BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
--------

NGUYỄN THỊ NHƯ QUỲNH

TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO TRẠM
CHƯƠNG ‘‘CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TỒN’’,
VẬT LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH

Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học mơn vật lí
Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

Huế, 04/ 2014
i


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của
riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận
văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử
dụng và chưa từng được cơng bố trong bất kì một cơng

trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Như Quỳnh

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn Ban
giám hiệu, Phòng quản lý sau đại học, Ban chủ nhiệm
khoa Vật lí thuộc trường Đại học Sư phạm Huế.
Xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu
trường THPT Phước Thiền - tỉnh Đồng nai đã tạo điều
kiện thuận lợi trong thời gian tiến hành thực nghiệm.
Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS.
Nguyễn Bảo Hoàng Thanh- người đã tận tình hướng
Demo Version - Select.Pdf SDK
dẫn trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận
văn.
Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc
đối với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã ln động
viên, giúp đỡ rất nhiều trong thời gian thực hiện luận
văn.
Huế, ngày 24 tháng 04 năm
2014
Nguyễn Thị Như Quỳnh

1



MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ........................................................................................................... i
Lời cam đoan........................................................................................................... ii
Lời cảm ơn ............................................................................................................. iii
Mục lục ................................................................................................................... 1
Danh mục các chữ cái viết tắt .................................................................................. 4
Danh mục các bảng, hình vẽ, sơ đồ, đồ thị ............................................................... 5
PHẦN 1: MỞ ĐẦU ................................................................................................ 7
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 7
2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 8
3. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 8
4. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ............................................................................. 8
5. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 9
6. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 9
7. Lịch sử Demo
vấn đề nghiên
cứu -................................................................................
9
Version
Select.Pdf SDK
8. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 10
9. Những đóng góp của luận văn ......................................................................... 10
10. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 10
PHẦN 2: NỘI DUNG .......................................................................................... 11
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC TỔ CHỨC DẠY
HỌC THEO TRẠM VỚI SỰ HỔ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH .......................... 11
1.1. Tổ chức dạy học theo trạm ........................................................................ 11

1.1.1. Khái niệm ............................................................................................. 11
1.1.2. Cơ sở của việc tổ chức dạy học theo trạm ............................................. 13
1.1.3. Cấu trúc dạy học theo trạm ................................................................... 13
1.1.4. Phân loại dạy học theo trạm ................................................................. 14
1.1.5. Qui trình tổ chức dạy học theo trạm ...................................................... 20
1.1.6. Xây dựng các trạm học tập .................................................................. 20
1.1.7. Qui tắc xây dựng các trạm học tập ........................................................ 23
2


1.1.8. Qui tắc xây dựng các trạm học tập vật lí ............................................... 23
1.1.9. Những lưu ý khi vận hành các trạm học tập vật lí ................................. 24
1.1.10. Ưu và nhược điểm của dạy học theo trạm ........................................... 24
1.1.11. Vai trò của GV và HS trong dạy học theo trạm ................................... 25
1.2. Chức năng của máy vi tính (mvt) trong dạy học theo trạm ..................... 26
1.2.1. Khái niệm máy vi tính .......................................................................... 26
1.2.2. Các chức năng của máy vi tính trong dạy học theo trạm ....................... 26
1.3. Sử dụng mvt hỗ trợ dạy học theo trạm ..................................................... 29
1.3.1. Vai trò hỗ trợ của MVT trong dạy học theo trạm .................................. 29
1.3.2. Qui trình tổ chức hoạt động dạy học theo trạm với sự hỗ trợ của máy vi tính29
1.4. Thực trạng .................................................................................................. 30
1.4.1. Nhận xét và đánh giá về việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực
của GV ở các trường THPT hiện nay .............................................................. 30
1.4.2. Thực trạng về vấn đề sử dụng các phương pháp dạy học theo trạm ở
trường THPT hiện nay .................................................................................... 31
1.4.3. Thực trạng về vấn đề sử dụng máy vi tính hỗ trợ việc dạy học ở trường

Demo
Version - Select.Pdf SDK
THPT hiện

nay ...............................................................................................
31
1.4.4. Thuận lợi và khó khăn trong hoạt động dạy học mơn vật lí nhằm nâng
cao tính tích cực, chủ động của HS khi tổ chức dạy học theo trạm với sự hỗ trợ
của máy vi tính ............................................................................................... 31
1. 5. Kết luận chương 1 ..................................................................................... 32
CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
THEO TRẠM CÁC BÀI TRONG CHƯƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO
TỒN”, VẬT LÍ 10 THPT VỚI SỰ HỔ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH ............... 33
2.1. Đặc điểm và vai trị của chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10
THPT ................................................................................................................ 33
2.1.1. Đặc điểm chung của chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT 33
2.1.2. Vai trị của chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT .............. 33
2.1.3. Cấu trúc chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT .................. 33
2.1.4. Chuẩn kiến thức – kỹ năng chương “Các định luật bảo toàn”................ 35

