nhiêu, ban đầu là mâu thuẫn gia đình nhng về sau không còn dừng lại ở đó mà đã phát triển thành mâu nµo? thuÉn x· héi. - Tấm đại diện cho cái thiện, mẹ con Cám đại diện cho cái ác. Tác phẩm đã phản ánh cuộc đấu tranh không - Em cã nhËn xÐt g× vÒ qu¸ tr×nh khoan nhîng gi÷a c¸i thiÖn vµ c¸i ¸c còng nh göi g¾m ph¸t triÓn cña m©u thuÉn? Thùc triÕt lý “ ë hiÒn gÆp lµnh”, c¸i ¸c bÞ trõng trÞ. chÊt ®©y lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng 2. Nh©n vËt TÊm: thÕ lùc nµo? a. Th©n phËn: - Th«ng qua m©u thuÉn nµy, t¸c gi¶ - TÊm må c«i c¶ cha lÉn mÑ, sèng víi d× ghÎ - bị bóc lột sức lao động d©n gian muèn göi g¾m ®iªï g×? - chÞu nhiÒu thiÖt thßi vÒ tinh thÇn. - bÞ tíc ®o¹t t×nh yªu, h¹nh phóc, thËm chÝ c¶ m¹ng sèng, bÞ h·m h¹i, vïi dËp sau mçi kiÕp håi sinh. - TÊm cã sè phËn nh thÕ nµo? => Th©n phËn bÊt h¹nh cña TÊm tiªu biÓu cho nh÷ng sè Thân phận của Tấm đợc miêu tả phận thiệt thòi, hẩm hiu: con côi, đứa ở, em út, những ngêi d©n nghÌo..., gÇn gòi víi sè phËn cña Sä Dõa, anh qua nh÷ng chi tiÕt nµo? Khoai, Th¹ch Sanh trong x· héi cã ¸p bøc bÊt c«ng. b. TÝnh c¸ch: - Kh¸c víi nhiÒu nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch, tÝnh - Thân phận của Tấm đại diện cho cách của Tấm phát triển theo diễn biến của câu chuyện: + Tríc khi trë thµnh vî vua: TÊm lµ c« g¸i hiÒn lµnh, líp ngêi nµo trong x· héi? nết na, chăm chỉ làm lụng nhng thụ động và cam chịu tríc sù hµnh h¹ cña mÑ con C¸m. §ã lµ h×nh ¶nh mét c« Tấm yếu đuối, đáng thơng chỉ biết khóc và chờ đợi sự - Theo em tÝnh c¸ch cña c« TÊm trî gióp cña «ng Bôt, thiÕu ý thøc ph¶n kh¸ng. trong truyÖn cã hoµn toµn tÜnh t¹i? + Sau khi håi sinh: Mét c« TÊm hiÒn lµnh l¬ng thiÖn võa ng· xuèng, mét c« TÊm m¹nh mÏ, quyÕt liÖt sèng ph¸t triÓn nh thÕ nµo?.

(33) - Trớc khi trở thành vợ vua, tấm là dậy trở về với cuộc đời đòi lại hạnh phúc. c« g¸i nh thÕ nµo? - Hành động trả thù của Tấm: + Trớc khi bị giết, Tấm đã đợc Bụt giúp đỡ khi gặp khó kh¨n. Nhng Bôt góp TÊm bao nhiªu th× kÎ thï l¹i cíp mất bấy nhiêu, thậm chí chúng đã cớp cả sinh mạng - Sau khi hồi sinh, tính cách Tấm của tấm mà Bụt cũng đành bất lực. Vì thế, trong kiếp thay đổi nh thế nào? hồi sinh, Tấm phải tự mình đảm nhận phần việc mà Bụt kh«ng thÓ gióp. + Thực ra không phải đến chi tiết này, Tấm mới trả thù Cám mà ý thức trả thù đã có từ khi Tấm hồi sinh. Tấm hoá Vàng Anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị vừa để - Có 2 cách hiểu trái ngợc về hành báo hiệu sự có mặt của mình vừa để nguyền rủa tội ác động trả thù Cám của Tấm: của mẹ con Cám. Nhng chỉ nh vậy thôi cũng cha đủ để 1. §ång t×nh víi cachs tr¶ thï cña ng¨n chÆn téi ¸c cña chóng. Tấm, mẹ con Cám đáng bị trừng + Hành động giết Cám của Tấm có thể xem là sự lên ph¹t. ngôi của cái thiện để trừng trị cái ác. Kết cục đó là đích 2. Không đồng tình với hành động đáng đối với những tội ác mà mẹ con Cám đã gây ra của Tấm vì hđ đó không phù hợp cho Tấm. víi b¶n chÊt hiÒn lµnh, nh©n hËu III. Tæng kÕt: cña c«. - Truyện làm rung động ngời đọc nỗi niềm bất hạnh - Nªu c¸ch hiÓu cña em? lÝ do? đáng thơng của cô gái mồ côi và chuyển thành cuộc đấu tranh không khoan nhợng để giành hạnh phúc. Truyện phản ánh mơ ớc đổi đời, tinh thần lạc quan của ngời dân (Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK) lao động thời xa. - Nêu ấn tợng sau khi đọc truyện. - TruyÖn ph¶n ¸nh íc m¬ g× cña nhân dân lao động?. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. Lêi cña TÊm DÞu dµng lµ thÕ TÊm ¬i Mµ sao em ph¶i thiÖt thßi, v× sao? PhËn nghÌo h«m sím d·i dÇu Ho¸ bao nhiªu kiÕp, ngät ngµo, ®a ®oan. Ngêi ngoan ë víi ngêi gian DÉu hiÒn nh bôt còng tan n¸t lßng Tin em, em cíp mÊt chång §µnh lµm qu¶ thÞ th¬m cïng níc non.. Mét lÇn chÕt mÊy lÇn ®au Còng lµ x¸ téi cho nhau mét lÇn Gai hång gi÷ lÊy hoa hång L¹i ngåi giÆt ¸o cho chång nh xa. ¸nh TuyÕt. Tëng r»ng yªn phËn lµm con MiÕng trÇu c¸nh phîng vÉn cßn th¬m m«i DÞu dµng còng bÊy nhiªu th«i! Nào ai có mấy cuộc đời cho nhau. Ngµy so¹n: 5/10/2010. TiÕt 24. Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù. ************** A. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc vai trò và tác dụng của các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong lời văn tự sự. 2. BiÕt kÕt hîp gi÷a miªu t¶, biÓu c¶m trong v¨n tù sù. B. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi..

(34) Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. ¤n tËp vÒ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù - Dùng các chi tiết, hình ảnh giúp ngời đọc, ngời nghe 1. ThÕ nµo lµ miªu t¶? hình dung ra đợc đặc điểm nổi bật của một sự vật, sự việc, con ngời, phong cảnh làm cho đối tợng nói đến nh hiÖn ra tríc mÆt. 2. ThÕ nµo lµ biÓu c¶m? - Trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ t tởng tình cảm, thái độ và sự đánh giá của ngời viết đối với đối tợng nói tới. - Miªu t¶ trong tù sù gièng miªu t¶ trong v¨n b¶n miªu 3. Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù t¶ ë c¸ch thøc tiÕn hµnh. Nhng kh¸c lµ nã kh«ng chi tiÕt, sù cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau cô thÓ mµ chØ lµ miªu t¶ kh¸i qu¸t cña sù vËt, sù viÖc, víi v¨n b¶n miªu t¶ vµ biÓu c¶m? con ngời để truyện có sức hấp dẫn. - T¬ng tù nh vËy biÓu c¶m trong v¨n tù sù còng gièng nh biÓu c¶m vÒ c¸ch thøc. Song ë tù sù chØ lµ nh÷ng c¶m xúc xen vào trớc những sự việc, chi tiết có tác động mạnh mẽ về t tởng, tình cảm với ngời đọc, ngời nghe. 4. Căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong - Căn cứ vào sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên tvăn tự sự? ëng tíi yÕu tè bÊt ngê trong truyÖn. - C¨n cø vµo sù truyÒn c¶m m¹nh mÏ qua c¸ch trùc tiÕp hoặc gián tiếp. Ví dụ: đây là ánh trăng trong đêm rừng Trêng S¬n trong truyÖn ng¾n “M¶nh tr¨ng cuèi rõng” cña NguyÔn Minh Ch©u: “Xe t«i ch¹y trªn trªn líp s¬ng bồng bềnh. Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời s¸ng trong nh mét m¶nh b¹c. Khung cöa xe n¬i c« g¸i ngåi lång ®Çy bãng tr¨ng”. Qua cách miêu tả này trong văn tự sự khiến ngời đọc nhËn thÊy ¸nh tr¨ng t¬i t¾n trong trÎo nh mèi t×nh rÊt đẹp của đôi nam nữ thanh niên trên hành trình cứu nớc. Mét chót liªn tëng NguyÖt còng lµ tr¨ng th× tõ chç NguyÖt to¶ ra ¸nh tr¨ng trong trÎo Êy. C¸ch miªu t¶ nµy vừa quen thuộc mà cũng rất riêng. Có ánh trăng dẫn đờng ra trận. ánh trăng hoà trong ý nghĩ lãng mạn của (H/S đọc đoạn văn ở câu hỏi 4 chàng trai về cô gái. ánh trăng hoà với hình ảnh gợi SGK). cảm của ngời thiếu nữ tạo nên vẻ đẹp huyền ảo. - Gi¶i thÝch v× sao cã thÓ coi ®o¹n trích văn bản tự sự dới đây rất thành - Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm cùng sự đóng c«ng trong viÖc sö dông c¸c yÕu tè gãp n©ng cao gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch. miªu t¶ vµ biÓu c¶m? + Miªu t¶: * Suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ vµ v¨ng v¼ng trong kh«ng gian nh÷ng tiÕng rung khe khÏ tëng ®©u cµnh c©y ®ang v¬n dµi vµ cá non ®ang mäc. * Mét lÇn tõ phÝa mÆt ®Çm lÊp l¸nh díi kia næi lªn mét tiÕng kªu dµi, n·o nuét ng©n vang rÒn rÒn. Còng võa lóc một vì sao rực rỡ đổi ngôi lớt trên đầu chúng tôi về cùng một hớng đó, dờng nh tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo luồng ánh sáng. * Nàng vẫn ngớc mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu non nàng nh chú mục đồng của nhà trời. + BiÓu c¶m: * T«i c¶m thÊy cã c¸i g× m¸t rîi vµ mÞn mµng tùa nhÌ nhÑ xuèng vai t«i. * Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhng vẫn giữ đợc mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. * T«i tëng ®©u mét trong nh÷ng ng«i sao kia, ng«i sao tinh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đờng đi đã đậu xuèng vai t«i mµ thiªm thiÕp ngñ. - YÕu tè miªu t¶ mang l¹i kh«ng gian yªn tÜnh cña mét đêm đầy sao trên trời, chỉ còn nghe thấy tiếng suối reo, cá mäc, tiÕng kªu cña loµi c«n trïng. Cã hai ngêi c« chñ và chàng trai (Mục đồng, đang thức trắng dõi nhìn sao) - YÕu tè biÓu c¶m lµm næi râ vÎ b©ng khu©ng xao xuyÕn của chàng trai trớc cô chủ nhng anh ta vẫn giữ đợc mình. Anh tởng cô gái đang ngồi cạnh anh cũng là vẻ đẹp của.

(35) ngôi sao lạc đờng đậu xuống vai anh và thiêm thiếp ngủ. Rõ ràng yếu tố miêu tả và biểu cảm tăng thêm vẻ đẹp hån nhiªn cña c¶nh vËt, cña lßng ngêi. Ta nh chøng kiÕn cảnh đêm sao thơ mộng trên núi cao ở Prô-văng-xơ miền nam nớc Pháp cùng những rung động khẽ khàng, say sa mµ thanh khiÕt trong t©m hån chµng ch¨n cõu bªn c« g¸i ngây thơ xinh đẹp. Nếu thiếu những yếu tố này, chúng ta không cảm thấy hết những gì tốt đẹp đó. II. Quan s¸t liªn tëng tëng tîng đối với miêu tả và biểu cảm trong v¨n tù sù - a®iÒn tõ liªn tëng 1. Chän ®iÒn tõ (quan s¸t, liªn tëng, - b ®iÒn tõ quan s¸t tëng tîng) vµo c¸c « trèng. - c ®iÒn tõ tëng tîng Tõ c¸ch ®iÒn nµy, ta sÏ cã c¸c c©u thÓ hiÖn mét kh¸i niÖm: + Liên tởng: Từ sự việc hiện tợng nào đó mà nghĩ đến sự viÖc hiÖn tîng cã liªn quan. + Quan sát: Xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự việc hay hiện tîng. + Tëng tîng: T¹o ra trong t©m trÝ h×nh ¶nh cña c¸i 2. §Ó lµm tèt viÖc miªu t¶ trong v¨n kh«ng hÒ cã tríc m¾t hoÆc cßn cha hÒ gÆp. tự sự ngời làm chỉ cần quan sát đối - Không chỉ quan sát trong miêu tả mà phải liên tởng, ttợng một cách kĩ càng mà không cần ởng tợng mới gây đợc cảm xúc. Trở lại đoạn văn của AĐô-đê, “những vì sao” ta nhận ra. liªn tëng, tëng tîng kh«ng? - Phải quan sát để nhận ra. Trong đêm tiếng suối nghe rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa, những tiêng sột so¹t v¨ng v¼ng trong kh«ng gian. * Tởng tợng: Cô gái nom nh một chú mục đồng của nhà trời nơi có những đám cới sao. * Liªn tëng: Cuéc hµnh tr×nh trÇm lÆng, ngoan ngo·n 3. Ph¶i t×m sù biÓu c¶m tõ ®©u. của ngàn sao gợi nghĩ đến đàn cừu lớn. a)  đúng b)  đúng c)  đúng d)  kh«ng chÝnh x¸c. V× chØ cã tiÕng nãi cña tr¸i tim cha đủ nó mang tính chủ quan. Những suy nghĩ chân thành, sâu sắc chỉ có thể liên quan đến liên tởng và tởng tợng c¸c sù vËt, sù viÖc xung quanh m×nh. NÕu chØ dùa vµo nhận biết của tâm hồn mình thì cha đủ. - Ghi nhí (tham kh¶o SGK).. (*) Cñng cè: HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè (*) Híng dÉn vÒ nhµ: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo -------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy 5/10/2010. TiÕt 25. Tam đại con gà. a. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc mâu thuẫn trái tự nhiên trong cách ứng phó của anh học trò dốt nát mà hay khoe khoang. 2. Thấy đợc cái hay của nghệ thuật nhân vật tự bộc lộ. b. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. c¸ch thøc tiÕn hµnh.

(36) GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt (gọi H/S đọc phần tiểu dẫn) I. §äc- t×m hiÓu - PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×? 1. TiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy ph©n lo¹i truyÖn cêi. + Truyện khôi hài: Nhằm mục đích giải trí mua vui ít nhiÒu cã tÝnh gi¸o dôc. + TruyÖn trµo phóng: phª ph¸n nh÷ng kÎ thuéc giai cÊp (H/S đọc văn bản) quan l¹i bãc lét (trµo phóng thï), phª ph¸n thãi h tËt xÊu a. Gi¶i thÝch tõ khã (SGK). trong x· néi bé nh©n d©n (trµo phóng b¹n). b. Chủ đề: - Nêu chủ đề truyện? 2. V¨n b¶n - Miªu t¶ liªn tiÕp nh÷ng t×nh huèng vµ c¸ch xö trÝ cña anh học trò dốt nhng hay khoe khoang lại liều lĩnh để §èi víi truyÖn cêi nªn ph©n tÝch nh lµm bËt lªn tiÕng cêi phª ph¸n. thÕ nµo? Ph©n tÝch nh©n vËt hay ph©n - TruyÖn cêi rÊt Ýt nh©n vËt. Nh©n vËt chÝnh trong tÝch t×nh huèng g©y cêi. truyện là đối tợng chủ yếu của tiếng cời. Vả lại truyện - Nh©n vËt truyÖn lµ ai? cời không kể về số phận, cuộc đời nhân vật nh truyện cổ tích. Mọi chi tiết trong truyện đều hớng về tình huống gây cời. Nên ta chỉ đọc- hiểu theo cái cời và bản chÊt c¸i cêi. II. §äc- hiÓu 1. C¸i cêi Nh©n vËt truyÖn lµ anh häc trß dèt hay nãi ch÷, hay khoe khoang vµ rÊt liÒu lÜnh. CÇn ph¶i hiÓu r»ng b¶n th©n c¸i dèt cña häc trß kh«ng - Cái cời đợc thể hiện nh thế nào? (trả có gì đáng cời. Cái dốt của thất học nhân dân cảm lêi c©u hái 1 SGK) th«ng. C¸i dèt cña häc trß nh©n d©n chØ chª tr¸ch chø + M©u thuÉn tr¸i víi tù nhiªn cña kh«ng cêi. ë ®©y cêi kÎ dèt hay khoe, hay nãi ch÷, c¶ nh©n vËt. gan h¬n d¸m nhËn ®i d¹y trÎ. C¸i xÊu cña anh ta kh«ng dừng lại ở lời nói mà đã thành hành động. - Cái cời đợc thể hiện nhiều lần: LÇn thø nhÊt + Ch÷ kª thÇy kh«ng nhËn ra mÆt ch÷. Häc trß hái gÊp, * Thầy liên tiếp bị đặt vào các tình thầy nói liều “Dù dỉ là con dù dì”. Dủ dỉ đâu phải là chữ huèng. Hán, mà trên đời này làm gì có con vật nào là dủ dỉ, dù Thầy đã giải quyết nh thế nào? dì. Anh học trò này đã đi đến tận cùng của sự dốt nát thảm hại và liều lĩnh. Cái dốt đã đợc định lợng. Anh ta võa dèt kiÕn thøc s¸ch vë, võa dèt kiÕn thøc thùc tÕ. + LÇn thø hai ta cêi vÒ sù dÊu dèt vµ sÜ diÖn h·o cña * Giải quyết tình huống thầy đã bộc anh học trò làm thầy dạy học “Thầy cũng khôn, sợ nhỡ lé c¸i dèt cña m×nh nh thÕ nµo? sai ngêi nµo biÕt th× xÊu hæ míi b¶o häc trß lµm thÇy liÒu lÜnh bao nhiªu th× l¹i thËn träng bÊy nhiªu trong việc giấu dốt. Anh ta dùng cái láu cá vặt để gỡ bí. Đó là c¸ch giÊu dèt. + Lần thứ ba ta cời khi thầy tìm đến thổ công. Thổ công cũng đợc “khoèo” vào với anh chàng học trò láu cá này. Cái dốt ngửa ra cả ba đài âm dơng. Thầy đắc ý “Bệ vệ ngồi lên giờng bảo trẻ đọc to”. Bọn trẻ gào to “Dủ dỉ là con dù dì”. Cái dốt đã khuyếch đại và đợc nâng lên. + LÇn thø t lµ sù ch¹m tr¸n víi chñ nhµ. Thãi giÊu dèt bị lật tẩy. Cái dốt của Thổ Công đợc chính thầy nhạo báng “Mình đã dốt Thổ Công nhà nó còn dốt hơn”. Thầy 2. B¶n chÊt c¸i cêi đã lòi cái đuôi dốt vẫn gợng gạo giấu dốt. “Dủ dỉ là con - Anh (chÞ) h·y nªu ý nghÜa cña dï d×, con dï d× lµ chÞ con c«ng, con c«ng lµ «ng con truyÖn? gà”. Đúng là tam đại con gà. Làm gì có con dù dì, vả lại con c«ng ®©u ph¶i cïng nguån gèc víi con gµ. C¸i dèt nä lång c¸i dèt kia. ë mçi t×nh huèng g©y cêi trªn ®©y, nã hãm hØnh, s©u s¾c vµ mang ®Ëm chÊt d©n gian. TruyÖn cã nãi vÒ ch÷ nghÜa nhng kh«ng lØnh kØnh ch÷ nghÜa. TruyÖn cã ý nghĩa đánh giá các hạng thầy trong xã họi phong kiến.

(37) suy tàn, trong đó có thầy đồ dạy chữ. Mặt khác, truyện không chỉ phê phán các ông đồ phong kiến năm xa mà cßn nh¾c nhë c¶nh tØnh nh÷ng kÎ h«m nay còng m¾c bÖnh Êy. - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy so¹n: 5/10/2010 TiÕt 25. Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy. A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc cái cời (nguyên nhân cái cời) và thấy đợc thái độ của nhân dân với bản chất tham nhũng của quan lại địa phơng. Đồng thời thấy đợc tình cảnh bi hài của ngời lao động lâm vµo kiÖn tông. 2. Nắm đợc biện pháp gây cời của truyện. B. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p gîi t×m; kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D.TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS I. §äc- t×m hiÓu (H/S đọc văn bản) a. Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã b. Chủ đề - Tìm chủ đề truyện?. Yêu cầu cần đạt + SGK - TruyÖn miªu t¶ thãi tham nhòng cña lÝ tëng trong việc xử kiện. Đồng thời thấy đợc tình cảnh bi hài của ngời lao động lâm vào việc kiện tụng.. - Nh©n vËt trong truyÖn lµ lÝ tëng víi ngêi theo kiÖn lµ C¶i vµ Ng«. - Tríc hÕt giíi thiÖu sù viÖc mét c¸ch ng¾n gän. Viªn - Cái cời đợc miêu tả nh thế nào? (Trả lí trởng “Nổi tiếng xử kiện giỏi”. Cải và Ngô đánh nhau råi mang nhau ®i kiÖn. C¶i sî kÐm thÕ lãt tríc lêi c©u hái 1 vµ 2 ë SGK) thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá mời đồng. Kết quả xö kiÖn Ng« th¾ng C¶i thua. - Cái cời còn đợc miêu tả đầy kịch tính qua cử chỉ và hành động gây cời. - §ã lµ cö chØ: “C¶i véi xoÌ n¨m ngãn tay ngÈng mÆt nh×n thÊy lÝ khÏ bÈm”. - Cö chØ Êy cña C¶i nh muèn nh¾c thÇy lÝ sè tiÒn anh ta “lãt” tríc. Cö chØ Êy gièng nh©n vËt trong kÞch ©m. - Em cã nhËn xÐt g× vÒ cö chØ nµy? Lấy cử chỉ hành động thay cho lời nói. - Tríc cö chØ Êy cña C¶i, thÇy lÝ xö nh - “ThÇy lÝ còng xoÌ n¨m ngãn tay tr¸i óp lªn n¨m ngãn tay mÆt”. Cö chØ Êy phï hîp víi ®iÒu thÇy lÝ thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt nh thÕ nµo? thông báo với Cải liền đó. Nó còn ẩn một nghĩa khác. Đó là cái phải đã bị cái khác úp lên che lấp mất rồi. Đó là cái phải đã bị cái khác úp lên che mất rồi. Đó là tiÒn, nhiÒu tiÒn, nhiÒu lÔ vËt lo lãt. Sù kÕt hîp gi÷a cö chỉ và lời nói đã làm bật tiếng cời. - Dùng hình thức chơi chữ để gây cời. Đây là lời thầy - C¸i cêi cßn thÓ hiÖn b»ng thñ ph¸p lÝ: “Tao biÕt mµy ph¶i…nhng nã l¹i ph¶i… B»ng hai mµy”. Ph¶i trong c©u nãi nµy mang nhiÒu nÐt nghÜa. nghÖ thuËt nµo? Một là lẽ phải, chỉ cái đúng đối lập với cái sai, lẽ trái. NghÜa thø hai lµ ®iÒu b¾t buéc cÇn ph¶i cã. Lêi thÇy lÝ lËp lê c¶ hai nghÜa Êy, céng víi hai bµn tay óp lªn nhau bằng mời ngón thì rõ ràng Ngô đã phải gấp hai C¶i vµ lÏ ph¶i ë Ng« còng gÊp hai. C¸ch xö kiÖn cña lÝ trëng thËt tµi t×nh. - Thực ra tác giả dân gian cũng không có ý định nói II. §äc- hiÓu - Nh©n vËt trong truyÖn lµ ai?.

(38) vÒ nh÷ng ngêi l©m vµo viÖc kiÖn tông nh Ng« vµ C¶i. - Anh (chi) đánh giá nh thế nào về ý này nó đến một cách tự nhiên. Tác giả dân gian nh©n vËt Ng« vµ C¶i? dùng tiếng cời để quất đòn roi vào xử kiện của lí trởng. Song Cải và Ngô lâm vào kiện mà mất tiền. Riªng C¶i mÊt tiÒn cßn ph¶i ph¹t mét chôc roi”. TiÕng cêi còng dµnh cho hä nhng thËt chua ch¸t. Hä võa đáng thơng, vừa đáng trách. - TruyÖn Ýt nh©n vËt, bè côc chÆt, rÊt ng¾n gän. C¸i cêi thêng t¹o ra tõ nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸i cã/ kh«ng, bình thờng/ không bình thờng, đạo lí/ nghịch lí, ngoài/ trong hiÖn tîng/ b¶n chÊt B¶n chÊt c¸i cêi lµ ý nghÜa III. Cñng cè - Qua 2 truyện, chúng ta rút ra đợc phê phán của nó. Còn có tiếng cời vui cửa vui nhà, vui anh vui em, tiếng cời động viên nhau trong cuộc sống. nhËn xÐt g× vÒ truyÖn cêi d©n gian?. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 26 - 27. Ngµy. 19/10/ 2010. Ca dao than th©n, yªu th¬ng, t×nh nghÜa A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Cảm nhận đợc tiếng hát than thân và lời yêu thơng, tình nghĩa của ngời bình dân trong x· héi phong kiÕn qua nghÖ thuËt ®Ëm mµu s¾c tr÷ t×nh d©n gian. 2. Đồng cảm với tâm hồn ngời lao động và sáng tác của họ. B. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS I. §äc- t×m hiÓu 1.TiÓu dÉn (H/S đọc phần tiểu dẫn) - PhÇn tiÓu dÉn nªu néi dung g×?. 2. §äc- hiÓu 1. Bµi 1 vµ bµi 2 a. Hai lời than thân đều mở đầu bằng th©n em nh… víi ©m ®iÖu xãt xa, ngËm ngïi. Ngêi than th©n lµ ai vµ th©n phËn hä nh thÕ nµo?. Yêu cầu cần đạt TiÓu dÉn nªu: - Giíi thiÖu vµ nÐt vÒ ca dao. Ca dao lµ tiÕng nãi cña tình cảm: gia đình, quê hơng đất nớc, tình yêu lứa đôi vµ nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c. - Ca dao cæ truyÒn cßn lµ tiÕng h¸t than th©n, nh÷ng lêi ca yêu thơng tình nghĩa cất lên từ cuộc đời còn nhiều xa xót cay đắng nhng đằm thắm ân nghĩa bên gốc đa, giếng nớc, sân đình. Bên cạnh còn là lời ca hài hớc thể hiện tinh thần lạc quan của ngời lao động. - NghÖ thuËt cña ca dao: Ca dao thêng ng¾n gän, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô, biÓu tîng truyÒn thèng, h×nh thức lặp lại, đối đáp mang đậm sắc thái dân gian. - Chủ thể của hai bài ca này đều là ngời phụ nữ sống trong xã hội cũ. Họ đã tự khẳng định về mình. Cách so sánh tu từ khiến ngời đọc có sự liên tởng để tìm ra thuộc tính giữa tấm luạ đào, củ ấu gai với ngời phụ nữ. ở mỗi bài ta nhận ra vẻ đẹp riêng của của ngời phụ nữ. “Tấm lụa đào” gợi ra vẻ đẹp duyên dáng, mềm mại, tha thít mµ quý b¸u. ë bµi hai “cñ Êu gai” l¹i mang đến vẻ đẹp, phẩm chất chủ yếu bên trong nấp dới hình thức có vẻ xấu xí “Ruột trong…đen”. Cả hai bài đều khai th¸c theo chiÒu híng bèi c¶nh sö dông. §ã lµ “chî” ë lµng quª hoÆc chèn thµnh thÞ. Tõ nh÷ng bµi ca nµy t¸c gi¶ lµm næi bËt sè phËn cña ngêi phô n÷. Më đầu bằng hai tiếng “thân em”, cả hai bài đều diễn tả sự phụ thuộc, ngời phụ nữ không quyết định đợc số phận của cuộc đời mình. “Thân em” là lời chung của họ với.

(39) b. Th©n phËn cã nÐt chung nhng nçi ®au cña tõng ngêi l¹i mang s¾c th¸i riêng đợc diễn tả bằng những hình ảnh so s¸nh Èn dô kh¸c nhau. Anh (chị) cảm nhận đợc gì qua mỗi h×nh ¶nh? Trong nỗi đau vẫn thấy nét đẹp của họ. Đó là nét đẹp gì? - Đọc thêm những bài ca có chủ đề nµy.. 2. Bµi ba a. Më ®Çu bµi ca dao nµy cã g× kh¸c víi hai bµi trªn? HiÓu thÕ nµo vÒ tõ “ai” trong c©u “Ai lµm chua xãt lßng nµy khÕ ¬i” nh thÕ nµo?. b. BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa vÉn bÒn vững thuỷ chung. Điều đó đợc thể hiện qua hÖ thèng so s¸nh Èn dô nh thÕ nµo? V× sao t¸c gi¶ d©n gian l¹i lÊy hình ảnh của thiên nhiên vũ trụ để khẳng định tình nghĩa của con ngời?. c. C©u cuèi “Ta nh …Trêi” thÓ hiÖn vÎ đẹp gì? Hãy phân tích.. 3. Bµi 4 - Th¬ng nhí vèn lµ t×nh c¶m khã h×nh dung nhÊt lµ th¬ng nhí ngêi yªu. VËy mà trong bài ca dao này nó lại đợc diÔn t¶ thËt cô thÓ, tinh tÕ vµ gîi c¶m. Đó là nhờ thủ pháp gì và thủ pháp đó đã tạo đợc hiệu quả nghệ thuật nh thế nµo?. thân phận nhỏ bé, đắng cay tội nghiệp, gợi cho ngời nghe sự chia sẻ, đồng cảm sâu sắc. - Th©n phËn cã nÐt chung nhng nçi ®au khæ cña tõng ngêi l¹i mang nh÷ng nÐt riªng. +Bài 1: “Tấm lụa đào” đẹp, quý báu đó lại đem ra chợ “PhÊt ph¬ gi÷a chî”. Kh«ng n¬i bÊu vÝu, bÞ phô thuéc hoµn toµn vµo ngêi mua, vµo c¸ch sö dông cña nhiÒu h¹ng ngêi kh¸c nhau trong x· héi, ngêi phô n÷ kh«ng quyết định đợc cuộc đời số phận của mình. + Bài 2: “Củ ấu gai”: Gợi ra sự đối lập giữa phẩm chất bên trong và bên ngoài đen đủi. Hình dáng bên ngoài thiÕu chót thÉm mÜ nhng phÈm chÊt bªn trong th× thËt tuyệt vời. Trong nỗi đau ta vẫn thấy nét đẹp riêng. Đó lµ phÈm chÊt con ngêi: - Em nh c©y quÕ gi÷a rõng Th¬m tho ai biÕt ng¸t lõng ai hay - Th©n em nh miÕng cau kh« Ngêi t×nh tham máng ngêi th« tham dµy - Chủ để bài ca này khác với hai bài trên. Ta khó xác định đây là lời của chàng trai hay cô gái. Có điều ta khẳng định đợc ngay. Đó là tâm sự, than thở của ngời lì duyªn. - “Ai” là đại từ phiếm chỉ. Nó chỉ chung tất cả mọi ngời. Trong bài ca này từ ai chỉ ngời trong cuộc (chàng trai hoÆc c« g¸i) hoÆc cha mÑ Ðp duyªn mµ chia c¾t mối tình của họ, hay những đối tợng khác. Từ “ai” gợi ra sự trách móc, oán giận, nghe xót xa đến tận đáy lßng. - BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa vÉn bÒn v÷ng thuû chung. Điều đó đợc khẳng định. + MÆt tr¨ng so s¸nh víi mÆt trêi §©y lµ t×nh c¶m hiÖn t¹i, ngêi bÞ lì duyªn so s¸nh ngêi m×nh th¬ng yªu nh mÆt tr¨ng. Ngêi m×nh kh«ng thuËn, kh«ng ng nh mÆt trêi. Nh©n vËt tr÷ t×nh ca ngîi ngêi m×nh yªu th¬ng. + Sao h«m, sao mai, sao vît chØ lµ mét ng«i sao ë nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trong kh«ng gian. §iÒu kh¼ng định tình yêu chung thuỷ ở hai tiếng “Mình ơi!” tha thiết và gợi nhớ, gợi thơng “có nhớ ta chăng” đến kết thóc: “Ta nh sao vît chë tr¨ng gi÷a trêi”. NhiÒu Èn dô nhng ý tởng của bài ca đầu, cuối đều thống nhất. Nếu trªn kia so s¸nh ngÇm ngêi m×nh yªu nh mÆt tr¨ng th× kết thúc là sự khẳng định mạnh mẽ. Đây là sức mạnh của tình yêu thuỷ chung. Một trong những nét đẹp của t©m hån ViÖt Nam. - T¸c gi¶ sö dông nhiÒu h×nh ¶nh vò trô, thiªn nhiªn bởi đời sống của ngời lao động luôn gắn bó, gần gũi với thiên nhiên. Họ sẵn sàng chia sẻ đời sống tâm hồn cña m×nh. - Đó là vẻ đẹp của lòng chung thuỷ của sức mạnh tình yêu, của tình yêu thơng đã đợc đặt trong thử thách. Đó là tình yêu đích thực, tình yêu mãnh liệt. Chỉ có những mối tình đặt trong thử thách mới có đủ sức mạnh ấy. - Bµi ca dùa vµo nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt. §ã lµ sö dụng biện pháp nhân hoá và hoán dụ. Khăn, đèn cũng là hình ảnh hoán dụ để chỉ ngời có khăn, có đèn. Chiếc khăn nhiều lần rơi xuống rồi lại đợc nhặt lên. Nỗi nhớ ngời yêu của cô gái đã làm cô không yên chút nào. Mà sao có thể yên đợc. Ngọn đèn, đôi mắt cũng nh lòng ngời nhớ thơng thao thức. Hỏi khăn, hỏi đèn, hỏi mắt cũng là hỏi lòng mình. Cô gái thơng nhớ đến không ngủ đợc. Hình thức lặp cú pháp (cùng kiểu câu) đã tô ®Ëm nçi nhí d»ng dÆc kh«ng ngu«i cña c« g¸i. Ta tëng tîng c« g¸i lóc nµy ra ngÈn vµo ng¬, bån chån phiÒn muén. C©u th¬ bèn tiÕng (thÓ v¨n bèn) diÔn t¶ t©m tr¹ng c« g¸i qua ©m ®iÖu thËt râ..