3


2.1.5. Thực tế dạy học chương “Các định luật bảo toàn” ở trường THPT
Phước Thiền .................................................................................................. 36
2.2. Xây dựng hệ thống tư liệu trên MVT ........................................................ 37
2.2.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống tư liệu trên MVT .................................. 37
2.2.2. Qui trình xây dựng hệ thống tư liệu trên MVT ...................................... 38
2.2.3. Sử dụng hệ thống tư liệu trên MVT hỗ trợ DHTT chương “Các định luật
bảo tồn”, vật lí 10 THPT............................................................................... 39
2.3. Tổ chức dạy học theo trạm chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10
THPT với sự hỗ trợ của MVT ......................................................................... 41
2.3.1. Tổ chức dạy học theo trạm nhóm 1 (Bài 1) với sự hỗ trợ của MVT ...... 41
2.3.2. Tổ chức dạy học theo trạm nhóm 2 với sự hỗ trợ của MVT .................. 43

2.3.3. Tổ chức dạy học theo trạm nhóm 3 (Bài 3) với sự hỗ trợ của MVT ...... 46
2.4. Tiến trình tổ chức dạy học theo trạm một số bài trong chương “Các định
luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT với sự hỗ trợ của MVT ................................ 47
2.4.1. Sơ đồ các trạm học tập .......................................................................... 47
2.4.2. Tiến trình dạy học theo trạm chương “Các định luật bảo toàn” với sự hỗ

Demo
Version
- Select.Pdf SDK
trợ của máy
vi tính
.........................................................................................
48
2.5. Kết luận chương 2. .................................................................................... 64
CHƯƠNG 3: TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................ 65
3.1. Mục tiêu và nhiệm vụ của thực nghiệp sư phạm ...................................... 65
3.2. Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm .................................... 65
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................................... 66
3.4. Tiến trình thực nghiệm sư phạm ............................................................... 66
3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................................. 66
3.5.1. Nhận xét tiến trình dạy học ................................................................... 66
3.5.2. Xữ lý kết quả bài kiểm tra ..................................................................... 67
3.6. Kết luận chương 3 ...................................................................................... 73
PHẦN 3: KẾT LUẬN .......................................................................................... 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 77
PHỤ LỤC ............................................................................................................. P1

4



CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

DDTT

Dạy học theo trạm

ĐHSP

Đại học sư phạm

ĐC

Đối chứng

GV

Giáo viên

KHGD

Khoa học giáo dục

MVT

Máy vi tính

HS

Học sinh


NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phương pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

Demo Version - Select.Pdf SDK

5


DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ
Trang
Bảng 1.1. So sánh đặc trưng của DH truyền thống và DH mới............................... 11
Bảng 1.2. Các hình thức của vòng tròn học tập ...................................................... 14
Bảng 1.3. Cách xây dựng các trạm học tập ............................................................ 20

Bảng 1.4. Sử dụng tư liệu trên MVT hỗ trợ dạy học theo trạm ............................... 39
Bảng 3.1. Phân phối tần số các điểm số (Xi) của bài kiểm tra sau thực nghiệm ..... 68
Bảng 3.2. Bảng phân phối tần suất ........................................................................ 69
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất lũy tích ........................................................... 70
Bảng 3.4. Bảng phân phối theo loại học lực của HS............................................... 71
Bảng 3.5. Các tham số thống kê của bài kiểm tra sau thực nghiệm ........................ 72
Sơ đồ 1.1. Cấu trúc chương “ Các định luật bảo toàn” ........................................... 33
Sơ đồ 1.2. Cấu trúc logic nội dung chương “Các định luật bảo toàn” ..................... 34
Sơ đồ 1.3. Cấu trúc logic hình thành kiến thức “Định luật bảo toàn động lượng” ... 34
Sơ đồ 1.4. Cấu trúc logic hình thành kiến thức “Định luật bảo toàn cơ năng” ........ 35