(40) 4. Bµi 5 - ChiÕc cÇu gi¶i yÕm lµ mét tÝp nghÖ thuật chỉ có trong ca dao để nói lên mơ íc m·nh liÖt cña ngêi b×nh d©n trong tình yêu. Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp độc đáo của mô típ nghệ thuật nµy? (cã thÓ so s¸nh víi nh÷ng m« tÝp chiÕc cÇu kh¸c trong ca dao vÒ t×nh yªu).. 5. Bµi 6 - V× sao nãi tíi t×nh nghÜa cña con ngêi ca dao l¹i dïng h×nh ¶nh muèigõng? Ph©n tÝch ý nghÜa biÓu tîng vµ gi¸ trÞ biÓu c¶m cña h×nh ¶nh nµy trong bµi ca dao vµ t×m thªm mét sè bài ca có hình ảnh muối- gừng để minh ho¹.. - §Õn hai c©u cuèi “§ªm qua mét bÒ”, “Mét nçi”, “Mét bÒ” mµ ho¸ thµnh nhiÒu vÊn v¬ng thao thøc. V× sao? C« g¸i lo chµng trai hay lo cho m×nh hay lo chµng trai không còn yêu thơng mình nh mình đã yêu thơng. §©y còng lµ t©m tr¹ng cña nh÷ng ngêi phô n÷ ®ang yªu. - M« tÝp lµ g×? Lµ khu«n, d¹ng, kiÓu trong TiÕng ViÖt nh»m chØ nh÷ng thµnh tè, nh÷ng bé phËn lín hoÆc nhá đã đợc hình thành ổn định bền vững và đợc sử dụng nhiÒu lÇn trong s¸ng t¸c v¨n häc nghÖ thuËt, nhÊt lµ trong v¨n häc nghÖ thuËt d©n gian. - ChiÕc cÇu lµ mét trong nh÷ng m« tip cña ca dao tr÷ t×nh. Khi th× b¾c chiÕc cÇu qua s«ng b»ng cµnh hång “Cô kia đứng ở bên sông, muốn sang anh ngả cành hång cho sang” khi th×: ¦íc g× s«ng réng mét gang B¾c cÇu d¶i yÕm cho chµng sang ch¬i Lµm g× cã con s«ng nµo réng mét gang còng nh chiÕc cÇu d¶i yÕm th× thËt phi lÝ, rÊt ¶o. Nhng c¸i hay cña bµi ca l¹i ë t×nh huèng phi lÝ kh«ng cã thùc Êy vµ t×nh ý mµ nã gîi lªn. Họ muốn con sông chỉ có một gang để gần gũi nhau. Cô gái bắc chiếc cầu đón chàng trai bằng dải yếm mÒm m¹i mang h¬i Êm, nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim mét phÇn c¬ thÓ thiªng liªng cña m×nh. ¦íc muèn thËt t¸o b¹o nhng đằm thắm mang nét riêng của nữ tính. Tình yêu thËt m·nh liÖt. - Nãi tíi t×nh nghÜa con ngêi, ca dao mîn h×nh ¶nh muối- gừng vì muối mặn, gừng cay. Thuộc tính ấy để diễn tả tình nghĩa con ngời có mặn mà, có cay đắng. Tình ngời có trải qua mặn mà, cay đắng sâu đậm, mới nÆng nghÜa, nÆng t×nh, míi thËt th¬ng nhau. - Song ở ngữ cảnh này phải đợc hiểu, muối ba năm vẫn cßn mÆn nhng thêi gian cã thÓ lµm cho muèi nh¹t dÇn. Gõng chÝn th¸ng cßn cay nhng thêi gian sÏ lµm cho gừng không còn cay nữa. Nhng với đôi ta: T×nh nÆng, nghÜa dµy Cã xa nhau ®i n÷a còng ba v¹n s¸u ngµn ngµy míi xa Bµi ca cã lêi kÕt cÊu theo thêi gian. §é mÆn cña muèi, độ cay của gừng còn có hạn: Tình ta là mãi mãi. Đôi ta g¾n bã víi nhau m·i m·i. NÕu cã xa th× còng ph¶i ba vạn sáu ngàn ngày, nghĩa là một trăm năm, một đời ngời. Tình nặng, nghĩa dày bởi gắn bó một đời, một kiếp. - Nh÷ng c©u ca dao t¬ng tù: + Tay bng chén muối đĩa gừng Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau. + Muèi cµng mÆn, gõng cµng cay §«i ta t×nh nÆng nghÜa dµy em ¬i!. - C¸ch nãi b»ng h×nh ¶nh: So s¸nh c«ng khai, so s¸nh ngÇm (Èn dô). - Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt cã nÐt riªng. LÊy nh÷ng sự vật gần gũi cụ thể với đời sống của ngời lao động để so sánh, để gọi tên, để trò chuyện nh : Nhện, sao, mận đào, vờn hồng, cái đó, con sông, chiếc cầu, chiếc khăn, cái đèn, đôi mắt. Trong khi đó văn học viết sử dụng trang trọng hơn. Mét bªn ®Ëm chÊt d©n gian, mét bªn mang tÝnh chÊt II. Cñng cè b¸c häc. - C©u hái 6 Qua chùm ca dao đã học anh (chị thấy + Tham khảo phần ghi nhớ trong SGK. nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo thêng đợc dùng trong ca dao? Những biện pháp đó có nét riêng gì khác với nghệ thuËt th¬ cña v¨n häc viÕt? HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè.

(41) (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy so¹n 19/10/2010. TiÕt 28. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt. A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nhận rõ đặc điểm các mặt thuận lợi, hạn chế của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết để diễn đạt tốt khi giao tiếp. 2. Nâng trình độ lên thành kĩ năng trình bày miệng hoặc viết văn bản phù hợp với đặc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. §äc- hiÓu - Ngôn ngữ nói và viết hình thành nh - Thuở loài ngời mới sinh ra trao đổi với nhau bằng thÕ nµo? ngôn ngữ hành động. Dẫn đến tiếng nói hình thành họ (H/S đọc mấy dòng đầu) trao đổi t tởng tình cảm bằng ngôn ngữ nói. Sau này t×m ra ch÷ viÕt, con ngêi dïng ch÷ bªn c¹nh lµ tiÕng nói để thông tin cho nhau. Nói và viết là biểu hiện sự ph¸t triÓn trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i. 1. §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi ( H/S lần lợt đọc SGK) - Ngôn ngữ nói có đặc điểm: Đó là ngôn ngữ âm + PhÇn 1 ghi nhí SGK tr×nh bµy néi thanh, lµ lêi nãi trong giao tiÕp. Ngêi nãi vµ ngêi nghe dung gì về đặc điểm ngôn ngữ nói? trực tiếp trao đổi với nhau: + Họ có thể đổi vai (nói- nghe- nghe- nói) cho nên trong giao tiếp có thể sửa đổi. + Ngêi nãi Ýt cã ®iÒu kiÖn gät giòa, ngêi nghe Ýt cã ®iÒu kiÖn suy ngÉm, ph©n tÝch. - PhÇn 2 SGK Trình bày nội dung gì về đặc điểm - Ngôn ngữ nói ng«n ng÷ nãi. + RÊt ®a d¹ng vÒ ng÷ ®iÖu (vÝ dô) cã thÓ cao, thÊp, nhanh, chËm, m¹nh, yÕu, liªn tôc hay ng¾t qu·ng. Râ rµng ng÷ ®iÖu lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn béc lé bæ sung th«ng tin. + Phèi hîp gi÷a ©m thanh vµ cö chØ, d¸ng ®iÖu. - §Æc ®iÓm thø ba cña ng«n ng÷ nãi lµ g×? - Tõ ng÷ sö dông trong ng«n ng÷ nãi kh¸ ®a d¹ng. + Từ địa phơng + KhÈu ng÷ + TiÕng lãng + BiÖt ng÷ - C©u cã khi rêm rµ, trïng lËp vÒ tõ ng÷ v× kh«ng cã thêi gian gät giòa ®©y lµ giao tiÕp tøc thêi. - Giống nhau: cùng phát ra âm thanh. Song đọc lệ thuộc vào văn bản đến từng dấu ngắt câu. Trong khi đó - Cần phân biệt giữa nói và đọc nh thế ngời nói phải tận dụng ngữ điệu cử chỉ, để diễn cảm. nµo? - Mục 1 SGK trình bày: Ngôn ngữ viết đợc thể hiện bằng chữ viết trong văn bản và đợc tiếp nhận bằng thị 2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ viÕt gi¸c. (H/S lần lợt đọc các phần ở SGK). + Ngời viết và ngời đọc phải biết các kí hiệu chữ viết, - Nêu đặc điểm của ngôn ngữ viết đợc các quy tắc chính tả, các quy tắc tổ chức văn bản (ví tr×nh bµy môc 1 SGK. dô…)..

(42) - Khi viÕt ph¶i suy ngÉm, lùa chän, gät giòa nªn ngêi đọc phải đọc đi đọc lại, phân tích nghiền ngẫm để lĩnh héi. - Ngôn ngữ viết đến với đông đảo bạn đọc trong không gian vµ thêi gian l©u dµi (vÝ dô…). - Từ ngữ phong phú nên khi viết tha hồ đợc lựa chọn - Nêu đặc điểm ngôn ngữ viết trình thay thế. bµy ë môc 2 SGK. + Tuú chän vµo phong c¸ch ng«n ng÷ mµ sö dông tõ - Nêu đặc điểm ngôn ngữ viết đợc ngữ. tr×nh bµy ë môc 3 SGK. + Không dùng các từ mang tính khẩu ngữ, địa phơng, - PhÇn chó ý cña SGK lu t©m ta ®iÒu g× thæ ng÷. đáng nhớ? + §îc sö dông c©u dµi ng¾n kh¸c nhau tuú thuéc ý định. - Trong thùc tÕ cã hai trêng hîp sö dông ng«n ng÷: + Một là ngôn ngữ nói đợc lu bằng chữ viết (đối thoại cña c¸c nh©n vËt trong truyÖn, ghi l¹i c¸c cuéc pháng vấn toạ đàm, ghi lại cuộc nói chuyện…) văn bản viết nh»m thÓ hiÖn ng«n ng÷ nãi trong nh÷ng biÓu hiÖn sinh động, cụ thể, khai thác u thế của nó. + Hai là ngôn ngữ viết trong văn bản đợc trình bày b»ng lêi nãi miÖng (thuyÕt tr×nh tríc tËp thÓ, héi nghÞ b»ng v¨n b¶n, b¸o c¸o…). Lời nói đã tận dụng đợc u thế của văn bản viết (suy ngÉm, lùa chän, s¾p xÕp…). §ång thêi vÉn phèi hîp c¸c yÕu tè hç trî trong ng«n ng÷ nãi (cö chØ, nÐt mÆt, ng÷ ®iÖu). - Ngoµi hai trêng hîp nµy cÇn tr¸nh sù lÉn lén gi÷a hai loại ngôn ngữ. Tức là tránh dùng những yếu tố đặc thù cña ng«n ng÷ nãi trong ng«n ng÷ viÕt vµ ngîc l¹i. (Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK).. II. Cñng cè III. LuyÖn tËp Bµi tËp 1 - Phân tích đặc điểm thể hiện của ngôn ng÷ viÕt qua ®o¹n trÝch.. - Cố Thủ tớng Phạm Văn Đồng đã sử dụng hệ thống thuËt ng÷: Vèn ch÷ cña tiÕng ta, phÐp t¾c tiÕng ta b¶n s¾c, tÝnh hoa, phong c¸ch. + Thay thÕ c¸c tõ: Vèn ch÷ cña tiÕng ta thay cho “tõ vùng”; phÐp t¾c cña tiÕng ta thay cho: Ng÷ ph¸p. + Sử dụng đúng các dấu câu: Hai chấm (:) ngoặc đơn (…), ngoÆc kÐp “…” vµ ba chÊm… + T¸ch dßng vµ dïng sè tõ chØ thø tù. Cố thủ tớng đã sử dụng ngôn ngữ viết rất chuẩn mực.. - §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi trong v¨n b¶n viÕt. + Dựng đối thoại giữa Tràng và cô gái. + Tõ ng÷ miªu t¶ cö chØ, d¸ng ®iÖu (con cín, ton ton liÕc m¾t cêi tÝt). Bµi tËp 2 - Phân tích những đặc điểm của ngôn + Thay vai nói, nghe giữa cô gái và Tràng. Lúc thì cô ng÷ nãi (tõ ng÷ trong lêi nãi c¸ nh©n, g¸i nãi, Trµng nghe. Lóc th× Trµng nãi, c« g¸i nghe. sù miªu t¶ cö chØ, ®iÖu bé, sù thay phiên vai ngời nói, ngời nghe) đợc ghi l¹i trong ®o¹n trÝch. - Dïng ng«n ng÷ nãi, sai c©u v× thiÕu C. Söa lµ trong th¬ ca ViÖt Nam ta thÊy cã nhiÒu bøc tranh miªu t¶ mùa thu rất đẹp. - Thõa tõ: Cßn nh, th× - Dïng tõ ®i¹ ph¬ng: Vèng Söa lµ: M¸y mãc, thiÕt bÞ níc ngoµi ®a vµo gãp vèn không đợc kiểm soát, họ sẵn sàng khai tăng lên đến møc v« téi v¹. - Sö dông ng«n ng÷ nãi th× nh, th× c¶. - Sử dụng từ không có hệ thống để chỉ chủng loại loài vËt. - Sử dụng từ không đúng: ai - Sử dụng từ địa phơng, thể ngữ: Sất, sửa là: Cá, rùa, ba ba, tôm, cua, ốc, sống ở dới nớc đến các c. C¸, rïa, ba ba, Õch nh¸i, chim ë gÇn loµi chim, v¹c, cß, gia cÇm nh vÞt, ngçng chóng ch¼ng Bµi tËp 3 Ph©n tÝch lçi vµ s÷a c¸c c©u díi ®©y cho phï hîp víi ng«n ng÷ viÕt. a. Trong thơ ca Việt Nam thì đã có nhiều bức tranh mùa thu đẹp hết ý. b. Cßn nh m¸y mãc, thiÕt bÞ do níc ngoài đa vào góp vốn thì không đợc kiÓm so¸t, hä s½n sµng khai vèng lªn đến mức vô tội vạ..

(43) níc th× nh cß, v¹c, vÞt, ngçng th× c¶ èc chõa mét loµi nµo. t«m cua chóng ch¼ng chõa ai sÊt. HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè. (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo --------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 29 Ngµy so¹n 25/10/2010. Ca dao hµi híc A. Môc tiªu bµi häc Gióp H/S: Cảm nhận đợc tiếng cời lạc quan trong ca dao qua nghệ thuật trào lộng của ngời bình d©n cho dï cuéc sèng cña hä cßn nhiÒu vÊt v¶ lo toan. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS (H/S đọc- giải nghĩa các từ khó) - ViÖc dÉn cíi vµ th¸ch cíi ë ®©y cã g× kh¸c thêng? - C¸ch nãi cña chµng trai, c« g¸i cã g× đặc biệt? - Từ đó anh (chị) nêu cảm nhận của mình về tiếng cời của ngời lao động trong c¶nh nghÌo.. Yêu cầu cần đạt I. §äc- hiÓu 1. Bµi 1 - Bài ca đợc đặt trong thể đối đáp của chàng trai và cô gái. Cả hai đều nói đùa, nói vui. Nhng cách nói lại giµu ý nghÜa vÒ cuéc sèng con ngêi. Trong cuéc sèng trai gái lấy nhau, hai gia đình ng thuận thờng có chuyÖn th¸ch vµ dÉn cíi. Trong bµi ca nµy c¶ dÉn vµ th¸ch cíi cã c¸i g× kh«ng b×nh thêng. §©y lµ dÉn cíi: “Cíi nµng anh toan… Mêi lµng” Cách nói giả định: “Toan dẫn voi”, “dẫn trâu”, “dẫn bò, anh ta dự tính dẫn các thứ đó. Sang quá!và to quá. Nhng chµng trai thËt hãm hØnh bëi ®a ra lÝ do cô thÓ: + DÉn voi th× sî “quèc cÊm” nhµ níc cÊm dïng, cÊm mua b¸n. + DÉn tr©u th× sî “m¸u hµn” ¨n vµo ®au bông + DÉn bß th× sî ¨n vµo co g©n. Lí do ấy chắc hẳn bên đối tác chẳng nói vào đâu đợc. ThÕ th× dÉn b»ng thø g×. TiÕng cêi bËt lªn ë hai c©u. “MiÔn lµ…lµng” DÉn cíi b»ng con chuét th× xa nay cha hÒ cã bao giê. TiÕng cêi lµm v¬i nhÑ nçi vÊt v¶ cña cuéc sèng thêng nhËt. - Nhµ g¸i xa vÉn thêng th¸ch cêi. Th¸ch lµ yªu cÇu cña nhà gái đối với nhà trai về tiền cới và lễ vật. Thờng thì nhµ g¸i th¸ch qu¸ cao. Trong bµi ca nµy, c« g¸i béc lé sù th¸ch cíi cña nhµ m×nh: “ngêi ta th¸ch lîn… nã ¨n”. Th¸ch nh thÕ cã g× lµ cao sang ®©u. Th¸ch nh thËt phi lÝ v× xa nay cha tõng thÊy bao giê. TiÕng cêi còng bËt lªn nhng cã g× nh chia sÎ víi cuéc sèng cßn khèn khã của ngời lao động. Đằng sau tiếng cời ấy là phê phán sù th¸ch cíi nÆng nÒ ngµy xa. 2. Bµi 2- 3- 4 - TiÕng cêi trµo léng kh¸c h¼n bµi ca dao trªn. NÕu ë bµi mét tiÕng cêi chñ yÕu lµm vui cöa vui nhµ th× tiÕng cêi ë ba bµi ca dao nµy chñ yÕu lµ phª ph¸n. - Tiếng cời trong ba bài ca dao này có - Tác giả dân gian đã cời vào từng đối tợng cụ thể. Đó g× kh¸c víi bµi 1. là những kẻ làm trai, những đức ông chồng vô công rồi nghÒ vµ c¶ nh÷ng ngêi chång coi vî m×nh c¸i g× còng - Tác giả dân gian cời những con ngời đẹp, cũng đáng yêu. nào trong xã hội, nhằm mục đích gì.

(44) với thái độ ra sao? Trong nét chung đó mçi bµi l¹i cã nÐt riªng thÓ hiÖn nghÖ thuËt trµo léng s¾c s¶o cña ngêi b×nh dân. Hãy phân tích làm rõ vẻ đẹp riêng cña mçi bµi ca dao?. - Mục đích là phê phán với thái độ châm biếm, đả kích thùc sù. Chóng ta lÇn lît t×m hiÓu tõng bµi. + ë bµi 2: §èi tîng ch©m biÕm lµ chµng trai, nh÷ng kÎ tù cho m×nh lµ “lµm trai”, “søc trai”. Thñ ph¸p nghÖ thuật của bài ca này là kết hợp giữa đối lập và cách nói ngoa dô. §èi lËp hay cßn gäi lµ t¬ng ph¶n “lµm trai”, “søc trai” ph¶i “xuèng §«ng, §«ng tÜnh, lªn §oµi, §oµi tan” hoÆc “lµm trai quyÕt chÝ tang bång, sao cho tỏ mặt anh hùng mới cam”. ở đây đối lập lại với “làm trai” vµ “søc trai” lµ “Khom lng chèng gèi, g¸nh hai h¹t võng”. ThËt th¶m h¹i. Cách nói ngoa dụ thờng là phóng đại, tô đậm, cờng ®iÖu c¸c hiÖn tîng ch©m biÕm “khom lng chèng gèi” ấy nh thế nào mọi ngời đã rõ. Bài 3 và bài 4 đối tợng châm biếm là đức ông chồng vô tích sự và coi vợ trên tất cả, cái gì ở vợ cũng đẹp, cũng đáng yêu mặc dù ở vợ anh ta cái gì cũng đáng phê phán, đáng cời cả. Biện pháp nghệ thuật của hai bài ca nµy lµ c¸ch nãi t¬ng ph¶n vµ ngoa dô. * §i ngîc > < ngåi bÕp sê ®u«i con mÌo (§¶m ®ang) (V« tÝch sù) * Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng > < r©u rång trêi cho * Ng¸y o, o > < cho vui nhµ * Hay ăn quà > < về nhà đỡ cơm * §Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m > < Hoa th¬m r¾c ®Çu. Cách tơng phản và ngoa dụ đã làm bật lên tiếng cời vào những đức ông chồng vô tích sự chẳng làm nên trò trống gì, đến những anh chồng coi vợ là hơn tất cả. Dù vợ chẳng ra gì vẫn tốt, vẫn đẹp, vẫn tìm cách nguỵ biện bênh vực. Trên đời này thiếu gì những ngời nh v©y. - Cách nói tơng phản, ngoa dụ, giả định, chơi chữ, nói ngợc tất cả là những biện pháp nghệ thuật đợc sử dụng trong ca dao hµi híc.. II. Cñng cè - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao.. tiÕt 30. - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí SGK. 3. Những biện pháp nghệ thuật nào thờng đợc sử dông trong bµi ca hµi híc. Lêi tiÔn dÆn Ngµy so¹n:25/10/2010 ( TrÝch truyÖn th¬ “ tiÔn dÆn ngêi yªu”) A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc vài nét về thể loại truyện thơ, nội dung của tác phẩm, giá trị của đoạn trích 2. Nắm đợc tình yêu tha thiết, thuỷ chung và khát vọng yêu đơng của chàng trai, cô gái ngêi th¸i. B. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p gîi t×m; kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D.TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò.. 2. Giíi thiÖu bµi míi..

(45) Hoạt động của thầy và trò - Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thÓ lo¹i truyÖn th¬? - Nªu bè côc ®o¹n trÝch. -T×m nh÷ng chi tiÕt nãi vÒ t©m tr¹ng cña chµng trai?. - chµng trai xng h« víi c« g¸i nh thÕ nµo? - §i bªn c¹nh c« g¸i nhng t©m tr¹ng cña chµng trai cã vui vÎ, h¹nh phóc kh«ng?. - Chµng trai nh¾n nhñ víi c« g¸i ®iÒu g×?. - NhËn xÐt vÒ t©m tr¹ng næi bËt cña chµng trai qua lêi tiÔn dÆn ®Çu tiªn?. - Mở đầu đoạn thơ , tác giả dân gian đã giới thiÖu g× vÒ hoµn c¶nh cña c« g¸i? - Tâm trạng của cô gái đợc miêu tả qua những chi tiÕt nµo?§ã lµ t©m tr¹ng g×? - H×nh ¶nh rõng ít, rõng cµ, rõng l¸ ngãn cã ý nghÜa g×? gãp pÇn thÓ hiÖn t©m tr¹ng g× cña c« g¸i?. - Theo em t¹i sao c« g¸i l¹i ®au khæ nh vËy?. - Hoàn cảnh dẫn đến lời tiễn dặn thứ 2 là gì?. - thái độ của chàng trai trong hoàn cảnh này đợc thể hiện nh thế nào?Nét nổi bật trong lời tiÔn d¨n thø 2 lµ g×?. Nội dung cần đạt I .TiÓu dÉn: II. t×m hiÓu ®o¹n trÝch: 1. Bè côc: - Truyện thơ này gồm 1846 câu , trong đó có gÇn 400 lêi tiÔn dÆn. - ®o¹n trÝch gåm 2 lêi tiÔn dÆn: + Lêi 1: chµng trai ch¹y theo tiÔn dÆn c« g¸i vÒ tËn nhµ chång + Lêi 2: lêi nh¾n nhñ cña chµng trai khi ph¶i chứng kiến cảnh cô gái bị ngời chồng đánh đập hµnh h¹. 2. Lêi tiÔn dÆn cña chµng trai khi c« g¸i vÒ nhµ chång: -T©m tr¹ng cña chµng trai khi tiÔn c« g¸i vÒ nhµ chång: + Xng h«: gäi c« g¸i mét c¸ch tr×u mÕn, ®Çy trân trọng “ ngời đẹp anh yêu” + Chàng trai nhận ra thực tại cay đắng: cô gái mình yêu đã cất bớc theo chồng. Đi cùng ngời yêu nhng lòng anh vẫn nghĩ: đành quay lại. đành chịu quay đi... một cách miễn cỡng. Điều đó cho thấy chàng trai không chỉ ý thức đợc hoàn cảnh không thể thay đỏi của 2 ngời mà còn rất luyến tiếc tình cảm đó nên không đành døt. + Lêi tiÔn dÆn còng lµ lêi hÑn íc cña chµng trai. V× thÕ tÊt c¶ ý nghÜa cña lêi tiÔn dÆn gãi gọn trong một chữ “đợi”. - thời gian chờ đợi đợc chàng trai tính bằng mùa vụ” đợi tới tháng năm mùa lau nở”, “ đợi mùa nớc đỏ cá về”..., thậm chí đợc tính cả bằng đời ngời... chàng trai đã ớc hẹn với cô gái trong mäi thêi gian, mäi t×nh huèng. => Toµn bé t©m tr¹ng cña chµng trai trong ®o¹n ®Çu nµy lµ t©m tr¹ng rèi bêi , ®Çy m©u thuÉn khi ph¶i tiÔn ngêi m×nh yªu vÒ nhµ chång.MÆc dï vËy chµng trai kh«ng hoµn toµn tuyệt vọng mà vẫn bền lòng chờ đợi. Đó là nỗi lßng cña mét ngêi yªu tha thiÕt, thuû chung, cã t©m hån trong s¸ng lµnh m¹nh, l¹c quan - T©m tr¹ng cña c« g¸i khi bíc vÒ nhµ chång: + Hoµn c¶nh cña c« g¸i: ph¶i vÒ nhµ chång trong khi cha gặp đợc ngời yêu để giã biệt + Nçi lßng c« g¸i bån chån kh«ng yªn: võa ®i võa ngo¶nh l¹i, võa ®i võa ngãng tr«ng, ch©n bíc xa lßng cµng ®au nhí... + H×nh ¶nh rõng ít, rõng cµ, rõng l¸ ngãn... kÕt hợp với các từ Trông ngóng, chờ , đợi khiến ngời đọc hình dung ra con đờng xa ngái, gian nan cña c« g¸i vµ bíc ch©n dïng d»ng cïng nçi lòng cay đắng vò xé, day dứt của cô. Mức độ c¶m xóc t¨ng tiÕn theo sù xuÊt hiÖn cña h×nh ¶nh th¬. - Nçi ®au khæ cña c« g¸i b¾t nguån tõ cuéc h«n nh©n kh«ng tù nguyÖn, kh«ng cã t×nh yªu. Qua đây tác giả đân gian muốn lên án chế độ hôn nh©n g¶ b¸n cña ngêi Th¸i trong x· héi phong kiÕn. 3. Lời tiễn dặn của chàng trai khi đến thăm gia đình cô gái: - Hoàn cảnh: Khi đến thăm nhà gđ nhà chồng cô gái, chàng trai bị đặt vào hàon cảnh trớ trêu. Yêu nhau không thể lấy đợc nhau mà đành bó tay nhìn ngời yêu bị đánh đập hành hạ. Đó là hoàn cảnh để dẫn đến lời tiễn dặn thứ 2. - Trớc cảnh tợng thơng tâm đó, chàng trai bày.

(46) tá sù c¶m th«ng, xãt th¬ng s©u s¾c, mçi lêi nãi lµ mét lêi chia sÎ hÕt mùc yªu th¬ng: dËy ®i - Tại sao chàng trai lại nói đến cái chết nhiều em ... ý nghĩa của lòi tiễn dặn có thể gói gọn đến vậy? trong mét ch÷ “ cïng”. - Cïng víi t×nh c¶m xãt th¬ng, chµng trai béc lộ đợc muốn đợc “cùng chết” với cô gái. Cái chết là sự thử thách tộ cùng đối với con ngời , tình yêu mãnh liệt của chàng trai đã vợt qua cả thử thách đó. nói đến cái chết chính là nói đến khát vọng mãnh liệt đợc sống cùng nhau. Điều đó không chỉ thể hiện tình yêu nồn nàn, m·nh lÖt cña chµng trai mµ còng chÝnh lµ th¸i - ở cuối đoạn thơ chàng trai còn bày tỏ mong độ pảhn kháng lại xã hội. XH không cho những muèn g× n÷a? ngời yêu nhau đợc sống cạnh nhau là một XH bất công, vô lý, cần đợc thay đổi.. - So s¸nh 2 lêi tiÔn dÆn cña chµng trai. Cñng cè: - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao.. - Kh¸t väng cña chµng trai kh«ng chØ dõng l¹i ë đó, anh còn khao khát tình yêu đợc giải phóng để trọn đời đợc hởng hp bên ngời mình yêu. Khát vọng đó đợc cất lên nh một lời thề, tạc vào gỗ đá, không gì thay đổi đợc. * ý nghÜa cña lßi tiÔn dÆn: - Lµ nh÷ng lêi tè c¸o vµ ph¶n kh¸ng l¹i tËp tôc hôn nhân hà khắc đã bóp chết tình yêu tự do của con ngời khiến họ phải sồng suốt đời đau khæ. - Lµ tiÕng nãi cña kh¸t väng cña t×nh yªu tù do vµ kh¸t väng sèng m·nh liÖt. III. Tæng kÕt: Lời tiễn dặn đầu tập trung trong một chữ “đợi” th× lêi tiÔn dÆn sau tËp trung trong mét ch÷ “cïng”. C¶ hai lêi tiÔn dÆn thÓ hiÖn sù ph¸t triển tâm trạng thuỷ chung, ớc hẹn, chờ đợi cùng nhau vơn lên đến khát vọng tự do, khát väng gi¶i phãng. Lêi tiÔn dÆn nghiªng vÒ lêi dặn dò mang sắc thái tình cảm nhng đồng thời còng béc lé t tëng tiÕn bé. §ã lµ ph¬i bµy thùc chÊt cña x· héi phong kiÕn miÒn nói xa. Mét x· héi ng¨n cÊm to¶ chiÕt (To¶ kho¸, chiÕt ®Ëp vì) t×nh c¶m con ngêi. V× vËy “Lêi tiÔn dặn” là tiếng nói chứa chan tình cảm nhân đạo, khát vọng đòi quyền sống cho con ngời. Từ đó hiểu đợc vì sao đồng bào Thái rất yêu quí sau mª, coi tiÔn dÆn ngêi yªu lµ niÒm tù hµo cña d©n téc. Ngêi Th¸i cã c©u “H¸t tiÔn dÆn lªn, gµ Êp ph¶i bá æ, c« g¸i quªn h¸i rau, anh ®i cµy quªn cµy”.. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 31 Ngµy so¹n 25/10/2010 LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n tù sù A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: Hiểu đợc khái niệm, nội dung và nhiệm vụ của đoạn văn trong văn bản tự sự từ đó viết đợc các đoạn văn tự sự. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. D. TiÕn tr×nh d¹y häc.

(47) 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS I. §äc 1. §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù (H/S đọc phần 1, 2, 3 SGK) - Ba phÇn 1, 2, 3 SGK tr×nh bµy néi dung g×? - Đoạn văn trong văn bản tự sự có đặc ®iÓm g×?. 2. C¸ch viÕt ®o¹n v¨n trong bµi v¨n tù sự (H/S đọc SGK) trả lời câu hỏi a. Đoạn văn trên có thể hiện đúng dự kiÕn cña t¸c gi¶ kh«ng? Néi dung, giäng ®iÖu cña ®o¹n më ®Çu kÕt thóc cã g× gièng kh¸c nhau.. b. Anh (chị) rút đợc kinh nghiệm gì ở c¸ch viÕt ®o¹n v¨n cña Nguyªn Ngäc?. Yêu cầu cần đạt. Ba phần 1, 2, 3 SGK trình bày về đặc điểm của đoạn v¨n trong v¨n b¶n tù sù. - Trong v¨n b¶n tù sù, mçi ®o¹n thêng cã c©u nªu ý khái quát thờng gọi là câu chủ đề. Các câu khác diễn đạt những ý cụ thể. - Mçi v¨n b¶n tù sù thêng gåm nhiÒu ®o¹n v¨n víi nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau. + §o¹n phÇn më bµi : giíi thiÖu c©u chuyÖn. + §o¹n ë th©n bµi : kÓ diÔn biÕn sù viÖc chi tiÕt. + §o¹n kÕt bµi : T¹o Ên tîng m¹nh tíi suy nghÜ, c¶m xúc ngời đọc. - Nội dung mỗi đoạn văn tuy khác nhau (cách tả ngời, kể sự việc ) nhng đều có chung nhiệm vụ là thể hiện chủ đề và ý nghĩa văn bản. - Më ®Çu vµ kÕt thóc truyÖn ng¾n “Rõng Xµ nu” đúng nh dự kiến của nhà văn Nguyễn Trung Thành (Nguyªn Ngäc). Më ®Çu t¶ rõng xµ nu hÕt søc t¹o h×nh + Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc * Chóng nã b¾n thµnh lÖ (…) * Tất cả đại bác đều rơi xuống ngọn đồi xà nu cạnh con níc lín. + Trong rõng xµ nu cã hµng v¹n c©y kh«ng c©y nµo lµ kh«ng bÞ th¬ng. * Có cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào nh trËn b·o. * ë chç vÕt th¬ng nhùa øa ra. + Trong rõng kh«ng cã lo¹i c©y nµo sinh s«i n¶y në khoÎ nh vËy. * Cạnh cây ngã gục đã có bốn, năm cây con mọc lªn. * Ham ánh sáng mặt trời. Nó phóng lên rất nhanh để tiÕp lÊy ¸nh n¾ng. * Có những cây vợt lên đợc đầu ngời, cành lá sum sê nh những con chim đã đủ lông mao lông vũ, chúng vợt lên rất nhanh thay thế cây đã ngã. * ¦ìn tÊm ngùc lín che chë cho lµng. KÕt thóc miªu t¶ rõng xµ nu mê dÇn, xa dÇn. + T’nú lại ra đi, cụ Mết và Dít đa anh đến tận cửa rõng xµ nu. * Trận đại bác đêm qua đánh ngã bốn, năm cây xà nu to. * Quanh đó vô số những cây non đang mọc lên. * Có những cây mới nhú khỏi mặt đất nhọn hoắt nh lìi lª. + Ba ngời đứng ở đấy nhìn ra xa. * §Õn hót tÇm m¾t còng kh«ng thÊy g× * Ngoài những rừng xà nu nối tiếp chạy đến tận chân trêi. - Më ®Çu vµ ®o¹n cuèi cã giäng ®iÖu gièng nhau. Miªu t¶ c©y xµ nu; rõng xµ nu kh¸c nhau: ®Çu truyÖn më ra cuéc sèng hiÖn t¹i. KÕt thóc gîi ra sù lín lao m¹nh mÏ h¬n ë nh÷ng ngµy th¸ng phÝa tríc. - Xác định đợc nội dung cần viết, định ra hớng viết. ë mçi sù viÖc cÇn ph¸c th¶o nh÷ng chi tiÕt cÇn miªu tả nét chính, đặc sắc, gây ấn tợng. Đặc biệt có sự việc, chi tiết phải đợc thể hiện rõ chủ đề (nội dung cÇn thÓ hiÖn). Cè g¾ng thÓ hiÖn më ®Çu, kÕt thóc cã chung mét giäng ®iÖu, c¸ch kÓ sù viÖc..

(48) H/S đọc phần 2 SGK và trả lời câu hỏi. a. Cã thÓ coi ®©y lµ ®o¹n v¨n trong v¨n bản tự sự đợc không? Vì sao? Theo anh (chị) đoạn văn đó thuộc phần nào của truyện ngắn mà học sinh định viết.. b. Học sinh đã thành công khi viết đoạn v¨n nµy ë néi dung nµo? Néi dung nµo cßn bá trèng? Anh (chÞ) h·y viÕt tiÕp vào phần để trống (cần bổ sung đó) để hoµn chØnh ®o¹n v¨n cÇn viÕt.. Anh (chÞ) nªu c¸ch viÕt ®o¹n v¨n trong bµi v¨n tù sù?. III. LuyÖn tËp 1. H/S đọc đoạn văn trong SGK và trả lêi c©u hái A. §o¹n v¨n kÓ sù viÖc g×? ë phÇn nµo? cña v¨n b¶n tù sù nµo?. - §©y lµ ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù v× cã c©u nªu sự việc khái quát (câu chủ đề) và các câu thuộc chi tiÕt lµm râ sù viÖc. Chị đợc cử về Đông Xá, về cái làng quê bé nhỏ, nghÌo khæ cña chÞ. * Đặt chân tới con đê cao, con đê chắn ngang mấy nÕp nhµ lôp xôp. ChÞ DËu nh×n thÊy ë ch©n trêi phÝa đông một vừng hồng ửng lên (cần bổ sung). Mét ®oµn ngêi ¸o quÇn r¸ch ríi nhng nÐt mÆt ai còng hå hëi tõ trong lµng ®i ra ra. Ngêi cÇm gËy, kÎ cầm dao, cầm kiếm, vác cờ đỏ ào ào vây lấy chị. * ChÞ DËu øa níc m¾t (cÇn bæ sung). * Nén xúc động, chị Dậu dang rộng cánh tay nh muèn «m lÊy mäi ngêi nghÑn ngµo nãi: C¸ch m¹ng thành công rồi cả dân tộc đã đứng dậy! Bà con ơi! Chóng ta h·y lªn huyÖn b¾t bän quan l¹i, ph¸ kho thãc chia cho d©n nghÌo. §o¹n v¨n thuéc phÇn th©n bµi trong truyÖn ng¾n “Trời sáng” học sinh dựa vào “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố để viết. HS viết đoạn văn này đã thành công khi miêu tả sự việc chị Dậu đợc cán bộ Đảng giác ngộ, cử về Đông Xá vận động bà con vùng lên. Tuy nhiên những dự cảm về ngày mai tơi đẹp cần phải đợc bổ sung thêm. §Æc biÖt lµ t¶ t©m tr¹ng chÞ DËu khi vÒ lµng. - Bæ sung (gîi ý) chÞ DËu nh×n thÊy trªn trêi phÝa đông một màu hồng ửng lên. ánh sáng rực rỡ, chói chang räi vµo bãng tèi ph¸ ®i c¸i th¨m th¼m cña mµn đêm bao phủ. - ChÞ DËu øa níc m¾t. Tù nhiªn chÞ nh thÊy c¸i ngµy nắng chang chang chị đội đàn chó con tay dắt đàn chó cái cùng đứa con gái 7 tuổi sang nhà Nghị Quế thôn Đoài. Cái lần mang anh Dậu ốm ngất ở đình về, c¸i lÇn vËt ng· tªn cai lÖ vµ ngêi nhµ lÝ trëng, c¶ lÇn vËt lén víi tªn tri phñ T ¢n, x« quan cô ng·. - Có ý tởng hình dung sự việc định viết. Nó sẽ xảy ra nh thế nào? Dự kiến kể lại sự việc đó. Mỗi sự việc cần phải miêu tả nh thế nàođể gây đợcc ấn tợng đặc biệt phải giữ đợc sự liên kết câu trong đoạn cho m¹ch l¹c chÆt chÏ. - §o¹n v¨n kÓ vÒ viÖc ph¸ bom næ chËm cña c¸c c« gái thanh niên xung phong. ậ phần thân đề của văn bµi “nh÷ng ng«i sao xa x«i”: + §¸ng lÏ ph¶i dïng ng«i thø nhÊt (tù kÓ). Ngêi chÐp cè t×nh chÐp sai n¨m chç 1. Da thÞt c« g¸i 2. C« rïng m×nh 3. Ph¬ng §Þnh cÈn thËn 4. Cô khoả đất 5. Tim Phơng Định cũng đập không rõ  tất cả đều söa b»ng tõ “t«i” Chú ý tới ngôi kể và đảm bảo thống nhất ngôi kể.. B. §o¹n trÝch cè t×nh sai sãt vÒ ng«i kÓ, kể rõ chỗ sai đó? Và sửa lại cho hoàn - Gợi ý: Tôi đau khổ nhìn em yêu của tôi phải cất bớc theo chồng. Em cúi đầu lặng lẽ, bớc từng bớc chØnh. mét. ThØnh tho¶ng em l¹i ngo¸i ®Çu nh×n l¹i b¶n làng, vừa nh chờ đợi ngóng trông điều gì? Tôi hiểu t©m tr¹ng em. Mçi bíc ®i lßng em cµng th¬ng, cµng nhớ. Nhớ con đờng lên nơng, nhớ đờng mòn xuống nói, qua suèi, qua khe… nhí c¶ n¬i chóng m×nh hß C. Tõ ph¸t hiÖn vµ chØnh söa, anh (chÞ) hÑn. Em thÉn thê nh c¸i x¸c kh«ng hån. Em dõng l¹i cã thªm kinh nghiÖm g× khi viÕt ®o¹n n¬i rõng ít nh muèn chê. Em tíi rõng cµ nh muèn đợi. Em ngắt dăm ba lá ớt, lá cà nh kéo dài thời gian v¨n trong bµi tù sù . 2. Viết đoạn văn dựa vào chín câu đầu để chờ, để đợi. Em yêu dừng lại chờ tôi tới. Em bẻ lá tiên “Lời tiễn dặn” để thể hiện rõ tâm cho tôi ngồi nh mọi lần. Lòng tôi cũng rng rng. - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK..

(49) tr¹ng c« g¸i? III. Cñng cè HS häc phÇn ghi nhí vµ lµm bµi tËp phÇn cñng cè. (*) Híng dÉn vÒ nhµ:. ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo -------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 32 Ngµy so¹n 29/10/2010 «n tËp v¨n häc d©n gian ViÖt Nam A. Môc tiªu bµi häc Gióp H/S: 1. Củng cố và hệ thống cái tri thức về văn học dân gian đã học, kiến thức chung, kiến thøc vÒ thÓ lo¹i vµ t¸c phÈm hoÆc ®o¹n trÝch. 2. Biết vận dụng đặc trng các thể loại của văn học dân gian để phân tích các tác phẩm cụ thÓ. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. D. TiÕn t×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS I. §äc 1. §Þnh nghÜa vÒ v¨n häc d©n gian? Trình bày đặc trng cơ bản của văn häc d©n gian (minh ho¹ b»ng c¸c tác phẩm đoạn trích đã học).. 2. V¨n häc d©n gian cã nh÷ng thÓ loại nào?chỉ ra đặc trng của các thÓ lo¹i: Sö thi, truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, ca dao, truyÖn th¬.. - Sử thi có đặc trng gì?. - Truyền thuyết có đặc trng gì?. - Cổ tích có đặc trng gì?. Yêu cầu cần đạt - V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. - §Æc trng c¬ b¶n: + V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng. + V¨n häc d©n gian cã tÝnh thùc hµnh phôc vô trùc tiÕp cho sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. (Lấy dẫn chứng các tác phẩm đã học) - Gåm 3 thÓ lo¹i: + TruyÖn cæ d©n gian + Th¬ ca d©n gian + S©n khÊu d©n gian Mçi thÓ lo¹i l¹i bao gåm nhiÒu tiÓu lo¹i. VÝ dô: - TruyÖn cæ (ThÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, sö thi, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n) - Thơ ca dân gian gồm: Ca dao, dân ca, tục ngữ, câu đố, vÌ. - Sân khấu dân gian (chèo, tuồng đồ, cải lơng, múa rối c¹n, móa rèi níc). - §Æc trng c¸c thÓ lo¹i: + Sö thi: Dßng tù sù d©n gian cã quy m« lín. X©y dùng đợc nhân vật mang cốt cách cộng đồng c dân thời cổ đại. Ngôn ngữ có vần nhịp. Chia làm hai loại sử thi anh hïng vµ sö thi thÇn tho¹i. + TruyÒn thuyÕt: Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nhân vật có liên quan đến lịch sử theo xu hớng lí tởng hoá. Qua đó nhân dân muốn gửi gắm tâm hồn và lí tởng cña m×nh. TruyÒn thuyÕt cã néi dung ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh dựng nớc, giữ nớc, lao động và sáng tạo văn hoá. Nhân vật truyền thuyết thờng nửa thần, nửa ngời hoặc con ngời đợc lí tởng hoá. + Dòng tự sự dân gian miêu tả cuộc đời số phận bất hạnh của con ngời lơng thiện đồng thời thể hiện ớc mơ đổi đời của họ (Cổ tích thần kì). . KÓ vÒ sinh ho¹t cña nh©n d©n (cæ tÝch sinh ho¹t) . KÓ vÒ c¸c loµi vËt biÕt nãi tiÕng ngêi (cæ tÝch loµi vËt).

(50) - Truyện cời có đặc trng gì?. - Ca dao có đặc trng gì?. - Truyện thơ có đặc trng gì?. LËp b¶ng tæng hîp theo mÉu.. 3. Tõ c¸c truyÖn d©n gian hoÆc c¸c đoạn trích đã học lập bảng tổng hîp, so s¸nh c¸c thÓ lo¹i theo mÉu díi ®©y. (ThÇy trß cïng lµm viÖc ®iÒn vµo c¸c «). . Nh©n vËt truyÖn cæ tÝch thÇn k× thêng lµ ngêi må c«i, em út, đứa con riêng trong truyện thờng xuất hiện nhân vËt phï trî nh bôt, «ng l·o, bµ l·o, vËt b¸u tr¶ ¬n. Nh÷ng nh©n vËt Êy cã c¶ ë ph¸i ¸c nh: Ch¨n tinh §¹i bµng, Hå tinh. . Nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t lµ con ngêi ë cả hai đồi cực hoặc thông minh hoặc đần độn, có tài năng và sự kém cởi. Sức khoẻ vô địch. - TruyÖn c« tÝch loµi vËt kÓ vÒ loµi vËt nhng vÉn híng vÒ con ngêi. . TruyÖn cêi rÊt ng¾n gän. Nh©n vËt Ýt. TruyÖn gåm hai yÕu tè c¸i cêi vµ b¶n chÊt c¸i cêi. C¸i cêi t¹o ra bëi m©u thuÉn gi÷a b×nh thêng/ kh«ng b×nh thêng. Cã / kh«ng. ThËt/ gi¶. Bªn ngoµi/ bªn trong. HiÖn tîng/ b¶n chÊt… Thờng dựa vào thủ pháp cử chỉ, lời nói để gây cời. Cái cêi mang ý nghÜa phª ph¸n hoÆc kh«i hµi. + Là lời hát đã tớc bỏ tiếng đệm tiếng láy, chỉ có còn lêi. Ngêi ta cã thÓ bÌ vµo nhiÒu lµn ®iÖu d©n ca. Ca dao lµ tiÕng nãi thÓ hiÖn t×nh c¶m ë nhiÒu hoµn c¶nh, nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Ca dao cã cÊu tróc b»ng nhiÒu m« típ, những công thức, dới hình thức đối đáp, sử dụng nhiÒu biÖn ph¸p so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô tu tõ. Chñ thÓ bµi ca thuéc nhiÒu h¹ng ngêi trong x· héi. + Truyện thơ có cấu trúc đồ sộ. Lời thơ kết hợp giữa phơng thức tự sự và trữ tình. . Nội dung thờng phản ánh mối tình oan nghiệt của đôi thanh niªn nam n÷. Nã cã kÕt cÊu ë ba chÆng: GÆp gì và đính ớc, lu lạc, đoàn tụ hoặc: Yêu nhau, gặp nhiều oan tr¸i, t×m c¸ch tho¸t khái c¶nh ngé chÕt cïng nhau hoặc vợt khó khăn để trở về cuộc sống hạnh phúc. . KÕt thóc phæ biÕn cña truyÖn th¬ thêng lµ c¸i chÕt hoặc phải xa nhau vĩnh viễn của đôi bạn tình đợc chung sèng h¹nh phóc, tr¶i qua nhiÒu tr¾c trë. TruyÖn C©u Th¬ ca S©n khÊu d©n gian d©n nãi d©n gian d©n gian gian (tôcng ÷) - ThÇn - Tôc - Ca - Tuång tho¹i ng÷ dao - ChÌo - D©n - C¶i l¬ng TruyÒn ca - Móa rèi c¹n thuyÕt - VÌ - Móa rèi níc Sö - C©u thi đố - Cæ tÝch TruyÖn cêi TruyÖn ngô ng«n Môc H×nh Néi KiÓu §Æc đích thøc lu dung nh©n ®iÓm s¸ng truyÒn ph¶n vËt nghÖ ThÓ t¸c ¸nh thuËt lo¹i Sö thi (anh hïng).

(51) TruyÒn thuyÕt TruyÖn cæ tÝch TruyÖn cêi - Ca dao than th©n thêng lµ lêi cña ngêi phô n÷ nãi chung (bị ép duyên, không chủ động quyết định đợc 4. Ca dao than th©n thêng lµ lêi th©n phËn, lÊy ph¶i chång kh«ng ra g×, bÞ phô b¹c…) V× của ai? Vì sao? Thân phận con ng- trong chế độ phong kiến bóc lột, ngời phụ nữ phải chịu ời ấy hiện lên nh thế nào? Bằng nhiều đau khổ. Họ là nạn nhân của chế độ ngời bóc lột nh÷ng so s¸nh, Èn dô g×? ngêi. X· héi kh«ng dµnh cho hä quyÒn tù do tèi thiÓu. Th©n phËn ngêi phô n÷ hiÖn lªn rÊt cô thÓ qua lêi so sánh công khai hoặc ẩn dụ tu từ (đọc một vài ví dụ đã häc). a. Ca dao yêu thơng tình nghĩa đề - Đó là tình yêu nam nữ, tình yêu quê hơng đất nớc. cập tới tình cảm phẩm chất của ngời Đặc biệt ca dao nói nhiều về tình cảm gia đình. Đó là lao động. Vì sao họ hay lấy cái khăn, tình cảm của ông bà với con cháu, cha mẹ với con cái cái cầu để bộc lộ tình yêu. Các biểu và ngợc lại. Tình cảm vợ chồng…Tấm lòng chân thật, tợng cây đa, bến nớc, sân đình, gừng gắn bó tha thiết là phẩm chất của ngời lao động. Cái cay, muối mặn để biểu hiện tình khăn là vật gần gũi của ngời phụ nữ. Họ thờng lấy cái nghÜa cña m×nh. khăn để trò chuyện tâm tình bộc lộ tình cảm của chính m×nh. §Æc trng cña cÇu lµ n¬i tiÕp gi¸p gi÷a hai bê. Hä sử dụng các cầu trong ca dao để mời mọc, tỏ tình trong bíc ®i ban ®Çu cña t×nh yªu nam n÷. C¸c biÓu tîng c©y đa, bến nớc, con đò, gừng cay, muối mặn thờng nảy sinh từ lao động, từ những sự việc cụ thể. Nhiều khi mợn những biểu tợng này để thổ lộ tâm trạng về ngời xa, ngời cũ. Đây cũng là hình ảnh của quê hơng, đất nớc trong t©m hån vèn giµu t×nh nghÜa cña ngêi b×nh d©n. - Còng lµ tiÕng cêi, nhng ë phª ph¸n kh¸c víi tiÕng cêi tự trào. Phê phán, đả kích châm biếm những đối tợng xa độc ác, bản chất bóc lột. Còn tự trào là tự cời - TiÕng cêi tù trµo vµ phª ph¸n trong xÊu m×nh, lµ phª ph¸n, c¶nh tØnh trong néi bé mong söa ca dao hµi híc anh (chÞ) h·y so ch÷a kÞp thêi. Phª ph¸n c¸i xÊu, ca dao hµi híc mang ý s¸nh? nghÜa x· héi, cßn tù trµo mang ý nghÜa nh©n v¨n. - BiÖn ph¸p so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô. - Cách nói ngợc, cách chơi chữ, phóng đại. - Ngoµi ra cßn ¸p dông thÓ phó, thÓ høng, thÓ tØ. - NÐt næi bËt nhÊt trong ®o¹n trÝch chiÕn th¾ng Mtao b. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt sö dông Mx©y là miêu tả hành động của ngời anh hùng Đăm trong ca dao. S¨n. §¨m S¨n lµ hiÖn th©n cho søc m¹nh cña c¶ céng đồng. - Hai lần múa khiên đều đợc tác giả dân gian tập trung miªu tả bằng biện pháp so sánh và phóng đại. II. Bµi tËp vËn dông + LÇn một: “Một lần xốc tới chàng vợt một đồi lồ ô. 1. Nh÷ng nÐt næi bËt trong nghÖ Chµng ch¹y vun vút qua phía đông, vun vút qua phia thuËt miªu t¶ nh©n vËt anh hïng t©y. trong sö thi §¨m S¨n lµ g× (dÉn + LÇn thø hai: “Chµng móa trªn giã nh b·o. Chµng móa chøng tõ 3 ®o¹n v¨n: 2 ®o¹n t¶ §¨m díi thÊp giã nh lèc. C©y cèi chÕt rôi. Khi chµng móa díi Săn múa khiên và tả hình ảnh và sức thấp vang lên tiếng khiên đồng. Khi chàng múa trên cao khoẻ của chàng trong đoạn chiến vang lên đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nớc kiệu th¾ng. núi ba lần rạn nứt. Ba đồi tranh bật rễ bay tung.” 2. C¨n cø vµo bi kÞch MÞ Ch©u- qu¶ + LÇn thø ba: “§¨m S¨n bõng tØnh chép ngay mét chiÕc Träng Thuû h·y lËp b¶ng vµ ghi néi chµy män trúng vành tai kẻ địch. Hắn quanh dung tr¶ lêi theo mÉu (thÇy trß còng chuång lîn,nÐm §¨m S¨n ph¸ tan chuång lîn, h¾n quanh lµm viÖc ®iÒn vµo c¸c «) qua chuång tr©u, §¨m S¨n ph¸ tan chuång tr©u. 3.H·y ph©n tÝch truyÖn TÊm- C¸m để làm rõ Tấm từ yếu đuối thụ động H cÊu Víi chi TÝnh KÕt Bµi Chó đến kiên quyết đấu tranh giành lại Cái lâi sù thµnh tiÕt chÊt qu¶ häc thÝch h¹nh cho m×nh..

(52) 4. LËp b¶ng ghi néi dung tr¶ lêi theo mÉu sau: (ThÇy trß cïng lµm) 5. §iÒn c¸c tõ cho phï hîp vµo 2 khëi ®Çu th©n em vµ chiÒu chiÒu… để có bài ca dao hoàn chỉnh (ngoài những bài ca dao đã học).. 6. T×m mét bµi th¬ chøng tá c¸c nhµ th¬ häc ë ca dao vµ sö dông chÊt liÖu v¨n häc d©n gian 7. T×m thªm mét sè c©u ca dao nãi vÒ chiÕc kh¨n, chiÕc ¸o, nçi nhí cña đôi lứa đang yêu. Biểu tợng cây đa bến nớc sân đình, gừng cay, muối mÆn.. thËt lÞch sö ….. bi kÞch g× …... hoang đờng kì ¶o nµo? ……. cña bi kÞch …... cña bi kÞch ….. rót ra ….. ….. - MÊt giá c¸, mÊt c¸ bèng, ph¶i ngåi ë nhµ nhÆt thãc lÉn gạo, ba lần ấy Tấm đều “ôm mặt khóc”. Đây là biểu hiện bản chất yếu đuối, thụ động của Tấm. Đành rằng giọt nớc mắt của Tấm là giọt nớc mắt của cảnh đời, số phận đắng cay, mặn chát. Tấm đã nhận ra nỗi khổ của cuộc đời mình. Đây là cơ sở để sau này Tấm vùng dậy.. - Khi bÞ giÕt, TÊm ho¸ kiÕp nhiÒu lÇn. Mîn thuyết luân hồi của đạo Phật để Tấm đấu tranh. Tuy mợn Phật giáo để đấu tranh nhng không hành động theo Phật giáo. Tấm đấu tranh kiên quyết, mạnh mẽ để giành lại hạnh phúc của m×nh. TruyÖn. §èi tîng (cêi ai). Néi dung cêi (cêi c¸i g×). T×nh huèng g©y cêi (c¸i cêi). Cao trµo để tiếng cêi bËt ra. Tam đại con gµ Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy - Th©n em nh miÕng cau kh« Ngêi tinh tham máng ngêi th« tham dµy - Thân em nh giếng giữa đàng Ngêi kh«n röa mÆt ngêi phµm röa ch©n - Th©n em nh h¹t ma sa Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày - Chiều chiều ra đứng bờ sông Muốn về quê mẹ mà không có đò - ChiÒu chiÒu s¸ch giá h¸i rau Nh×n lªn m¶ mÑ rué ®au nh giÇn - Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu + ViÖt B¾c (Tè H÷u) + §Êt níc (NguyÔn Khoa §iÒm) - Ngời về để áo lại đây Để đêm em đắp để ngày em thơng - ¸o x«ng h¬ng cña chµng v¾t m¾c Đêm em nằm em đắp lấy hơi - Cây đa cũ con đò xa Bé hµnh cã nghÜa n¾ng ma vÉn chê - Tay bng chén muối đĩa gừng Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.. III. Cñng cè: - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 33 – Tr¶ bµi lµm v¨n sè 2 – Bµi sè 3 Nhận xét : nhìn chung một số hs đã biết tìm hiêu đề trớc khi viết.Nhng vẫn còn nhiều h¹n chÕ. -. sai lçi chÝnh t¶,diÔn d¹t cßn r¬m rµ,tèi nghÜa, vông . bè côc cña bµi v¨n cßn cÈu th¶,cha trong s¸ng,râ rµng,m¹ch l¹c kÜ n¨ng viÕt v¨n cña mét sè häc sinh cßn yÕu, cha biÕt c¸ch më bµi, kÕt bµi. ----------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy so¹n 29/10/2010.

(53) TiÕt 34 , 35. Khái quát văn học việt nam từ thế kỉ x đến hết thÕ kØ xix. A.môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. N¾m v÷ng c¸c thµnh phÇn chñ yÕu vµ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX. 2. Nắm vững một số đặc điểm lớn về nội dung và hình thức của văn học trung đại Việt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 3. Yªu mÕn, tr©n träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n häc d©n téc. B. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái d. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS (H/ S đọc thứ tự các phần I, II, III, IV) - C¸c thµnh phÇn v¨n häc Trung §¹i ViÖt Nam lµ g×? - Thành phần văn học chữ Hán đợc biểu hiÖn cô thÓ nh thÕ nµo?. Thµnh phÇn v¨n häc ch÷ N«m biÓu hiÖn cô thÓ nh thÕ nµo?. - Nªu nÐt c¬ b¶n cña thêi k× v¨n häc nµy (Hoµn c¶nh, thµnh phÇn néi dung, nghÖ thuËt).. Yêu cầu cần đạt - Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX, mời thế kỉ văn học này gọi là văn học Trung đại. I. Các thành phần văn học từ thế kỉ X đến hết XIX - Hai thành phần chủ yếu của văn học trung đại ViÖt Nam lµ thµnh phÇn ch÷ H¸n vµ ch÷ N«n. Giai ®o¹n cuèi v¨n häc ch÷ quèc ng÷ ph¸t triÓn nhng cha cã thµnh tùu næi bËt. 1. V¨n häc ch÷ H¸n - Bao gåm c¸c s¸ng t¸c ch÷ H¸n cña ngêi ViÖt. XuÊt hiÖn rÊt sím tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh h×nh thành và phát triển của văn học trung đại bao gồm c¶ th¬ vµ v¨n xu«i. ThÓ lo¹i gåm chiÕu, biÓu, hÞch c¸o, truyÖn truyÒn k×, ki sù, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi, phó, th¬ cæ phong,th¬ §êng luËt… 2. V¨n häc ch÷ N«m - Cuèi thÕ kØ XIII v¨n häc s¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m mới xuất hiện. Nó tồn tại và phát triển đến hết thời kì văn học trung đại. Chủ yếu là thơ rất ít tác phẩm v¨n xu«i. Mét sè thÓ lo¹i tiÕp thu tõ v¨n häc Trung Quèc nh: Phó, v¨n tÕ, chñ yÕu lµ s¸ng t¸c theo thÓ th¬ kh¸ tù do. Ngoµi ra mét sè thÓ lo¹i v¨n häc Trung Quốc đã đợc dân tộc hoá nh thơ Nôm Đờng LuËt, §êng luËt thÊt ng«n xen lôc ng«n. II. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn 1. Giai đoạn từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIV - Văn học trung đại Việt Nam phát triển theo 4 giai ®o¹n. - Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XVI ph¸t triÓn trong hoµn c¶nh dËy giã tng bõng nhÊt cña lÞch sö d©n téc. + Hai lần chiến đấu chiến thắng quân Tống. + Ba lần chiến đấu chiến thắng quân Nguyên Mông + Hai mơi năm chiến đấu và chiến thắng quân Minh. - Thµnh phÇn chñ yÕu viÕt b»ng ch÷ H¸n. Tõ thÕ kØ XIII cã ch÷ N«m, nhng thµnh tùu chñ yÕu vÉn lµ v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n. - Néi dung yªu níc chèng x©m lîc vµ tù hµo d©n téc. - Nghệ thuật: đạt đợc những thành tựu nh văn chính luận, văn xuôi viết về đề tài lịch sử, văn hoá. Thơ, phú đều phát triển. - C¸c t¸c phÈm vµ t¸c gi¶:.