Demo Version - Select.Pdf SDK
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân phối tần suất của hai nhóm ........................................... 69
Biểu đồ 3.2. Biểu đồ phân phối tần suất lũy tích của hai nhóm .............................. 70
Biểu đồ 3.3. Biểu đồ phân loại theo học lực của hai nhóm ..................................... 71
Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất của hai nhóm ................................................ 69
Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất lũy tích của hai nhóm ................................... 70
Hình 1.1. Sơ đồ một vịng trịn học tập .................................................................. 14
Hình 1.2. Vịng trịn học tập với trạm đệm ............................................................. 17
Hình 1.3. Vịng trịn học tập với trạm giám sát ...................................................... 18
Hình 1.4. Vòng tròn học tập với các trạm tự chọn .................................................. 18
Hình 2.1. Sơ đồ vịng trịn học tập bài 1 ................................................................. 47
Hình 2.2. Sơ đồ vịng trịn học tập bài 2 ................................................................. 47
Hình 2.3. Sơ đồ vịng trịn học tập bài 3 ................................................................. 47
6


PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước Việt Nam đang trên con đường cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất

nước, tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế. Do đó để phù hợp với thời đại, đất nước
Việt Nam đã không ngừng thay đổi về mọi mặt nhằm mục đích phát triển đất nước
một cách tồn diện.
Một trong những mục tiêu, nhiệm vụ nhằm tiếp tục phát triển đất nước Việt
Nam trong 5 năm (2011 - 2015) đó là phát triển giáo dục và đào tạo bằng cách “Đổi
mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo”. Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát
triển và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Đổi mới chương trình, nội dung,
phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện, … [1]
Cụ thể hơn, tại Điều 28.2 luật Giáo dục cũng đã qui định “ Phương pháp giáo
dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh;
phù hợp vớiDemo
đặc điểm
của từng- lớp
học, môn SDK
học; bồi dưỡng phương pháp tự học,
Version
Select.Pdf
khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn;
tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. [5]
Với xu hướng đổi mới trên, nhiều hình thức dạy học tích cực ra đời như: hình
thức dạy học theo dự án, hình thức dạy học giải quyết vấn đề, hình thức dạy học
theo trạm, hình thức dạy học hợp tác, …
Ngày nay, với những hình thức dạy học tích cực, việc dạy học ln đề cao
vai trị của học sinh (HS), trong khi đó kỹ năng làm việc cùng nguồn tri thức của HS
còn hạn chế. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên (GV) vẫn cịn sử dung phương pháp cũ
nên HS đã quen với hình thức dạy học truyền thống ( thầy đọc - trò chép) nên khi áp
dụng những hình thức dạy học mới làm cho HS chưa thể hiện được tính tích cực,
chủ động của mình.
Dạy học theo trạm (DHTT) là một trong những phương pháp dạy học

(PPDH) mang tính tích cực vì nó có những ưu điểm sau: HS được tự chủ, tích cực
hoạt động tham gia giải quyết các nhiệm vụ học tập; HS tự kiểm tra, đánh giá kết

7


quả của cá nhân và của nhóm mình qua đó nâng cao năng lực đánh giá của bản
thân; HS có cơ hội nâng cao kĩ năng làm việc theo nhóm, các kĩ năng tranh luận,
các phương pháp giải quyết vấn đề; nâng cao hứng thú của HS nhờ các nhiệm vụ
học tập tích cực [7].
Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và nhu
cầu đổi mới phương pháp dạy học nên việc ứng dụng công nghệ thông tin vào việc
dạy học hiện đang rất phổ biến. Vì thế, máy vi tính là mơt dụng cụ không thể thiếu
của GV trong việc soạn giảng và cập nhật những thơng tin mới nhất.
Vì những lí do trên, chúng tôi đã chọn đề tài: Tổ chức dạy học theo trạm
chương “Các định luật bảo toàn”, Vật lí 10 trung học phổ thơng với sự hỗ trợ
của máy vi tính để đưa những ưu điểm của phương pháp dạy học theo trạm nhằm
khắc phục phần nào tính thụ động của HS khi tiếp cận PPDH mới.
2. Mục tiêu của đề tài
Xây dựng được tiến trình dạy học theo trạm chương “Các định luật bảo
tồn”, Vật lí 10 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính (MVT)
3. Giả thuyết khoa học

Demo
Select.Pdf
Nếu xây
dựngVersion
được tiến- trình
dạy học SDK
theo trạm với sự hỗ trợ của MVT và

vận dụng vào dạy học chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10 trung học phổ
thơng (THPT) thì sẽ phát huy được tinh tích cực, chủ động của học sinh và góp
phần nâng cao chất lượng dạy học.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng phương pháp dạy học
theo trạm để xây dựng tiến trình dạy học Vật lí
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về việc sử dụng máy vi tính trong q
trình dạy học vật lí
Nghiên cứu mục tiêu và cách trình bày nội dung kiến thức chương “Các định
luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT
Nghiên cứu và đánh giá thực tế dạy học chương “Các định luật bảo tồn”,
Vật lí 10 THPT ở trường THPT Phước Thiền
Xây dựng tiến trình dạy học theo trạm một số bài trong chương “Các định
luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính
8