(54) - DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× nµy? (hoµn c¶nh s¸ng t¸c, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung vµ nghÖ thuËt).. - DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× nµy nh thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung). - Diện mạo văn học đợc thể hiện nh thế nµo? (Hoµn c¶nh, néi dung nghÖ thuËt, t¸c gi¶ t¸c phÈm tiªu biÓu). Thơ: Quốc tộ của Đỗ Pháp Thuận, Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu) của Lí Thái Tổ, Sông núi nớc Nam cña Lý Thêng KiÖt, HÞch Tíng sÜ (Dô ch t× tíng hÞch v¨n) cña TrÇn Quèc TuÊn, Phß gi¸ vÒ kinh cña TrÇn Quang Kh¶i, Tá lßng cña Ph¹m Ngò L·o, Phó s«ng B¹ch §»ng cña Tr¬ng H¸n Siªu, §¹i ViÖt sö kÝ cña Lª V¨n Hu, ViÖt ®iÖn u linh tËp cña LÝ TÕ Xuyªn. 2. Từ thế kỉ XV đến hết thế kỉ XVII - Sau chiÕn th¾ng qu©n Minh, níc §¹i ViÖt ph¸t triển tới đỉnh cao của chế độ phong kiến Việt Nam. Bớc sang thế kỉ XVI và đến hết thế kỉ XVII xã hội phong kiÕn ViÖt Nam trît dÇn trªn mét c¸i dèc không gì cứu vãn nổi. Xung đột của các tập đoàn phong kiến dẫn đến nội chiến Lê- Mạc và TrịnhNguyễn kéo dài gần thế kỉ. - Néi dung: Ca ngîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh (quân Trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo cña NguyÔn Tr·i). Thiªn Nam ng÷ lôc lµ t¸c phÈm diÔn ca lÞch sö viÕt b»ng ch÷ N«m. Th¬ NguyÔn Bỉnh Khiêm, Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ đã đánh dấu sự chuyển hớng từ cảm hứng ngợi ca sang phê phán nhng suy thoái về đạo đức và hiện thực xã héi. - NghÖ thuËt: V¨n häc ch÷ H¸n ph¸t triÓn víi nhiÒu thÓ lo¹i. Thµnh tùu chñ yÕu lµ v¨n chÝnh luËn (B×nh Ngô đại cáo) và bớc trởng thành vợt bậc của văn xu«i tù sù (TruyÒn k× m¹n lôc, Th¸nh T«ng di th¶o). Nhiều tập thơ nôm ra đời: Bạch vân quốc ngữ thi tËp cña NguyÔn BØnh Khiªm. Quèc ©m thi tËp cña NguyÔn Tr·i. Hång §øc Quèc ©m thi tËp cña Lª Th¸nh T«ng. 3. Từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX. - Hoàn cảnh đáng lu ý nhất để văn học phát triển là nh÷ng cuéc néi chiÕn vµ b·o t¸p cña c¸c cuéc khëi nghĩa nông dân. Cuộc khởi nghĩa của đội quân áo vải cờ đào đã lật đổ các tập đoàn phong kiến Đàng trong (chóa NguyÔn), §µng ngoµi (vua Lª, chóa Trịnh), đánh tan cuộc xâm lợc của quân Thanh ở phÝa B¾c. Phong trµo T©y S¬n suy yÕu, TriÒu Nguyễn khôi phục chế độ phong kiến chuyên chế. §Êt níc n»m tríc hiÓm ho¹ x©m l¨ng cña thùc d©n Ph¸p. - Văn học phát triển vợt bậc về nội dung: đã xuất hiện trào lu nhân đạo chủ nghĩa. Đó là tiếng nói đòi quỳên sống, quyền tự do cho con ngời (trong đó có con ngêi c¸ nh©n). - T¸c phÈm: Cung o¸n ng©m khóc cña NguyÔn Gia ThiÒu, Chinh phô ng©m cña §Æng TrÇn C«n b¶n dÞch N«m cña §oµn ThÞ §iÓm, th¬ Hå Xu©n H¬ng, th¬ Bµ HuyÖn Thanh Quan, Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ cña Ng« gia v¨n ph¸i, th¬ ch÷ H¸n cña NguyÔn Du với đỉnh cao là Truyện Kiều. Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ là hai cây đại thụ ở giai đoạn cuối vẫn tiếp tục tinh thần nhân đạo nhng đã bộc lộ c¸i t«i, t×nh c¶m riªng t. - VÒ nghÖ thuËt: V¨n häc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ph¬ng diÖn v¨n xu«i vµ v¨n vÇn, c¶ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m, khóc ng©m vµ thÓ h¸t 4. Giai ®o¹n nöa cuèi thÕ kØ XIX - Pháp xâm lợc Việt Nam- kẻ thù mới đã xuất hiện. Cả dân tộc đứng lên chống ngoại xâm. Xã hội Việt Nam chuyển từ chế độ phong kiến sang thực dân nöa phong kiÕn (quyÒn hµnh trong tay bän thùc d©n phong kiÕn chØ lµ tay sai). - V¨n häc ph¸t triÓn phong phó mang ©m ®iÖu bi tr¸ng..

(55) + NguyÔn §×nh ChiÓu víi V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuộc, Ng tiều y thuật vấn đáp là những tác phẩm tiªu biÓu cho tinh thÇn yªu níc. + Th¬ v¨n cña Phan V¨n TrÞ, NguyÔn Quang BÝch, NguyÔn Th«ng, NguyÔn Xu©n ¤n, NguyÔn Thîng HiÒn… §Æc biÖt t tëng tiÕn bé thÓ hiÖn qua mÊy chôc b¶n ®iÒu trÇn cña NguyÔn Têng Té d©ng lªn vua Tù §øc. Th¬ ca tr÷ t×nh trµo phóng cña hai t¸c giả Nguyễn Khuyến và Trần Tế Xơng những đại diện cuối cùng của văn học Trung đại. - VÒ nghÖ thuËt: Th¬ vÉn s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i vµ thi pháp truyền thống đã xuất hiện một số tác phẩm - Về nội dung văn học từ thế kỉ X đến hết văn xuôi viết bằng chữ quốc ngữ của Trơng Vĩnh Kí, Huỳnh Tịnh Của bớc đầu đem đến cho văn học thế kỉ XIX có đặc điểm gì? - Chủ nghĩa yêu nớc đợc thể hiện nh thế những đổi mới theo hớng hiện đại hoá. III. Những đặc điểm lớn về nội dung của văn nµo? học thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX - Do 3 yếu tố tác động: + Tinh thÇn d©n téc (truyÒn thèng). + Tinh thần thời đại. + ¶nh hëng tõ níc ngoµi. Văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX có những đặc điểm lớn về nội dung (yêu nớc, nhân đạo, cảm høng thÕ sù). 1. Chñ nghÜa yªu níc - BiÓu hiÖn: + G¾n liÒn víi t tëng “trung qu©n ¸i quèc” (Trung víi vua lµ yªu níc vµ ngîc l¹i yªu níc lµ trung víi - Hãy thể hiện trên sơ đồ? vua). + Tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng chèng ngo¹i xâm: ý thức độc lập tự do, tự cờng, tự hào dân tộc. + Xãt xa, bi tr¸ng tríc t×nh c¶nh nhµ tan níc mÊt. + Thái độ, trách nhiệm khi xây dựng đất nớc trong thêi b×nh. + Biết ơn, ca ngợi những con ngời hi sinh vì đất nớc. + Tình yêu thiên nhiên đất nớc (chứng minh bằng mét sè t¸c phÈm). + Tù hµo truyÒn thèng. - Chủ nghĩa nhân đạo đợc thể hiện nh thế + Tinh thần quyết chiến quyết thắng. 2. Chủ nghĩa nhân đạo nµo trong v¨n häc? - B¾t nguån tõ truyÒn thèng d©n téc, tõ v¨n häc d©n gian, ảnh hởng ở t tởng nhân văn tích cực của đạo PhËt, Nho gi¸o, §¹o gi¸o. Nã biÓu hiÖn cô thÓ. + Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n + Nguyên tắc đạo lí và thái độ ứng xử. + PhËt gi¸o lµ tõ bi, b¸c ¸i, Nho gi¸o lµ nh©n nghÜa - ThÕ nµo lµ thÕ sù? t tëng nh©n d©n, §¹o gi¸o lµ sèng thuËn theo tù - Nội dung cảm hứng thế sự đợc biểu nhiên, hoà nhập với tự nhiên. + Lên án tố cáo những thế lực tàn bạo chà đạp hiÖn nh thÕ nµo? phÈm gi¸ cña con ngêi. + Đề cao phẩm chất tốt đẹp ở con ngời Đạo lí, nhân c¸ch, tµi n¨ng, kh¸t väng (chøng minh b»ng mét sè t¸c phÈm). 3. C¶m høng thÕ sù -Thế sự là cuộc sống con ngời việc đời. Cảm hứng thÕ sù lµ bµy tá suy nghÜ, t×nh c¶m vÒ cuéc sèng con ngời, về việc đời. * Hãy thể hiện trên sơ đồ - Tác phẩm hớng tới hiện thực cuộc sống để ghi lại nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy. + Lª H÷u Tr¸c víi “Thîng kinh kÝ sù”. + Ph¹m §×nh Hæ víi “Vò trung tuú bót”. + §êi sèng n«ng th«n trong th¬ NguyÔn KhuyÕn, xã hội thị thành trong thơ Tú Xơng. Qua đó các tác giả đã bộc lộ yêu, ghét, lên án và cả hoài bão khát väng cña m×nh..

(56) IV. Những đặc điểm lớn về nghệ thuật của văn học thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX (học sinh đọc SGK) 1. TÝnh quy ph¹m vµ sù ph¸ vì tÝnh quy ph¹m - Tính quy phạm đợc thể hiện nh thế - Tính quy phạm là sự quy định chặt chẽ theo khu«n mÉu. §ã lµ quan ®iÓm cña v¨n häc. V¨n chnµo? ơng coi trọng mục đích giáo huấn: + “Thi dĩ ngôn chí” (Thơ để nói chí). + “Văn dĩ tải đạo” (Văn để chở đạo). - ë t duy nghÖ thuËt: + C«ng thøc tîng trng, íc lÖ. + ThÓ lo¹i v¨n häc. + Sö dông nhiÒu ®iÓn tÝch ®iÓn cè. + NhiÒu thi hiÖu, v¨n liÖu theo m« tÝp. - Tuy nhiªn ë nh÷ng t¸c gi¶ cã tµi n¨ng mét mÆt - ThÕ nµo lµ khuynh híng trang nh· vµ võa tu©n thñ tÝnh quy ph¹m, mét mÆt ph¸ vì tÝnh b×nh dÞ? quy ph¹m, ph¸t huy c¸ tÝnh s¸ng t¹o trªn c¶ hai lÜnh vùc néi dung vµ h×nh thøc. §ã lµ Hå Xu©n H¬ng, NguyÔn Du, NguyÔn KhuyÕn, TrÇn TÕ X¬ng. 2. Khuynh híng trang nh· vµ xu híng b×nh dÞ? - Trang nhã thể hiện ở đề tài, chủ đề hớng tới cáo cao cả trang trọng hơn là cái đời thờng bình dị. - H×nh tîng nghÖ thuËt híng tíi víi vÎ tao nh·, mÜ lệ hơn là vẻ đẹp đơn sơ, mộc mạc. - ở ngôn ngữ nghệ thuật, cách diễn đạt trau chuốt, - Qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ ¶nh hëng v¨n häc hoa mÜ h¬n lµ th«ng tôc, tù nhiªn. níc ngoµi nh thÕ nµo? - Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, v¨n häc ngày càng gắn bó với hiện thực đã đa văn học từ phong cách trang trọng, tao nhã về gần với đời sống hiÖn thùc, tù nhiªn vµ b×nh dÞ. 3. TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ tinh hoa v¨n häc níc ngoµi - TiÕp thu tinh hoa v¨n häc Trung Quèc: + Ngôn ngữ dùng chữ Hán để sáng tác. + ThÓ lo¹i: V¨n vÇn (ThÓ cæ phong vµ §êng luËt). V¨n xu«i: ChiÕu, biÓu, hÞch, dô, c¸o, truyÖn kÝ truyÒn k×, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi. + Thi liÖu: chñ yÕu ®iÓn cæ, ®iÓn tÝch Trung Hoa - Qu¸ tr×nh d©n téc ho¸ thÓ hiÖn: V. Cñng cè: * Sáng tạo ra chữ Nôm ghi âm biểu đạt nghĩa Tiếng - Nắm đợc những nội dung đã hoc ViÖt. - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao. * ViÖt ho¸ th¬ §êng thµnh th¬ N«m §êng luËt. * S¸ng t¹o nhiÒu thÓ th¬ d©n téc (…)  Lôc b¸t, song thất lục bát, hát nói, các thể ngâm khúc. Tất cả đều lấy đề tài, thi liệu từ đời sống của nhân dân Việt Nam 1. Suèt mêi thÕ kØ, v¨n häc ph¸t triÓn g¾n bã víi vËn mÖnh d©n téc. 2. Cùng với văn học dân gian, văn học trung đại gãp phÇn lµm nªn diÖn m¹o v¨n häc d©n téc, t¹o tiền đề cho văn học giai đoạn sau phát triển. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 36 TiÕt 36. Phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t. Ngµy 1/11/2010. A. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: Nắm đợc khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt, phong cách ngôn ngữ sinh hoạt và các dạng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc..

(57) C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS I. §äc- hiÓu 1.Kh¸i niÖm vÒ ng«n ng÷ sinh ho¹t (H/S đọc SGK) - Tõ ®o¹n héi tho¹i cho biÕt thÕ nµo lµ ng«n ng÷ sinh ho¹t?. Yêu cầu cần đạt - Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n, tiÕng nãi hµng ngµy dùng để thông tin trao đổi ý nghĩ, tình cảm những nhu cÇu trong cuéc sèng. (Quay trở lại đoạn hội thoại trong SGK để phân tích) + Nh©n vËt tham gia héi tho¹i. + Néi dung héi tho¹i. + Thái độ, cách nói của mỗi ngời.. 2. C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh hoạt (H/S đọc SGK) - Ngôn ngữ sinh hoạt thể hiện chủ yếu ở dạng nói, độc - Ngôn ngữ sinh hoạt thể hiện chủ yếu thoại, đối thoại. Một số trờng hợp thể hiện ở dạng ë d¹ng nµo? viÕt; nhËt kÝ, håi kÝ, th tõ. - Chó ý trong t¸c phÈm v¨n häc cã d¹ng lêi nãi t¸i hiÖn tøc lµ m« pháng lêi tho¹i tù nhiªn nh: kÞch, tuång, chÌo, truyÖn, tiÓu thuyÕt, khi t¸i hiÖn, lêi nãi tù nhiên đợc biến cải phần nào theo thể loại văn bản và ý định chủ quan của ngời sáng tạo. Song ë trêng hîp nµo nãi hay viÕt, t¸i hiÖn hay s¸ng t¹o ng«n ng÷ sinh ho¹t vÉn lµ tiÕng nãi hµnh ngµy cha đợc gọt giũa. II. LuyÖn tËp a. Anh (chÞ) h·y ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh vÒ néi dung cña nh÷ng c©u sau: - C©u thø nhÊt “Lêi nãi…nhau”. §©y lµ lêi khuyªn - Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua. ch©n thµnh trong khi héi tho¹i. Mäi ngêi h·y t«n - Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau. träng vµ gi÷ phÐp lÞch sù (Ph¬ng ch©m lÞch sù). H·y biÕt lùa chän “tõ ng÷ nµo” - Cách nói nh thế nào để ngời nghe hiểu mà vẫn vui vẻ, đồng tình. - Vµng th× thö löa thö than - C©u thø hai: “vµng… lêi” : Muèn biÕt vµng tèt hay Chuông kêu thử tiếng ngời ngoan thử xấu phải thử qua lửa. Chuông thì thử tiếng để thấy độ lêi vang. Con ngời qua lời nói biết đợc ngời ấy có tính nÕt nh thÕ nµo ngêi nãi dÔ nghe hay sç sµng, côc c»n. - §©y lµ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm “B¾t sÊu rõng U b. Trong đoạn trích (SGK) ngôn ngữ Minh Hạ” của Sơn Nam. Ngôn ngữ sinh hoạt đợc biểu sinh hoạt đợc biểu hiện ở dạng nào? hiện ở dạng tái hiện có sáng tạo. Nhng ngời ta vẫn Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc dïng nhËn ra ng«n ng÷ sinh ho¹t vÒ c¸ch dïng tõ ng÷ hµng tõ ng÷ ë ®o¹n nµy. ngµy. + §i ghe xuång. + Ngặt tôi không mang thứ phú quý đó. + Cùc lßng biÕt bao nhiªu khi nghe ë miÖt R¹ch Gi¸. III. Cñng cè: - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao.. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 37. Ngµy so¹n Tá lßng (ThuËt hoµi) Ph¹m Ngò L·o. A. môc tiªu bµi häc Gióp HS:. / 11/ 2008.

(58) 1. Cảm nhận đợc vẻ đẹp của trang nam nhi lẫm liệt với lí tởng và nhân cách lớn lao, vẻ đẹp của thời đại với sức mạnh hào hùng. 2. Thấy đợc nghệ thuật của bài thơ: cô đọng, ngắn gọn. 3. Båi dìng nh©n c¸ch sèng cã lÝ tëng, cã ý chÝ quyÕt t©m thùc hiÖn lÝ tëng. A. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. B. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. C. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ngêi ta kÓ l¹i r»ng: GiÆc Nguyªn M«ng kÐo qu©n sang x©m lîc níc ta. ThÕ cña chóng mình rất mạnh, Vua Trần phái quan lại trong triều đi tìm ngời tài giỏi đánh giặc cứu nớc. Trên đờng đi tới làng Phù ủng, huyện Đờng Hào nay là huyện Ân Thi, tỉnh Hng Yên, quan quân nhà vua gặp một ngời thanh niên ngồi đan sọt giữa đờng. Quân lính quát, ngời ấy không nói gì, không chạy chỗ. Quân lính đâm một nhát giáo vào đùi, ngời ấy không hề kêu, không hề nhúch nhích. BiÕt lµ ngêi cã chÝ khÝ. Hái t¹i sao kh«ng tr¸nh vµ bÞ ®©m sao kh«ng ph¶n øng g×. Ngêi Êy tha v× đang mải nghĩ cách đánh giặc Nguyên. Ngời ấy chính là Phạm Ngũ Lão, tác giả bài thơ “Tỏ lßng”. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi dung I. §äc- hiÓu g×? (H/S đọc phần tiểu dẫn) 1. TiÓu dÉn - Cuộc đời, sự nghiệp Phạm Ngũ Lão. + Sinh 1255, mÊt 1320, ngêi lµng Phï ñng- huyÖn §êng Hµo nay lµ ¢n Thi- Hng Yªn. + Lµ kh¸ch trong nhµ (gia kh¸ch) sau lµ con rÓ cña TrÇn Quèc TuÊn. + ¤ng cã nhiÒu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn chống quan Nguyên- Mông làm đến chức Điện Suý đợc phong tớc Quan Nội hầu. Là võ tớng nhng ông thích đọc sách, ngâm thơ và đợc ngợi ca là ngời văn vâ toµn tµi. + Lúc ông qua đời, vua Trần Minh Tông ra lệnh nghỉ triÒu n¨m ngµy (nghi lÔ quèc gia). + T¸c phÈm cßn hai bµi th¬: Tá lßng (ThuËt hoµi) vµ ViÕng Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o V¬ng (V¨n Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng (V¨n Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o V¬ng). 2. V¨n b¶n (H/ S đọc ) a. T×m hiÓu chó thÝch gi¶i nghÜa c¸c tõ. - Nam tö, c«ng danh, v¬ng nî,, vò hÇu, tam qu©n, nuèt tr«i tr©u. + Nam tö: chØ trang nam nhi thêi phong kiÕn- chØ m×nh (nh©n vËt tr÷ t×nh). + C«ng danh: C«ng lao vµ danh väng thÓ hiÖn lÝ tëng cña kÎ lµm trai. + V¬ng nî: Cha tr¶ xong nî c«ng danh. + Vò HÇu: Gia C¸t Lîng: Giái mu mÑo dïng binh, dïng ngêi, «ng cßn lµ bÒ t«i rÊt mùc trung thµnh cña nhà Hán, là ngời hi sinh trọn đời cho nhà Hán, là ngời hi sinh trọn đời cho nhà Hán đợc phong là Vũ Lợng HÇu gäi t¾t lµ Vò HÇu. + Tam qu©n (TiÒn, trung, hËu qu©n). + Nuèt tr«i tr©u (SGK): Søc m¹nh nh hæ b¸o nuèt tr«i c¶ tr©u. b. Chủ đề. - Nêu chủ đề bài thơ? - Tìm chủ đề bài thơ - Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch vµ hoµi b·o lín lao cña một vị tớng đời Trần trong cuộc kháng chiến chống - Em hiÓu g× vÒ hai ch÷ “tá lßng”. qu©n Nguyªn. - Hai câu mở đầu nhà thơ đã miêu tả II. Đọc- tìm hiểu néi dung g×? 1. Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch cña mét con ngêi..

(59) - Sức mạnh ấy đợc thể hiện nh thế - “Tỏ lòng” dịch từ Thuật hoài nghĩa là bày tỏ khát nµo? vọng và hoài bão trong lòng của một vị tớng đời Trần. - Hai câu thơ mở đầu nhà thơ đã miêu tả sức mạnh chiến đấu của quân dân nhà Trần trong đó có bản thân m×nh. - Sức mạnh ấy đợc thể hiện ở hình ảnh ngời tráng sĩ. + Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu. Hình ảnh ấy khẳng định t thế của ngời tráng sĩ xông xáo, tung hoành, đánh đông dẹp bắc. Đó là sức mạnh chiến đấu chống quân thù. Sức mạnh ấy còn thể hiện: + “Tam qu©n t× hæ khÝ th«n ngu” (Ba qu©n nh hæ b¸o tríc søc m¹nh ¸t c¶ sao ngu) Còng cã thÓ hiÓu lµ nuèt tr«i tr©u. HiÓu c¸ch nµo còng đều biểu hiện sức mạnh của quân dân nhà Trần. - HiÓu nh SGK chó thÝch kh«ng sai. Ba qu©n søc m¹nh nh hæ, b¸o nuèt tr«i tr©u. Song c¸ch hiÓu nµy không tạo ra đợc yếu tố thẩm mĩ của thơ. Nên hiểu: - Theo anh (chÞ) hiÓu c¸ch nµo cho hay Ba søc m¹nh nh nh hæ b¸o, søc m¹nh m¹nh xung h¬n, cã yÕu tè thÈm mÜ h¬n? thiªn lµm ¸t c¶ sao ngu. HiÓu nh vËy võa m¹nh mÏ, So s¸nh gi÷a c©u th¬ ®Çu (nguyªn t¸c) khoÎ kho¾n võa thanh tó giµu yÕu tè thÈm mÜ. vµ b¶n dÞch - So s¸nh c©u th¬ ®Çu gi÷a nguyªn t¸c vµ b¶n dÞch th¬ ta thÊy: + Hoµnh ngang. Hoµnh sãc lµ c¾p ngang ngän gi¸o t thÕ con ngêi dòng m·nh ®ang x«ng x¸o. NÕu dÞch lµ múa giáo mới chỉ là chờ giặc tới để đón, đánh địch, vả lại “đã mấy thu” gợi ra không gian thời gian chiến đấu bảo vệ đất nớc. Ngời tráng sĩ ấy đã dạn dầy sơng gió, đã từng đối mặt với kẻ thù, bất chấp mọi nguy hiÓm gian nan. Song con ngêi lu«n v¬n tíi kh¸t väng, hoài bão lớn lao, để thấy đợc ta tìm hiểu hai câu còn l¹i. - Hoài bão và khát vọng đợc thể hiện ở chí làm trai. + Theo tinh thần của Nho giáo lập công để lại sự 2. Khát vọng hoài bão lớn lao của ng- nghiệp, lập danh để lại tiếng thơm (phải có danh gì ời tráng sĩ (đọc 2 câu cuối) víi nói s«ng- NguyÔn C«ng Trø) song ë Ph¹m Ngò - Hoài bão đợc thể hiện nh thế nào? L·o kh«ng h¼n lµ thÕ. Nã cßn thÓ hiÖn: + Cha hoµn thµnh nghÜa vô víi d©n, víi níc. Hai ch÷ vơng nợ, khắc sâu đều da diết trong lòng đã là trang nam nhi phải xác định công danh là món nợ ấy, cha lập đợc công danh là bao. Nhà thơ hạ chữ “thẹn”. - ThÑn  cã nghÜa lµ hæ thÑn. So víi cha «ng m×nh cha có gì đáng nói. Lí tởng hoài bão vừa lớn lao khiêm nhêng. Lín lao khiªm nhêng v× so s¸nh víi Vò HÇu Lîng (Gia C¸t Lîng) mét mu thÇn giái dïng binh, ngêi, cßn lµ bÒ t«i nhÊt mùc trung thµnh víi H¸n - Em hiÓu g× vÒ ch÷ thÑn. H·y ph©n dïng ý chÝ nam nhi thời Trần thật đẹp biết bao. tÝch. - Tham kh¶o phÇn ghi nhí (SGK). - Häc thuéc lßng bµi th¬ c¶ phiªn ©m ch÷ H¸n vµ b¶n dÞch th¬. III. Cñng cè: III. Cñng cè: - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao.. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 38. Ngµy so¹n 18 /11. / 2009. C¶nh ngµy hÌ (B¶o kÝnh c¶nh giíi – 43).

(60) NguyÔn Tr·i A. Môc tiªu bµi häc Gióp h/s: 1.Cảm nhận đợc vẻ đẹp độc đáo của bức tranh ngày hè và tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, yêu đất nớc của Nguyễn Trãi. 2.Thấy đợc vẻ đẹp của thơ nôm Nguyễn Trãi: bình dị, tự nhiên đan xen câu lục ngôn vào c©u th¬ thÊt ng«n. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Trªn b¸o chÝ v¨n nghÖ th¸ng 8 n¨m 1957, nhµ th¬ Xu©n DiÖu vµ Huy CËn viÕt: “C¶nh vËt cña NguyÔn Tr·i lµ c¶nh vËt ®Çy t tëng. C¶nh vËt cã t tëng, c¶nh vËt tõ t tëng mµ ra. NguyÔn Tr·i thë b»ng phong c¶nh, tá t×nh b»ng phong c¶nh, kh«ng b¾t nã thµnh non bé cña m×nh. Nhµ th¬ vµ c¶nh vËt tù nguyÖn hoµ quyÖn víi nhau nh bÇu b¹n, nh anh em, t×nh trong c¶nh Êy, c¶nh trong t×nh nµy”. C¶nh ngµy hÌ lµ bµi bµi th¬ cña NguyÔn Tr·i chøng minh cho lêi nhËn Êy cña Xu©n DiÖu vµ Huy CËn.. Hoạt động của GV và HS (H/S đọc phần tiểu dẫn) - PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?. Yêu cầu cần đạt I. §äc- t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn. - Em h·y tr×nh bµy cô thÓ nh÷ng nÐt - PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ “Quèc ©m thi tËp” cña NguyÔn Tr·i. TËp th¬ gåm 254 bµi. Gi¸ trÞ kh¸i qu¸t Êy? của nó hoàn thiện một bớc về thơ quốc âm, đặt nền mãng cho th¬ tiÕng ViÖt. + Néi dung: “Quèc ©m thi tËp” ph¶n ¸nh t tëng, t×nh cảm, vẻ đẹp toàn diện của Nguyễn Trãi. Đó là t tởng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, yªu níc th¬ng d©n, gi÷ g×n nh©n c¸ch, hoµ c¶m víi thiªn nhiªn. + NghÖ thuËt: S¸ng t¹o trong thÓ th¬ N«m, §êng luËt, cã xen c©u lôc ng«n víi c©u thÊt ng«n. + Bè côc cña tËp th¬ chia lµm 4 phÇn. a. Vô đề: Những bài thơ không có đầu đề nhng đợc s¾p xÕp theo c¸c môc: Ng«n chÝ (nãi lªn chÝ híng), M¹n thuËt (kÓ ra mét c¸ch t¶n m¹n), Tù th¸n (Tù than), tù thuËt (nãi vÒ m×nh), B¶o kÝnh c¶nh giíi (g¬ng b¸u r¨n m×nh). b. M«n th× lÖnh (thêi tiÕt) c. M«n hoa méc (c©y cá) d. M«n c©m thó (thó vËt) Bµi c¶nh ngµy hÌ- B¶o kÝnh c¶nh giíi sè 43 trªn tæng sè 62 bµi. 2. V¨n b¶n (H/ S đọc SGK) + Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã- SGK a. Xác định cảm hứng chủ đạo. - Thống nhất nh SGK đã chú thích. - Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?. - . Thiªn nhiªn vµ cuéc sèng con ngêi đợc thể hiện nh thế nào trong sáu câu th¬ ®Çu (c©u hái 1,2) - (Chó ý kh«ng gian mµu s¾c, ©m thanh vµ nh©n vËt tr÷ t×nh) - Em cã nhËn xÐt g× vÒ tõ “råi” ®Çu c©u. - Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời yêu cuộc sống của Nguyễn Trãi. Đồng thời béc lé kh¸t väng vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. II. §äc- hiÓu 1. Bøc tranh thiªn nhiªn mïa hÌ: - Nh©n vËt tr÷ t×nh cho m×nh nhµn rçi, ngåi hãng m¸t. Nhµ th¬ tËp trung nh÷ng gi¸c quan thÞ gi¸c, thính giác, khứu giác và cảm giác nữa để quan sát c¶nh thiªn nhiªn..

(61) th¬? - Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¶nh vËt nµy?. - Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi trớc thiªn nhiªn, cuéc sèng, con ngêi (H/ S đọc 6 câu). (H/S đọc hai câu kết) - Hai c©u kÕt diÔn t¶ néi dung g×? - Em cã suy nghÜ g× vÒ lÝ tëng Êy?. - Em cã nhËn xÐt g× vÒ ©m ®iÖu cña c©u th¬ s¸u tiÕng xen vµo c©u th¬ b¶y tiÕng? - Qua bµi th¬ ta thÊy t©m hån NguyÔn Tr·i nh thÕ nµo?. - NghÖ thuËt c©u th¬ nh thÕ nµo?. III. Cñng cè - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao.. - Thiên nhiên ngày hè hiện lên với những đặc trng cụ thÓ bëi nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ. + Mµu xanh cña l¸ hoÌ thµnh t¸n réng che rîp c¶ kh«ng gian. + Màu đỏ của hoa lựu bên hiên nhà. + Sen hång trong ao ®ang to¶ mïi h¬ng. + TiÕng lao xao väng l¹i cña lµng lµm nghÒ chµi líi. + Tiếng ve kêu nh tiếng đàn lúc mặt trời sắp lặn. Thiên nhiên càng hiện lên cụ thể bao nhiêu, càng đẹp bao nhiêu chứng tỏ tâm hồn nhà thơ càng đẹp đẽ nhất định phải xuất phát từ thế giới quan lành mạnh. Bao trùm lên là tấm lòng yêu nớc, yêu đời của ức Trai. - Cảnh vật rất gần gũi với lòng đời thờng. Nó gắn bó víi con ngêi kh«ng xa l¹. Nã còng nh qu¶ nóc n¸c, huèng mïng t¬i, bÌ rau muèng, c©y chuèi, c©y mÝa. Tất cả đã đi vào thơ Nguyễn Trãi. Thi liệu ấy đủ diễn tả tâm hồn bình dị sang trọng, đẹp nh thiên nhiên, nặng tình với đất nớc. Hơn nữa những động từ hóng mát, đùn đùn, phun, tiễn, diễn tả cảnh ngày hè thật sôi động nh tấm lòng sôi nổi của nhà thơ. - Nhµ th¬ h¹ tõ “råi” còng nh rçi, nhµn. Song ®©y chØ lµ c¸ch nãi. Bëi ch¼ng cã lóc nµo NguyÔn Tr·i c¶m thÊy nhµn rçi c¶ ngay nh÷ng lóc vÒ sèng ë C«n S¬n, ông đã bộc bạch điều này. “Nơng thân dới mái nhà tranh tởng yên lúc tuổi già. Nhng cứ nghĩ tới đám dân xanh ®Çu lßng l¹i ph¶i lo tríc”. Th× ra ng«n nhµn mµ t©m bÊt nhµn (miÖng nãi nhµn mµ lßng th× kh«ng nhàn). Điều ấy Nguyễn Trãi đã thể hiện ở hai câu cuèi bµi. 2. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng thanh b×nh h¹nh phóc cho nh©n d©n - Hai c©u kÕt diÔn t¶ kh¸t väng, mong mái da diÕt cña NguyÔn Tr·i vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. + Nhà thơ mong mỏi: lẽ ra nên có khúc đàn nam phong của vua Thuấn. Mỗi khi khúc đàn ấy gẩy lên th× ma thuËn giã hoµ, nh©n d©n lµm ¨n sung síng no đủ. - Lấy chuyện xa để nói chuyện hiện tại, tấm lòng của NguyÔn Tr·i còng mong muèn nh thÕ. §ñ thÊy t tëng tình cảm của Nguyễn Trãi nh thế nào đối với đất nớc, víi nh©n d©n. §ã lµ tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n tha thiết đến trọn đời. - ¢m ®iÖu cña c©u th¬ Dân giàu/ đủ khắp/ đòi phơng Câu thơ đợc gieo với nhịp 2/2/2. Hai tiếng một đều đặn nó xen vào âm hởng của câu thơ bảy tiếng lẽ có ngu cầm/ đàn một tiếng (3/4). Sự phối hợp giữa hai câu thơ tạo ra âm hởng đều đặn, mạnh mẽ khẳng định kh¸t väng mµ NguyÔn Tr·i v¬n tíi. - Yªu thiªn nhiªn, yªu cuéc sèng con ngêi vµ lu«n v¬n tíi kh¸t väng hoµ b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n ta là vẻ đẹp tâm hồn và lí tởng của Nguyễn Trãi, nhân c¸ch cña anguyÔn Tr·i. NguyÔn Tr·i béc lé suy nghÜ trớc cảnh ngày hè. Ông coi đó là gơm báu răn mình. - Sö dông h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ. C©u th¬ thÊt ng«n xen lôc ng«n c¶m nhËn chung cña bµi th¬: NguyÔn Tr·i, nh©n c¸ch cña NguyÔn Tr·i. NguyÔn Trãi bộc lộ suy nghĩ trớc cảnh ngày hè. Ông coi đó là g¬ng b¸u r¨n m×nh. - Sö dông h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ, C©u th¬ thÊt ngôn xen lục ngôn: Nguyễn Trãi mang đến bức tranh thiªn nhiªn ®Çy søc sèng, khoet kho¾n, l¹c quan nh t©m hån nhµ th¬ vËy. - Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

(62) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 39. ngµy so¹n 20 th¸ng 11 n¨m 2009. Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù A. môc tiªu bµi häc: Gióp HS: 1. Trình bày đợc tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính. 2. BiÕt c¸ch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo nh©n vËt chÝnh. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi hoc C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi, thảo luận, thực hành. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KÓm tra bµi cò.. 2. Giíi thiÖu bµi míi.. Hoạt động của GV và HS I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự. 1. Mục đích - Tóm tắt văn bản tự sự nhằm mục đích gì?. Yêu cầu cần đạt. + Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh»m hiÒu ý nghÜa vµ đánh giá văn bản. 2. Yªu cÇu + §Ó ghi chÐp tµi liÖu nh»m kÓ l¹i hoÆc minh - Tóm tắt văn bản tự sự cần đáp ứng yêu cầu hoạ ý kiến nào đó. nµo? - Tóm tắt đợc nội dung cơ bản của văn bản hoÆc nh©n vËt chÝnh. II. Cách tóm tắt tác phẩm tự sự theo nhân - Đáp ứng đợc yêu cầu cơ bản của văn bản tự vật chính (học sinh đọc SGK) sù. - ở THCS chúng ta đợc học tóm tắt tác phẩm tự sù dùa vµo ®©u? nh thÕ nµo? - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa theo nh©n vËt - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa vµo cèt truyÖn. chÝnh lµ g×? Dïng lêi v¨n cña m×nh giíi thiÖu mét c¸ch ng¾n gän néi dung chÝnh bao gåm sù viÖc tiªu biÓu vµ nh©n vËt quan träng cña mét t¸c phÈm nào đó. - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù theo nh©n vËt chÝnh lµ viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c¸ch ng¾n gän nh÷ng sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó. - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù theo nh©n vËt chÝnh lµ viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c¸ch ng¾n gän nh÷ng sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó. + Nh©n vËt v¨n häc lµ h×nh tîng con ngêi. Còng cã thÓ loµi vËt hay c©y cá. + Nh©n vËt cã tªn tuæi lai lÞch râ rµng, cã ngoại hình, có hành động tình cảm và có mối quan hÖ víi nh©n vËt kh¸c vµ tÊt c¶ béc lé qua diÔn biÕn cña cèt truyÖn. + Trong t¸c phÈm tù sù cã nhiÒu nh©n vËt. Ngêi ta chia ra nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô. + Xác định mục đích tóm tắt. + Đọc kĩ văn bản, xác định đợc nhân vật - Muèn tãm t¾t chuyÖn cña nh©n vËt chÝnh ta chÝnh, mèi quan hÖ cña nh©n vËt chÝnh víi c¸c ph¶i thùc hiÖn nh÷ng viÖc lµm cô thÓ nµo? nh©n vËt kh¸c vµ diÔn biÕn cña c¸c sù viÖc trong cèt truyÖn. + ViÕt v¨n b¶n b»ng lêi v¨n cña m×nh. §Ó kh¾c ho¹ nh©n vËt cã thÓ trÝch dÉn nguyªn v¨n mét sè tõ ng÷, c©u v¨n trong t¸c phÈm. III. LuyÖn tËp.

(63) 1.Học sinh đọc hai văn bản một và hai ở SGK a. Xác định phần tóm tắt ở văn bản một và hai cã g× kh¸c nhau.. - Tãm t¾t phÇn mét cña cèt truyÖn tõ lóc chàng Trơng đi đánh giặc trở về, với một vài lêi kh¸i qu¸t. - Văn bản hai ghi chép tài liệu nhằm để minh hoạ một ý kiến. Mục đích của văn bản một là lµm râ cèt truyÖn. ë v¨n b¶n mét lµ dùa theo c¸c sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt chÝnh vµ diÔn biÕn sù viÖc b. Cách tóm tắt ở văn bản một và hai khác đó. ở văn bản hai là tóm tắt dựa theo diễn nhau nh thÕ nµo? biÕn cña cèt truyÖn cã dÉn nguyªn v¨n c©u nãi của đứa bé. 2. Tãm t¾t truyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng Thuû. a. Tãm t¾t truyÖn dùa theo nh©n vËt An D¬ng V¬ng.. b. Tãm t¾t truyÖn dùa theo nh©n vËt MÞ Ch©u.. TiÕt 40. - An D¬ng V¬ng x©y loa thµnh cø gÇn xong lµ lại đổ. Mãi sau nhà vua đợc thần Rùa Vàng gióp trõ yªu qu¸i míi x©y xong thµnh. Rïa vàng còn cho An Dơng Vơng chiếc vuốt để lµm lÉy ná b¾n mét ph¸t chÕt hµng v¹n tªn giÆc. TriÖu §µ thua. Kh«ng bao l©u, §µ cÇu hôn để con trai là Trọng Thuỷ lấy Mị Châu, con g¸i An D¬ng V¬ng mang ná thÇn ra b¾n kh«ng thÊy linh nghiÖm bÌn cïng MÞ Ch©u ch¹y trèn ra phÝa biÓn. Nhµ vua cÇu cøu thÇn Rïa Vµng. Rïa Vµng hiÖn lªn thÐt lín: “KÎ ngồi sau lng nhà vua chính là giặc đó”. Vua hiểu ra liền rút gơm chém Mị Châu. Sau đó, nhµ vua cÇm sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng xuèng thuû phñ. - MÞ Ch©u lµ con g¸i An D¬ng V¬ng. Vua cha nhờ thần Rùa Vàng xây đợc thành và chế nỏ thần. Mị Châu đợc vua cha gả cho Trọng Thuỷ là con trai của Triệu Đà. Trọng Thuỷ đỗ vợ tìm cách đánh tráo nỏ thần mang về nớc. Triệu Đà cất quân đánh Âu Lạc. Nỏ thần không linh nghiệm, quân Âu Lạc thua. Mị Châu đợc vua cha cho ngåi sau ngùa ch¹y vÒ ph¬ng Nam. Mị Châu rắc những chiếc lông ngỗng dọc đờng làm dấu cho Trọng Thuỷ. Thần Rùa Vàng hiÖn lªn b¸o cho nhµ vua biÕt MÞ Ch©u lµ giÆc. Tríc khi bÞ chÐm, MÞ Ch©u khÊn nÕu cã lßng ph¶n nghÞch vua cha th× chÕt ®i sÏ biÕn thµnh h¹t bôi, nÕu mét lßng trung hiÕu mµ bÞ ngêi đời lừa dối thì chết đi sẽ biến thành Châu Ngäc. MÞ Ch©u chÕt, m¸u ch¶y xuèng níc loµi trai biÓn ¨n ph¶i lËp tøc biÕn thµnh h¹t ch©u.. Ngµy so¹n 23 / 11 / 2009 Bµi viÕt sè 3: V¨n b¶n tù sù (Lµm ë nhµ). I. đề bài kham khảo §Ò 1: C©y lau chøng kiÕn viÖc nµng Vò N¬ng ngåi bªn bê Hoµng Giang than thë mét mình rồi tự vẫn. Viết văn bản kể lại câu chuyện đó theo ngôi thứ nhất hoặc ngôi thứ ba (mở rộng truyÖn ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷). Đề 2: Hãy hoá thân vào những que diêm để kể lại câu chuyện theo diễn biến và kết thúc truyÖn ng¾n C« bÐ b¸n diªm cña An- ®Ðc- xen (hoÆc diÔn biÕn sù viÖc t¬ng tù nhng cã kÕt thóc kh¸c). Đề 3: “Tôi tên là Oanh Liệt. Cái tên này cậu chủ đặt cho tôi nhờ những trận đấu oanh liệt của tôi trên các sới chọi trong làng. Vậy mà giờ đây, cậu chủ bỏ rơi tôi để chạy theo những trß ch¬i míi…” Dùa theo nh÷ng lêi t©m sù trªn, anh (chÞ) h·y viÕt mét truyÖn ng¾n theo ng«i kÓ thø nhÊt kÓ vÒ sè phËn vµ nçi niÒm cña mét con gµ chäi bÞ bá r¬i. Đề 4: Sáng tác một truyện ngắn (đề tài tự chọn mang ý nghĩa xã hội) có tác dụng thiết thực đối với tuổi trẻ hiện nay. II. Híng dÉn chung.

(64) 1. Suy nghĩ kĩ về đề tài mà mình sẽ viết, sao cho thể hiện đợc câu chuyện với ý nghĩa s©u s¾c nhÊt. Dù kiÕn cèt truyÖn cho bµi v¨n. 2. LËp dµn ý cho bµi v¨n (tr×nh bµy c¸c sù viÖc, chi tiÕt theo bè côc ba phÇn), cã thÓ viÕt nh¸p ®o¹n Më bµi, ®o¹n kÓ mét sù viÖc quan träng vµ ®o¹n KÕt bµi. 3. Nên tập trung để viết liền mạch. Viết xong cần đọc lại để bổ sung, sửa chữa ý, đoạn, c©u, dïng tõ, chÝnh t¶… III. Gợi ý cách làm một số đề bài cụ thể 1. §Ò 1 Đây là để mở rộng sự việc và ý nghĩa của truyện Chuyện ngời con gái Nam Xơng. Để yªu cÇu kÓ chuyÖn díi c¸i nh×n cña mét c©y lau (giäng kÓ ë ng«i thø nhÊt hoÆc ng«i thø ba). V× vËy tríc tiªn ngêi kÓ (ng«i thø 3) hoÆc chÝnh “nh©n vËt” c©y lau ph¶i tëng tîng ra hoµn c¶nh gÆp gỡ với nhân vật Vũ Nơng (thời gian, khung cảnh bờ sông Hoàng Giang…) để kết cấu thành phần néi dung cña më bµi (giíi thiÖu gîi më c©u chuyÖn). PhÇn th©n bµi cã thÓ cã c¸c chi tiÕt, sù viÖc sau: - T©m tr¹ng cña Vò N¬ng khi ra bÕn bê s«ng (nµng khãc, khu«n mÆt rÇu rÜ vµ v« cïng tuyÖt väng…) - Nµng than thë (V× bÞ nghi oan nh thÕ nµo? T×nh c¶m nµng dµnh cho chång vµ con ra sao?) - Nàng mong ớc (nói với đất trời: Nếu lòng thuỷ chung son sắt thì khi chết mong có ngày đợc giải nỗi oan). - Vò n¬ng trÉm m×nh. PhÇn kÕt cña c©u chuyÖn: C©y lau buån vµ th¬ng xãt khi nh×n Vò N¬ng trÉm m×nh xuèng dßng s«ng. §Ò 2: Đây là đề kể chuyện sáng tạo nhng dựa trên một cốt truyện đã có sẵn rồi. Điều quan trọng là ngời viết phải đóng vai que diêm thay tác giả kể lại truyện này. Kiểu đề này học sinh đã đợc làm quen nhiều lần vì vậy học sinh có thể tự làm. Có thể thay kết thúc khác nh sau: Cô bé bán diêm đợc thợng đế thơng tình cho trở về hạ giới sống trong hạnh phúc và giàu có. §Ò 3: Với đề này, phần thân bài cần đáp ứng đợc các ý sau: - Cuéc sèng cña con gµ chäi (gµ chäi tù kÓ chuyÖn m×nh). + Lúc nhỏ sinh ra trong một gia đình nh thế nào? (bố mẹ, các anh em) + §îc cËu chñ mua vÒ ra sao? + CËu chñ ch¨m sãc thÕ nµo? + Hµng ngµy niÒm vui nçi buån g¾n víi nh÷ng cuéc chiÕn ra sao? (vui mõng h·nh diÖn tríc mçi chiÕn th¾ng; ®au ®iÕng, buån rÇu khi thÊt trËn). - Nçi t©m sù: + Hạnh phúc và hãnh diện khi có một cuộc đời dạn dày kinh nghiệm chiến trờng. + Buồn vì cậu chủ mải chơi với những trò chơi mới. Cậu đã lãng quên mình. §Ò 4: §©y lµ mét bµi s¸ng t¹o nh»m ph¸t huy n¨ng lùc bÈm sinh cña mçi ngêi. H·y thö viÕt Ýt nhất một lần với một kỉ niệm hay một câu chuyện ấn tợng nào đó gần gũi và sâu sắc nhất. Hãy bắt đầu bằng việc dựng nên cốt truyện, xác định các nhân vật, tình tiết, sự việc …Sau đó triển khai viÕt tõng ®o¹n trong truyÖn ng¾n cña m×nh. TiÕt 40. Ngµy so¹n 23/11 / 2009 Nhµn NguyÔn BØnh Khiªm. a. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Cảm nhận đợc vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ. 2. Hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm. 3. Biết cách đọc bài thơ giàu triết lí. b. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. d. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi..

(65) Sống gần trọn thế kỉ XVI (1491- 1585), Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chứng kiến biết bao điều bất công ngang trái, thối nát của các triều đại phong kiến Việt Nam Lê, Mạc, Trịnh. Xót xa hơn ông thấy sự băng hoại của đạo đức con ngời: - Còn bạc còn tiền còn đệ tử HÕt c¬m hÕt rîu hÕt «ng t«i - Thớt có tanh tao ruồi đậu đến Gang kh«ng mËt mì kiÕn bß chi §êi nµy nh÷ng träng ngêi nhiÒu cña Bằng đến tay không kẻ ai vì Khi lµm quan «ng v¹ch téi bän gian thÇn, d©ng sí xin vua chÐm mêi t¸m tªn léng thÇn. Vua kh«ng nghe, «ng c¸o quan vÒ sèng t¹i quª nhµ víi triÕt lÝ: “§Ó mét ngµy lµ tiªn mét ngµy” §Ó hiÓu quan niÖm sèng nhµn cña NguyÔn BØnh Khiªm nh thÕ nµo, ta t×m hiÓu bµi th¬ Nhµn cña «ng. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt (H/S đọc phần tiểu dẫn) I. §äc- tim hiÓuv¨n b¶n - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi 1. TiÓu dÉn dung g×? + VÒ nguån gèc + Về quá trình trởng thành của - Phần tiểu dẫn SGK trình bày sơ lợc về cuộc đời và sự nghiÖp cña NguyÔn BØnh Khiªm. NguyÔn BØnh Khiªm. + Nguån gèc: Sinh 1491 mÊt 1585. Quª ë lµng Trung Am nay thuéc x· LÝ Häc huyÖn VÜnh B¶o, ngo¹i thµnh H¶i Phßng. + Qu¸ tr×nh trëng thµnh: §ç Tr¹ng nguyªn n¨m 1535 (44 tuæi) lµm quan díi triÒu M¹c. ¤ng d©ng sí chÐm 18 tên lộng thần không đợc nhà vua chấp nhận, ông c¸o quan vÒ quª, lËp Am B¹ch V©n d¹y häc. Häc trß cã nhiÒu ngêi næi tiÕng nh: NguyÔn Hµng, NguyÔn Dữ, Phùng Khắc Khoan. Ông đợc đời suy tôn là Tuyết Giang Phu Tö (Ngêi thÇy s«ng tuyÕt): Vua M¹c, chóa Trịnh nhiều lần đến hỏi ông, ông đều mách bảo, với mục đích hạn chế chiến tranh chết chóc. Ông nói với nhµ M¹c khi chiÕn tranh Lª- M¹c x¶y ra: “Cao B»ng tuy đất thiếu nhng vẫn trụ đợc vài đời”. Ông đợc nhà M¹c phong tíc Tr×nh Quèc C«ng. Trong d©n gian vÉn gọi là Trạng Trình vì ông có nói nhiều việc đời thành + VÒ sù nghiÖp v¨n ch¬ng cña NguyÔn sù thËt (ngêi ta gäi lµ nh÷ng c©u sÊm ng÷). + Sù nghiÖp v¨n ch¬ng: BØnh Khiªm. Ông để lại 700 bài thơ chữ Hán trong “Bạch Vân am thi tËp” vµ 170 bµi th¬ ch÷ N«m trong “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”. + Néi dung th¬ NguyÔn BØnh Khiªm mang ®Ëm chÊt triÕt lÝ gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ cña kÎ sÜ, thó thanh nhàn. Đồng thời phê phán thói đời đen bạc trong xã héi. (H/ S đọc SGK) GV luyện đọc. 2. V¨n b¶n + VÞ trÝ cña bµi th¬. + Gi¶i nghÜa tõ. - Theo anh (chÞ) bµi th¬ cã bè côc nh - VÞ trÝ trÝch trong tËp “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”. - Gi¶i nghÜa theo (SGK). thÕ nµo? - Th¬ §êng thêng cã bè côc: + 2/2/2/2 bốn cặp câu (đề, thực, luận, kết). + 4/4 (Bèn c©u trªn, bèn c©u díi). + 2/4/2. - Chủ đề bài thơ Bµi th¬ cã bè côc 2/4/2. - Bµi th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n: Kh«ng vÊt v¶, kh«ng quan quan t©m tíi x· héi, chØ lo an nhµn cña b¶n th©n. Hoµ hîp víi tù nhiªn, l¸nh xa quyền quý để giữ cốt cách thanh cao. II. §äc- hiÓu 1. Hai c©u th¬ ®Çu Néi dung cña hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn - Hai c©u th¬ ®Çu: hoµn c¶nh, t©m tr¹ng t¸c gi¶ nh thÕ “Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©u nµo? C¸ch dïng sè tõ vµ nhÞp ®iÖu cã Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”.

(66) gì đáng chú ý?. Mai, cuốc: dụng cụ đào xới đất. Cần câu dùng để bắt c¸. Th¬ thÈn dÇu ai: dï ai cã c¸ch vui thó nµo còng, ta cø th¬ thÈn theo c¸ch sèng cña ta. Hai c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n. §ã lµ sèng kh«ng vÊt v¶, cùc nhäc. NhÞp ®iÖu 2/2/1/2 ë c©u th¬ ®Çu diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong nh÷ng viÖc hµng ngµy (lao động, vui chơi). Ba chữ “một” trong câu thơ để thÊy nhu cÇu cuéc sèng cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang thËt khiªm tèn, b×nh dÞ. - Hai tiÕng th¬ thÈn gîi ra tr¹ng th¸i th¶nh th¬i cña - Hai tiÕng “th¬ thÈn” cïng víi “DÉu con ngêi. §ã lµ mét con ngêi v« sù trong lßng kh«ng ai vui thó nµo” gîi ra ý g×? bËn chót c¬ mu, tù dôc. MÊy tiÕng “dÇu ai vui thó nµo” thÓ hiÖn kh«ng bËn t©m tíi lèi sèng bon chen, chạy đua với danh lợi, khẳng định lối sống của mình đã chọn. Đó là lối sống không vất vả, không cực nhọc. 2. Bèn c©u th¬ tiÕp - Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn: Kh«ng quan t©m tíi x· héi chØ lo an nhµn cña b¶n th©n sèng hoµ hîp v¬i tù nhiªn. - Hai tiếng “ta dại”, “ngời khôn” khẳng định phơng ch©m sèng cña t¸c gi¶, pha chót mØa mai víi ngêi kh¸c. Ta d¹i cã nghÜa lµ ta ngu d¹i. §©y lµ ngu d¹i cña bậc đại trí. Ngời xa có câu “Đại trí nh ngu” nghĩa là ngêi cã trÝ tuÖ lín thêng kh«ng khoe khoang, bÒ ngoµi xem rất vụng về, dại dột. Cho nên khi nói ta đại cũng là thể hiện nhà thơ rất kiêu ngạo với cuộc đời. + Tìm nơi: “vắng vẻ” không phải là xa lánh cuộc đời mà tìm nơi mình thích thú đợc sống thoải mái, an toµn. + “Chèn lao xao” lµ chèn vô lîi, giµnh giËt h¨m h¹i lÉn nhau. Râ rµng NguyÔn BØnh Khiªm cho c¸ch sèng nhµn nh· lµ xa l¸nh kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ quan t©m tíi b¶n th©n. §Æc biÖt sèng hoµ nhËp víi thiªn nhiªn. “Thu ăn măng trúc, đông ăn giá, Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” NhÞp th¬ cña hai c©u lµ 1/3/1/2. NhÞp mét nhÊn m¹nh vào các mùa trong năm ăn, tắm đều thích thú, mùa nµo thøc Êy. C¸ch sèng nhµn lµ hoµ hîp víi thiªn nhiªn. - Măng trúc, giá, hồ sen, ao tất cả đều rất gần gũi với cuộc sống lao động đời thờng. Đó là cuộc sống quê - Các sinh vật trong sinh hoạt có gì mùa chất phác, sinh hoạt rất đạm bạc. Cho dù sinh đáng chú ý. Hai câu thơ cho thấy cuộc hoạt ấy còn khổ cực, thiếu thốn nhng đó là thú nhàn, sèng NguyÔn BØnh Khiªm nh thÕ nµo? lµ cuéc sèng hoµ hîp víi tù nhiªn cña con ngêi. Tõ trong cuộc sống nhàn tản ấy đã toả sáng nhân cách. (H/S đọc) - Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn néi dung g×? - Em hãy phân tích 4 câu thơ này để làm rõ nội dung trên đây đã xác định? (c©u hái 2). (H/S đọc SGK) - Néi dung cña hai c©u th¬ cuèi?. 3. Hai c©u th¬ cuèi - Hai c©u th¬ cuèi mîn ®iÓn tÝch xa song tÝnh chÊt bi quan cña ®iÓn tÝch mê ®i mµ næi lªn ý nghÜa coi thêng phú quý. Lại một lần nữa, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tìm lèi sèng cho riªng m×nh. Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.. III. Cñng cè: - Nắm đợc những nội dung đã hoc - LuyÖn tËp phÇn bµi tËp n©ng cao. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------TiÕt 41. Ngµy so¹n 25/ 11 / 2009 đọc “tiểu thanh kí” (§éc tiÓu thanh kÝ) A. Môc tiªu bµi häc. NguyÔn Du.

(67) Gióp HS: 1. Cảm nhận đợc tâm sự xót thơng, day dứt của Nguyễn Du đối với nỗi oan của những ngời tài hoa. Đây cũng là đề tài mà Nguyễn Du đặc biệt quan tâm. 2. Thấy đợc nghệ thuật của bài thơ nhất là ngôn ngữ, hình ảnh hàm súc cùng với vận dông s¸ng t¹o lèi kÕt cÊu th¬ §êng. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Từ tiếng thơ “rng rng” khi viết về cô Cầm, ng ời đàn bà gẩy đàn ở Long Thành đến Đạm Tiên, Thuý Kiều, dờng nh mọi nỗi đau khổ của cuộc đời trong xã hội cũ. Nguyễn Du dành sự chia sẻ và cảm thông cho ngời phụ nữ. Trong cuộc đời và số phận bất hạnh ấy, ta không thể quên Tiểu Thanh sống các Nguyễn Du trên ba trăm năm. Nguyễn Du đã tìm thấy tiếng nói đồng cảm với cuộc đời của nàng. Để thấy đợc tấm lòng ấy của Nguyễn Du nh thế nào, ta tìm hiểu bài th¬ “§éc TiÓu Thanh kÝ”. Hoạt động của GV và HS. Yêu cầu cần đạt I. §äc- t×m hiÓu (H/S đọc phần tiểu dẫn) 1. TiÓu dÉn - Tiểu Thanh là ai? Có cuộc đời, số phận 1.Vài nét về Tiểu Thanh: nh thÕ nµo? - Tiểu Thanh :1594 – 1612, họ Phïng, sống vào đời nhà Minh, ngêi Qu¶ng L¨ng, tØnh Giang T«, Trung Quèc, - -Là người nhan sắc, tài hoa. + Cuộc đời Ðo le, bị h·m h¹i,chết trẻ. + Khi chết để lại phần di cảo thơ do ngời nhà su tập lại, gäi lµ phÇn d. 2. VÒ bµi th¬: - GiảI thích nhan đề của bài thơ? - Bài thơ đợc rút từ tập “Thanh Hiên thi tập”. - Có hai cách hiểu về nhan đề: + §äc nh÷ng nh÷ng bµi th¬ cßn sãt l¹i cña nµng TiÓu Thanh. + Đọc tập truyện viết về cuộc đời, số phận nàng Tiểu Thanh - (H/S đọc văn bản) 2. V¨n b¶n - Thầy sửa cách đọc * 4 c©u trªn vµ 4 c©u díi 4/4. - Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã + §Ò, thùc, luËn, kÕt (2/2/2/2). a. Bè côc bµi th¬ nh thÕ nµo? II. §äc- hiÓu 1. Hai c©u ®Çu - Đối tợng nào đợc đề cập ở hai câu thơ - Câu thơ đầu là một cảm nhận trực tiếp của tác giả ®Çu? về cảnh đẹp Tây Hồ trong sự đối lập giữa quá khứ và - T©y Hå xa vµ nay cã g× kh¸c nhau? hiÖn t¹i: + Qu¸ khø : lµ vên hoa rùc rì, huy hoµng, n¬i hiÖn hữ của vẻ đẹp. + HiÖn t¹i chØ cßn lµ gß hoang tµn lôi, hoang phÕ, - Từ sự biến đổi của vơng hoa Tây hồ mọi vẻ đẹp xa tan biến. nhà thơ gợi cho ta liên tởng tới sự biến - Từ cảnh đẹp TH, bài thơ gợi liên tởng tới : + Quy luật biến đổi của cảnh vật trong dòng chảy đổi nào? thêi gian . - Nếu câu thơ đầu là sự khái quát quy + Số phận hẩm hiu, ngắn ngủi của cái đẹp. luËt chung th× ë c©u th¬ thø hai nhµ th¬ đa ngời đọc đến với một cá thể điển hình- cuộc đời TT. - Hai chữ “ độc điếu” cho em hiểu gì về t©m tr¹ng cña ND khi viÕng TT? - Độc điếu: đọc một mình, vừa đọc vừa klhãc..

(68) - Khi xa TT sống trên Cô Sơn và chết có - Hai câu thơ đã đa ngời đọc đến với một cuộc tơng một mình. Còn giờ đây ND viếng nàng phùng kỳ lạ, đó là cuộc gặp gỡ giữa hai tâm hồn cô còng chØ cã mét m×nh.. đơn. Cuộc gặp gỡ vợt qua rào cản của không gian và thêi gian. 2. Hai c©u thùc : - Cuộc đời TT đợc ND tái hiện qua nh÷ng h×nh ¶nh nµo? -Son phÊn vµ v¨n ch¬ng biÓu tîng cho - Son phÊn : biÓu tîng cho nhan s¾c cña TT, cho những giá trị đẹp, cho cái đẹp nói chung. ®iÒu g×? - V¨n ch¬ng : biÓu tîng cho tµi n¨ng, t©m hån, trÝ tuÖ cña TT nãi riªng vµ tµi n¨ng, kh¸t väng cña con ngêi - Thông qua 2 hình ảnh đó, em hiểu gì nói chung. - Bi kÞch cña TT lµ bi kÞch cña ngêi phô n÷ cã nhan về cuộc đời bất hạnh của TT? s¾c, cã tµi n¨ng nhng bÞ kÎ xÊu h·m h¹i. - Nhng nÕu c¸i chÕt sÏ chÊm døt sè phận của TT ở đó thì có lẽ ND sẽ không có cơ hội để biết đến nàng. Son phấn chô rồi vẫn hận, văn chơng đốt rồi còn v¬ng. Son phÊn vµ v¨n ch¬ng vèn v« hình nhng ND lạ thổi hồn cho chúng để råi chóng còng biÕt ®au, biÕt hËn khi bÞ vïi dËp. TT chÕt nhng linh hån cña nµng vẫn đau đớn vì tiếp tục bị trả thù, TT - Nh vậy nói “son phấn có thần” và văn chơng có chết nhng nhan sắc và tài năng của nàng mệnh là để khảng định rằng TT chỉ tàn lụi về thể không hề bị ngời đời lãng quên, vẫn xác, còn nhan sắc, tài năng của TT là sự bất tử => khiến bao ngời phảI thơng xót ngậm đồng thời khẳng định sự vĩnh hằng của cái đẹp , tài n¨ng vµ kh¸t väng cña con ngêi ngïi. - Em hiÓu thÕ nµo lµ kim cæ hËn sù? §ã lµ nçi oan cña ai? - Nh vậy từ nỗi oan của TT, ND đã nhìn rộng ra nỗi oan ức của nhân thế để thấy r»ng hiÖn tîng TT kh«ng ph¶I chØ lµ mét hiÖn tîng duy nhÊt mµ lµ mét quy luật chung của muôn đời. - Ngêi xa quan niÖm trêi vèn lµ lùc lîng thÇn uy tèi cao, thiªn mÖnh lµ v« cïng thiªng liªng. VËy t¹i sao nçi uÊt hËn cña những ngời nh TT mà đến cả trời cũng không lí giải đợc ? - ND đã từng nhiều lầ than thở về định mÖnh cña nh÷ng giai nh©n ®a tru©n, tµi tö ®a cïng : + Ch÷ tµi ch÷ mÖnh khÐo lµ ghÐt nhau. + Tài tình chi lắm cho trờ đát ghen. + Ch÷ tµi liÒn víi ch÷ tai mét vÇn. + Chém cha cái số hoa đào Gì ra råi l¹i buéc vµo nh ch¬i ND tin vào thuyết tài mệnh tơng đố. Ông đã nhìn nỗi oan của TT bằng quan niÖm Êy. Cho nªn «ng hiÓu r»ng nçi ®au ấy, oan ức đờng ấy không thể hỏi và tr«ng cËy vµo ®©u.. 3. Hai c©u luËn : - Cổ kim hận sự : nỗi hận từ xa đến nay, nỗi oan của muôn đời và muôn ngời. Cụm từ này trớc hết là dành để nói về nỗi oan của Tiểu Thanh nhng còn là để nói về nỗi oan của biết bao nhiêu kẻ khác từ xa đến nay cã sè phËn gièng nh TT.. - Đó không chỉ là nỗi oan bất chợt mà chính là định mệnh mà trời đã an bài sẵn cho những kẻ có tài, có s¾c.. - Em hiÓu thÕ nµo lµ phong vËn kú - Phong vËn kú oan: nçi oan l¹ lïng cña kÎ phong oan ? - Nçi oan cña TT vµ nh÷ng kÎ phong nh·. nh· l¹ lïng nh thÕ nµo? - L¹ lïng bëi 2 lÝ do: + Những kẻ có tài có sắc xứng đáng đợc hởng hạnh phúc nhng số phận lại oan nghiÖt. + KÎ mang nã l¹i chÝnh lµ ngêi lµm ra nã. - Nhµ th¬ tù nhËn m×nh lµ ngêi cã cïng c¶nh ngé víi => Nhà thơ đã nhập thân vào cảnh ngộ của TT để -Vì sao Nguyễn Du đồng cảm với số TT. thÊu hiểu bất hạnh của nàng. Sự cảm thông đã đạt phËn cña TiÓu Thanh ?.