Tiến hành thực nghiệm sư phạm theo tiến trình đã soạn thảo để đánh giá hiệu
quả của biện pháp đã đề xuất
5. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy học chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT bằng
phương pháp dạy học theo trạm với sự hỗ trợ của máy vi tính
6. Phạm vi nghiên cứu
Xây dựng tiến trình dạy học theo trạm chương “Các định luật bảo toàn”, Vật
lí 10 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính ở trường THPT Phước Thiền
7. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Phương pháp dạy học theo trạm xuất hiện từ đầu thế kỉ 20 dưới dạng sơ khai.
Nó chính thức được sử dụng như một hình thức dạy học bởi 2 người nước Anh là
Morgan và Adamson trong giờ học thể dục. Tại đó hai ơng đã xây dựng một vòng
tròn luyện tập (circuit training) để giúp học sinh nâng cao thể lực và thành tích cá

nhân trong thi đấu. [7]
Do những ưu điểm của phương pháp dạy học theo trạm phù hợp với yêu cầu
của việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay nên đã có nhiều tác giả nghiên cứu,

- Select.Pdf
khai thác và Demo
sử dụngVersion
phương pháp
dạy học nàySDK
vào việc xây dựng tiến trình dạy học
vật lí ở cấp THPT như:
+ Trần Văn Nghiên (2010), Tổ chức dạy học theo trạm một số kiến thức chương“
Mắt. Các dụng cụ quang học” – SGK Vật lí 11 nâng cao, luận văn thạc sĩ KHGD.
+ Vũ Viết Cường (2011), Tổ chức dạy học theo trạm một số kiến thức
chương“ Cơ học chất lưu” sách giáo khoa vật lí 10 nâng cao nhằm phát huy tính
tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh, luận văn thạc sĩ KHGD.
+ Phạm Việt Thành (2012), Tổ chức dạy học theo trạm một số kiến thức
chương“ Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11 THPT , luận văn thạc sĩ KHGD, ĐHSP Huế.
+ Quách Thị Thu Hương (2012), Tổ chức dạy học theo trạm một số kiến thức
chương "Sóng ánh sáng" – Vật lí 12 , luận văn thạc sĩ KHGD.
+ Nguyễn Đình Nguyên (2012), Tổ chức dạy học theo trạm bài thực hành “
Đo gia tốc rơi tự do” – Vật lí 10 , luận văn thạc sĩ KHGD.
Tuy nhiên, chưa có tác giả nào nghiên cứu việc tổ chức dạy học theo trạm
chương “Các định luật bảo toàn” với sự hỗ trợ của máy vi tính.
9


8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, chính sách của nhà nước và các chỉ thị

về việc đổi mới phương pháp giáo dục ở cấp THPT
Nghiên cứu cơ sở tâm lý học, giáo dục học và lý luận dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS
Nghiên cứu mục tiêu, nội dung chương “Các định luật bảo tồn”, Vật lí 10
THPT
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến hình thức dạy học theo trạm và các
chức năng hỗ trợ dạy học của MVT
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến các PPDH hiện đại
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Quan sát, đàm thoại với GV, HS hoặc thơng qua phiếu điều tra để tìm hiểu
thực trạng của việc đổi mới PPDH hiện nay và việc sử dụng hình thức dạy học theo
trạm với sự hỗ trợ của MVT đối với bộ mơn vật lí
8.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
Tiến hành
thực
nghiệm sư
phạm ở trường
THPT Phước Thiền
Quan sát, điều tra, đánh giá hoạt động của HS khi học các tiết học này
So sánh các lớp đối chứng, kết hợp với việc trao đổi ý kiến với GV bộ mơn
8.4. Phương pháp thống kê tốn học
Thống kê và xử lý các số liệu thu thập được từ các phiếu điều tra
9. Những đóng góp của luận văn
Làm sáng tỏ thêm cơ sở lý luận về phương pháp dạy học theo trạm với sự hỗ
trợ của MVT.

Đề xuất được tiến trình dạy học theo trạm với sự hỗ trợ của MVT
Thiết kế một số bài dạy bằng phương pháp dạy học theo trạm chương “Các
định luật bảo tồn”, Vật lí 10 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính.
10. Cấu trúc luận văn

Phần 1. MỞ ĐẦU
Phần 2. NỘI DUNG
Phần 3. KẾT LUẬN
10