(69) - ND còng lµ mét tµi tö ®a cïng, cã sè phËn long ®ong, lËn ®Ën. Sinh ra trong một gia đình đại quý tộc sa sút, có dòng dâi thÕ phiÖt tr©m anh, cã kh¸t väng vµ hoµi b·o lín nhng l¹i ph¶i sèng triÒn miên trong buồn chán, nghèo đói, ốm ®au vµ bÖnh tËt. Må c«i tõ bÐ, sèng cïng ngêi anh cïng cha kh¸c mÑ, lu l¹c kh¾p n¬i: Hµ TÜnh, Th¸I Nguyªn, Th¸I B×nh…Sù tõng tr¶i trong hoµn c¶nh sống khắc nghiệt đã khiến ông dễ dàng đồng cảm với cảnh ngộ của những ngời bÊt h¹nh. §©u ph¶I chØ cã m×nh TT, «ng đã khóc thơng cho biết bao kiếp ngời tài hoa b¹c mÖnh: §¹m Tiªn, Thuý KiÒu, cô Cầm…Ông đã thấu hiểu cảnh ngộ TT tõ chÝnh sù tr¶I nghiÖm thÊm thÝa trong cuộc đời mình. - 300 n¨m chØ lµ mét con sè phiÕm chØ, ND sèng c¸ch TT chØ cã h¬n 100 n¨m. - V× sao ND kh«ng xng tªn thËt mµ xng bót hiÖu TN? - Chọn đáp án đúng nhất trong các đáp ¸n díi ®©y: a. §ã chØ lµ mét c¸h xng h« ngÉu nhiªn. b. Vì cáI tên ND vốn đơn điệu, không sang träng b»ng tªn ch÷ TN. c. V× t¸c gi¶ muèn béc b¹ch víi hËu thÕ trong t c¸ch nhµ th¬, mét nghÖ sÜ, mét c¸i t«i c¸ nh©n. d, Cả 3 đáp án trên. - Văn vốn là ngời. CáI tên TN đa ta đến víi mét nhµ th¬ chøa kh«ng ph¶I mét «ng quan, mét kÎ tÇm thêng. - C©u hái: Víi t c¸ch mét nhµ th¬, Nguyễn Du đã tâm sự với hậu thế điều g×? - C©u hái: theo em NguyÔn Du cã t×m đợc ngời đồng cảm với mình không? - Không cần đến 300 năm, sau hơn 1 thế kỷ, đã có nhiều tấm lòng đồng cảm, dång ®iÑu cña hËu thÕ híng vÒ ND : _ Tè H÷u: Ng×n n¨m sau nhí ND TiÕng th¬ng nh tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy. - Huy CËn: Ba tr¨m n¨m tÝnh cha ®Çy nöa Cả cuộc đời nay hiểu Nguyễn Du - N¨m 1965, ViÖt Nam long träng kØ niÖm hai tr¨m n¨m ngµy sinh cña NguyÔn Du. Còng nh÷ng ngµy nµy, Héi đồng hoà bình thế giới đã công nhận NguyÔn Du lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. - Em hiÓu c©u th¬ nµy nh thÕ nµo?. đến sâu sắc, tri âm, hiểu ngời mà nh hiểu mình.. 4. Hai c©u kÕt: - Xng bót hiÖu TN v× t¸c gi¶ muèn béc b¹ch víi hËu thÕ trong t c¸ch nhµ th¬, mét nghÖ sÜ, mét c¸i t«i c¸ nh©n.. - Nhà thơ khao khát có đợc sự đồng cảm, đồng điệu, tri âm của hậu thế. Câu hỏi vang lên đau đớn và kh¾c kho¶i. §©y lµ bøc th ngá thiÕt tha mµ nhµ th¬ gửi đời sau.. - Cã thÓ xem hai c©u kÕt cßn lµ mét sù dù c¶m, mét lêi tiªn tri dµnh cho hËu thÕ. NguyÔn Du dù c¶m r»ng sÏ cßn nh÷ng kiÕp ngêi tµi hoa b¹c mÖnh khãc th¬ng cho nhau.. III. KÕt luËn: - Bài thơ là tiếng lòng đồng cảm sâu sắc của nhà thơ dành cho những kiếp tài hoa bạc mệnh, đặc biệt là ngêi phô n÷ trong x· héi cò. - Bµi th¬ gióp ta hiÓu thªm nÐt míi mÎ trong chñ nghĩa nhân đạo của Nguyễn Du: không chỉ quan tâm tới những ngời dân đói cơm rách áo mà còn quan tâm đến thân phận của những ngời làm ra những giá trị văn hoá tinh thần cao đẹp nhng bị xã hội đối xử bất công. - Tài thơ Nguyễn Du đợc thể hiện qua những câu thơ có bố cục chặt chẽ, đăng đối, ngôn ngữ hàm súc,.

(70) giµu søc gîi.. III. Cñng cè. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------. Ngµy so¹n TiÕt 42. 25/11 / 2009 Phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t (TiÕp theo). Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt II. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt và - Nhắc lại để học sinh nhớ đoạn hội thoại trong SGK §Æc biÖt qua thùc tiÔn giao tiÕp b»ng lêi nãi hµng các đặc trng cơ bản (H/S đọc SGK) ngày ta rút ra những đặc trng của phong cách ngôn ng÷ sinh ho¹t. - Tính cụ thể đợc biểu hiện nh thế nào - Tính cụ thể đợc biểu hiện qua hội thoại: + Có địa điểm và thời gian (buổi tra khu tập thể) qua héi tho¹i? + Cã ngêi nãi (tÊt c¶). + Cã ngêi nghe. + Có đích tới cụ thể. + Có cách diễn đạt cụ thể. (H/S đọc SGK) => Cô thÓ vÒ hoµn c¶nh, con ngêi, c¸ch nãi n¨ng, tõ ngữ, diễn đạt… - Tính cảm xúc đợc thể hiện nh thế nào? - Tính cảm xúc đợc thể hiện: a. Lời nói đều biểu hiện thái độ, tình cảm qua giọng ®iÖu. (Th©n mËt, qu¸t n¹t hay yªu th¬ng tr×u mÕn, giôc gi·) b. KhÈu ng÷ t¨ng thªm c¶m xóc râ rÖt. (g×, gím, l¹ch bµ l¹ch b¹ch, chÕt th«i). c. Lo¹i c©u giµu s¾c th¸i biÓu c¶m (c¶m th¸n, cÇu - Tính cụ thể đợc thể hiện nh thế nào? khiến, gọi, đáp trách mắng). - Mçi ngêi cã giäng nãi kh¸c nhau. - Mçi ngêi cã thãi quen dïng tõ kh¸c nhau. - Lêi nãi lµ vÎ mÆt thø hai cña con ngêi III. Cñng cè III. LuyÖn tËp (H/S đọc đoạn Nhật kí của Đặng Thùy - Chép lại phần ghi nhớ (SGK) - Nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ Tr©m- SGK) a. Những từ nào, kiểu câu cách diễn đạt + Thăm bệnh nhân giữa đêm khuya trở về trong đoạn nhật kí thể hiện đặc trng + Về phòng thao thức không ngủ. chÝnh cô thÓ. + Kh«ng gian rõng im lÆng. + Đôi mắt nhìn qua bóng đêm. . Thấy viễn cảnh tơi đẹp. . Sống giữa tình thơng trên đất Đức Phổ. . C¶nh chia li, c¶nh ®au buån. Với từ ngữ diễn đạt có hoàn cảnh, công việc, suy nghÜ riªng cña §Æng Thuú Tr©m. b. Ghi nhËt kÝ cã lîi g× cho sù ph¸t triÓn - Nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn c¸ch ghi nhËt kÝ. ng«n ng÷ c¸ nh©n? - Kiểu diễn đạt: Nói với riêng mình - Ghi nhËt kÝ cã lîi cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ c¸ nh©n: + T×m tßi tõ ng÷ thÓ hiÖn sù viÖc, t×nh c¶m cô thÓ. + Tìm tòi từ ngữ để diễn đạt đúng với phong cách ghi 2. (H/S đọc những câu ca dao SGK) nhật kí viết ngắn gọn mà đầy đủ. a. DÊu hiÖu cña phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t? - Xng h« m×nh, ta (thÓ hiÖn t×nh c¶m) - Béc lé cô thÓ: Nçi nhí (§Æc trng t×nh c¶m) - Hình ảnh con ngời (đối tợng nhớ): Hàm răng C©u ca dao thø hai: - §èi tîng giao tiÕp: C« yÕm th¾m - Ngêi nãi: Chµng trai n«ng d©n - Néi dung nãi: CÇu khiÕn- l¹i ®©y.

(71) - Công việc: Đập đất trồng cây 3. H/S đọc SGK - Lêi tá t×nh: §Æc trng t×nh c¶m - Đoạn đối thoại giữa Đăm Săn và dân - Đây là đoạn đối thoại giữa ngời nói là Đăm Săn. lµng m« pháng phong c¸ch ng«n ng÷ Ngêi nghe lµ t«i tí d©n lµng. Néi dung nãi rÊt cô thÓ: sinh ho¹t cã kh¸c, gi¶i thÝch v× sao? §¨m S¨n kªu gäi hä vÒ víi m×nh. D©n lµng nghe vµ đồng tình. Song nó có điểm khác không có dấu hiệu của khẩu ngữ. Đây là văn viết, đã là văn viết phải có sù lùa chän tõ ng÷, ph¸t huy søc m¹nh cña h×nh ¶nh vµ dÊu c©u. ë ®©y lµ dÊu “!” (dÊu c¶m). H×nh ¶nh “ngh×n chim sÎ, v¹n chim ngãi, phÝa B¾c mäc cá gÊu, phía nam đã mọc cà hoang). TiÕt 43. Ngµy so¹n 28/11/09 VËn níc (Quèc té) §ç Ph¸p ThuËn. a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Cảm nhận đợc vẻ đẹp của bài thơ, thể hiện quan niệm sống của một vị đại s. 2. Biết cách đọc bài thơ giàu triết lí. b. Hớng dẫn đọc thêm Hoạt động của GV và HS Hớng dẫn đọc thêm 1. “VËn níc nh m©y quÊn” So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶ ®iÒu g×?. Yêu cầu cần đạt - VËn níc lµ bµi th¬ cã tªn t¸c gi¶ sím nhÊt cña v¨n häc ViÖt Nam còng lµ bµi th¬ sím nhÊt vÒ kÕ s¸ch dùng níc l©u dµi. §©y lµ lêi tuyªn ng«n cña mét vÞ đại s. Bài thơ đợc sáng tác năm 981- 982. - So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶: HiÓu vÒ vËn níc rÊt s©u s¾c chø kh«ng l¹c quan dÔ d·i: “VËn níc nh m¸y quÊn” lµ vËn níc phô thuéc vµo nhiÒu quan hÖ ràng buộc. Vận nớc không thể tồn tại của một lực lợng có tính độc lập. Vận nớc không chỉ dựa vào một yếu tố để giữ đợc vận nớc phát triển dài lâu, thÞnh vîng. Tuy ph¸p s kh«ng nãi ra nhng ta hiÓu. - Có đờng lối trị quốc tốt, phù hợp. - Cã quan hÖ ngo¹i giao vµ c¸c níc l¸ng giÒng tèt. - Cã tiÒm n¨ng vÒ qu©n sù - Cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ. - Cã sù nhÊt trÝ cao gi÷a ngêi cÇm ®Çu víi mu«n d©n.. - T¸c gi¶ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t tëng trÞ nớc bày tỏ với nhà vua (ngời đứng đầu) làm thế nào 2. Tâm trạng tác giả trớc hoàn cảnh đất để giữ cho đất nớc yên tĩnh, vui vẻ, dân đợc an c lập nớc đợc thể hiện nh thế nào? nghiÖp. 3. HiÓu thÕ nµo lµ “V« vi…”. - V« tri lµ v« vi ph¸p cña nhµ PhËt. NghÜa lµ tõ bi bác ái. Điện các để chỉ triều đình, chỉ nhà vua. Cả c©u th¬ nªn hiÓu muèn gi÷ yªn vËn níc ph¸t triÓn thÞnh vîng nhµ vua ph¶i v« tri, ph¶i lµm nh÷ng g× thuËn víi tù nhiªn víi lßng ngêi. Theo nghÜa nhµ Phật làm cho mọi chúng sinh đợc yên vui, xoá bỏ mäi khæ n¹n cho hä. §ã lµ lo cho d©n. - Chèn chèn t¾t ®ao binh: nghÜa lµ n¬i n¬i kh«ng còn cảnh chém giết nữa, không còn chiến tranh, đất nớc thanh bình thì vận nớc, ngôi vua mới đợc bền v÷ng.. - Hai c©u ph¶n ¸nh truyÒn thèng yªu níc khao kh¸t nhân đạo hoà bình là nét đẹp truyền thống của dân 4. Hai c©u cuèi ph¶n ¸nh truyÒn thèng téc ViÖt Nam. tốt đẹp gì của dân tộc Việt Nam? - §©y lµ lêi nhµ s tr¶ lêi vua Lª §¹i Hµnh. Bµi th¬ 5. Cñng cè béc lé t tëng trÞ níc, c¸ch nh×n xa tr«ng réng cña.

(72) nhµ s.. Cã bÖnH b¶o mäi ngêi (C¸o tËt thÞ chóng) M·n Gi¸c thiÒn s Hoạt động của GV và HS Hớng dẫn đọc- hiểu 1. TiÓu dÉn C©u hái 1 - Bèn c©u th¬ ®Çu nãi lªn quy luËt nµo của tự nhiên, của đời ngời. Anh (chi)h·y ph©n tÝch bèn c©u th¬ ®Çu?. Yêu cầu cần đạt - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) ta cÇn n¾m v÷ng hai néi dung. + M·n gi¸c ThiÒn s (SGK) + Kệ: Thể văn Phật giáo dùng để truyền bá giáo lí đạo Phật. Kệ đợc viết bằng văn vần. Nhiều bài kệ cã gi¸ trÞ v¨n ch¬ng. - Diễn tả quy luật vận động biến đổi + Quy luật biến đổi của thiên nhiên + Quy luật biến đổi của đời ngời.. Câu 1 và 2 diễn tả quy luật biến đổi của thiên nhiên. Cây cối biến đổi theo thời tiết. Thông thờng mùa xuân đến hoa nở “xuân tới trăm hoa tơi”. Nhng bài th¬ nãi vÒ hoa rông tríc, hoa në sau. Ph¶i ch¨ng nhµ th¬ muèn nãi vÒ sù lu©n håi cña thiªn nhiªn. Hoa tµn råi hoa l¹i në. H×nh ¶nh xu©n vµ hoa mang đến cái đẹp, sự ấm áp tràn đầy sức sống của thời tiết vµ c©y cèi. - Câu 3 và 4 diễn tả quy luật biến đổi của đời ngời. Thêi gian sù viÖc qua ®i, con ngêi tr¶i theo n¨m th¸ng còng giµ ®i, con ngêi tr¶i theo n¨m th¸ng còng giµ ®i. M¸i ®Çu b¹c lµ tîng trng cho tuæi giµ. Đó là biểu hiện cụ thể nhất sự biến đổi của con ngời không luân hồi nh cây cối. Cuộc đời con ngời sẽ đi vÒ phÝa huû diÖt kh«ng hÒ cøu v·n. Con ngêi sÏ tiÕc nuèi, xãt xa. - ý th¬ sÏ kh¸c vµ hai quy luËt (sinh trëng, tuÇn - Nếu đảo vị trí câu thơ thứ hai lên câu 1 hoàn sẽ bị ảnh hởng). th× ý th¬ nh thÕ nµo? C©u 2: Hai c©u cuèi cã ph¶i lµ th¬ t¶ - Hai c©u cuèi kh«ng ph¶i t¶ thiªn nhiªn. V× xu©n thiên nhiên không? Câu đầu và cuối có tàn hoa rụng để chuyển sang mùa hè. Cành hoa mai mâu thuẫn không? Vì sao? Cảm nhận xuất hiện. Hoa mai chỉ nở vào cuối đông, đầu xuân. cña anh (chÞ) vÒ h×nh tîng cµnh mai Nªn kh«ng ph¶i lµ miªu t¶ thiªn nhiªn. C©u ®Çu vµ c©u cuèi m©u thuÉn. V×: Xu©n qua hoa rông hÕt vËy trong bµi th¬? nhµ th¬ vÉn thÊy “§õng tëng xu©n tµn hoa rông hÕt. §ªm qua s©n tríc mét cµnh mai”. - Cµnh mai gióp ta cã nhiÒu c¶m nhËn. + Cành mai đã phủ nhận cái quy luật vận động và biến đổi ở bốn câu thơ đầu. Dù cho xuân sắp đi qua, muôn loài hoa đã lìa cành nhng vẫn còn cành mai hoa nở trắng trong đêm. + Cµnh mai cßn mang ý nghÜa tîng trng. Nã thÓ hiÖn søc sèng m·nh liÖt cña v¹n vËt vµ con ngêi. Nã vît lªn tÊt c¶ sù sèng, chÕt, thÞnh, suy, khai, l¹c bÒ ngoµi. §ã lµ quy luËt vÒ sù bÊt biÕn. Cã ®iÒu ph¶i hiÓu ®©y lµ sù bÊt biÕn vÒ t tëng, t×nh c¶m, ý chÝ (bÊt biÕn bªn trong) chø kh«ng ph¶i lµ sù bÊt biÕn vÒ h×nh thøc con ngêi. Cµnh mai lµ sù biÓu hiÖn tÝnh bÊt biÕn trong tinh thÇn nhµ th¬. + Cành mai còn là hình tợng nghệ thuật đẹp không phải cái đẹp của bức tranh tứ quý, tùng, cúc, trúc, mai để diễn tả sự thanh cao, quý phái mà là cái đẹp của tinh thần lạc quan, mạnh mẽ và kiên định trớc những biến đổi của trời đất và thời cuộc. Đó là tinh thÇn ý chÝ bÊt diÖt cña nhµ PhËt dï ph¶i tr¶i qua bÊt cø hoµn c¶nh nµo. §iÒu nµy gióp chóng ta hiÓu con ngời đời Lí, thời kì Phật giáo thịnh đạt. Dù xuất giá tu hành nhng họ không quay lng lại với cuộc đời.

(73) vÉn ®Çy b¶n lÜnh vµ ý chÝ tham gia tÝch cùc vµo công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nớc.. Høng trë vÒ (Quy høng) NguyÔn Trung Ng¹n Hoạt động của GV và HS I. Hớng dẫn đọc thêm 1. T×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn 2. Học sinh đọc văn bản (SGK) 3. Tr¶ lêi c©u hái a. Nçi nhí quª h¬ng ë hai c©u th¬ ®Çu có gì đặc sắc?. II. Ph©n tÝch nÐt riªng cña lßng yªu níc vµ niÒm tù hµo d©n téc trong bµi thơ qua hình tợng thơ độc đáo?. Yêu cầu cần đạt - Giíi thiÖu vÒ NguyÔn Trung Ng¹n (SGK) - Gi¶i nghÜa chó thÝch (SGK) - Hai c©u th¬ ®Çu D©u giµ l¸ rông t»m võa chÝn Lóa sím b«ng th¬m cua bÐo ghª Nỗi nhớ rất cụ thể, dân dã làm nổi lên gốc gác đồng quª, nghÒ trång d©u nu«i t»m, nghÒ trång lóa vµ sinh hoạt rất đạm bạc “cua béo ghê”. Đời thơng hiện lên trong c¶m xóc nhµ th¬. C¸i cèt lâi cña c¶m xóc Êy lµ lßng yªu quª h¬ng xø së. C¸ch nãi méc m¹c dÔ lµm rung động lòng ngời. - T×nh yªu quª h¬ng kh«ng ph¶i b»ng c¶m xóc h« to gäi giËt mµ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh gîi nhí. §ã lµ d©u tằm, là hơng thơm đồng lúa, là cua cá trên đồng, dẻo th¬m ngät ngµo trong b÷a c¬m quª. - NÐt thø hai lµ c¶m xóc b¾t nguån tõ nhËn thøc cña lÝ trÝ. Déu r»ng nghÌo khã vÉn lµ quª h¬ng h¬n danh vọng ở đời phồn hoa đô hội. Tiếng gọi trở về tha thiÕt, kh¾c kho¶i trong lßng kÎ xa quª. Râ rµng lßng yêu quê hơng đất nớc, niềm tự hào về dân tộc là cảm xúc chủ đạo của bài thơ quy hứng. - Bµi th¬ gióp ta rót ra nhËn xÐt: Kh«ng c¸i g× b»ng quª h¬ng xø së cña m×nh. Bµi th¬ gióp ta thªm yªu, thªm quý n¬i m×nh sinh ra, lín lªn vµ trëng thµnh. Quª h¬ng lóc nµy cßn ®ang nghÌo khã, bao ®iÒu ph¶i bµn.. TiÕt 44. Ngµy so¹n 1/12/09. T¹i lÇu hoµng l¹c tiÔn m¹nh h¹o nhiªn ®i qu¶ng l¨ng (Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng) LÝ B¹ch a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc tình cảm chân thành của Lí Bạch với bạn. 2. Nắm đợc đặc trng phong cách thơ Lí Bạch ngôn ngữ giản dị, hình ảnh tơi sáng và gợi c¶m. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Thơ Lí Bạch vốn thờng nói nhiều đến tình bạn bè tha thiết đậm sâu. Nào là tiễn xá nhân họ Trơng đi Giang Đông, tiễn sơn nhân họ Dơng về núi Tung, tiễn khách về đất Ngô. Có những lời thơ đa tiễn giản dị mà rung động xiết bao: Vẫy tay thôi đã rời xa.

(74) Nhí nhau tiÕng ngùa nghe mµ buån teo Nhng ngời ta vẫn không thể quên đợc bài thơ “Tại lầu Hoàng Lạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên ®i Qu¶ng L¨ng” Hoạt động của GV và HS I. §äc- t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn (H/S đọc phần tiểu dẫn SGK) - PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?. - Néi dung th¬ LÝ B¹ch?. - Phong c¸ch nghÖ thuËt th¬ LÝ B¹ch 2. V¨n b¶n (H/S đọc SGK) A. Chủ đề - Xác định chủ đề bài thơ II. §äc- hiÓu 1. Không gian thời gian, địa điểm đa tiÔn b¹n - C¶nh ®a tiÔn b¹n diÔn ra ë kh«ng gian và địa điểm nh thế nào? - Em cã suy nghÜ g× vÒ kh«ng gian, thêi gian địa điểm ấy với ngời đi và ngời ở?. Yêu cầu cần đạt - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu vµi nÐt vÒ LÝ B¹ch vµ s¬ bé vÒ néi dung th¬ «ng. + LÝ B¹ch sinh 701 vµ mÊt 762 (thä 61 tuæi). Quª ë Lòng T©y nay thuéc tØnh Cam Tóc. ¤ng lµ nhµ th¬ lãng mạn vĩ đại của Trung Quốc. Thơ Lí Bạch hào phóng. Ông còn để lại hơn 1000 bài thơ. Ngời ta gọi «ng lµ tiªn th¬. + Nội dung thơ Lí Bạch rất phong phú với chủ đề chÝnh lµ: * ¦íc m¬ v¬n tíi lÝ tëng cao c¶ * Kh¸t väng gi¶i phãng c¸ nh©n * BÊt b×nh víi hiÖn thùc tÇm thêng * ThÓ hiÖn t×nh c¶m phong phó, m·nh liÖt + Phong c¸ch th¬ LÝ B¹ch rÊt hµo phãng, bay bæng nhng rÊt tù nhiªn, tinh tÕ, gi¶n dÞ, th¬ LÝ B¹ch kÕt hợp giữa cái cao cả và cái đẹp. - Bài thơ miêu tả không gian, thời gian và địa điểm đa tiễn bạn đồng thời thể hiện tình cảm của nhà thơ víi b¹n cña m×nh.. - Gi÷a th¸ng ba (mïa xu©n) ë phÝa T©y lÇu Hoµng Hạc là không gian, thời gian, địa điểm đa tiễn bạn. - Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn nhµ th¬ chän phÝa t©y lÇu Hoàng Hạc để tiễn bạn. Theo quan niệm ngời á §«ng phÝa t©y lµ câi PhËt, câi tiªn. §Æc biÖt ë Trung Quốc, phía tây là vùng đất hoang sơ, nhiều núi cao, bí hiểm. Ngày xa chỉ dành riêng cho những ẩn sĩ đến tu hµnh. N¬i Èn chøa nh÷ng t©m hån thanh cao trong s¹ch. Theo huyÒn tho¹i, lÇu Hoµng H¹c lµ n¬i PhÝ V¨n Vi tu luyÖn thµnh tiªn råi cìi H¹c vµng bay ®i: H¹c vµng ai cìi ®i ®©u Mµ ®©y Hoµng H¹c riªng lÇu cßn tr¬ H¹c vµng ®i mÊt tõ xa Ngµn n¨m m©y tr¾ng b©y giê cßn bay. Đến một nơi thoát tục để đa tiễn một ngời bạn tri âm trở về cuộc đời trần tục. Buổi tiễn đa mang ý nghĩa - Hai tiÕng “Cè nh©n” gîi cho em suy v« cïng s©u s¾c. nghÜ g×? - Hai tiếng “Cố nhân” ở đầu câu dịch là bạn, đúng mµ cha hÕt nghÜa. Bëi lÏ “Cè nh©n” lµ ngêi b¹n g¾n bã, th©n thiÕt tõ xa, cho dï thêi gian cã thÓ ®iÓm t« trªn m¸i tãc. Buæi chia tay nhê cã hai tiÕng “cè nh©n” Êy là đắm chìm trong sự thiết tha quyến luyến. Lại nữa, LÝ B¹ch kh«ng sö dông c¸ch viÕt thêng t×nh. Phót biÖt li kh«ng cã nh÷ng li rîu tiÔn nhau, kh«ng dßng níc m¾t, kh«ng lêi nãi t¹ tõ. ChØ cã lÇu H¹c, chØ cã dòng sông với bầu trời, cảnh buồn nhng nó đã thể hiÖn t×nh c¶m s©u s¾c cña nhµ th¬ víi b¹n. - Thêi gian gîi cho em suy nghÜ g×? - Thêi gian: “Gi÷a mïa hoa khãi Ch©u D¬ng xu«i dßng” (yªn hoa tam nguyệt há Dơng Châu) Một khung cảnh thật đẹp ®Çy l·ng m¹n. Mét chiÕc thuyÒn con ®ang rÏ sãng, lít trªn nh÷ng lµn hoa khãi. H×nh ¶nh Êy gîi lªn không khí mơ hồ lãng đãng của thơ Đờng. Từ “hoa” cßn chØ thêi gian, th¸ng ba cßn cã tiÕt xu©n. H¬n n÷a Mạnh Hạo Nhiên xuôi dòng đến Dơng Châu nơi phồn hoa đô hội. Một từ mà nói đợc nhiều đến thế..

(75) Míi thÊy c¸i hay cña th¬ §êng ë “ý t¹i ng«n ngo¹i”. 2. Nçi lßng cña LÝ B¹ch - Nghệ thuật của hai bài thơ là thể hiện sự đồng nhất (c©u 2 vµ 3) gi÷a con ngêi vµ c¶nh vËt. C©u th¬ thø ba: - Nỗi lòng Lí Bạch đợc thể hiện nh thế C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn nµo qua h×nh ¶nh c¸nh buåm? (Cánh buồm cô đơn xa dần lẫn vào bầu trời xanh) Cánh buồm cô đơn diễn tả nhiều nghĩa. Một là chỉ Mạnh Hạo Nhiên ra đi một mình trong cô đơn. Hai là diễn tả chính nỗi lòng cô đơn của mình. Thơ Đờng hay ở chỗ đó. Nói bạn cô đơn nhng chính là biểu hiện mình trong cô đơn. Hiểu theo cách nào cũng là gợi lên một kiếp ngời cô đơn giữa dòng sông. Nó nhỏ bé và đơn chiếc. Bạn đi đã để lại nỗi nhớ thơng v« h¹n. - C©u th¬: Tr«ng xa chØ thÊy dßng s«ng bªn trêi C©u th¬ chØ gîi mµ kh«ng t¶: Tríc mÆt nhµ th¬, con - Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ c©u th¬ cuèi s«ng nh cao dÇn lªn hoµ nhËp vµo víi trêi xanh. ¸nh bµi? mắt nhà thơ đành bất lực trớc cõi không vô tận đã che khuÊt ngêi b¹n c¶nh vËt hiÖn ra tríc m¾t nhµ th¬ theo dßng t©m tr¹ng. - ChÐp phÇn ghi nhí (SGK) - Học tập ở tình bạn gắn bó thật cảm động. III. Cñng cè Em học đợc gì sau khi học bài thơ?. TiÕt 45. Ngµy so¹n4/12/09. Thùc hµnh phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. N©ng cao hiÓu biÕt vÒ phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô. 2. Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch gi¸ trÞ sö dông hai biÖn ph¸p tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi.. Hoạt động của GV và HS I. Èn dô 1. §äc nh÷ng c©u ca dao a. Những từ thuyền bến, cây đa, con đò, kh«ng chØ lµ thuyÒn, bÕn mµ cßn mang néi dung ý nghÜa kh¸c. Néi dung ý nghÜa Êy lµ g×?. Yêu cầu cần đạt - Thuyền là ẩn dụ để chỉ ngời con trai trong xã hội cò. Ngêi con trai trong x· héi cò cã quyÒn lÊy n¨m thª b¶y thiÕp, còng nh chiÕc thuyÒn ®i hÕt bÕn nµy, bÕn kh¸c. - Bến là ẩn dụ. Bến nớc cố đinh đợc lấy làm ẩn dụ để chỉ tấm lòng thuỷ chung son sắt của ngời con g¸i. b.ThuyÒn vµ bÕn c©u 1 víi c©y ®a bÕn cò - C©y ®a, bÕn cò chØ nh÷ng ngêi cã quan hÖ g¾n bã con đò ở câu 2 có gì khác nhau nhng ph¶i xa nhau. - Thuyền và con đò về bản chất đều là dụng cụ để chuyªn chë trªn s«ng. - Bến và bến cũ đều là địa điểm cố định. Song chóng kh¸c nhau: ThuyÒn vµ BÕn ë c©u 1 chØ hai đối tợng. Đó là chàng trai và cô gái. Còn Bến và đò ở câu 2 lại là con ngời có quan hệ gắn bó nhng vì điều kiện nào đó phải xa nhau. 2. T×m vµ ph©n tÝch phÐp Èn dô a. Löa lùu: chØ hoa lùu chãi nh löa. b. Làm thành ngời: con ngời mới sống trong độc lập tự do, biết làm chủ cuộc đời mình. c. Hót: ca ngợi mùa xuân đất nớc, ca ngợi cuộc đời,.

(76) cái đẹp của cuộc sống. d. Th¸c: lµ Èn dô chØ nh÷ng gian khæ trong cuéc sống mà con ngời phải đối mặt. Thuyền ta cũng là Èn dô chØ cuéc sèng con ngêi ®ang vît qua nh÷ng gian khæ, khã kh¨n thªnh thang mµ bíc tíi. e. Phù du: là hình ảnh đợc lấy làm ẩn dụ để chỉ kiếp sèng tr«i næi, phï phiÕm, sím në tèi tµn cña con ngêi. Phù sa: là hình ảnh đợc lấy làm ẩn dụ để chỉ cuộc sống mới, cuộc sống màu mỡ đầy triển vọng tốt đẹp cña con ngêi. - Đi một ngày đàng học một sàng khôn - Ch¸y nhµ míi ra mÆt chuét 3. T×m thªm Èn dô trong ca dao, tôc - Löa thö vµng ng÷ + R©u t«m nÊu víi ruét bÇu Chång chan vî hóp gËt ®Çu khen ngon + Cô kia đứng ở bên sông Muèn sang anh ng¶ c¸nh hång cho sang. - Sö dông nh÷ng tõ ®Çu xanh, m¸ hång, NguyÔn Du muốn ám chỉ Thuý Kiều (lấy tên của đối tợng này II. Ho¸n dô để gọi một đối tợng khác dựa vào sự tiếp cận: Đầu 1. §äc nh÷ng c©u sau vµ tr¶ lêi c©u hái xanh, m¸ hång chØ tuæi trÎ). A. Cụm từ đầu xanh, má hồng Nguyễn - Chỉ ngời nông dân (áo nâu) và đội ngũ công nhân Du ¸m chØ ai? ViÖt Nam (¸o xanh) trong x· héi ta (dùa vµo sù tiÕp B. ¸o n©u, ¸o xanh chØ ai? cận: Họ thờng hay mặc màu áo đó). - Thôn Đoài, thôn Đông là hoán dụ để chỉ hai ngời trong cuéc t×nh. “Cau th«n §oµi” vµ “TrÇu kh«ng th«n nµo” l¹i lµ Èn dô trong c¸ch nãi lÊp löng cña 2. Ph©n biÖt hai phÐp tu tõ tình yêu lứa đôi. Em nhớ ai. - Cơn bão số 1 đã đi qua. Sóng đã yên, biển đã lặng. Nhng c¬n b·o trong cuéc sèng hµng ngµy th× vÉn cßn tiÕp diÔn. §©y lµ c¶nh ngêi mÑ mÊt con, vî mÊt 3. Viết đoạn văn có biện pháp ẩn dụ và chồng, gia đình tan nát. Những đôi mắt trẻ thơ ngơ ng¸c nh×n quanh. ho¸n dô + Sóng và biển: Hình ảnh đợc lấy làm hoán dụ để chỉ cuộc sống đã trở lại bình yên sau cơn bão. + Cơn bão: ẩn dụ chỉ sự tàn phá, mất mát, đau đớn hµng ngµy. + Đôi mắt trẻ thơ ngơ ngác: Hoán dụ chỉ những đứa trẻ cha đủ nhận thức thấy đợc mất mát, đau thơng.. TiÕt 47. Ngµy: 9/12/09. C¶m xóc mïa thu (Thu høng) §ç Phñ a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc bức tranh mùa thu hiu hắt cũng là tâm trạng buồn lo của con ngời cho đất nớc, nỗi buồn nhớ quê hơng và nỗi ngậm ngùi xót xa cho thân phận Đỗ Phủ. 2. Hiểu thêm đặc điểm của thơ Đờng b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi Nếu nhà thơ Lí Bạch (đời Đờng) thiên về những vần thơ lãng mạn bay bổng với những c¶nh s¾c lung linh mê ¶o th× §ç Phñ l¹i mang duyªn nî víi nh÷ng dßng th¬ hiÖn thùc g¾n liÒn với cuộc sống đời thờng của những con ngời thuộc tầng lớp dới của xã hội. Tiếng thơ của ông mang âm hởng của nỗi buồn ai oán, triền miên về những cảnh đời đau khổ, bất hạnh, những bất.

(77) công ngang trái trong xã hội mà chính ông cũng đã nếm trải trong cuộc đời của mình. Bài thơ “Thu hứng”- cảm xúc mùa thu đã thể hiện một cách sâu lắng, nỗi nhớ quê h ơng cùng cuộc sống cô đơn của con ngời xa xứ. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. §äc – t×m hiÓu (H/S đọc phần tiểu dẫn) 1. TiÓu dÉn - Giíi thiÖu vµi nÐt c¬ b¶n vÒ §ç Phñ - Nh÷ng néi dung g× ë phÇn tiÓu dÉn cÇn + Nguån gèc chó ý? * Sinh 712- mÊt 770. + S¸ng t¸c: * B¾t ®Çu lµm th¬ tõ lóc nhµ §êng phån thÞnh nhng chủ yếu từ loạn An Lộc Sơn (755- 763) làm cho đất nớc Trung Quốc chìm đắm trong nội chiến, loạn li, nhân dân vô cùng điêu đứng. Trong mời một năm cuối cuối đời, Đỗ Phủ đa gia đình đi lánh nạn khắp c¸c vïng thuéc c¸c tØnh phÝa t©y Nam Trung Quèc (Cam Tóc, Tø Xuyªn, Hå B¾c, Hå Nam). Nhµ th¬ đã qua đời trong cảnh đời đói rét và bệnh tật trên một chiếc thuyền để lại cho hậu thế 1.453 bài thơ. + Néi dung th¬ §ç Phñ * Cã néi dung rÊt phong phó vµ s©u s¾c: + Th¬ §ç Phñ cã néi dung nh thÕ nµo? - Trớc loạn An Lộc Sơn, Đỗ Phủ đã sáng tác đợc nh÷ng bµi th¬ dµi nh “Binh xa hµnh”, “LÖ Nh©n Hµnh”. Binh xa hµnh (bµi ca xe ra trËn) phª ph¸n chÝnh s¸ch më réng biªn c¬ng cña vua §êng. “LÖ nhân hành” (Bài ca ngời đẹp) đả kích cuộc sống xa hoa d©m dËt cña chÞ em D¬ng Quý Phi. - Trong thêi gian lo¹n l¹c An Léc S¬n, §ç Phñ s¸ng tác nhiều và nội dung đạt tới giá trị hiện thực sâu s¾c. - Chïm th¬ “Tam l¹i”: Tªn l¹i ë §«ng Quan, tªn l¹i ở Tân An, tên lại ở Thạch Hào, nhà thơ đã tố cáo - Dựa vào SGK, em hãy nêu một vài tác thái độ vô trách nhiệm, chính sách bắt phu, bắt lính phÈm vµ néi dung cña nã? bừa bãi của triều đình. - Về nghệ thuật thơ Đỗ Phủ có gì đáng - Chùm thơ “Tạm biêt” dựng lên ba cuộc li biệt: ghi nhËn? “Tân hôn biệt” là cuộc chia tay của đôi vợ chồng mới cới cha đợc một ngày. “Thuỳ lão biệt” là cuộc chia tay của đôi vợ chồng già đã có hai thế hệ con cháu chết trận. “Vô gia biệt” là sự li biệt đặc trng của thời loạn. Thơ Đỗ Phủ đợc mệnh danh là thi sử (sö b»ng th¬). Qua lêi «ng ë c¸c thêi k× ta thÊy x· hội đời Đờng hiện lên. - Nghệ thuật thơ Đỗ Phủ đạt tới trình độ cao của nh÷ng h×nh ¶nh biÓu diÔn t©m tr¹ng kh¸c nhau tríc hiÖn thùc nãng báng. §¹i thi hµo NguyÔn Du t«n vinh Đỗ Phủ là “Nhà thơ muôn đời của văn chơng muôn đời”. Năm 1962, Đỗ Phủ đợc hội đồng hoà b×nh thÕ giíi kØ niÖm nh mét danh nh©n v¨n ho¸. Đỗ Phủ đợc nhân dân Trung Quốc mệnh danh là “Thi th¸nh” (Th¸nh th¬) - Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã (SGK). - §äc víi nhÞp 4/3. - Th¬ §êng LuËt cã ba bè côc + Theo bốn cặp câu (đề, thực, luận, kết) 2. Văn bản (H/S đọc thầy giáo sửa) + Bèn c©u trªn, bèn c©u díi (4/4) a. Bè côc + Hai, bèn, hai (2/4/2) §©y lµ bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có theo anh Víi bµi th¬ nµy cã bè côc c©u trªn vµ bèn c©u díi. (chÞ) bè côc cña bµi th¬ nh thÕ nµo? ý - Bèn c©u trªn: Bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ mçi phÇn. hiu hắt, sôi động mà nhạt nhoà trong sơng khói mùa thu, hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xa xãt. - Bèn c©u díi: Nçi buån th¬ng nhí quª h¬ng - Bµi th¬ miªu t¶ bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ hiu hắt, sôi động mà nhạt nhoà trong sơng khói mùa thu hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xa xãt. §ång thêi diÔn t¶ nçi buån th¬ng nhí quª h¬ng. - Bèn c©u th¬ ®Çu:.

(78) b. Chủ đề - Tìm chủ đề của bài thơ?. II. §äc- hiÓu 1. Bøc tranh mïa thu kÝ th¸c mét t©m tr¹ng - Bức tranh thiên nhiên đợc miêu tả nh thÕ nµo trong bèn c©u ®Çu?. - Nhà thơ đứng ở câu đầu để quan sát đợc c¶nh Êy?. - Bøc tranh thiªn nhiªn Êy diÔn t¶ néi dung g×?. - Nỗi niềm thơng nhớ ấy tác giả đã gửi vµo ®©u?. - Em có nhận xét gì về sự thay đổi tầm nhìn của nhà thơ từ bốn câu đầu đến bốn c©u cuèi. H·y ph©n tÝch?. - Em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a câu thơ đầu và cuối, toàn bài với nhan đề thu høng?. Lác đác rừng phong hạt móc sa Ngµn non sãng dîn lßng s«ng th¼m Lng trêi sãng dîn lßng s«ng th¼m Mặt đất mây đùn cửa ải xa. - §©y lµ bøc tranh thiªn nhiªn rÊt hïng vÜ bëi cã núi, có nớc có màu sắc của rừng phong lá đỏ. Núi th× trïng trïng ®iÖp ®iÖp vµ vèn dÜ hiÓm trë v× lµ nói ë thîng nguån dßng s«ng. Bøc tranh thu hiu h¾t l¹i nh¹t nhoµ bëi s¬ng khãi “khÝ thu loµ”. C¶nh rÊt động: “Lng trời sóng dợn” và “Mặt đất mây đùn”. - §øng ë rÊt xa. V× ë xa nh×n dßng s«ng xa ngót tÇm m¾t míi thÊy sãng nh vç ngang trêi. Míi thÊy mặt đật nh hoà nhập với bầu trời “Mặt đất mây đùn cöa ¶i xa”. - Bức tranh thiên nhiên đợc vẽ bằng tâm cảnh, núi non trùng điệp mà hiu hắt, cảnh sôi động mà nhạt nhoµ diÔn t¶ nçi buån thu. §Êt níc ch×m ngËp trong loạn li. Nhà thơ cảm nhận đợc nỗi đau khổ của mọi ngời, mọi cảnh ngộ, trong đó cả nỗi xót xa của riªng m×nh. Mét nçi niÒm rng rng th¬ng nhí. - Nçi niÒm th¬ng nhí Êy t¸c gi¶ göi vµo bèn c©u th¬ sau: Khãm cóc tu«n thªm dßng lÖ cò Con thuyÒn buéc chÆt mèi t×nh nhµ. L¹nh lïng giôc kÎ tay dao thíc Thµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµ. - Tầm nhìn của nhà thơ có thay đổi, từ cảnh tợng chung của thiên nhiên đến sự vật cụ thể gắn bó với riêng mình. Một khóm cúc đã nở hoa tới hai lần “Tïng cóc lìng khai tha nhËt lÖ” còng lµ hai n¨m xa nhµ, xa quª h¬ng lµm sao kh«ng th¬ng nhí, không rơi lệ. Đỗ Phủ đã khóc không chỉ hai năm nay mà rất lâu rồi. Cụ thể hơn gia đình Đỗ Phủ ®ang ph¶i l¸nh n¹n ®i trªn mét con thuyÒn, tr«i trªn dßng s«ng biÕt d¹t vµo ®©u? C¶nh ngé Êy cµng lµm «ng nhí tíi quª nhµ. §©y lµ nçi lßng riªng cña §ç Phñ, còng lµ t©m tr¹ng chung cña biÕt bao kÎ xa quª trong thêi gian loạn lạc. Bấy nhiêu cũng đủ rồi nhng nào chỉ bấy nhiªu! c¶nh hiÖn t¹i, L¹nh lïng giôc kÎ tay dao thíc Thµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµ Chç nµo còng thÊy ngêi giôc nhau, réng rµng dao thíc may ¸o rÐt. C¶nh chiÒu ë thµnh B¹ch §Ò cao, tiÕng chµy ®Ëp ¸o nghe dån dËp. Chao «i! C¶nh Êy cµng kh¬i dËy trong lßng ngêi nçi th¬ng nhí kh«n ngu«i. - Mèi quan hÖ gi÷a bèn c©u th¬ ®Çu vµ bèn c©u th¬ cuèi còng lµ mèi quan hÖ gi÷a toµn bé bµi th¬ víi nhan đề thu hứng. Đó là mối quan hệ nhất quán trong c¶m xóc. + Nhìn từ khái quát đến cụ thể, từ viễn cảnh đến cận cảnh để diễn tả nỗi buồn thu. Một nỗi buồn riêng gắn bó với hoàn cảnh củ đất nớc. Thơ Đỗ Phủ giàu chất hiện thực là ở chỗ đó. Mặt khác ta nhận ra ®iÒu nçi buån riªng kh«ng t¸ch khái nçi ®au chung. §ã lµ nçi buån vÒ c¶nh nhµ kh«ng t¸c khái c¶nh loạn li của đất nớc. + TÝnh chÊt nhÊt qu¸n trong mèi quan hÖ cßn thÓ hiện mỗi câu thơ của Đỗ Phủ đều có cảm xúc và chÊt thu. C©u mét: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë s¬ng thu và rừng phong lá đỏ. C©u hai: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë h¬i thu (giã thu) hiu h¾t. C¶ hai c©u ba vµ bèn, ta nhËn ra ë vÞ trÝ cña Vu S¬n Vu Gi¸p thuéc tØnh Tø Xuyªn, s«ng Trêng Giang.

(79) hẹp chảy xiết, hai bên bờ vách dựng đứng mùa thu ©m u mï mÞt. + Câu năm: Khóm cúc nở, đặc trng của mùa thu. + Câu sáu: Mùa thu ấy gia đình Đỗ Phủ phải chạy lo¹n. + C©u b¶y: Mïa thu l¹nh giôc gi· mäi ngêi rñ nhau may ¸o rÐt. + C©u t¸m: Thµnh B¹ch §Õ Cao thuéc tØnh Tø Xuyªn, mïa thu thêng cã m©y bao phñ. Ta nhËn ra tiếng chày nện vào vải để may áo rét. - ChÐp phÇn ghi nhí (SGK). TiÕt 51. Ngµy so¹n 18 / 12 / 2008. Trình bày một vấn đề a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc yêu cầu và cách thức trình bày một vấn đề. 2. áp dụng hiểu biết, kĩ năng để trình bày một vấn đề trớc tập thể. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Trong cuéc sèng hµng ngµy, giao tiÕp lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu. Trong khi giao tiếp kể cả nói và viết, chúng ta cần có kĩ năng trình bày để thể hiện rõ nhận thức, t tởng tình cảm của mình. Vì vậy, chúng ta cần có hiểu biết cách trình bày một vấn đề. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. §äc- hiÓu - PhÇn I SGK tr×nh bµy tÇm quan träng cña viÖc tr×nh (H/S đọc SGK của phần I, II, III) - Phần I SGK trình bày nội dung gì? Em bày một vấn đề. + Trình bày một vấn đề nào đó là nhu cầu của cuộc h·y chØ ra mét c¸ch kh¸i qu¸t? sống lao động, học tập và công tác. + §Ó ngêi kh¸c, tËp thÓ nhËn thøc, suy nghÜ, t×nh c¶m của mình cũng nh thuyết phục họ cảm thông và đồng t×nh víi m×nh. + Những công việc đó không dễ dàng. Vì vậy phải nắm đợc một số thao tác về trình bày một vấn đề. II. C«ng viÖc chuÈn bÞ 1. Chọn vấn đề trình bày (H/S đọc SGK) - Anh (chị) chọn vấn đề trình bày nh thế nµo? §Ó cã c¬ së tr×nh bµy nh thÕ nµo? §Ó cã c¬ së lùa chän ph¶i cã suy nghÜ và xác định nh thế nào?. - Chọn vấn đề trình bày tuỳ thuộc vào đề tài. Tức là trình bày vấn đề gì? Để có sự lựa chọn ấy cần xác định. + Hiểu biết của bản thân về vấn đề đó. + Ngời nghe là những ai (tuổi tác, trình độ, giới tính về nghề nghiệp. Họ đang quan tâm đến vấn đề gì) + Đề tài trình bày có bao nhiêu vấn đề. Sau khi đã xác định đợc nh vậy, ta bắt đầu lập dàn ý cho vấn đề cần trình bày.. 2. LËp dµn ý cho bµi tr×nh bµy (H/S đọc) - Để việc trình bày rõ ràng, rành mạch, đầy đủ không - T¹i sao ph¶i lËp dµn ý cho bµi tr×nh cã khiÕm khuyÕt cÇn ph¶i cã dµn ý cho bµi cÇn tr×nh bµy. bày. Dàn ý còn làm cho ta chủ động hơn trong quá tr×nh tr×nh bµy. Dàn ý trình bày vấn đề cũng nh bài văn. Ví dụ trình bày trớc học sinh toàn trờng về vấn đề an toµn giao th«ng lµ h¹nh phóc cña mçi ngêi. Ta lËp dµn ý nh thÕ nµo? Sau khi đặt vấn đề, các ý cần phải trình bày là: a. Quan niÖm thÕ nµo lµ an toµn giao th«ng?.

(80) - Kh«ng lµm ¶nh hëng tíi ngêi kh¸c hoÆc gi¸n tiÕp g©y ra tai n¹n trong qu¸ tr×nh tham gia giao th«ng . - Đi đến nơi, về đến chốn. b. Mét sè bøc xóc trong qu¸ tr×nh tham gia giao th«ng hiÖn nay. - Số lợng ngời tham gia giao thông quá đông với mật độ dày đặc - Kh«ng ph¶i ai còng cã hiÓu biÕt vÒ yªu cÇu tham gia giao th«ng nh nhau (cßn phãng nhanh, vît Èu, kh«ng chấp hành quy định của an toàn giao thông…) - Phơng tiện tham gia giao thông không đảm bảo th«ng sè kÜ thuËt: - Đờng giao thông không phải lúc nào, ở đâu cũng đạt vÒ yªu cÇu. c. Tríc t×nh h×nh Êy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh thÕ nµo? - Cã ý thøc chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng . - Phơng tiện tham gia giao thông phải thật sự đảm bảo, đúng quy định. - Mọi ngời phải tự giác làm tốt và nhắc nhở chung để thùc hiÖn.. III. Tr×nh bµy (H/S đọc SGK) a. Cã mÊy bíc trong khi tr×nh bµy?. - Th«ng thêng cã ba bíc 1. Thủ tục cần thiết (Đặt vấn đề) - Chào cử toạ và mọi ngời bằng lời lẽ ngắn gọn đầy đủ nhÊt. - Nªu lÝ do tr×nh bµy. 2. Tr×nh bµy - Nội dung ấy gồm bao nhiêu vấn đề - Mỗi vấn đề đợc cụ thể hoá nh thế nào? - Cần có chuyển ý, chuyển đoạn. Mỗi vấn đề cần liên hệ dẫn chứng cụ thể cho sinh động. Chú ý: Xem thái độ cử chỉ của ngời nghe có gì phản ứng không (nói chuyện riêng) để kịp thời điều chỉnh néi dung vµ c¸ch tr×nh bµy. 3. Kết thúc vấn đề - Tãm t¾t, nhÊn m¹nh mét sè ý chÝnh - §Æt yªu cÇu cô thÓ - C¸m ¬n ngêi nghe Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.. b. Cñng cè. TiÕt 47. Ngµy so¹n. 25/ 12/ 2007. Tr¶ bµi viÕt sè 3 I. Chép đề và nêu yêu cầu của đề (Học sinh cùng thầy tìm ra các yêu cầu cụ thể) II. NhËn xÐt bµi lµm cña häc sinh 1. Néi dung 2. C¸c thao t¸c Nhận xét cụ thể những mặt đạt đợc và cả cha đạt..

(81) 3. Nh÷ng lçi cña häc sinh qua bµi lµm - ChÝnh t¶ - Dïng tõ - §Æt c©u - Diễn đạt 4. §äc nh÷ng bµi kh¸ III. Vµo ®iÓm. TiÕt 52. Ngµy so¹n LËp kÕ ho¹ch c¸ nh©n. 28/ 12/ 2008. a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc cách lập kế hoạch cá nhân 2. Cã thãi quen vµ cã kÜ n¨ng lËp kÕ ho¹ch c¸ nh©n b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. Sù cÇn thiÕt lËp kÕ ho¹ch c¸ nh©n - KÕ ho¹ch c¸ nh©n lµ b¶n dù kiÕn néi dung, c¸ch (H/S đọc SGK).

(82) - KÕ ho¹ch c¸ nh©n lµ g×?. thức hành động và phân bố thời gian để hoàn thành một công việc nhất định nào đó. - Lập kế hoạch cá nhân có lợi nh thế - Lập đợc kế hoạch cá nhân, ta sẽ hình dung trớc nµo? c«ng viÖc cÇn lµm, ph©n phèi thêi gian hîp lÝ. Tr¸nh bị động, bỏ sót, bỏ quên công việc. Vì vậy, lập kế ho¹ch c¸ nh©n lµ thÓ hiÖn phong c¸ch lµm viÖc khoa học, chủ động, công việc sẽ tiến hành thuận lợi và đạt kết quả . Vậy cách lập kế hoạch cá nhân nh thế nµo? II. C¸ch lËp kÕ ho¹ch c¸ nh©n (H/S đọc SGK) - §äc vÝ dô SGK anh (chÞ) cho biÕt b¶n - B¶n kÕ ho¹ch c¸ nh©n gåm hai phÇn ngoµi tªn gäi kÕ ho¹ch c¸ nh©n gåm mÊy phÇn? Nªu cña kÕ ho¹ch. Cô thÓ lµ: + PhÇn mét nªu hä tªn, n¬i lµm viÖc, häc tËp cña ngcô thÓ. êi lËp kÕ ho¹ch. + PhÇn hai nªu néi dung c«ng viÖc cÇn lµm, thêi gian địa điểm tiến hành, dự kiến kết quả đạt đợc. Chó ý: NÕu lµm kÕ ho¹ch cho riªng m×nh th× kh«ng cÇn phÇn mét, lêi v¨n ng¾n gän. CÇn thiÕt cã thÓ kÎ b¶ng. - Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK. III. Cñng cè - §©y lµ thêi gian biÓu trong mét ngµy. Nã kh«ng IV. LuyÖn tËp Bài 1 (SGK) đọc và cho biết những điểm phải là bản kế hoạch cá nhân dự kiến làm công việc nào đó. Đây chỉ có sự sắp xếp thời gian biểu cho kh¸c biÖt cña b¶n kÕ ho¹ch c¸ nh©n. mét ngµy. C«ng viÖc chØ nªu chung, kh«ng cô thÓ, kh«ng cã phÇn dù kiÕn hoµn thµnh c«ng viÖc, kÕt quả cần đạt. - Néi dung cÇn ph¶i bæ sung. Bµi 2: (§äc vÝ dô SGK) + ViÕt dù th¶o b¸o c¸o, dù kiÕn néi dung. * KiÓm ®iÓm qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña chi đoàn những việc đã làm đợc, kết quả cụ thể. * Nguyªn nh©n. * Nh÷ng mÆt yÕu, kÐm, nguyªn nh©n. * Ph¬ng híng c«ng t¸c trong nhiÖm k× tíi, nªu râ phơng hớng cụ thể để thực hiện tốt những gì đã đề ra. + Cách thức tiến hành đại hội. * Thời gian, địa điểm *Ai đảm nhiệm công tác tổ chức trang hoàng cho đại hội. * BÝ th b¸o c¸o * §Ò cö, øng cö vµo BCH * BÇu ban kiÓm phiÕu TÊt c¶ ph¶i cã ý kiÕn tham gia cña c« chñ nhiÖm líp vµ duyÖt BCH nhµ trêng.. TiÕt 49. Ngµy so¹n. 5 / 1 / 2008 Th¬ hai-k cña ba-s«. a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Hiểu đợc thơ Hai-k và đặc điểm của nó. 2. Hiểu đợc ý nghĩa và vẻ đẹp của thơ Hai-k. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Chúng ta đã đọc thơ Đờng của Trung Quốc, thơ Nôm đờng luật của Việt Nam, thơ tứ tuyệt của Hồ Chủ tịch ở “Nhật kí trong tù”. Rồi đây chúng ta sẽ tìm đến thơ S-giô của Triều Tiên,.

(83) Ru-bai cña I-ran. Song th¬ Hai-k cña NhËt B¶n víi t¸c gi¶ cña nã lµ Mat-su-« Ba-s« vÉn lµ ng¾n nhÊt. Hoạt động của GV và HS I. §äc- t×m hiÓu (H/s đọc phần tiểu dẫn SGK) 1. TiÓu dÉn - Theo anh (chị) đối chiếu với yêu cầu, phÇn tiÓu dÉn nªn n¾m néi dung nµo lµ chñ yÕu. - Anh (chÞ) h·y nªu nh÷ng ®iÓm chÝnh cña th¬ Hai-k?. Yêu cầu cần đạt. - Phần tiểu dẫn SGK trình bày hai vấn đề: + §Æc ®iÓm th¬ Hai-k + Vài nét về tác giả Mat-su-ô Ba-sô trong đó phần chủ yếu là đặc điểm thơ Hai-k. - Thơ Hai-k có những đặc điểm chính cần nắm sau ®©y: + Th¬ Hai-k rÊt ng¾n: Mét bµi th¬ chØ cã ba c©u toµn bài có mời bảy âm tiết, có từ tám đến mời chữ. Một bµi th¬ kh«ng qu¸ mêi ch÷ (VÝ dô v¨n b¶n SGK). + Th¬ Hai-k thêng ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m hån ngêi NhËt. §ã lµ t©m hån rÊt a thÝch vµ hoµ nhËp víi thiªn nhiên để tìm vẻ đẹp thuần khiết của nó. Vì thế, thơ Hai-k thêng miªu t¶ vµ gîi c¶m xóc vÒ thiªn nhiªn, vÒ phong c¶nh bèn mïa víi h×nh ¶nh hoa, l¸, chim muông. Cảm nhận một bài thơ Hai-k nh đứng trớc bức tranh thuỷ mạc vừa đơn sơ giản dị, tinh tế vừa tạo sù liªn tëng s©u th¼m. + Trong th¬ Hai-k thêng ®Ëm chÊt thiÒn, ®a t©m tëng cña c¸i t«i hoµ nhËp vµo c¸i tÜnh lÆng v« biªn, trèng vắng vô hạn, không bị ứa chế để giải phóng tâm linh. Ngêi NhËt gäi chÊt thiÒn lµ Sa-bi. YÕu tè Sa-bi biÓu hiÖn ë sù c« liªu, tÞnh lÆng, trÇm l¾ng. §ã lµ c¸hc sö dụng từ ngữ để miêu tả cảnh vật thiên nhiên, khiến ngêi vµ vËt hoµ lµm mét- t©m b»ng vËt. Mat-su-« Ba-s« (1644- 1694) - Sinh trởng trong một gia đình võ sĩ đạo Xa-mu-rai b×nh thêng ë thµnh phè U-e-n« (naylµ tØnh Mi- ª). Chín tuổi phải đi hầu hạ cho gia đình một lãnh chúa. ¤ng thÝch th¬ v¨n héi ho¹ tõ thña nhá, thÝch ®i du - Về tác giả Mat-su-ô Ba-sô có gì chú lịch nhiều nơi để ngắm cảnh đẹp thiên nhiên thăm ý? viếng bạn bè. Mat-su-ô Ba-sô đã có công rất lớn trong viÖc c¸ch t©n vÒ h×nh thøc néi dung th¬ Hai-k. Tríc thêi Ba-s«, th¬ Hai-k mang nÆng tÝnh trµo léng hµi híc vµ rÊt dµi. Th¬ Hai-k thêi Ba- s« ®Ëm chÊt l·ng mạn trữ tình. Từ đó Ba-sô là bậc thầy của thơ Hai-k. - Chú ý các từ khó đợc giải thích ở cuối mỗi trang SGK. 2. V¨n b¶n (H/S đọc các văn bản SGK giải nghĩa các từ khó để hiểu thêm bài thơ) a. T×nh c¶m th©n thiÕt cña nhµ th¬ víi thành phố Ê-đê và nỗi niềm hoà cảm về kinh đô Ki-ô-tô đẹp đẽ, đầy kỉ niệm đợc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi mét vµ bµi hai?. - Bài một là nỗi cảm về Ê- đô ( Ê- đô) là Tô- ki- ô ngµy nay). §· mêi mïa s¬ng xa quª, tøc lµ mêi n¨m đằng đẳng nhà thơ sống ở Ê- đô. Có một lần trở về quê cha đất tổ ông không thể nào quên đợc Ê- đô. Mời mùa sơng gợi lòng lạnh giá của kẻ xa quê. Vậy mà về quê lại nhớ Ê- Đô. Tình yêu quê hơng đất nớc đã hoµ lµm mét. - Ki- «- t« lµ n¬i Ba- s« sèng thêi trÎ (1666-1672). Sau đó ông chuyển đến Ê- đô. Hai mơi năm sau trở lại Ki-ô-tô nghe tiếng chim đỗ quyên hót ông đã làm bài thơ này. Bài thơ là sự hoài cảm qua tiếng chim đỗ quyªn, loµi chim b¸o mïa hÌ, tiÕng kh¾c kho¶i gäi l¹i kØ niÖm mét thêi trÎ tuæi. §ã lµ tiÕng lßng da diÕt xen lÉn buån, vui m¬ hå vÒ mét thêi xa x¨m. Th¬ Ba-s« đã gân ấn tợng đầy lãng mạn. Câu thơ cũng bồng bềnh trong khẳng định thầm lặng của nỗi nhớ, sự hoài c¶m. - Mét mí tãc b¹c di vËt cßn l¹i cña mÑ, cÇm trªn tay mµ Ba-s« rng rng dßng lÖ ch¶y. Nçi lßng th¬ng c¶m xãt xa khi mÑ kh«ng cßn. H×nh ¶nh “lµn s¬ng thu” m¬ hå gîi ra nçi buån trèng tr¶i bëi c«ng sinh thµnh,.

(84) dỡng dục cha đợc báo đền. Tình mẫu tử khiến ngời b. Tình cảm đối với mẹ và em bé bỏ rơi đọc cũng rng rng”. thể hiện nh thế nào trong bài ba và bốn? - Bài bốn, ngời đọc bắt gặp nỗi buồn nhân thế. Bố mẹ đẻ ra con không nuôi đợc vì nghèo đói mà mang bỏ trong rõng s©u. Sù thùc Êy ®i vµo th¬ gîi lªn biÕt bao nỗi buồn đến tê tái. Tiếng vợn hú không phải rùng rợn mµ “n·o nÒ” c¶ gan ruét, kh«ng cßn nçi buån mµ lµ nçi ®au nh©n thÕ. TiÕng trÎ “than khãc” v× bÞ bá r¬i không phải vì cha mẹ nó độc ác mà vì cực chẳng đã, không nuôi nỗi. Nỗi buồn ấy đã nâng bổng giá trị thơ Ba- sô tới đỉnh cao của chủ nghiã nhân đạo. Điều đáng nói trong cái buồn ấy có nỗi đau đời, càng đau hơn vì “đau đời có cứu đợc đời đâu”. - Vẻ đẹp về khát vọng trong tâm hồn nhà thơ. Ma gi¨ng (ít mÊt), mét chó khØ con thÇm íc (kh¸t väng) có một chiếc áo tơi để che ma. Mợn ma để nói về một hiện thực nào đó trong cuộc đời (đói khổ, rét mớt ch¼ng h¹n). Chó khØ con Êy lµ mét sinh m¹ng, mét con ngêi, mét kiÕp ngêi vµ lµ con ngêi chung trong cuộc đời. Chú khỉ mong hay nhân vật trữ tình mong c. Qua bài văn hãy tìm ra vẻ đẹp tâm mỏi làm thế nào để khỏi đói, khỏi khổ, khỏi rét. Vẻ hån nhµ th¬. đẹp tâm hồn ấy lấp lánh giá trị nhân đạo thiết thực. - ở bài sáu chúng ta bắt gặp cánh “hoa đào lả tả” và sóng nớc hồ Bi-wa. Hoa đào lả tả là hoa rụng báo hiệu mùa xuân ở Nhật Bản đã qua. Đây là thời kì chuyÓn giao mïa. §Õn bµi b¶y ta b¾t gÆp tiÕng “ve ngân”, đặc trng của mùa hè. Sự liên tởng về chuyển giao mùa đợc hoà cảm trong cái nhìn, sự cảm giao và l¾ng nghe ©m thanh. Xóc c¶m Êy cña nhµ th¬ thËt tinh tế. Hình ảnh thơ rất đẹp: Hoa đào, hồ Bi- Wa và tiếng d. Mèi t¬ng giao gi÷a c¸c sù vËt hiÖn t- ve ng©n kh«ng chØ lan to¶ trong kh«ng gian mµ cßn ợng trong vũ trụ đợc thể hiện nh thế nào cảm nhận sâu sắc, thắm trong cái tình của con ngời ë bµi s¸u, b¶y. víi thiªn nhiªn, t¹o vËt. - B¶n chÊt Ba-s« rÊt thÝch ®i l·ng du (®i nhiÒu n¬i trªn đất nớc) ông nằm bệnh. Con ngời đã đến lúc này còn có khát vọng gì nữa, gần đất xa trời rồi, không ! Ba-sô vẫn có khát vọng sống không phải để hởng thụ mà thực hiện sở thích của mình, du hành trên đất nớc. L¹c quan biÕt bao. - Quý ng÷ (tõ chØ mïa ) + Hoa đào là tả (cuối xuân) + TiÕng ve ng©n (mïa hÌ) - Cảm thức thẩm mĩ về sự vắng lặng, đơn sơ, u hoài e. Kh¸t väng sèng ®i tiÕp nh÷ng cuéc + L¶ t¶ du hành của Ba-sô đợc thể hiện nh thế + Gợn sóng nµo trong bµi t¸m. + v¾ng lÆng + L¶ng du, phiªu b¹t, hoang vu - Nhớ đặc điểm thơ Hai-k - C¸ch c¶m nhËn mçi bµi th¬. h. T×m quý ng÷ tøc lµ tõ chØ mïa vµ cảm thức về vắng lặng đơn sơ u huyền trong c¸c bµi th¬ s¸u, b¶y, t¸m. II. Cñng cè.

(85) TiÕt 47- Tr¶ bµi lµm v¨n sè 3. TiÕt 48. Ngµy so¹n LÇu hoµng h¹c. 17/12 / 2008.

(86) (Hoµng h¹c l©u) Th«i HiÖu Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt - Giíi thiÖu hai néi dung. Mét lµ vµi nÐt vÒ Th«i HiÖu, 1. TiÓu dÉn hai là khẳng định bài thơ “Lầu Hoàng Hạc” (H/S đọc phần tiểu dẫn SGK) - Trong phÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu + T¸c gi¶ Th«i HiÖu * Th«i HiÖu (704- 754) lµ ngêi BiÖn Ch©u, tØnh Hµ víi ta néi dung g×? Nam, Trung Quèc. §ç TiÕn sÜ n¨m 21 tuæi (725). Cßn để lại 40 bài thơ. Trong đó “Lầu Hoàng Hạc” là bài næi tiÕng. T¬ng truyÒn LÝ B¹ch ®i ch¬i Vò X¬ng lªn ngìng mé lÇu Hoµng H¹c thÊy bµi th¬ nµy cña Th«i Hiệu bèn cầm bút đề: “Nhãn tiền hữu cảnh đạo bất đắc- Thôi Hiệu đề thi tại thợng đầu” ( Trớc mắt có cảnh đẹp mà nói không đợc đã có thơ của Thôi Hiệu đề ở trên rồi).. 2. V¨n b¶n - Nhan đề của bài thơ là “Lầu Hoàng Hạc” nhng ngoài xác định vị trí của lầu Hoµng H¹c toµn bµi kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. VËy dông ý cña t¸c gi¶ lµ g×?. - Tất cả cảnh đều đẹp sao lại khiến ngời buån?. - Bµi th¬ cã thÓ rót gän thµnh mét c©u “ngời xa đã đi không trở lại khiến ngời nay buån”. “Vµ mét quan niÖm n¨m m-. - Bốn câu thơ đầu đi sát đề “Tích nhân… không du du”. Nó đề cập trực tiếp tới lầu Hoàng Hạc, vừa giải thích tên lầu, vừa định vị lầu trong thời gian. Song toàn bài lại không có gì về lầu cả. Ta chỉ thấy đối lập gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, c¸i mÊt và cái còn. Tất cả đều gắn với một truyền thuyết Phí Văn Vi hay Tử An thời xa xa cổ đại. Tác giả có dụng ý biÓu hiÖn suy t s©u l¾ng ®Çy triÕt lÝ cña m×nh. Thêi gian một đi không trở lại, ngời xa đã không dễ thấy, đời ngời là hữu hạn, vũ trụ là vô cùng, vô tận. Lầu ch¬ v¬, m©y tr¾ng bång bÒnh cã kh¸c chi th©n phËn næi nªnh cô thÓ tha h¬ng. - Dông ý thø hai cña Th«i HiÖu t¹o ra sù chuyÓn tiÕp tõ qu¸ khø vÒ hiÖn t¹i (gi÷a bèn c©u trªn vµ bèn c©u dới). Đó là sự nối tiếp một cách kiến đáo. Mắt ngớc nh×n tÇng m©y l¬ löng hån th¶ theo ngh×n n¨m xa x¨m, song t©m t cña nhµ th¬ rèt cuéc vÉn híng vÒ nh÷ng g× cña hiÖn t¹i. - Dông ý thø ba cña nhµ th¬ t¹o ra mèi t¬ng quan giữa cái nhìn thấy và cái không nhìn thấy. Đó là đất Hán Dơng, bãi Anh Vũ hàng cây bên đờng tất cả đều râ mån mét, t¬i m¬n mën. C¸i kh«ng nh×n thÊy lµ “h¬ng quan”, h¬ng quan lµ quª h¬ng ®ang hót hån ngêi trong ba dông ý nµy, mét thuéc vÒ triÕt lÝ, hai vấn đề thuộc về nhân sinh. - Cảnh rất đẹp. Bốn câu thơ đầu tạo ra vẻ đẹp huyền tho¹i cña lÇu Hoµng H¹c. Bèn c©u th¬ sau t¹o ra vÎ đẹp hiện tại của dòng sông, bãi cỏ hàng cây. Nhng “KhiÕn ngêi buån”. Bµi th¬ hay vµ cã ý vÞ s©u s¾c lµ ë chỗ đó. Bởi một lẽ thơ của Thôi Hiệu không chỉ là thơ t¶ cã ý nghÜa thï t¹c, ng©m vÞnh. Víi Th«i HiÖu, th¬ là diễn tả sinh động tình cảm chân thành, những suy nghĩ sâu lắng. Ai chẳng buồn khi nhìn thấy đời ngời lµ h÷u h¹n. Vò trô lµ v« biªn. H¬n n÷a nhµ th¬ ®ang sèng næi nªnh cña mét kÎ tha h¬ng xa xø. DÉu c¶nh trớc mắt có đẹp thì lòng thơng nhớ quê hơng cứ vời vợi nhất là cảnh màn đêm dần buông xuống. - Cả hai nhận xét đều có ý đúng. Song ý kiến cho rằng “Năm mơi sáu chữ thì cả năm mơi sáu chữ đều là bớc chuẩn bị cho một chữ sầu đậu xuống kết đọng trong tâm” là đúng và sâu sắc hơn. Vì cái hồn của bài th¬ lµ nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh s©u s¾c gîi c¶m buồn về thân phận con ngời, đời ngời hữu hạn kiếp ngời ngắn ngủi trớc vũ trụ bao la và tồn tại đến vô cïng, v« tËn. Cßn cã nçi sÇu, nçi buån nµo h¬n khi ph¶i xa quª h¬ng lóc chiÒu tµ bu«ng xuèng. Ta míi hiÓu v× sao chiÒu h«m nhí nhµ lµ t×nh huèng xuÊt hiÖn rÊt phæ biÕn trong th¬ ca cæ ®iÓn nhiÒu níc ph¬ng §«ng..

(87) ơi sáu chữ đều là bớc chuẩn bị cho một chữ sầu đậu xuống, kết đọng trong tâm” §ång ý víi ý kiÕn nµo?. TiÕt 48. Ngµy so¹n 17 /12/ 2008 Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª (Khuª o¸n) V¬ng X¬ng Linh. Hoạt động của GV và HS I. §äc- hiÓu 1. TiÓu dÉn (HS đọc phần tiểu dẫn SGK) - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi dung g×?. Yêu cầu cần đạt - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ V¬ng X¬ng Linh vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng. + V¬ng X¬ng Linh (698- 756) thä 55 tuæi. Tù lµ chiÕu B¸ ngêi Kinh TriÖu- Trêng An nay lµ thµnh phè T©n An tØnh ThiÓm T©y- Trung Quèc. N¨m 727, «ng đỗ Tiến sĩ (29 tuổi) lần lợt làm một số chức quan nhỏ, nhiÒu lÇn bÞ c¸ch chøc. Sù biÕn An Léc S¬n bïng næ «ng vÒ quª. Mét thêi gian bÞ Thø Sö- Hµo Ch©u lµ L Khấu Hiểu giết. Ông để lại cho đời 180 bài thơ và mét sè tËp v¨n. + Nội dung thơ Vơng Xơng Linh rất phong phú, đề cËp cuéc sèng cña tíng sÜ n¬i biªn c¬ng (Th¬ biªn t¸i). V¬ng X¬ng Linh lµ bËc thÇy vÒ thÓ th¬ ThÊt ng«n tuyÖt có. Nh÷ng o¸n hËn cña ngêi cung n÷, nçi li sÇu biÖt hËn cña ngêi thiÕu phô, khóc ca t×nh b¹n bÌ ch©n thµnh trong s¸ng §Ò tµi nµo còng cã nh÷ng thµnh c«ng, kiÖt t¸c. Phong c¸ch th¬ V¬ng X¬ng Linh trong trẻo, tinh tế đợc ngời đời rất hâm mộ.. - CÊu tø lµ h×nh ¶nh, sù kiÖn, chi tiÕt tiªu biÓu cña th¬ để cho cảm xúc vận động xung quanh. Cấu tứ của bài thơ này rất đặc biệt. Hai câu đầu ngời thiếu phụ hiện 2. V¨n b¶n lên “Không biết buồn” mà còn say sa chìm đắm trong - Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt tr¹ng th¸i s¶ng kho¸i. Ngêi thiÕu phô Êy trang ®iÓm câu từ của bài thơ thể hiện quá quá trình lộng lẫy, bớc lên lầu cao để thởng ngoạn cảnh xuân. chuyÓn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi khuª - “TrÎ trung nµng biÕt chi sÇu, phô? Ngµy xu©n trang ®iÓm bªn lÇu ng¾m g¬ng”. - “ThiÕu phô phßng khuª ch¼ng biÕt sÇu Ngµy xu©n ch¶i chuèt bíc lªn lÇu”. Tuæi xu©n, khu«n mÆt trang ®iÓm cña nµng vµ c¶ c¸i tầng lầu ấy góp phần tô đẹp cảnh ngày xuân. Trạng th¸i t©m lÝ nh©n vËt, kh«ng gian vµ thêi gian hµi hoµ một cách tuyệt đối. Song hình ảnh và chi tiết ấy đã đảo ngợc so với tiêu đề bài thơ (Nỗi oán của ngời phòng khuê). Cấu tứ đạt tới trình độ nghệ thuật là ở chç nµy. T¸c gi¶ t¶ nh vËy lµ t¹o thÕ cho viÖc biÓu hiện một cách đột xuất, rõ nét và tự nhiên quá trình chuyÓn biÕn t©m lÝ cña ngêi thiÕu phô. §ang vui, đang lâng lâng sảng khoái trang điểm đẹp ngắm ngày xu©n th×: “Hèt kiÕm m¹ch ®Çu d¬ng liÔu s¾c” (Nhác trông vẻ liễu bên đờng) (Đầu đờng chợt thấy màu dơng liễu) MÇm liÔu, hoa mai trong th¬ cæ ®iÓn Trung Quèc lµ hai vật tiêu biểu nhất tợng trng cho mùa xuân, đợc coi lµ nh÷ng sø gi¶ b¸o tin xu©n. LiÔu cßn tîng trng cho sù li biÖt. Sù xuÊt hiÖn b¹t ngµn d¬ng liÔu lËp tøc lµm dÊy lªn bao c¶m xóc liªn tëng, håi øc cña ngêi thiÕu phô. Ch¾c h¼n nµng nhí l¹i giê phót chia tay n¨m nµo và nhớ bao ngày tháng sống trong cô đơn, nghĩ tới tuæi xu©n dÇn qua, nghÜ tíi nh÷ng ®iÒu rñi ro mµ chồng mình có thể gặp phải. Câu thơ thứ ba đóng vai trß ý chuyÓn trong m¹ch c¶m xóc. Nã lµm bïng næ mạnh mẽ để từ đấy lòng ngời thiếu phụ ấy thốt lên lời.

(88) - C©y liÔu khi th¸y “mµu d¬ng liÔu” nàng đã hối hận vì để chàng đi kiếm ấn phong hÇu?. - V× sao toµn bµi chØ cã 28 ch÷ bµi “Khuê oán” lại đợc coi là bài thơ tiêu biểu cho tinh thần đối chiến tranh phi nghÜa cña con ngêi thêi §êng.. tù o¸n tr¸ch s©u l¾ng mµ quyÕt liÖt. (“Phong hÇu” nghÜ d¹i xui chµng kiÕm chi) (Hối để chàng đi kiếm tớc hầu). Vậy hình thức là lời oán trách song bản chất là sự phủ định công danh thời phong kiÕn. CÊu tø cña bµi th¬ rÊt phï hîp víi t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu phô. - C©y liÔu xuÊt hiÖn trong th¬ b¸o hiÖu mïa xu©n. LiÔu cßn chøng kiÕn sù li biÖt. Ngêi ph¬ng b¾c Trung Quèc xa khi chia tay thêng tÆng nhau cµnh liÔu. V× thÕ nh×n “ mµu d¬ng liÔu” nµng chît nghÜ tíi tuæi xuân ngày một qua đi, cái già sẽ đến với nàng. Những năm tháng sống trong cô đơn chờ đợi và biết đâu ngời chång Êy l¹i kh«ng vÒ. ChÝnh v× thÕ mµ nµng hèi hËn vì đã khuyên chàng đi kiếm ấn phong hầu. - Bµi th¬ lµ sù diÔn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu phô. Nµng sung síng, l©ng l©ng ®Çy l·ng m¹n trong trÎ trung, ngày xuân phơi phới từng bớc lên lầu, ngắm gơng trang điểm. Song cách vào đề ấy chỉ là đẩy cao nhËn thøc vµ chuyÓn biÕn t©m lÝ cña ngêi thiÕu phô cã chồng nơi trận mạc khi nàng bất chợt bắt gặp “màu dơng liễu”. Nàng nghĩ bao mùa xuân đã trôi qua, ai gây nên cảnh chia li này để nàng phải sống trong cô đơn buồn tẻ? Chồng nàng nơi chiến trận sẽ ra sao? LiÖu cã ngaú trë vÒ hay kh«ng… Rót côc chiÕn tranh phi nghÜa lµ nguyªn nh©n cña mäi ®iÒu ®au khæ. V× vËy “Khuª o¸n” ®©u chØ lµ lêi o¸n tr¸ch m×nh cña ngêi thiÕu phô. O¸n tr¸ch m×nh chØ lµ h×nh thøc, lµ c¸i cớ để Vơng Xơng Linh lên án chiến tranh phi nghĩa đời Đờng. Một lẽ khác, chiến tranh để lại biết bao hậu qu¶. N¹n nh©n cña nã lµ lêi tè c¸o chiÕn tranh, nh÷ng vÇn th¬ ph¶n chiÕn. - Häc thuéc lßng phÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ b¶n dÞch th¬. Ngµy so¹n. 17 / 1 2 / 2008. Khe chim kªu (§iÓu minh gi¶n) V¬ng Duy Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. §äc- t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn (H/S đọc phần tiểu dẫn SGK) - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) tr×nh bµy néi dung - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) tr×nh bµy vµi nÐt vÒ V¬ng g×? Duy và đặc điểm thơ ông. + V¬ng Duy (701- 761) thä 60 tuæi. Tù lµ Ma CËt ngời đất Kì- Thái Nguyên nay thuộc tỉnh Sơn TâyTrung Quốc. Đỗ tiến sĩ năm 21 tuổi là nhà thơ, hoạ sĩ nổi tiếng đời Đờng. Vơng Duy suốt đời làm quan song trong mét thêi gian dµi l¹i sèng gÇn nh mét Èn sĩ. “Mỗi lần bãi triều về là đốt hơng ngồi một mình đọc kinh niệm phật” + Vơng Duy để lại hơn bốn trăm bài thơ và nhiều tác phÈm héi ho¹. §¹i bé phËn th¬ «ng lµ ®iÒn viªn, s¬n thuû (miªu t¶ ruéng vên nói s«ng). C¶nh s¾c thiªn nhiªn ®a d¹ng song thÓ hiÖn sù thanh nhµn, yªn tÜnh. Sù thanh nhµn biÓu hiÖn ë c¶nh vËt cã khi lµ mµu sắc thanh tịch vô vi của đạo Phật. - Đọc đúng âm điệu. 2. V¨n b¶n - Tra phần giải thích để củng cố hiểu biết. (H/S đọc SGK) PhÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ hai b¶n dÞch - C©y quÕ cµnh l¸ sum sª nhng hoa quÕ rÊt nhá. Nhµ th¬ thơ cảm nhận đợc hoa quế rơi. Điều ấy chứng tỏ - Nhà thơ cảm nhận đợc hoa quế rơi chi đêm xuân rất thanh tĩnh. Cảm nhận của nhà thơ rất.

(89) tiết ấy nói lên về cảnh vật đêm xuân và tinh tế. Ông sống trong một tâm trạng thật thanh t©m hån thi sÜ nh thÕ nµo? nhàn. Nhà thơ lắng nghe đợc tiếng rơi rất nhỏ ấy. “Ngêi nhµn hoa quÕ nhÑ r¬i, Đêm xuân lặng ngắt trái đồi vắng tanh”. (Ngêi nhµn hoa quÕ rông. §ªm xu©n nói v¾ng teo) T©m hån nhµ th¬ giao c¶m chan hoµ víi thiªn nhiªn. - Mối quan hệ giữa động và tĩnh đợc thể hiện: + Gi÷a ngêi vµ c¶nh (ngêi nhµn/ hoa quÕ rông). + Giữa đêm trăng thanh tĩnh và tiếng chim kêu. Mèi quan hÖ nµy biÓu hiÖn c¶m xóc võa tinh tÕ võa sôi động trong mối quan hệ hoà cảm giữa thiên - Mối quan hệ giữa động và tĩnh đợc thể nhiên và con ngời. Nhà thơ lắng nghe đợc những gì hiÖn nh thÕ nµo trong bµi th¬? nhỏ bé xao động xung quanh mình. Trăng sáng giữa đêm xuân. Núi rừng cũng bừng lên vẻ đẹp tiếng chim kªu lµm cho bøc tranh cã hån, sù sèng vÉy gäi. - §ªm xu©n tr¨ng s¸ng, hoa quÕ rông, tiÕng chim kªu, ngêi nhµn nh·. - Häc thuéc lßng bµi th¬.. - Thử dùng một câu để tóm tắt bài thơ. II. Cñng cè.

(90) TiÕt 54 – Tr¶ bµi lµm v¨n sè 4. TiÕt 55. Ngµy so¹n. 15/ 1 / 2009. C¸c h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm đợc các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh. 2. Xây dựng đợc kết cấu cho văn bản phù hợp với đối tợng thuyết minh. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGV, SGK..

(91) - ThiÕt kÕ bµi häc c. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Hoạt động của GV và HS (H/S đọc SGK) I. Kh¸i niÖm 1. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n thuyÕt minh. - Theo em cã mÊy kiÓu thuyÕt minh?. Yêu cầu cần đạt - V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n nh»m giíi thiÖu, tr×nh bµy chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt, quan hÖ, gi¸ trÞ cña mét sù vËt, hiÖn tîng một vấn đề thuộc tự nhiên, xã hội, con ngời. - Cã nhiÒu lo¹i v¨n b¶n thuyÕt minh. Cã lo¹i chñ yÕu tr×nh bµy, giíi thiÖu nh thuyÕt minh vÒ mét t¸c gi¶, t¸c phÈm, mét danh lam th¾ng c¶nh, mét di tÝch lÞch sö, mét ph¬ng ph¸p. Cã lo¹i thiªn vÒ miªu t¶ sù vËt, hiện tợng với những hình ảnh sinh động giàu tính h×nh tîng.. 2. KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh (H/S đọc hai văn bản SGK) - Xác định đối tợng và mục đích thuyết - Văn bản một: Giới thiệu Hội thổi cơm thi ở Đồng minh cña tõng v¨n b¶n? V¨n thuéc §ång Th¸p- huyÖn §an Phîng- Hµ T©y. - V¨n b¶n hai: Giíi thiÖu bëi Phóc Tr¹ch- Hµ TÜnh - V¨n b¶n mét gåm c¸c ý chÝnh lµ: + Giíi thiÖu s¬ qua lµng §ång V¨n thuéc §ång - Tìm các ý chính để tạo thành nội dung Tháp- huyện Đan Phợng- Hà Tây. thuyÕt minh cña tõng v¨n b¶n? + Thông lệ làng mở hội trong đó có thổi cơm thi vào ngµy r»m th¸ng giªng. + LuËt lÖ vµ h×nh thøc thi. + Néi dung héi thi (diÔn biÕn cuéc thi) + §¸nh gi¸ kÕt qu¶ + ý nghÜa héi thi thæi c¬m ë §ång V¨n. - V¨n b¶n hai gåm c¸c ý chÝnh lµ: + Trên đất nớc ta có nhiều loại bởi nổi tiếng: Đoan Hïng (Phó Thä), Mª Linh (VÜnh Phóc), Long Thµnh (§ång Nai), Phóc Tr¹ch (Hµ TÜnh). + Miªu t¶ qu¶ bëi Phóc Tr¹ch (h×nh thÓ, mµu s¾c bªn ngoµi, mïi th¬m cña vá, voÎ máng) + Miêu tả hiện trạng (màu hồng đào, múi thì màu hång quyÕn rò, tÐp bëi, vÞ kh«ng cay, kh«ng chua, kh«ng ngät ®Ëm mµ ngät thanh.) + ë Hµ TÜnh ngêi ta biÕu ngêi èm b»ng bëi. + Thời kì chống Mỹ, thơng binh mới đợc u tiên. + Bởi đến các trạm quân y + Các mẹ chiến sĩ tiếp bộ đội hành quân qua làng. + Tríc C¸ch m¹ng cã b¸n ë Hång K«ng. Theo ViÖt KiÒu sang Pari vµ níc Ph¸p. + Năm 1938 bởi Phúc Trạch đợc chúng giải thởng trong mét cuéc thi. Ban gi¸m kh¶o xÕp vµo hµng qu¶ ngon xø §«ng D¬ng. - Văn bản một: Các ý đã đợc sắp xếp theo trình tự thêi gian, giíi thiÖu héi thi vµ thi mét c«ng viÖc cô thÓ nªn ngêi tr×nh bµy ph¶i theo thêi gian. Sù viÖc Êy đợc diễn ra từ lúc nào, ngời giới thiệu đã theo quá trình vận động của cuộc thi mà lần lợt trình bày. - V¨n b¶n hai: Lµ sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau + Lóc ®Çu giíi thiÖu qu¶ bëi Phóc Tr¹ch theo tr×nh - Ph©n tÝch c¸ch s¾p xÕp c¸c ý trong tõng tù kh«ng gian (tõ bªn ngoµi vµo trong) tõ h×nh d¸ng văn bản, giải thích cơ sở cách sắp xếp bên ngoài đến chất lợng bên trong. Êy? + Sau đó giới thiệu giá trị sử dụng bởi Phúc Trạch. . Ngêi èm . Th¬ng bÖnh binh . Bộ đội qua làng . Sang c¶ Hång K«ng, Pari PhÇn nµy theo trËt tù l«gÝc. - KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ sù tæ chøc, s¾p.

(92) xếp các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhÊt, hoµn chØnh vµ phï hîp víi mèi quan hÖ bªn trong hoÆc bªn ngoµi víi nhËn thøc con ngêi. - Chän h×nh thøc kÕt cÊu hçn hîp: + Giíi thiÖu Ph¹m Ngò L·o- mét vÞ tíng vµ còng lµ m«n kh¸ch, lµ con rÓ TrÇn Quèc TuÊn. + Đã từng đánh đông dẹp bắc. + Ca ngợi sức mạnh của công dân đời Trần trong đó cã Ph¹m Ngò L·o cßn b¨n kho¨n v× nî c«ng danh. - Tõ c¸ch tr¶ lêi trªn ®©y, h·y nªu thÕ + So s¸nh víi Gia C¸t Lîng th× thÊy xÊu hæ v× m×nh nào là kết cấu của văn bản thuyết minh? cha làm đợc là bao để đáp đền nợ nớc. Gîi ý häc sinh lµm II. LuyÖn tËp NÕu ph¶i thuyÕt minh bµi Tá lßng cña - Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK. Ph¹m Ngò L·o th× chän h×nh thøc kÕt cÊu nµo?. - NÕu ph¶i thuyÕt minh mét di tÝch mét thắng cảnh của đất nớc thì anh (chị) giới thiÖu néi dung nµo, s¾p xÕp ra sao? III. Cñng cè. TiÕt 55. Ngµy so¹n LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh. 17/1/2009. a. Môc tiªu bµi häc Gióp HS: Biết lập dàn ý về văn thuyết minh và đề tài gần gũi, quen thuộc. b. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. c. C¸ch thøc tr×nh bµy GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, thực hành. d. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi.. Hoạt động của GV và HS I. ¤n tËp vÒ dµn ý 1. Nh¾c l¹i bè côc cña mét bµi lµm v¨n vµ nhiÖm vô cña mçi phÇn. 2. Bè côc ba phÇn bµi v¨n cã phï hîp víi v¨n b¶n thuyÕt minh kh«ng v× sao?. 3. So s¸nh phÇn më bµi vµ kÕt bµi cña v¨n tù sù th× v¨n b¶n thuyÕt minh cã những điểm tơng đồng và khác biệt nµo? 4. C¸c tr×nh tù s¾p xÕp ý cho phÇn th©n bµi kÓ díi ®©y cã phï hîp víi yªu cÇu cña bµi thuyÕt minh kh«ng?. Yêu cầu cần đạt - Mở bài: Giới thiệu sự vật, sự việc, đời sống cụ thể cña bµi viÕt. - Th©n bµi: Néi dung chÝnh cña bµi viÕt. - Kết bài: Nên suy nghĩ, hành động của ngời viết. - Phï hîp. Bëi lÏ v¨n b¶n thuyÕt minh lµ kÕt qu¶ cña thao t¸c lµm v¨n. Còng cã lóc ngêi viÕt ph¶i miªu t¶, nªu c¶m xóc, tr×nh bµy sù viÖc. - Nhìn chung là tơng đồng giữa văn bản tự sự và thuyÕt minh ë hai phÇn më bµi vµ kÕt bµi. Song cã ®iÓm kh¸c ë phÇn kÕt bµi. ë v¨n b¶n thuyÕt minh, lu lại những suy nghĩ cảm xúc lâu bền trong lòng độc gi¶. §iÒu nµy th× v¨n b¶n tù sù kh«ng cÇn thiÕt. - Trình tự thời gian (từ xa đến nay) - Trình tự không gian (từ gần đến xa, từ trong ra ngoµi, tõ trªn xuèng díi). - Điều này tuỳ thuộc vào từng đối tợng. Song nên đi ngợc lại. Từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ dới lên trªn. - Tr×nh tù chøng minh  chøng minh cô thÓ, ng¾n gän,.

(93) tiªu biÓu kh«ng cã sù ph¶n b¸c trong v¨n thuyÕt minh. II. LuyÖn tËp t¹i líp - Muèn giíi thiÖu vÒ mét danh nh©n mét t¸c phÈm, t¸c gi¶ tiªu biÓu ta ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc g×? - (H/S đọc SGK và trả lời). III. Cñng cè. - Muèn giíi thiÖu mét danh nh©n, mét t¸c phÈm, t¸c gi¶ tiªu biÓu. + Xác định đề tài Mét danh nh©n v¨n ho¸. a. Mét ngêi t×m hiÓu kÜ vµ yªu thÝch. b. NguyÔn Du, NguyÔn Tr·i. + X©y dùng dµn ý. * Më bµi: Giíi thiÖu mét c¸ch tù nhiªn danh nh©n v¨n ho¸ Êy. Lêi giíi thiÖu ph¶i thùc sù thu hót mäi ngêi về đề tài lựa chọn. * Thân bài: Cần cung cấp cho ngời đọc những tri thức nào? Những tri thức ấy có chuẩn xác, có độ tin cậy hay kh«ng. + S¾p xÕp c¸c ý theo hÖ thèng nµo thêi gian, kh«ng gian trËt tù l«gÝc. * KÕt bµi: + Nhìn lại những nét chính đã thuyết minh về danh nh©n. + Lu giữ cảm xúc lâu bền trong độc giả. - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK..

(94)

GA Van 10t1

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về